1. Ko e fakapotopotoaga fe he tau tagata he Atua ka fakaako fakalahi a tautolu ki ai? Ko e heigoa e tau hūhū kua lata ke manamanatu a tautolu ki ai?

 “KIA tutu ki luga ā mutolu mo e fakaaue atu kia Iehova ha mutolu a Atua mai i tuai tigahau kia hoko ke he tukulagi.” Ko e tau kupu fakalagalaga nei, ne uiina he tau Levi e tau tagata he Atua ke fakapotopoto mo e liogi ki a Iehova. Ko e taha anei he tau liogi ne mua atu e loa he Tohi Tapu. (Nehe. 9:4, 5) Ko e fakapotopotoaga nei i Ierusalema he tau 455 ato hau e Keriso he aho ke 24 aki he mahina fitu faka-Iutaia ko e Tishri. He lahi foki e mena ne fakaako e tautolu hagaao ke he fakapotopotoaga nei, manamanatu ke he tau hūhū nei: Ko e heigoa he tau Levi ne taute tumau ke lagomatai ke taute e fakapotopotoaga nei ke aoga lahi mahaki? Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he liogi tauteute fakamitaki he tau Levi? Kia tutala fakamua la tautolu hagaao ke he falu he tau mena kua tutupu ato hoko e aho pauaki nei.​​—Sala. 141:2.

2. Fakafifitaki mitaki fēfē e tau Isaraela ma tautolu he vahā nei?

² Ko e mahina ato hoko e fakapotopotoaga pauaki ia, ko e oti laia e liu ati hake he tau Iutaia e tau kaupā ha Ierusalema. (Nehe. 6:15) Ne fakakatoa e gahua ha lautolu ke he 52 ne aho. Ti ko e aho fakamua he mahina hake ia Tishri, ne fakapotopoto fakalataha a lautolu ke he lotopā ke logona a Esera mo e falu Levi kua totou mo e fakamaama e Fakatufono he Atua. Ko e tau magafaoa katoa, putoia e tau fanau, ne tutū mo e fanogonogo mai he hakeaga laā ato hoko ke he tupoulā. Ko e tau Isaraela ia ko e fakafifitakiaga mitaki lahi ma tautolu he vahā nei. Pete he liga ō a tautolu ke he tau feleveiaaga he Fale he Kautu ne hagahaga mitaki, liga kamata a tautolu falu mogo ke manamanatu ke he falu mena kehe he feleveiaaga. Ka ko e tau Isaraela ia ne fanogonogo fakamitaki, manamanatu ke he tau mena kua logona e lautolu, ti kamata ke tagi he mailoga  e lautolu kua nakai omaoma a lautolu ke he Fakatufono he Atua.​​—Nehe. 8:1-9.

3. Ko e heigoa e poakiaga ne omaoma he tau Isaraela?

³ Ka e nakai ko e magaaho anei ke talahau e tau agahala. Ko e aho galue, ti manako a Iehova ke he tau tagata ke fiafia. (Nume. 29:1) Ti tala age a Nehemia ki a lautolu: “Kia o ā mutolu, kia kai a e tau mena lolo, mo e inu e tau mena humelie; mo e fakafano age e mutolu e tau tufaaga kia lautolu kua nakai taute ai e tau mena ma lautolu; ha ko e aho tapu hanai ke he Iki ha tautolu; aua neke mamahi foki a mutolu; ha ko e fiafia kia Iehova ko e malolo ha mutolu haia.” Ne omaoma e tau tagata, ti ha ha i ai e “olioli lahi” he aho ia.​​—Nehe. 8:10-12.

4. Ko e heigoa ne taute he tau ulu magafaoa Isaraela? Ko e heigoa he tau Levi kua taute he tau aho takitaha he Galue he Tau Fale Api nei?

⁴ He aho hake, ne feleveia e tau ulu magafaoa oti ke fakaako e Fakatufono ke iloa mitaki kua omaoma a lautolu ke he tau poakiaga oti he Atua. He fakaako e lautolu e Fakatufono, ne mailoga e lautolu kua lata e motu ke fakamanatu e Galue he Tau Fale Api. Ne kamata e galue he aho 15 he mahina ti oti e fakapotopotoaga katoa he aho ke 22 aki. Ti kamata e tau tagata ke tauteute ai agataha. Ko e galue uho lahi mahaki e Galue he Tau Fale Api tali mai he magaaho ha Iosua, ti ha ha i ai e “lahi mahaki ai e fiafia.” He tau aho takitaha he galue, ne totou he tau Levi e Fakatufono he Atua ke he tau tagata oti.​​—Nehe. 8:13-18.

