KA NU le ka pa cu 1919, U.S.A., Ohio, Cedar Point ah tuahmi Vawlei Pumpi Baibal Siangngakchia civui ah an rak i hmu. Mah kum donghlei ah an i um. Kei cu 1922 ah ka chuak i ka naupa Paul cu kumhnih hnuah a chuak. Ka nupi Grace cu 1930 ah a chuak. A nu le a pa Roy le Ruth Howell cu Baibal Siangngakchia an si i a pi le a pu zong an si ve. A pi le a pu cu Unaupa Charles Taze Russell i a hawile an si.

Grace he 1947 ah kan i tong i 1949, July 16 ah kan i um. Kan i um hlanin kan hmailei kong kha kan i ruah cia. Phungchim rian caantling in ṭuanṭi awk le fa ngeih lo awkah bia kan khiak. 1950, October 1 in hmaikal kan ṭuan. 1952 ah khualtlawng rian ṭuan awkah an kan sawm.

Kan rian ṭha tein ṭuan khawh awkah bawmhnak tampi kan herh tiah kan pahnih in kan ruah. Hmuhtonnak a ngeimi unaupa pawl sinin ka cawn lioah Grace zong bawmhnak hmu ve seh ti ka duh. Cucaah kan innchungkhar hawikom a simi, hmuhtonnak a ngeimi khualtlawng rianṭuantu Marvin Holien kha hitin ka ti: “Grace cu a no tuk i hmuhtonnak a ngei lo. Cucaah bawmhnak cheukhat hmuh awkah caan tlawmpal chung amah he rian a ṭuanṭi khomi an um hnga maw?” Edna Winkle cu hmuhtonnak a ngeimi hmaikal a si i tampi a bawmh khawh lai tiah a ka ti. Grace nih mi sin phungchim tikah lungdai tein um awk, an duh lo tikah zeitindah leh ding a si ti hngalh awk le a ṭha bik in ka leh khawh hna nkahnga an bia ṭha tein ngaihpiak awkah Edna nih a ka cawnpiak tiah a hnuah a ti. Mah lengah “amah hi ka herhmi bak a si” tiah a ti chap.

Grace he Iowa i peng pahnih ah rian kan ṭuan. Mah peng ah Minnesota le Thlanglei Dakota peng ah a ummi hmun cheukhat zong aa tel. Mah hnuah Brooklyn le Queens i khua  hna aa telmi New York Peng 1nak ah kan i ṭhial. Mah lioah sining kan tlinh lo tiah kan rak ruahmi kha kan philh bal lai lo. Mah peng ah Brooklyn Heights Khrihfabu aa tel, annih cu Bethel Biakinn ah an i pum i hmuhtonnak a ngeimi Bethel ah a ummi unau tampi zong an i pum ve. Cuka Khrihfabu ah hmasa bik phung ka chim hnuah Unaupa Nathan Knorr cu ka sinah a ra i hitin a ka ti: “Malcolm, tuah a herhmi na kan chimh caah a ṭha tuk. Cu bantuk ruahnak cheuhnak na kan chimh lo ahcun bupi caah man a ngei lomi na si lai kha philhhlah. I zuam ko.” Pumh a dih tikah mah kha Grace ka chimh. A hnuah Bethel i kan tlunnak khaan ah kan ṭin. Kan lungre a thei i kan baat tuk caah kan ṭap.

Mah hnu thla tlawmpal ah voi 24nak Gilead Tinṭan kai awkah sawmnak ca kan hmu i 1955, February ah kan dih. Tinṭan kan kai hlanah missionary in cun kan in thlah hna lai lo tiah an kan ti cia. Khualtlawng rian kha ṭha tein ṭuan khawh awkah mah tinṭan nih a kan bawmh. Tinṭan kan kaimi cu a ṭha tuk i toidornak ngeih awk zongah a kan bawmh.

Tinṭan kan dih tikah pengkomh rian ṭuan awkah an kan fial. Mah pengkomh chungah Indiana, Michigan le Ohio peng hna an i tel. 1955, December ah Unaupa Knorr sinin cakuat kan hmuh i kan lau tuk. Hitin a ti: “A hmaan tein chim ko u. Bethel ah rat in um beh maw nan duh . . . asiloah chikkhat um in ramdang ah rian ṭuan maw nan duh? Asiloah khualtlawng rian ṭuan maw nan duh deuh ti kha ka chim u.” Na kan pekmi zei rian paoh ṭuan kan duh ko tiah kan leh. Mah tikah Bethel ah ra u tiah a kan ti colh.

Bethel i kan um lioah United States i Khrihfabu tampi ah le civui ah phung ka chim. Jehovah bupi ah rian nganpipi a ṭuan te hngami mino unaupa tampi kha ka bawmh hna. A hnuah vawlei pumpi phungchim rian tlangtlaknak zung ah Unaupa Knorr a bawmtu in rian ka ṭuan.

Rianṭuannak Department i ka ṭuan lio caan ah kaa nuam khun. Cuka ah T. J. (Bud) Sullivan he kan ṭuanṭi. Anih cu mah Department i zohkhenhtu in kum tampi a ṭuan cangmi a si. Midang sin zongin tampi ka cawn. Tahchunhnak  ah, keimah a ka cawnpiaktu Fred Rusk sinin tampi ka cawn. Zeicah ka cakuat hi tam tuk na ka remhpiak tiah ka halmi kha kaa cinken rih. Mah tikah a ni i hitin a ka ti: “Malcolm, pakhatkhat kha na chim tikah an theihthiam lo ahcun na fianter khawh, asinain ca in na ṭial tikah, a hleiin zung ca na ṭial tikah a si khawh chungin a hmaanmi a si a hau.” Cun “na ral ṭha ko. Na tuahmi hi a ṭha ko. A hnuah a ṭha chinchin te lai” ti zongin a ka ti.

