SE YO NGUDI ame mu mvu wa 1919 bazayana muna lukutakanu lwa Alongoki a Nkand’a Nzambi lwakala kuna Cedar Point, Ohio, Estados Unidos. Mu mvu wau mpe bakazala. Mu mvu wa 1922 yawutuka. Vioka mvu miole, Paul wa nleke ame wawutuka. Grace wa nkaz’ame mu mvu wa 1930 kawutuka. Mase mandi, Roy yo Ruth Howell, basanswa nze Alongoki a Nkand’a Nzambi, e nkaka zandi mpe Alongoki a Nkand’a Nzambi bakala, akundi a mpangi Charles Taze Russell.

Yazayana yo Grace muna mvu wa 1947 ye twakazala kina kia 16 kia Yuli, 1949. Vitila twakazala, twamokena mu kuma kia zingu kieto kia kusentu. Twabaka e nzengo za kuyivana muna salu kia ntangwa ke ntangwa yo lembi wuta wana. Kina kia 1 kia Okutoba 1950, twayantika sala se aviti a nzila. I bosi, muna mvu wa 1952, twatambula mboka ya sala salu kia kinkengi a zunga.

Lusadisu twavwanga o mfunu muna lungisa kiyekwa kiaki kiampa. Ekolo mono yatambulanga lusadisu kwa mpangi zazikuka, yavava mpe lusadisu mu kuma kia Grace. Yamokena yo mpangi Marvin Holien wa nkundi eto tuka kolo, ona wakala wazikuka muna salu kia kinkengi a zunga, yanyuvula vo: “Grace wakinu nleke ye kena ye umbakuzi wafwana ko. Nga olenda sola muntu kasala yandi mu fikolo kimana katambula lusadisu?” Wavutula vo: “Elo, o mpangi ankento Edna Winkle una vo mviti a nzila wazikuka olenda kunsadisa.” Kuna kwalanda, Grace wavova mu kuma kia mpangi Edna vo: “Wansadisa mu lembi kala ye wonga wa dodela kielo, una ndenda mokenena yo wantu befilanga e mpaka ye wandonga mpe e fu kia toma wunikina vava muntu kevovanga kimana yazaya mvutu ikumvana. Wampana kikilu lusadisu yavavanga.”

Omono yo Grace mu zunga yole twasadila muna zunga kia Iowa, kumosi ye ndambu a zunga kia Minnesota ye Dakota do Sul. I bosi, twafilwa kuna zunga kia Nova York 1, kumosi ye mbongi a Brooklyn ye Queens. Ke tusinga vilakana ko una twamonanga vava twasadilanga mu zunga kiaki kadi twayibadikilanga vo ke twafwana ko. E nkutakani ya Brooklyn Heights mu zunga kiaki yakala, eyi yakutakenanga mun’Eseka dia Kintinu dia Betele. Mwakala ye mpangi zayingi zazikuka basadilanga kuna Betele. Vava yafila elongi diame diantete muna nkutakani yayina, mpangi Nathan Knorr wamfinama yo vova vo: “Mpangi Malcolme, elongi dimosi utuvene dina tufwete sadila, diamfunu kikilu. Kuvilakani dio ko vo, avo kutusadisi ko muna kutuvana malongi malukasakeso, kukala mfunu wayingi ko muna nkubik’a Yave. Kwamanana sala salu kiambote.” Vava lukutakanu lwafokoka, yazayisa dio kwa Grace. I bosi, twayenda kuna suku dieto diantandu kuna Betele. Twayantika dila mu kuma kia tokana kwasaka.

Ke vavioka ngonde zayingi ko, twatambula mboka ya kota kalasi kia 24 kia Sikola ya Ngiladi eyi yafokoka muna ngonde a Fevelelo 1955. Vitila twenda kuna sikola, twazayiswa vo ke tukota sikola yayi ko mu kutukubika kimana twenda muna salu kia kimisionario. Kansi, ikutusadisa mu sala e salu kia kinkengi a zunga una ufwene. O kota sikola yayi, diambu diakiese kikilu diakala, kansi yatulonga mpe lusakalalu.