5. Ko e heigoa ne taute he tau tagata he Atua ato kamata e tau Levi ke liogi?

⁵ Ua e aho he mole e galue, he aho 24 ha Tishri, ko e magaaho hako ma e tau tagata ke talahau e tau agahala ha lautolu. Nakai ko e aho anei ke kai mo e fiafia. Ka e fakakanopogi e tau tagata he Atua mo e tui ke he ie talatala ke fakakite e fakatokihala ha lautolu he nakai omaoma ke he Fakatufono he Atua. Kua liu foki e tau Levi totou e Fakatufono he Atua ke he tau tagata kavi ke he tolu e tulā he mogo pogipogi. He afiafi, ko e tau tagata “ne talahau atu ai ha lautolu a tau hala, mo e hufeilo ai kia Iehova ha lautolu a Atua.” Ko e magaaho ia kua kamata e tau Levi ke liogi ma e tau tagata oti. ​​—Nehe. 9:1-4.

6. Ko e heigoa ne lagomatai e tau Levi ke talahau e liogi fai kakano pihia? Ko e heigoa ha tautolu ka fakaako mai he tau Levi?

⁶ Ne totou tumau he tau Levi e Fakatufono he Atua, ti lagomatai he mena ia a lautolu ke tauteute e liogi fai kakano nei. Ko e vala fakamua he liogi ne fakamaama e tau gahua mo e tau mahani ha Iehova. He vala ne toe he liogi, ne fakamaama he tau Levi e tau agahala loga he tau tagata ti fakamaama fakamahino e kakano ne nakai lata e tau Isaraela ke moua e “fakaalofa hofihofi noa kua lahi” he Atua. (Nehe. 9:19, 27, 28, 31) Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he tau Levi? Kua lata ia tautolu ke totou mo e manamanatu fakahokulo ke he Kupu he Atua he tau aho takitaha. He puhala nei, kua fakaatā e tautolu a Iehova ke tutala ki a tautolu. Ti ka liogi a tautolu, to loga  e mena ka tutala a tautolu ki a Iehova, mo e to fai kakano lahi e tau liogi ha tautolu.​​—Sala. 1:1, 2.

7. Ko e heigoa ne ole he tau Levi ke he Atua? Ko e heigoa ha tautolu kua fakaako mai he fakafifitakiaga ha lautolu?

⁷ He liogi he tau Levi, ne taha ni e ole ha lautolu. Tata ke he fakahikuaga he liogi, ne ole a lautolu: “Hanai, ha mautolu a Atua na e, ko e Atua mua ue atu, ko e Atua mana, mo e matakutakuina, kua taofi ai e maveheaga mo e fakaalofa, aua neke manatu e koe ko e mena tote e matematekelea oti ne hoko mai kia mautolu, mo e ha mautolu a tau patuiki, mo e ha mautolu a tau iki, mo e ha mautolu a tau ekepoa mo e ha mautolu a tau perofeta, mo e ha mautolu a tau matua, mo e hau a motu oti, tali mai he vaha he tau patuiki a Asuria kua hoko mai ke he aho nai.” (Nehe. 9:32) Ne fakatoka he tau Levi e fakafifitakiaga mitaki ma tautolu he vahā nei. Ka liogi a tautolu, kua lata ia tautolu ke fakaheke mo e fakaaue ki a Iehova ato ole a tautolu ki a ia ke he ha mena.

8, 9. (a) He puhala fakatokolalo fe ne kamata e tau Levi ke liogi? (e) Ko e heigoa e tau kau ua he lagi ne talahau he tau Levi?

⁸ Ne mahani fakatokolalo e tau Levi. Pete he talahau e lautolu e liogi fulufuluola, ne nakai logona e lautolu kua mitaki lahi e tau kupu ha lautolu ke foaki e fakahekeaga kua lata mo Iehova. Ti kamata a lautolu ke liogi ma lautolu oti i Isaraela he olelalo fakatokolalo ki a Iehova: “Kia fakaaue ai ni hau a higoa kua mua ue atu ni ke he tau fakaaue mo e tau fakahekeaga oti.”​​—Nehe. 9:5.

