Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Kasukuhl Sang Kapakap me Kaunopada Mwahu

Kasukuhl Sang Kapakap me Kaunopada Mwahu

“Kiht koaros, Maing KAUN, en kapinga lingan en mwaromwi.”​—NEH. 9:5.

1. Mehnia kapokon en sapwellimen Koht aramas akan me kitail pahn sukuhlki duwe? Peidek dahkei kitail anahne doudouloale?

 “KUMWAIL uhda oh kapinga KAUN-O, amwail Koht; kumwail kapinga kohkohlahte.” Mehn Lipai ko doadoahngki koasoi pwukat pwehn luke sapwellimen Koht aramas ako ren kohpene oh kapakap ong Siohwa. Met iei ehu kapakap me keieu reirei nan Paipel. (Neh. 9:4, 5) Kapokon wet wiawi nan Serusalem nan pahr 455 mwohn Krais, ni 24 en keisuhn sounpwong en kalendar en mehn Suhs, Tishri (September/October). Ni atail pahn kalaudehla atail ese duwen kapokon wet, song medewe peidek pwukat: Dahme mehn Lipai kan kin kalapw wia me sewese kapokon wet eh pweida? Dahme kitail kak sukuhlki sang ahn mehn Lipai ko arail kapakap me kaunopada mwahu? Kitail pahn koasoiapene soahng kei me wiawi mwohnte rahn kesempwalo.​—Mel. 141:2.

SOUNPWONG KESEMPWAL EHU

2. Ia duwen mehn Israel kan ar wia mehn kahlemeng mwahu ong kitail?

2 Sounpwong ehu mwohn rahn kesempwalo, mehn Suhs ko kanekehla kokou en kelen Serusalem. (Neh. 6:15) Rahn limeisek riaute re doadoahngki pwehn kanekehla doadoahko. Eri ni keieun rahn en sounpwong mwurio me adaneki Tishri, re pokonpene nan wasahn tuhpenehn aramas akan pwehn rong Esra oh mehn Lipai teiko wadek oh kawehwehda Kosonned en Koht. Peneinei pwon iangahki seri kan kesihnen oh rongorong sang ni menseng lel nin souwas. Irail mehn Israel ko wia mehn kahlemeng mwahu ong kitail. Mendahki ele kitail kin towehda mihting kan nan Wasahn Kaudok me kansenamwahu, ekei pak mwein kitail kin tepida medewe soahng teikan erein mihting wiewiawi. Ahpw mehn Israel ko kin rongorong kanahieng, doudouloale dahme re rong oh pil tepida sengiseng ni arail esehda me re sohte peikiong kosonned en Koht.​—Neh. 8:1-9.

3. Kaweid dahieu me mehn Israel ko peikiong?

3 Ahnsowo kaidehn ahnsou en wehkada dihp kan. Ahpw e wia rahn en kasarawi ehu oh Siohwa ketin kupwurki aramas ako ren peren. (Nemp. 29:1) Eri Nehmaia padahkihong irail: “Kumwail patopatohwei ni imwamwail kan oh wia amwail kamadipw. Kumwail kihong amwail kisin tungoal kan oh nimamwail wain ong irail kan me ar tungoal sohte itar. Rahnwet, iei rahn sarawi ehu ong atail Kaun-o; eri, kumwail dehr nsensuwed, pwe peren me KAUN-O pahn ketikihong kumwail pahn kakehlakeikumwailla.” Aramas ko peikiong oh rahno re “peren kowahlap.”​—Neh. 8:10-12.

4. Dahme tapwin peneinei en mehn Israel ko wia? Dahme mehn Lipai ko wia ni ehuehu rahn en Kasarawi en Impwal kan?

4 Rahn ehu mwuri, tapwin peneinei kan koaros tuhpene pwehn onopki Kosonnedo pwe ren tehk kanahieng ma re kin peikiong sapwellimen Koht kaweid kan koaros. Ni arail onopki Kosonnedo, re diarada me tohn wehio anahne wia Kasarawi en Impwal kan sang kaeisek limau en sounpwongo lao re imwikihla kasarawi lapalap ehu ni kerieisek riau. Eri aramas ako mwadangete kaunopada ong kasarawio. Kasarawio iei me keieu pweida nan Kasarawi en Impwal kan koaros me wiawi sangete ni mwehin Sosua, oh irail uhdahn “pereperen.” Ehuehu rahn en kasarawio, mehn Lipai ko wadek sapwellimen Koht kosonned ong aramas ko koaros.​—Neh. 8:13-18.