Vava twafokola e sikola, twafilwa muna salu kia kinkengi a mvivu. E zunga kia Indiana, Michigan ye Ohio i yakala muna mvivu twasadila. I bosi, muna ngonde a Desemba ya mvu wa 1955, twasivika kikilu vava twatambula nkanda watuka kwa Mpangi Knorr wavova vo: “Nunzayisa ye ziku kiawonso. Nga nutonda kwiza sadila ku Betele mu kolo kiandá . . . yovo kwiza sadila ku Betele mu fikolo, i bosi nuvewa kiyekwa kia kwenda sadila kuna nsi a kinzenza? Avo nuzolele mpe kwamanana muna salu kia kinkengi a mvivu ye a zunga, nunzayisa.” Twavutula vo tuyangalela sadila konso kuna tufilwa. Vana vau, twabokelwa kuna Betele.

Muna mvu yasadila kuna Betele, yafilanga malongi muna nkutakani, tukutakanu twa mvivu, twa lumbu yole ye twa lumbu kimosi muna nsi yawonso ya Estados Unidos. Yasadisa yo longa aleke ayingi. Kuna kwalanda, aleke awaya batambula mbebe zayingi muna nkubik’a Yave. Yasala se nsoneki a mpangi Knorr muna salu kia kubika oma ma salu kia umbangi mu nza yawonso.

E mvu mina yasadilanga kuna Departamento de Serviço, miakiese kikilu miakala. Yasalanga kumosi yo mpangi T. J. (Bud) Sullivan. Yandi wakala se mfidi a departamento yayi mu mvu miayingi. Kansi, vakala mpe ye mpangi zakaka bandonga mambu mayingi. Mosi muna yau, i mpangi Fred Rusk ona wasolwa muna kundonga. Isungamenanga ye kiese kiawonso e kiuvu yamvanga: “Mpangi Fred, ­ekuma osobelanga mambu mayingi muna miaka nkanda isonekanga?” Waseva, i bosi wakudikila mvovo emi, “Malcolm, avo ovovele e diambu, olenda kudikila mvovo miakaka muna dio sasila, kansi avo osonekene nkanda, musungula avo kwaku utukidi, ufwete kala watoma kiá ye wasikididi.” Kuna ngemba zawonso wavova vo: “Yangalala, salu kiambote osalanga. Kuna kulanda, otoma zikuka kikilu.”

Muna mvu miawonso twakala kuna Betele, Grace salu yayingi kavewa, nze velelesa masuku. Watoma yangalelanga e salu kiaki. Ezak’e ntangwa, vava tuwanananga ye mpangi zakaka ana bakala aleke kuna Betele muna mvu miamina, bevovesanga Grace ye kiese kiawonso vo: “Ngeye wandonga o kubika e mfulu, o ngudi ame watoma yangalelanga dina wavanga.” Grace wayangalelanga mpe sadila kuna departamento yatambulanga ndomba za yinkanda-nkanda Eyingidilu ye Despertai!, tambula yo twika nkanda ye kuna departamento de Duplicação de Fitas. O sala e salu yayi yawonso diansadisa mu zaya vo konso salu tusalanga yovo konso fulu tusadilanga muna nkubak’a Yave, dina s’elau ye nsambu. Yamu unu, i wau kebadikilanga e salu kia Yave.

Muna mvu mia 1970, twawa vo mase meto bakala vo s’anunu, lusadisu bavavanga. Kuna kwalanda, twabaka e nzengo zampasi. Ke twazola sisa Betele ko ye akw’eto selo ya Yave ana twatoma zolanga. Kansi, yazaya dio vo mbebe ame ya lunga-lunga mase meto. Muna kuma kiaki, twavaika kuna Betele, kansi twakala ye vuvu vo vava mambu mesoba, tusinga vutuka.

Muna kuyilunga-lunga, yayantika sala salu kia teka seguro. Kisinga vilakana ko dina mfumu mosi kampovesa ekolo yalongokanga e salu kiaki. Wavova vo: “E salu kiaki kivavanga vo twakingulanga o wantu kuna nzo zau muna fuku. Eyayi i ntangwa olenda wana wantu. Ke vena diambu disundidi mfunu ko avo ke kwenda mu nzo zau ko konso fuku yo kubanatina ina bazolele.” Yavutula vo “Nzeye wo vo otomene zaya e salu kiaki, muna kuma kiaki nkwikidi muna mvovo miaku. Kansi, salu yakaka ya mwanda mpe ngina yau ina kibembolanga ko, kizolele mpe yantika yo bembola ko. Eyaka lumbu iyantika kwenda muna nzo za wantu muna fuku, kansi, kina Kiazole ye Kiayá muna fuku, mu lukutakanu lwamfunu ikwendanga.” Yave wansambula wau vo kiakondwanga mu tukutakanu ko mu kuma kia salu kiame.

