1. Ko teea akaputuputuanga a te iti tangata o te Atua ta tatou ka apii maata atu, e eaa te nga uianga ta tatou ka pau?

“KA TU ki runga, e akameitaki i to kotou Atua ia Iehova e tuatau e tuatau ua atu.” Na roto i teia au tuatua akamaroiroi, kua pati te ngati Levi i te iti tangata o te Atua kia akaputuputu mai ratou kia pure kia Iehova. Ko teia tetai pure roa rava atu i roto i te Pipiria. (Nehe. 9:4, 5) Kua akaputuputu mai ratou ki Ierusalema i te ra 24 i te itu o te marama a te ngati Iuda, ia Tishri (Tepetema/Okotopa), i te mataiti 455 M.T.N. Ia tatou e apii maata ra no runga i teia akaputuputuanga, e akamanako i teia nga uianga: Eaa te peu matauia a te ngati Levi tei akariro i teia akaputuputuanga ei mea puapinga tikai? Eaa ta tatou ka apii mai mei te pure manea a te ngati Levi? Ka na mua ana tatou i te uriuri i tetai au mea tei tupu i mua ua ake i teia ra puapinga tikai.​—Sala. 141:2.

2. Akapeea te ngati Iseraela te riro anga ei akaraanga meitaki no tatou i teia tuatau?

² E tai marama i mua ake i taua akaputuputuanga puapinga, kua oti te ngati Iuda i te akatu i te au patu o Ierusalema. (Nehe. 6:15) E 52 ra i oti ei ia ratou i te akatu i taua patu ra. E oti i te ra mua o tera mai marama, ia Tishri, kua akaputuputu mai ratou kia akarongo kia Ezera e tetai au ngati Levi i te tatau anga e te akamarama mai anga i te Ture a te Atua. Te aronga tei aere mai i te akarongo mei te popongi mai e avatea ua atu, ko te au ngutuare katoa e te tamariki. E akaraanga meitaki tikai taua au ngati Iseraela no tatou i teia tuatau. Noatu e uipa ana tatou ki roto i te ngai meitaki i roto i te Are Uipaanga Patireia, penei i tetai taime i te tuatau o te uipaanga, ka aere ke to tatou manako. Inara ko te au ngati Iseraela, kua akarongo meitaki ratou, kua akamanako i ta ratou i akarongo, e kua aue katoa i te kite anga e kare ratou e akono ana i te Ture a te Atua.​—Nehe. 8:1-9.

3. Eaa te akauenga ta te ngati Iseraela i akono?

³ Tera ra, kare ko teia te taime kia tataraara. E ra oroa teia, e kua inangaro a Iehova i te iti tangata kia mataora. (Nume. 29:1) No reira kua akakite a Nehemia kia  ratou e: “E aere, e kai i te kai matu, e inu i te vai mangaro, ka akau atu ei i tetai tuanga na te aronga e ngere ra; e rā tapu oki teia no to tatou Atu: auraka e iriea; ko te rekareka ra no ko ia Iehova ra to kotou ïa maroiroi.” Kua akono rai te iti tangata i teia e kua tupu te “rekareka maata” i tera ra.​—Nehe. 8:10-12.

4. (a) Eaa ta te au upoko o te ngutuare ngati Iseraela i rave? (e) Eaa ta te ngati Levi i rave i te au ra o te Oroa Patia Anga Puakapa?

⁴ I tera mai ra, kua akaputuputu te au upoko o te ngutuare kia apii i te Ture, ei akapapu e te akono ra ratou i te au akauenga a te Atua. Te apii anga ratou i te Ture, kua kitea mai e ka anoanoia te iti tangata kia akono i te Oroa Patia Anga Puakapa. Kua akamata te oroa i te ra 15 o tera marama e kua akamutu na roto i tetai ra akatapu anga i te ra 22. No reira kua akamata te iti tangata i te akapapa no tera oroa. Kua riro taua Oroa Patia Anga Puakapa e ko te oroa puapinga roa atu mei te taime mai ia Iosua, e kua “maata rava akera te rekareka.” I te au ra o te oroa, kua tatau te ngati Levi i te Ture a te Atua ki te iti tangata.​—Nehe. 8:13-18.