⁹ Matutaki e liogi: “Ko koe, hoko koe ni ko Iehova; ne eke e koe e lagi ko e lagi he tau lagi, mo e tau kau oti ha ha i ai, ko e lalolagi mo e tau mena oti ha ha i ai, ko e tahi mo e tau mena oti ha ha i ai, kua fakamoui foki e koe a lautolu oti; kua hufeilo foki kia koe e tau kau he lagi.” (Nehe. 9:6) Ne talahau ai he tau Levi falu he tau mena ofoofogia ne tufuga e Iehova. Kua eke e ia e lagi mo e “tau kau,” ko e tau fuhifuhi fetū loga. Ti tufuga foki e ia e tau mena oti he palaneta fulufuluola ha tautolu ti taute ai ke maeke he tau mena momoui loga ke tutupu fakahaga. Talahau foki he liogi e taha kau. Kua fakamaama ai e tau agelu he Atua ko e “tau kau oti he lagi.” (1 Patu. 22:19; Iopu 38:4, 7) Ne taute fakatokolalo he tau agelu nei e finagalo he Atua he fekafekau ke he tau tagata noa. (Hepe. 1:14) He vahā nei, kua fekafekau fakalataha foki a tautolu ki a Iehova tuga e kautau fakaako mitaki. Kua lata ia tautolu ke fifitaki e tau agelu he fekafekau fakatokolalo ke he Atua.​​—1 Kori. 14:33, 40.

10. Ko e heigoa ne fakaako e tautolu mai he mena ne taute he Atua ma Aperahamo?

¹⁰ Matutaki ai, ne talahau he tau Levi e mena ne taute he Atua ma Aperamo. Ne hiki e Iehova e higoa haana ki a Aperahamo, kakano “tupuna he tau motu loga,” pete he 99 e tau haana he moui ti nakai fai tama. (Kene. 17:1-6, 15, 16) Ne tala age foki e Atua ki a Aperahamo ko e tega, po ke fanau haana, to moua e motu ha Kanana. Ne fakamaama he tau Levi e puhala ne fakamooli e Iehova e maveheaga  haana: “Ko koe ni ko Iehova ko e Atua, ne fifili a Aperamo, mo e ta mai ai a ia i Uro i Kaletaia, mo e ui ai e koe hana higoa ko Aperahamo; Ne fioia foki e koe hana loto kua fakamoli ki mua hau, ti eke ai e koe e maveheaga mo ia ke foaki mai e motu he tau tagata Kanana, . . . ke foaki mai ai ke he hana fanau; kua fakamoli foki e koe hau a tau kupu; ha kua tututonu ni a koe.” (Nehe. 9:7, 8) Ne fa nimo he tau tagata e mena ne mavehe e lautolu. Ka e maeke a tautolu ke tuga a Iehova he lali tumau ke muitua ke he tau maveheaga ha tautolu.​​—Mata. 5:37.

11, 12. Ko e heigoa e kakano he higoa ha Iehova? Ko e heigoa ne taute e Iehova ma e tau tagata haana kua fakakite kua latatonu a ia mo e higoa haana?

¹¹ Ko e kakano he higoa Iehova “Ko Ia ne Taute ke Tupu Moli.” Kakano e mena nei kua fakatumau e Atua ke gahua ke fakamooli e tau maveheaga haana. Ko e fakafifitakiaga homo ue atu he mena nei ko e puhala ne tumau a ia ke he maveheaga haana ke he tau hologa ha Aperahamo, ko e motu ha Isaraela. He mogo ne eke a lautolu mo tau fekafekau i Aikupito, ne mavehe e Atua to fakatokanoa mai a lautolu mo e nonofo he Motu he Maveheaga. He mogoia, ne tuga kua nakai maeke e mena nei. Ka e fakatumau e Atua ke taute e mena kua lata ato fakamooli ai e maveheaga haana. He puhala nei, ne fakakite mooli e ia kua latatonu a ia ke moua e higoa ne mua ha Iehova.