Bethel i kan um lioah Grace cu innthianh tel in rian phunphun a ṭuan i a rian ah aa nuam. Bethel i kan um lioah mino a rak simi unaupa cheukhat he atu i kan i ton tikah Grace kha an nih buin hitin an ti tawn: “Zeitindah ihphah phah ding a si ti kha na rak ka chimh i na tuahmi kha ka nu nih a duh.” Grace cu Mekazin, Ca Cohlannak le Kuatnak le Tape khuai copy tuahnak department zongah a ṭuan. Zei bantuk rian kan ṭuan zongah, khoika hmun i kan ṭuan zongah Jehovah bupi rian ṭuan cu a sunglawimi le thluachuah a si ti kha rian a phunphun a ṭuanmi nih a hngalhter. Atu zongah cutin a ruah ṭhiamṭhiam.

1975 hrawngah kan nu le kan pa cu an tar cang i bawmh an herh ti kha kan hun hngalh. A hnuah, a har ngaimi biakhiahnak kan tuah. Bethel in chuah le kan dawtmi unau pawl kaltak kha kan duh lo. Asinain kan nu le kan pa zohkhenh cu kan rian a si. A hnuah Bethel in kan chuak. Asinain kan sining aa thlen tikah kir ṭhan awkah kan i ruahchan.

Pawcawmnak caah aamahkhaannak company ah rian ka ṭuan. Tinṭan ka kai lioah manager pakhat nih a ka chimhmi hi ka philh kho lai lo: “Mah rian hi a hleiin zanlei ah ṭuan a hau. Mah caan lawngah mi na ton khawh hna lai. Zanlei fatin mi sinah kal nakin a biapi deuhmi zeihmanh a um lo.” Mah tikah na hmuhtonnak na ka chimh caah kaa lawm, asinain ka nunnak ah Pathian biaknak hi pakhatnak ah ka chiah zungzal i mah kha ka thleng kho lo tiah ka ti. Cun zanlei ah mi sin kal ding kha ka hna a tla nain nihnih ni le nili ni zan ah cun a biapi tukmi pumhnak ka ngei tiah ka chimh. Vawlei rian ruangah pumhnak ka bau lo caah Jehovah nih thluachuah a ka pek.

1987, July ah tar zohkhenhnak inn i ka nu a thih lioah a pawngah kan um. Zohkhenhtu nih Grace kha hitin a ti: “Grace, inn ah va ṭin law vaa din. Na vapa a nu pawngah um in na zohkhenh zungzal kha ahopaoh nih an hngalh. Cucaah na lung si ko.”

 1987, December ah kan duh tukmi Bethel ah rian ṭuan ṭhan awkah form kan phih. Mah hnu ni tlawmpal ah Grace cu pawpi cancer a ngei ti kha kan hngalh. Aa khuaihlai i a hun dam ṭhan hnuah a zawtnak cu a tlau. Mah lio caan ah nan Khrihfabu tu ah rian ṭuan rih ko u tiah Bethel in ca kan hmuh. Zeiti a si zongah Jehovah rian ṭuan peng awkah bia kan khiak.

A hnuah Texas ah rian ka hmu. Cuka cu a lumnak hmun a si i kan caah a ṭha lai tiah kan ruah bantukin a si taktak. Atu ah kan i ṭhialnak hi kum 25 a si cang i dawtmi unau pawl he hawikom ṭha kan hung si.

Grace cu pawpi, hrawm le hnuk cancer a ngei nain zeitikhmanh ah a phunzai bal lo. A ka upat i a ka bawmh zungzal. Mi nih kan innchungkhar hlawh a tlinnak le kan i nuamhnak a ruang kha an hal tawn. Mah tikah kannih cu a ṭha bikmi hawikom kan si i nifate bia kan i ruah, caan kan hmangṭi i thinhun buin kan it bal lo tiah a ti hna. Kan thin a hun caan cu a um ko nain kan i ngaithiam zungzal i mah cu man a ngei tuk.

Harnak kan ton chung vialte ah kan cawnmi thil tampi a um, mah hna cu:

1. Jehovah kha i bochan zungzal law umnak nawl a awnhmi kha cohlang. Zeitikhmanh ah nangmah fimnak kha i bochan hlah.—Ptb. 3:5, 6; Jer. 17:7.

2. Zei thil na ton paohah Baibal ah lamhruainak kawl zungzal. Jehovah nawl ngaih le a phunglam zulh cu a biapi tuk. Jehovah nawl kan ngai kho asiloah ngaih loin kan um kho, a pahnih in cun kemh khawh a si lo.—Rom 6:16; Heb. 4:12.

3. Jehovah mithmai ṭha hmuh hi nunnak ah a biapi bikmi thil a si. Na nunnak ah tangka si loin Jehovah duhnak kha pakhatnak ah chia.—Ptb. 28:20; Pct. 7:1; Matt. 6:33, 34.

4. Jehovah rian fakpi in ṭuan awk le hlawhtlin awkah thla cam. Na tuah khawh lomi si loin na tuah khawhmi tu kha ruat.—Matt. 22:37; 2 Tim. 4:2.

5. Jehovah thluachuah le a mithmai ṭha a hmumi a dang zei bu hmanh a um lo kha hngal.—Johan 6:68.

Atu ah kan i umnak hi kum 65 hrawng a si cang i Jehovah rian kan ṭuannak hi kum 75 leng veve a si cang. Jehovah rian kha hmunkhat te ah caan saupi tiang kan ṭuan khawh caah kan i nuam tuk. Jehovah i bochannak nih thluachuah a kan hmuhter ti kha unau pawl zong nih an hngalh ve lai tiah kan i ruahchan i thla zong kan campiak hna.