5. Eaa ta te iti tangata o te Atua i rave i mua ake ka pure ei te ngati Levi no ratou?

⁵ E rua ra i muri ake i te oroa, i te ra 24 ia Tishri, kua tae te tuatau tau no te iti tangata kia tataraara no ta ratou ara. Kare teia i te ra kaikai anga e kia tamataora. Mari ra, kua akakore te iti tangata o te Atua i ta ratou kai e kua aao i te kakau paoa ei akaari i to ratou tu tataraara no tei kore ratou i akono i te Ture a te Atua. Vaitata rai e toru ora i te popongi te tatau anga te ngati Levi i te Ture a te Atua ki te iti tangata. I te avatea, kua ‘aaki te iti tangata i ta ratou ara, e kua akamori i to ratou Atua ia Iehova.’ Ko te taime te reira i akamata ai te ngati Levi i te pure no te iti tangata katoa. ​—Nehe. 9:1-4.

6. Eaa tei tauturu i te ngati Levi kia oronga i tetai pure puapinga tikai, e eaa ta tatou i mou mai?

⁶ Kua tatau putuputu te ngati Levi i te Ture a te Atua, e na te reira i tauturu ia ratou kia akapapa i teia pure puapinga tikai. Te tuanga mua o te pure, te tuatua ra no runga tikai i ta Iehova au angaanga i rave e tona au tu. E te tuanga openga, te akataka maira te ngati Levi i te au ara e manganui a te iti tangata e kua akamarama meitaki mai i te tumu kare te ngati Iseraela i tau no te “aroa tumatatini” o te Atua. (Nehe. 9:19, 27, 28, 31) Eaa ta tatou i mou mai mei te ngati Levi? Kia tatau tatou i te Tuatua a te Atua i te au ra ravarai e kia akamanako oonu no runga i te reira. Na roto i teia mataara, te akatika ra tatou ia Iehova kia tuatua mai kia tatou. E oti me pure tatou, e maata ta tatou ka rauka i te tuatua kia Iehova, e ka riro ta tatou au pure ei mea puapinga tikai.​—Sala. 1:1, 2.

7. Eaa ta te ngati Levi i pati ki te Atua, e eaa ta tatou i apii mai mei to ratou akaraanga?

⁷ Te pure anga te ngati Levi, e tai rai a ratou apinga i pati. Vaitata ki te openga o ta ratou pure, kua pati ratou e: “E teianei,  e to matou Atua, te Atua maata, te ririnui e te matakuia, ko tei akono i te koreromotu e te aroa ra, auraka kia iti a koe te au tumatetenga katoa i rokoia mai ei matou nei, to matou ui ariki, to matou aronga mana, e to matou kau taunga nei, e to matou au peroveta, e to matou ai metua, e i runga katoa i toou ra iti-tangata, mei te tuatau mairai o te au ariki o Asura ra e tae rava akenei ki teianei rā.” (Nehe. 9:32) Kua akanoo te ngati Levi i te akaraanga meitaki no tatou i teia tuatau. Me pure tatou, ka anoanoia tatou kia akapaapaa e kia akameitaki ia Iehova i mua ake ka pati ei tatou i tetai apinga.

8, 9. (a) Eaa te tu akaaka tikai o te ngati Levi te akamataanga ratou i te pure? (e) Eaa te nga nuku i runga i te rangi ta te ngati Levi i taiku mai?

⁸ E aronga akaaka ua te ngati Levi. Noatu ta ratou pure manea, kare ratou i manako ana e kua tau ta ratou i tuatua ei oronga i te akapaapaa tei tau kia Iehova. No reira, kua pure akaaka ratou no to Iseraela katoa na te pati anga kia Iehova e: “Kia akameitakiia oki toou ra ingoa kakā, ko tei teitei rava i runga rava ra, kare e taea e te akameitaki e te akapaapaa.”​—Nehe. 9:5.