RAHN EN WEHKADA DIHP KAN

5. Dahme sapwellimen Koht aramas ako wia mwohnte mehn Lipai ko tepida arail kapakap?

5 Rahn riau mwurin kasarawio, ni kerieisek pahieu en Tishri, wia rahn me konehng aramas ako ren wehkada diparail kan. Rahno kaidehn rahnen mwengemwenge oh pereperen. Ahpw, sapwellimen Koht aramas ako kaisihsol oh likawih likoun nsensuwed pwehn kasalehda arail nsensuwedkihla arail sapeikiong Kosonned en Koht. Mehn Lipai ko pil pwurehng wadekohng aramas ako Kosonned en Koht erein awa siluh ni menseng. Ni mwurin souwas, irail ahpw “sakarkihda diparail kan oh kaudokiong Koht.” Iei ahnsowo me mehn Lipai ko tepida kapakapki aramas ko koaros. ​—Neh. 9:1-4.

6. Dahme sewese mehn Lipai ko en wia kapakap kaselelo? Dahme kitail kak sukuhlki sang mehn Lipai ko?

6 Mehn Lipai kan kin ahnsou koaros wadek sapwellimen Koht kosonned oh met sewese irail en kaunopada mwahu kapakap kaselel wet. Arail kapakap kin tepikihda arail kasalehda sapwellimen Siohwa doadoahk kan oh irair kaselel kan. Mwuri, mehn Lipai ko uhd kawehwehda dihp tohto kan me aramas ako ahneki oh kasalehda ni sansal kahrepen mehn Israel ko ar sohte warohng sapwellimen Koht “kalahngan lapalap.” (Neh. 9:19, 27, 28, 31) Dahme kitail kak sukuhlki sang mehn Lipai ko? Kitail anahne wadek oh doudouloale Mahsen en Koht rahn koaros. Ni ahl wet, kitail kin mweidohng Siohwa en ketin mahsen ong kitail. Oh ni atail pahn kapakap, mie soahng tohto kitail pahn patohwanohng Siohwa oh kak kamwahwihala atail kapakap.​—Mel. 1:1, 2.

7. Dahme mehn Lipai ko peki rehn Koht? Dahme kitail sukuhlki sang arail mehn kahlemeng?

7 Nan arail kapakap, mehn Lipai ko wiahda pekipek ehute. Kerenlahng ni imwin kapakapo, re peki: “Maing Koht, at Koht, ia uwen omwi lapalahpie! Ia uwen omwi lemmwin, ia uwen omwi roson! Komw kin ketin loalopwoatohng sapwellimomwi inou kan. Sang ni ahnsou me nanmwarkien Asiria kan kin kalokei kiht, leledohng ahnsou wet, ia uwen lokolok me se aleier! At tungoal nanmwarki kan, at tungoal kaun akan, at tungoal samworo kan, at tungoal pahpa kahlap akan, oh at tungoal aramas akan koaros patohwan aleier lokolok laud. Komw ketin tamanda uwen tohtohn at lokolok kan.” (Neh. 9:32) Mehn Lipai ko wiahda mehn kahlemeng mwahu ong kitail. Ni atail kapakap, kitail anahne patohwanohng Siohwa kaping oh kalahngan mwohn atail peki reh mehkot.

RE KAPINGA LINGAN EN MWAREN KOHT

8, 9. (a) Ni elen aktikitik dahieu me mehn Lipai ko tepikihda arail kapakapo? (b) Karis en nanleng riau dah me mehn Lipai ko kasalehda?

8 Mehn Lipai kan me aktikitik. Mendahki ar wia kapakap kaselel ehu, re medewe me arail lokaia ko sohte itar en patohwanohng Siohwa kaping me e ketin warohng. Kahrehda re tepida kapakapki mehn Israel koaros sang ni arail patohwan peki Siohwa ni aktikitik nda: “Kiht koaros, Maing KAUN, en kapinga lingan en mwaromwi; ahpw iet pwe at kapinga komwi uhdahn sohte itar.”​—Neh. 9:5.