¹² He liogi ha lautolu, ne fakamaama he tau Levi e falu he tau mena ne taute e Iehova ma e tau tagata haana: “Ne fioia foki e koe e matematekelea he tau matua ha mautolu i Aikupito, ne fanogonogo foki a koe ke he tagi ha lautolu ke he Tahi Kula; Ne eke ai foki e koe e tau fakamailoga mo e tau mana kia Farao, mo e hana tau fekafekau oti, mo e tau tagata oti he hana motu; he iloa e koe ne fakatokoluga a lautolu kia lautolu. Ti moua ai e koe e fakahekeaga tuga he eke ai ke he aho nai. Ne ihi foki e koe e tahi ki mua ha lautolu, ti o age ai a lautolu i loto he tahi ke he hala toka momo; ka ko lautolu ne tutuli a lautolu ne liti e koe a lautolu ke he tau mena hokulo, tuga ne maka ke he tahi loka.” Ne matutaki e tau Levi ke talahau kua lagomatai e Iehova e tau tagata haana ke huhū atu ke he Motu he Maveheaga: “Ne fakatokolalo foki e koe ki mua ha lautolu a lautolu ne nonofo ke he motu, ko e tau tagata Kanana.” Ti lafi he tau Levi ko e tau tagata he Atua “ne fofo ai e lautolu e tau maga nonofo taue, mo e kelekele talumelie, ne eke foki e lautolu ma lautolu e tau fale ne puke ke he tau mena mitaki oti, ko e tau vaikeli ne keli ai ke he maka, ko e tau ulu vine, mo e tau ulu olive, mo e tau akau kua aoga ke kai ne loga; ti kai ai a lautolu, mo e makona, ne lalahi foki a lautolu,” he olioli e lautolu e tau mena mitaki ne foaki age he Atua.​​—Nehe. 9:9-11, 24, 25.

13. Nakai leva he toka he tau Isaraela a Aikupito, ko e heigoa ne taute e Iehova ma lautolu? Ko e heigoa ne nakai leva ti taute he tau tagata?

¹³ Loga atu foki e mena ne taute e Iehova ke fakamooli e tau maveheaga haana. Ma e fakatai, nakai leva he mole e toka he tau Isaraela a Aikupito, ne age e Iehova ki a lautolu e tau fakatufono mo e fakaako a lautolu ke he puhala tapuaki. Ne pehē e tau Levi he liogi ha lautolu: “Ne haele hifo foki a koe ki luga he mouga ko Sinai, mo e vagahau ai mo lautolu mai he lagi, ne foaki mai foki e koe kia lautolu e tau fakafiliaga tonu, mo e tau fakatufono moli, ko e tau kotofaaga mo e tau poakiaga mitaki.” (Nehe. 9:13) Ne fifili e Iehova e tau Isaraela mo tau tagata haana ti age foki ki a lautolu e Motu he Maveheaga. Ti fakaako e ia a lautolu ke mahani ke he puhala kua lata mo e higoa haana. Ka e nakai leva lahi e omaoma ha lautolu ke he tau poakiaga ha Iehova.​​—Totou  Nehemia 9:16-18.

14, 15. (a) Fakakite fēfē e Iehova e fakaalofa hofihofi noa ke he tau Isaraela? (e) Ko e heigoa kua fakaako e tautolu mai he puhala ne taute he Atua e tau Isaraela?

¹⁴ Ne talahau he liogi he tau Levi ua e mena hepe ne taute e Isaraela he nakai leva he mole e mavehe a lautolu ke omaoma ke he Fakatufono he Atua he Mouga ko Sinai. Ha ko e tau agahala ia, ne latatonu a Isaraela ke mamate  he tutakale. Ka e fakakite e Iehova ki a lautolu e fakaalofa hofihofi noa ti matutaki ke leveki ma e tau manako ha lautolu. Kua fakaheke he liogi a Iehova: “Ko e tau tau ne fagofulu ne leveki ai e koe a lautolu ke he tutakale, nakai nonofogati a lautolu, nakai popo e tau tapulu ha lautolu, nakai fua foki e tau hui ha lautolu.” (Nehe. 9:19, 21) He vahā nei, ne leveki foki e Iehova e tau manako ha tautolu ke maeke a tautolu ke fekafekau fakamooli ki a ia. Nakai manako a tautolu ke galo e tua ha tautolu ki a Iehova mo e nakai omaoma ki a ia tuga e tau Isaraela tokoafe ne mamate he tutakale. Ko e fakafifitakiaga kelea ha lautolu ko e hatakiaga ki a tautolu.​​—1 Kori. 10:1-11.