⁹ Te na ko katoa ra te pure e: “Ko koe, ko koe anake ra ko Iehova; naau rai te rangi i anga, te rangi o te au rangi ra, e to ratou au nuku katoa ra, te enua, e te au mea katoa i rungao ra, te tai e te au mea katoa i roto ra, e naau oki ratou ravarai i tiaki; e te nuku o te rangi, tei akamori ia koe.” (Nehe. 9:6) I roto i teia pure, kua taiku te ngati Levi i tetai au mea umere ta Iehova i anga mai. Kua anga aia i te au rangi e “to ratou au nuku katoa,” koia oki te au vananga etu. Kua anga katoa aia i te au mea ravarai i runga i to tatou enua manea e kua akariro aia i te au mea ora e manganui i rungao kia akaki i te enua. Te taiku katoa maira te pure i tetai nuku ke mai. Ko “to te rangi katoa ra nuku,” koia oki te au angera a te Atua. (1 Ari. 22:19; Iobu 38:4, 7) E rave ana teia au angera akaaka i te anoano o te Atua na te tavini anga i te aronga akaaka ua. (Ebe. 1:14) I teia tuatau, te tavini taokotai nei tatou ia Iehova mei tetai nuku vaeau rai tei tereni meitakiia. Ka tau tatou kia aru i te akaraanga a te au angera na te tavini anga i te Atua ma te tu akaaka.​—1 Kori. 14:33, 40

10. Eaa ta tatou i apii mai mei ta te Atua i rave no Aberahama?

¹⁰ Aru mai, kua akakite te ngati Levi i ta te Atua i rave no Aberama. Noatu e 99 ona mataiti e kare ana tamariki, kua taui a Iehova i tona ingoa kia Aberahama, te aiteanga “ei metua no te pa enua e manganui.” (Gene. 17:1-6, 15, 16) Kua akakite katoa te Atua kia Aberahama e ka riro te enua o Kanaana no tana uanga. Kua akataka mai te ngati Levi e akapeea a Iehova te akatupu anga i tana i taputou na te karanga anga e: “Ko koe te Atua ko Iehova, ko tei iki ia Aberama, e naau aia i arataki mai mei Ura mai i o te Kaledea, e naau i tapa i tona ingoa ia Aberahama; E  kua kite atura koe i tona ngakau i te pikikaa kore ki mua i to aroaro ra, e kua papau i te koreromotu kiaia ra, e oronga mai i te enua o te ngati Kanaana, . . . e oronga mai no tona ra uanga, e kua akatupu koe i taua au tuatua naau ra; no te mea e tuatua-tika taau.” (Nehe. 9:7, 8) E ngaropoina ua ana te tangata i ta ratou i taputou. Inara, ka rauka ia tatou i te aru ia Iehova na te tauta anga i te akatupu i ta tatou i taputou.​—Mata. 5:37.

11, 12 Eaa te aiteanga o te ingoa o Iehova, e eaa Tana i rave no tona iti tangata tei akaari e kua tau iaia tona ingoa?

¹¹ Te aiteanga o te ingoa o Iehova, koia oki, “Ka Akatupu Aia i Tana i Taputou.” Te akaari maira teia e na roto i tana au angaanga e rave nei, ka akatupu te Atua i tana au taputou. Tetai akaraanga manea no teia ko te akatupu anga i tana i taputou ki te ngati Iseraela, te uanga o Aberahama. Ei au tuikaa i Aiphiti, kua taputou te Atua e ka akarangatiraia ratou e ka noo ratou i roto i te Enua Taputouia. I taua taime ra, kare i manakoia ana e ka tupu teia. Inara, kua rave rai te Atua i tei anoanoia e tae ua atu ki te taime i akatupuia ai tana i taputou. Na roto i teia tu, kua akapapu aia e kua tau iaia te ingoa kaka, ko Iehova.

