1, 2. (a) Momo lie ‘oku lavulula kuenda oku amamako oku likutilila’ ci kuetele esilivilo? (b) Apulilo api atiamẽla kolohutililo omunu lomunu a sukila oku tambulula?

 ULUME umue o talavaya kuteke wa popia hati: “Ka ca lelukile oku amamako oku lavulula okuti omunu ka pekela, ca piãla enene kociteketeke.” Omanu vosi va talavaya kuteke, va tava kolondaka via tukuiwa ndeti. Koloneke vilo, Akristão vocili va siatavo oku liyaka lovitangi violuali lulo lu kasi vowelema okuti, lua vialiwa la Satana. (Va Rom. 13:12) Tu sukila oku lavulula oco ka tu ka honguise ekolelo lietu, momo tu kasi koloneke via sulako! Eli olio esunga lieci tu sukilila oku kuata ‘olondunge’ loku kapako elungulo Liembimbiliya li lekisa okuti, tu sukila ‘oku lavulula, kuenda oku amamako oku likutilila.’—1 Pet. 4:7.

² Omo okuti tu kasi koloneke via sulako, omunu lomunu pokati ketu o sukila oku lipula ndoco: ‘Ovina ndi pinga vohutililo vi ndi kuatisa ndati oku lavulula? Anga hẽ nda siata oku kuama olonjila via litepa poku likutilila, kuenda ndi ci linga olonjanja viosi? Volohutililo viange, nda siata hẽ oku kongelamo vakuetu ale ndi tiamisila lika utima kovina ndi sukila? Esilivilo lipi olohutililo vi kuete koku popeliwa kuange?’

3. Olohutililo vipi via litepa tu sukila oku linga?

³ Vukanda upostolo Paulu a sonehela Akristão vo ko Efeso, ‘wa kongelamo olohutililo via litepa.’ (Va Efe. 6:18) Volohutililo vietu, tu sukila oku pinga ku Yehova oco a tu kuatise oku kuata ovina tu yongola, kuenda oku yula ovitangi. Embimbiliya li tu sapuila okuti, Yehova eye ‘ukuakuyeva olohutililo,’ kuenda o tu yevelela locisola eci tu pinga ekuatiso kokuaye. (Osa. 65:2) Poku likutilila, ka tu ka tiamisili lika utima kovina tu sukila, pole, tu u tiamisilivo koku sivaya Yehova, loku eca olopandu omo liovina a siata oku tu ĩha, kuenda oku linga apingilo kokuaye.

4. Momo lie tu sukilila oku sivaya Yehova volohutililo vietu?

⁴ Tu kuete esunga lieci tu sukilila oku sivaya Yehova volohutililo vietu. Tu vetiyiwa oku sivaya Yehova eci tu sokolola ‘ovopange aye a komohisa, kuenda unene waye wa piãla.’ (Tanga Osamo 150:1-6.)  Vosamo 150 kocinimbu cepandu, ondaka yokuti sivayi Yehova, ya pituluiwa eci ci soka 13 kolonjanja! Omo liesumbilo ukualosamo a lekisa ku Yehova Suku, wa imba ocisungo hati: ‘Nda siata oku ku sivaya olonjanja epanduvali veteke liongongo, omo lioku lekisa kuove esunga poku tetulula ovitangi.’ (Osa. 119:164) Omo okuti tu sukila oku eca esivayo ku Yehova, ka tu vetiyiwa hẽ oku eca esivayo kokuaye ‘olonjanja epanduvali veteke liongongo’?

5. Ocituwa coku eca olopandu poku likutilila ci tu teyuila ndati?

⁵ Volohutililo vietu tu sukila oku kongelamo olopandu. Upostolo Paulu wa vetiya Akristão va kala ko Filipu hati: “Lacimue ko ka ci kuateli ohele, puãi kovina viosi apingilo ene a sapuiwe ku Suku lolopandu volohutililo viene lalombelo ene.” (Va Fil. 4:6) Omo okuti tu kasi voluali lulo lua vĩha, poku likutilila tu sukila oku eca olopandu ku Yehova lutima wosi. Momo tu kasi lomanu vana okuti, ka va kuete ocituwa coku ‘eca olopandu.’ (2 Tim. 3:1, 2) Koloneke vilo, omanu va linga vakualutukãi. Nda ka tua lavuluile, tu yapuisiwa locituwa caco. Oku eca olopandu ku Yehova volohutililo, ci tu nenela esanju, kuenda ci tu teyuila koku ‘liyeya loku lisiõsiõla, omo liovitangi viomuenyo tua siata oku liyaka lavio.’ (Yuda 16) Nda asongui vepata poku likutilila kumue lepata liavo va kongela volohutililo viavo olondaka violopandu, ci vetiya akãi vavo kumue lomãla oku kuata ocituwa caco.

6, 7. Oku linga apingilo ci lomboloka nye? Nye tu pondola oku pinga ku Yehova?