¹⁵ Momoko ai, ko e tau Isaraela ne huhū atu ke he Motu he Maveheaga ne nakai fakamooli tumau ki a Iehova. Ne kamata a lautolu ke tapuaki ke he tau atua Kanana, ne putoia e taute he tau mahani kelea mo e poa foki e tau fanau ha lautolu. Ti fakaatā e Iehova e falu motu ke taute fakakelea e tau Isaraela. Ka ko e mogo ne fakatokihala e tau Isaraela, ne fakamagalo e Iehova a lautolu ti lagomatai ai ke fakakaumahala e tau fī ha lautolu. Ne tupu tumau e mena nei. (Totou Nehemia 9:26-28, 31.) Ne pehē e tau Levi: “Ka e fakauka ai a koe kia lautolu ke he tau tau loga, mo e akonaki ai e koe a lautolu ke he hau a Agaga ke he hau a tau perofeta, ka e nakai fanogonogo ai a lautolu; ti tuku atu ai e koe a lautolu ke he tau lima he tau tagata he tau motu.”​​—Nehe. 9:30.

16, 17. (a) Ko e heigoa e fua he mogo ne liu foki kamata e tau Isaraela ke nakai omaoma ki a Iehova? (e) Ko e heigoa ne talahau he tau Isaraela? Ko e heigoa ne mavehe a lautolu ke taute?

¹⁶ He mole e liliu mai i Papelonia, ne kamata foki e tau Isaraela ke nakai omaoma ki a Iehova. Ko e heigoa e fua? Ne fakamaama he tau Levi he liogi ha lautolu: “Kitiala, ko e tau tupa a mautolu ke he aho nai, ko e motu foki ne foaki mai e koe ke he tau matua ha mautolu ke kai ai hana tau fua mo e hana tau mena mitaki, kitiala, ko e tau tupa a mautolu ha i ai; Ne tutupu ai foki e tau mena loga ma e tau patuiki ne tuku mai e koe ke pule kia mautolu ha ko e tau hala ha mautolu . . . kua lahi foki ha mautolu a matematekelea.” Ne eke e tau Isaraela mo tau tupa he motu ne age e Iehova ki a lautolu.​​—Nehe. 9:36, 37.

¹⁷ Pehē kia e tau Levi kua nakai tonu e mahani he Atua ke he tau tagata haana? Nakai pihia! Ne pehē a lautolu: “Ko koe kua tututonu ni a koe ke he tau mena oti kua hohoko mai kia mautolu; ha kua fakamoli a koe, ka ko mautolu, kua mahani kelea a mautolu.” (Nehe. 9:33) Ne fakahiku e lautolu e liogi nakai lotokai ha lautolu aki e maveheaga mooli to omaoma e motu ke he Fakatufono he Atua. (Totou Nehemia 9:38; 10:29) Ne tohi e lautolu e maveheaga ha lautolu he fakamauaga ne fakamooli he tau takitaki Iutaia ne toko 84.​​—Nehe. 10:1-27.

18, 19. (a) Ko e heigoa ha tautolu kua lata ke moua ka manako a tautolu ke ha ha he lalolagi foou he Atua? (e) Kua lata ia tautolu ke matutaki ke liogi ke he heigoa? Ko e ha?

¹⁸ Ka manako a tautolu ke eke mo tau tagata kua manako a Iehova he lalolagi foou haana, kua lata ia tautolu ke akonaki e ia. Ne hūhū e aposetolo ko Paulo: “Ha ko hai kia e tama kua nakai akonaki he matua?” (Hepe. 12:7) Ka talia e tautolu e akonakiaga mai ia Iehova mo e fakatumau ke fekafekau ki a ia, kua fakakite ai kua fakaatā e tautolu a ia ke fakaako a tautolu. Ka taute e tautolu e agahala kelea lahi mahaki, maeke a tautolu ke iloa tonu to fakamagalo e Iehova a tautolu kaeke ke tokihala mooli mo e talia fakatokolalo e tautolu e akonakiaga haana.

¹⁹ Nakai leva to taute e Iehova e tau mena ka homo ue atu foki ke he tau mena ne taute e ia he mogo ne fakahao e ia e tau Isaraela mai Aikupito. To iloa he tau tagata oti ko ia ko e Atua mua ue atu. (Eseki. 38:23) He magaaho ia, ka fakatapu he Atua e higoa haana, ko lautolu oti ne fakamooli ki a ia to huhū atu ke he lalolagi foou haana, tuga ne huhū atu mooli e tau Isaraela ke he Motu he Maveheaga. (2 Pete. 3:13) Kia fakatumau a tautolu ke liogi ke fakatapu e higoa lilifu ue atu he Atua. Ko e vala tala ka mui mai to fakatutala ke he taha liogi foki ka lagomatai a tautolu ke taute e mena kua lata ke moua e monuina he Atua mogonei mo e tukulagi.