¹² I roto i ta ratou pure, kua akataka mai te ngati Levi i tetai au angaanga ta Iehova i rave no tona iti tangata: “Kua akara koe i te tumatetenga anga o to matou ai metua i Aiphiti, e kua akarongo i to ratou aue i te Tai Muramura ra; E kua akakite i te au akairo e te au ravenga taka ke ki runga ia Pharao, e tona katoa ra au tavini, e ki runga katoa i te tangata tini o tona enua; kua kite oki koe e, e ravenga parau ta ratou ia ratou ra. Rauka iora toou ingoa mei tei teianei rai rā. Kua mavete iora te tai ia koe ki mua i to ratou aroaro, aere ua atura ratou na rotopu i te tai ra, i runga i te one marō; e kua titiri iora koe i te aronga i takinga-kino mai ia ratou ki raro i te moana, mei te toka ki raro i te au vai maata.” Kua karanga katoa te ngati Levi e kua tauturu a Iehova i tona iti tangata kia tomo ki roto i te Enua Taputouia: “Kua vi iora to te enua ia koe i mua ia ratou, i te ngati Kanaana.” E kua na ko te ngati Levi e kua rauka i te iti tangata o te Atua te “oire ketaketa tei pou ia ratou, e te enua kai maata; e kua noo i te au are i ki i te au mea memeitaki katoa, te au ruavai kua oti i te koia, te kainga vine, e te kainga olive, e te au rakau kai e manganui: kua kai iora oki ratou, e merengo akera, e poria atura,” no tei mareka ratou i te au mea meitaki ta te Atua i oronga kia ratou.​—Nehe. 9:9-11, 24, 25

13. Muri poto ua ake te akaruke anga to Iseraela ia Aiphiti, eaa ta Iehova i rave no ratou, inara eaa ta te iti tangata i rave?

¹³ E maata te au angaanga ke ta Iehova i rave kia akatupu i tana au taputou. Ei akaraanga, kare i roa ana te akaruke anga te ngati Iseraela ia Aiphiti, kua oronga a Iehova i te au ture kia ratou e kua apii ia ratou akapeea me akamori iaia. Kua na ko te ngati Levi te pure anga e: “Kua eke mai oki koe ki raro ki runga i te maunga ra i Sinai, e kua tuatua mai koe kia ratou i runga i te rangi ra, e kua oronga mai koe i te au tuatua-tau tikai no ratou e te au ture mou, te au akonoanga meitaki, e te au akauenga.” (Nehe. 9:13) Kua iki a Iehova i te ngati Iseraela ei iti tangata nona e kua karanga aia e ka oronga aia i te Enua Taputouia kia ratou. No reira, kua apii aia ia ratou kia mako to ratou aerenga kia tau ki tona ingoa. Inara kare i roa ana, kua akamutu ratou i te akono i ta Iehova au akauenga.​—E tatau ia Nehemia 9:16-18.

14, 15 (a) Akapeea a Iehova te akaari anga i tona aroa ki to Iseraela? (e) Eaa ta tatou i apii mai mei te tu i akono ei te Atua i to Iseraela?

¹⁴ I roto i te pure a te ngati Levi, kua akakite ratou e rua ara ta to Iseraela i rave i muri poto ua ake to ratou taputou anga i te kauraro ki te Ture a te Atua i te Maunga i Sinai. No teia nga ara ta to Iseraela i rave, kua tau  ratou kia mate i roto i te metepara. Inara kua akaari a Iehova i tona aroa e kua akono ua atu ia ratou. Kua riro ta ratou pure ei akapaapaa ia Iehova: “E a ngauru oki oou mataiti i te angai anga mai ia ratou i te medebara, kare rava ratou i ngere; kare akerai to ratou kakau i piro, e kare to ratou vaevae i ē.” (Nehe. 9:19, 21) I teia tuatau, te akono maira a Iehova i to tatou au anoano kia rauka ia tatou i te tavini tiratiratu iaia. Kare roa tatou e inangaro i to tatou akarongo i roto ia Iehova kia ngere e kia kore tatou e kauraro kiaia mei te au tauatini ngati Iseraela tei mate i roto i te metepara. Ka riro to ratou akaraanga ei akamatakiteanga no tatou.​—1 Kori. 10:1-11.