9 Kapakapo doula nda: “Komwihte kelehpw me Siohwa; komwi me ketin kapikada nanleng, pil pahnlahng, oh eh karis koaros, sampah oh mehkoaros me mi powe, madau oh mehkoaros me mi loale; oh komwi me ketikihong mepwukat koaros mour; oh karis en nanleng kin poaridiong komwi.” (Neh. 9:6NW) Wasaht, mehn Lipai ko ndahda soahng kaselel kei me Siohwa ketin kapikada. E ketin kapikada nanleng oh “eh karis koaros,” mwutumwut en usu tohto en pahnlahng. E pil ketin kapikada mehkoaros me kaselel nan sampah oh ketin wiahiong mour koaros ren kak kaparaparala. Arail kapakapo pil koasoia duwen pil ehu karis. Met kasalehda sapwellimen Koht tohnleng kan nin duwen “karis en nanleng.” (Kaud. 19:14; Sohp 38:4, 7) Tohnleng pwukat kin ni aktikitik wia kupwuren Koht sang arail papah aramas akan. (Ipru 1:14) Rahnwet, kitail pil kin ehupene papah Siohwa duwehte sounpei kei me kaiahnda mwahu. Kitail anahne alasang tohnleng kan sang atail papah Koht ni aktikitik.​—1 Korint 14:33, 40.

10. Dahme kitail sukuhlki sang dahme Koht ketin wia ong Eipraam?

10 Mwuri, mehn Lipai ko koasoia dahme Koht ketin wia ong Eipram. Siohwa ketin wekidala edeo ong Eipraam me wehwehki “semen wehi ngedehrie,” mendahki e sounpar 99 oh sohte nah seri. (Sen. 17:1-6, 15, 16) Koht pil ketin padahkihong Eipraam me nah seri de kadaudoke kan pahn sohsohki sapwen Kenan. Mehn Lipai ko kawehwehda duwen Siohwa eh ketin kapwaiada sapwellime inowo ni ar nda: “Maing KAUN, komwi me ketin pilada Eipram, oh ketin kahluwahsang kahnimw Ur nan Papilonia; komwi ahpw ketikihong en uhd mwarenkihla Eipraam. Komw ketin mahsanihada uwen eh loalopwoatohng komwi, iei me komw ketin wiahkihong inou ehu. Komw ketin inoukihda me komw pahn ketikihong wehin Kenan, . . . pwe en wiahla sahpw me kadaudoke kan pahn kousoanla ie. Komwi eri ketin kapwaiada sapwellimomwi inowo, pwehki omwi loalopwoat.” (Neh. 9:7, 8) Aramas kin kalapw manokehla dahme re inoukihda. Ahpw kitail kak duwehte Siohwa sang ni atail kin song kapwaiada atail inou kan ahnsou koaros.​—Mad. 5:37.

SOAHNG KASELEL KAN ME SIOHWA KETIN WIA ONG SAPWELLIME KAN

11, 12. Ia wehwehn mwaren Siohwa? Dahme Siohwa ketin wia ong sapwellime aramas ko me kasalehda e ketin warohng mwarenki mwareo?

11 Mwaro Siohwa kin wehwehki “E Kahrehiong en Wiahla.” Met wehwehki me Koht sohte kin ketin uhdi doadoahk pwehn kapwaiada sapwellime inou kan. Karasepe kaselel en met iei sapwellime elen kapwaiada sapwellime inou ong kadaudok en Eipraam kan, wehin Israel. Ni ahnsou me re wia lidu kei nan Isip, Koht ketin inoukihda me re pahn saledekla oh kousoanla nan Sapwen Inowo. Ni ahnsowo, e mwomwen apwal en pweida. Ahpw Koht ketin wia dahme anahn lao sapwellime inowo pweida. Ni ahl wet, e ketin kadehdehda me e ketin warohng sapwellimanki mwar lapalapo Siohwa.