Vava ngudi ame kafwa muna nzo ilunga-lunganga anunu muna ngonde a Yuli, 1987, vana ndambu a mfulu andi twakala. O mfumu a mimfelemi wayiza vana vakala Grace yo kumvovesa vo: “Grace Allen, vutuka kuna nzo wenda vunda. Wantu awonso bazeye wo vo ntangwa zawonso i kwaku wakedinge mu lunga-lunga ngudi aku a longo. Kala ye luvuvamu lwa ntima yo lembi kuyitumba.”

Muna ngonde a Desemba ya mvu wa 1987, twasoneka ndomba mu kwenda sadila diaka kuna Betele, fulu kina twatoma zolanga. Kansi, ke vavioka lumbu yayingi ko, Grace wasoloka ye kimbevo kia câncer do cólon. Vava kavangwa lupasu yo sasuka, madotolo banzayisa vo câncer ifokokele. Muna kolo kiakina kaka, twatambula nkanda watuka kuna Betele watuzayisa vo twakwamanana sadila muna nkutakani. Twabaka e nzengo za kuyivana muna salu kieto kia Kintinu.

I bosi, yabaka e salu kuna mbanz’a Texas. Twayindula vo wau vo ke kukalanga kiozi kiangolo ko, diambote dikala kwa yeto. Tumonanga vo diambote kikilu twavanga. Muna mvu 25 se twina kwaku Texas, tuzinganga ye mpangi z’akala ye z’akento ana betoma kutuzolanga.

Grace wanwana ye mpasi za câncer do cólon ye tireóide, owau wabakamene câncer ya ntulu. Kansi, ke kuyibanza-banzanga ko mu kuma kia zingu yovo kulula nkanikinu wa sakalela kintu yo salaziana. Nkumbu miayingi bekunyuvulanga vo: “Nki kikunusadisanga mu kala ye longo lwasikila ye kiese?” Ovananga kuma yá: “Tu akundi ambote. Tumokenanga lumbu yawonso. Tuzolanga viokesa ntangwa vamosi e lumbu yawonso. Avo ku makasi twina, ke tukwendanga leka ko vitila twasingika e diambu.” Dialudi vo ezak’e ntangwa tufungisanga muntu yo nkw’andi makasi, kansi tulolokaziananga yo vilakana, ediadi dikutusadisanga kikilu.

Muna mpasi zawonso tubwilwanga, vena ye mambu tulongokanga:

1. Bundang’e vuvu muna Yave yo tambulwila mana keyambulanga vo matubwila. Ke tufwete bunda vuvu muna weto umbakuzi ko.​—Nga. 3:​5, 6; Yer. 17:7.

2. Muna konso diambu, tufwete vavanga luludiku lwa Yave muna Diambu diandi. O lemvokela Yave ye nsiku miandi i diambu disundidi o mfunu. Ke kala kulu mu nzila, kulu ku futa ko. Tufwete songa vo tulemvokela Yave yovo ve.​—Roma 6:16; Ayib. 4:12.

3. Vena ye diambu disundidi o mfunu muna zingu: Kala ye nkumbu ambote vana ndose a Yave. Sia oma ma Kintinu kiandi va fulu kiantete, ke vava mavwa ko.​—Nga. 28:20; Kim. 7:1; Mat. 6:​33, 34.

4. Sambanga mu vanga mawonso olenda muna salu kia Yave. Sianga e sungididi muna mana olenda vanga, ke mu mana kulendi vanga ko.​—Mat. 22:37; 2 Tim. 4:2.

5. Zaya vo ke vena nkubika yakaka ko ivwanga e nsambu za Yave yo tondakana kwa yandi.​—Yoa. 6:68.

Omono yo Grace, konso muntu osadidi kala Yave vioka 75 dia mvu. Nze akazi, tusadilanga Yave kumosi se tezo kia mvu 65. Tuna kikilu ye kiese kia sadila Yave kumosi muna mvu miami miawonso. Tusambanga kimana mpangi zeto zawonso bamona mpe vo o bund’e vuvu muna Yave nsambu ditwasanga muna zingu.