¹⁵ Te mea tangi ra, kare te ngati Iseraela tei tomo ki roto i te Enua Taputouia i vai tiratiratu ana kia Iehova. Kua akamata ratou i te akamori i te au atua a te ngati Kanaana, tei kapiti mai i te au angaanga tau kore e te akaatinga anga i ta ratou tamariki. No reira kua akatika a Iehova i te au pa enua ke kia takinokino i te ngati Iseraela. Inara te tataraara anga te ngati Iseraela, kua akakore a Iehova i ta ratou ara e kua akaora ia ratou mei to ratou au enemi. E manganui te taime i tupu ei teia. (E tatau ia Nehemia 9:26-28, 31) Kua akakite te ngati Levi e: “E manganui rai toou mataiti i te akakoromaki anga ia ratou, e te ako anga oki ia ratou i te Vaerua noou i te au peroveta naau ra; e kare akerai ratou i ariu mai i te taringa: no reira koe i tuku ei ia ratou ki roto i te rima o te au tangata no te pa enua.”​—Nehe. 9:30.

16, 17 (a) Eaa tei tupu mai te akarongo kore anga to Iseraela kia Iehova? (e) Eaa ta te ngati Iseraela i aaki, e eaa ta ratou i taputou i te rave?

¹⁶ Muri ake i to ratou oki anga mei Babulonia, kua akamata akaou te ngati Iseraela i te akarongo kore kia Iehova. Eaa tei tupu mai? Akamarama te ngati Levi i roto i ta ratou pure e: “I na matou i teianei rā kua riro ei tavini, e te enua taau i o mai ki to matou ai metua, kia kai ua ratou i te ua o te reira, e to reira meitaki, i na, kua riro matou ei tavini i taua enua nei. E kua ua iora ïa i te kai maata na te au ariki i tukuia mai e koe ki runga ia matou nei, no ta matou nei au ara: e . . . e tumatetenga maata oki to matou.” Kua riro mai te ngati Iseraela ei tuikaa i roto i te enua ta Iehova i oronga kia ratou.​—Nehe. 9:36, 37

¹⁷ Te karanga ra ainei te ngati Levi e e tu papakitai to te Atua ki tona iti tangata? Kare! Kua aaki ratou e: “E tuatua-tika taau i te au mea katoa i apaiia mai ei ki runga ia matou nei; kua rave oki koe i te tika, kua rave ra matou i te kino.” (Nehe. 9:33) Kua akaoti ratou i ta ratou pure na roto i tetai taputou e ka akono te iti tangata i te Ture a te Atua. (E tatau ia Nehemia 9:38; 10:29) Kua tata ratou i teia taputou tei tainaia e 84 arataki ngati Iuda.​—Nehe. 10:1-27.

18, 19 (a) Eaa te ka anoanoia no tatou kia ora atu ki roto i te ao ou o te Atua? (e) Eaa ta tatou ka tau kia pure, e eaa te tumu?

¹⁸ Me ka inangaro tatou kia riro mai ei aronga ta Iehova ka inangaro i roto i tona ao ou, ka anoanoia kia ako aia ia tatou. Kua ui te apotetoro ko Paulo e: “Koai oki ïa tamaiti kare i akoia e te metua ra?” (Ebe. 12:7) Me ariki tatou i te ako a Iehova e me tavini tiratiratu iaia, ka akaari te reira i to tatou inangaro kia tereni aia ia tatou. E me rave tatou i tetai ara kino, papu e ka akakore mai a Iehova i ta tatou ara me tataraara tikai tatou e me ariki akaaka i tana ako.

¹⁹ Kare e roa atu, ka rave a Iehova i te au angaanga umere tei maata atu i tana i rave i te tuatau i akaora mai ei aia i to Iseraela mei ia Aiphiti. I reira, ka kite ei te tangata katoatoa e koia te Atua. (Eze. 38:23) I taua tuatau ra me akatapu te Atua i tona ingoa, ka tomo te aronga pouroa tei vai tiratiratu kiaia ki roto i te ao ou mei to Iseraela rai te tomo anga ki roto i te Enua Taputouia. (2 Pete. 3:13) No reira e mea tau kia pure ua rai tatou kia akatapuia te ingoa kaka o te Atua. I roto i te atikara ka aru mai, e pure tetai te ka tauturu ia tatou kia rave i tei anoanoia kia rauka mai to te Atua akameitakianga i teianei e tuatau ua atu.