12 Nan arail kapakapo, mehn Lipai ko kasalehda soahng kei me Siohwa ketin wia ong sapwellime aramas ko: “Komw ketin mahsanihada lokolok en at pahpa kahlap ako nan wehin Isip; komw ketin karongehda ngilen ar pekipek ni Sehd Weitahtao. Komw ketin wiahiong nanmwarkio manaman kapwuriamwei kei, pil ong sapwellime lapalap akan oh aramas akan, pwehki omwi ketin mwahngih duwen ar kin kaloke sapwellimomwi ko. Iei me komwi ketin ndandkihla lel rahnwet. Komw ketin wiahiong sapwellimomwi kan ahl apwoat nansed, oh ketin kahluwa irail nan ngalangal. Komw ketin kakihrala nan kepin madau irail kan me pwakipwakih irail, duwehte peitehl ehu me kin kihrla nan melimel en nan madau.” Mehn Lipai ko usehlahte kasalehda me Siohwa ketin sewese sapwellime aramas ko en kalowehdi Sapwen Inowo ni ar nda: “Komwi me ketin powehdi aramas ako me koukousoan wasao.” Eri mehn Lipai ko pil nda me sapwellimen Koht aramas akan “kalowehdi kahnimw kehl kehlail kei, sahpw pwehl mwahu kei, ihmw me diren kepwe, pwarer en pihl kei me weiweidahr, tuhkehn olip, wahntuhke, oh mwetin wain kei. Re medkilahr ar tungoalelahr soahng pwukat oh mworouroukilahr; re nsenamwahukilahr soangen kamwahu pwukat koaros me komw ketikihong irail.”​—Neh. 9:9-11, 24, 25.

13. Mwurinte mehn Israel ko kohkohsang Isip, dahme Siohwa ketin wia ong irail? Dahme irail wia mwurin mwo?

13 Siohwa ketin wia soahng tohto teikan pwehn kahrehda sapwellime inou ko en pweida. Karasepe, mwurinte mehn Israel ko kohkohsang Isip, Siohwa ketikihong irail kosonned kei oh padahkihong irail duwen arail pahn kaudok. Mehn Lipai ko nda nan arail kapakapo: “Komw ketidihdo sang nanleng ketididohng pohn Nahna Sainai, oh ketin mahseniong sapwellimomwi kan wasao; komw ketikihong irail kosonned pwuhng oh padahk en komour.” (Neh. 9:13) Siohwa ketin pilada mehn Israel kan nin duwen sapwellime aramas oh koasoanehdi en ketikihong irail Sapwen Inowo. Ihme kahrehda e ketin padahkihong irail wiewia kan me ren wia me pahn warohng mwareo. Ahpw ar peikiong sapwellimen Siohwa kosonned ko sohte werei.​—Wadek Nehmaia 9:16-18.

MEHN ISRAEL KO ANAHNE ALE KAWEID

14, 15. (a) Ia duwen Siohwa eh ketin kasalehiong kalahngan mehn Israel ko? (b) Dahme kitail sukuhlki sang mwomwen sapwellimen Koht wiewia ong mehn Israel ko?

14 Ahn mehn Lipai ko kapakap kasalehda sapwung riau me mehn Israel ko wia ni Nahna Sainai mwurinte ar inoukihda me re pahn peikiong sapwellimen Koht Kosonned. Pwehki diparail ko, mehn Israel kan warohng kamakamla nan sapwtehno. Ahpw Siohwa ketin kasalehiong irail kalahngan oh ketin pousehlahte apwalih arail anahn akan. Kapakapo kapingahki Siohwa: “Erein sounpar pahisek nan sapwtehn komw ketikihong irail mehkoaros me re kin anahne; ar likou kan sohte mwahn ohla de sohrala, pahnnehrail kan sohte mpwoskipeseng medek.” (Neh. 9:19, 21) Rahnpwukat, Siohwa pil kin ketin apwalih atail anahn kan pwe kitail en kak papah ih ni lelepek. Kitail sohte men sohla pwoson Siohwa oh sapeikiong duwehte mehn Israel kid kei me mehla nan sapwtehno. Arail mehn kahlemeng suwed wia mehn kataman ehu ong kitail.​—1 Kor. 10:1-11.

15 E kansensuwed me mehn Israel ko me pedolong nan Sapwen Inowo sohte kolokol arail lelepek ong Siohwa. Re tepida kaudokiong koht en mehn Kenan kan, soangen kaudok me iangahki tiahk samin kan oh meirongki neirail seri kan. Siohwa eri ketin mweidohng wehi teikan ren lemeiong mehn Israel. Ahpw ni mehn Israel ko ar koluhla, Siohwa ketin mahkohng irail oh ketin sewese irail en kalowehdi arail imwintihti kan. Met pwurepwurehng wiawi. (Wadek Nehmaia 9:26-28, 31.) Mehn Lipai ko wehkada: “Nan sounpar koaros komw kin ketin panawih irail ni kanengamah. Sapwellimomwi soukohp akan kin kohpada, ahpw sapwellimomwi aramas akan sohte kin men rong, ihme komw kin ketin mweidkihong wehi teikan en kin kaunda sapwellimomwi aramas akan.”​—Neh. 9:30.

16, 17. (a) Ia imwilahn mehn Israel ko arail pwurehng sapeikiong Siohwa? (b) Dahme mehn Israel ko wehkada? Dahme re inoukihda ren wia?

16 Mwurin arail pwurasang Papilon, mehn Israel ko pil pwurehng tepida sapeikiong Siohwa. Ia wekpeseng en met? Mehn Lipai ko kasalehda nan arail kapakapo: “Eri met, se wialahr lidu kei nan sahpw me komwi ketikihong kiht, nan sahpw mwahu wet me kin kihong kiht at tungoal kisin mwenge. Audepen sahpw kin kohla rehn nanmwarki kan me komw ketikihong kiht pwe re en kaunkitada, pwehki at dipadahr. . . . oh se mihkihla nan apwal laud!” Mehn Israel ko wiahlahr lidu kei nan sahpw me Siohwa ketikihong irail.​—Neh. 9:36, 37.

17 Ia duwe, mehn Lipai ko ndinda me Koht ketin sapahrek ong sapwellime aramas ko? Uhdahn soh! Re wehkada: “Komwi me ketin pwung ni omwi ketin kalokei kiht; komwi me ketin loalopwoat, a kiht se dipadahr.” (Neh. 9:33) Re kaimwisengkihla arail kapakapo inou kesempwal ehu me arail wehio pahn peikiong Kosonned en Koht. (Wadek Nehmaia 9:38; 10:29.) Re ntingihedi arail inowo nan doaropwe ehu me kaun en mehn Suhs 84 sidampihala oh sainihala.​—Neh. 10:1-27.

18, 19. (a) Dahme kitail anahne ma kitail men mi nan sapwellimen Koht sampah kapw? (b) Dahme kitail anahne pousehlahte kapakapki? Dahme kahrehda?

18 Ma kitail men wia soangen aramas me Siohwa ketin kupwurki en mi nan sapwellime sampah kapw, kitail anahne ih en ketin kaweid kitail. Wahnpoaron Pohl idek: “Ia duwe? Mie seri men me seme sohte kin keme?” (Ipru 12:7) Ma kitail pwungki kaweid me kohsang rehn Siohwa oh sohte uhdi papah ih ni lelepek, kitail kin kasalehda me kitail mweidohng ih en ketin kaiahne kitail. Oh ma kitail wiahda dihp laud ehu, kitail kak kamehlele me Siohwa pahn ketin mahkohng kitail ma kitail koluhla mehlel oh ni aktikitik pwungki sapwellime kaweid.

19 Kereniong Siohwa pahn ketin wia soahng kan me pahn mwahusang dahme e ketin wiahier ni eh ketin kapitala mehn Israel ko sang Isip. Eri koaros pahn esehla ia uwen Koht eh ketin lapalap. (Esek. 38:23) Ahnsowo, ni Koht pahn ketin kasarawihla mwareo, koaros me kin loalopwoatohng ih pahn pedolong nan sapwellime sampah kapw, duwehte mehn Israel ko ar pedolong nan Sapwen Inowo. (2 Pit. 3:13) Eri kitail en pousehlahte kapakapki mwaren Koht en sarawihla. Kitail pahn koasoiapene nan iren onop en mwuhr ehu kapakap me kak sewese kitail en wia dahme anahn pwe kitail en alehdi sapwellimen Koht kapai met oh kohkohlahte.