⁶ Apingilo, a panga onepa kolohutililo vi lingiwa lutima wosi. Ovina vipi tu sukila oku pinga ku Yehova volohutililo vietu? Tu sukila oku likutilila eci tu lambalaliwa, ale poku liyaka luvei umue. Nda tu kasi oku liyaka lovitangi viaco, tu sukila oku likutilila ku Yehova oco a tu kuatise. Anga hẽ tu likutilila lika ku Yehova poku liyaka lovitangi?

⁷ Tu konomuisi ohutililo Yesu a longisa, kuenda tu kũlĩhĩsi ovina a popia viatiamẽla konduko ya Suku, Usoma waye, kuenda ocipango Caye. (Tanga Mateo 6:9, 10.) Tu kasi voluali lumue lue yuka evĩho, kuenda olombiali viaco ka via siatele oku eca komanu ovina va sukila. Omo liaco tu sukila oku likutilila ku Isietu wokilu okuti onduko yaye yi sivayiwa, oco Usoma waye u kundule oluali lulo lua vialiwa la Satana. Yilo oyo otembo yoku pinga ku Yehova oco ocipango caye ci lingiwe palo posi, ndeci ci kasi oku lingiwa kilu. Omo liaco, tu amamiko oku lavulula, loku linga olohutililo volonepa via litepa.

8, 9. Momo lie tu sukilila oku yuvula oku vetela evelo Petulu kumue lovapostolo vakuavo omo lioku pekela eci va kala vocumbo co Gesemane?

⁸ Ndaño okuti upostolo Petulu wa lungula Akristão oco ‘va lavulule loku amamako oku likutilila,’ pole, onjanja yimue, ka tẽlisile olondaka viaco. Eye wa kala umue pokati kovapostolo va pekelele eci Yesu a likutilila vocumbo co Gesemane. Ndaño okuti Yesu wa va sapuila oco ‘va amameko oku lavulula kuenda oku likutilila,’ pole, ka va ci lingile.—Tanga Mateo 26:40-45.

⁹ Tu yuvuli oku vetela evelo Petulu kumue lovapostolo vakuavo omo liekambo lioku lavulula. Pole, tu sukila oku ivaluka okuti, va kavele omo liupange va linga keteke liaco, kuenje va pekela. Momo va kala oku pongiya ocipito co Paskoa va linga koñolosi yaco. Noke, eci Yesu a linga Ocipito Condalelo koñolosi, wa handeleka olondonge viaye,  oco via amameko oku linga Ocipito colofa viaye onjanja yimosi vunyamo. (1 Va Kor. 11:23-25) ‘Eci va mala oku imba ocisungo, va endele komunda yo Oliveira’ ya kala ocipãla lo Yerusalãi. (Mat. 26:30, 36) Citava okuti va malusula ocipito caco noke yoku pitahãla vokati kuteke. Nda tua kalele vocumbo co Gesemane kuteke waco, pamue nda tua pekelavo. Ocili okuti, Yesu ka pisile ovapostolo vaye, momo wa kũlĩhĩle okuti, ndaño ‘va kuata ombili pole, etimba liavo lia honguele.’

10, 11. (a) Ulandu Petulu a pita lawo vocumbo co Gesemane wo longisa nye? (b) Ulandu waco u ku longisa nye?

¹⁰ Ulandu wa pita la Petulu vocumbo co Gesemane, wo longisa ovina vialua. Eye wa limbuka esumuo li tunda kekambo lioku lavulula. Vepuluvi limue, Yesu wa sapuilile olondonge viaye hati: “Uteke ulo ene vosi vu ndi yanduluka.” Pole, Petulu wa sapuila Yesu hati: “Ndaño vosi va ku yanduluka ame lalimue eteke hu yanduluka”! Noke, Yesu wa sapuila Petulu hati, wa laikele oku u likala olonjanja vitatu. Pole, Petulu wa tambulula hati: ‘Ndaño ndi fila kumue love, pole, si ku likali.’ (Mat. 26:31-35) Ocili okuti, Petulu wa lueya ndomo Yesu a ci popele. Pole, eci a limbuka okuti wa likala Yesu, “wa lila” calua.—Luka 22:60-62.

¹¹ Ulandu Petulu a pita lawo, wo longisa oku yuvula oku likolela eye muẽle. Pole, ohutililo yo kuatisa oku yula esumuo a kuata. Momo, wa soneha elungulo liokuti, ‘lavululi kuenda amamiko oku likutilila.’ Tu sukila hẽ oku kapako elungulo liaye? Tu kasi hẽ ‘oku amamako oku likutilila’ loku lekisa okuti tua kolela ku Yehova? (Osa. 85:8) Tu sukila oku pokola kelungulo upostolo Paulu a popia hati: “Omunu wosi o sima hati o tãi, a lunguke oco ka ka kupuke.”—1 Va Kor. 10:12.

12. Ongangu ya Nehemiya yi tu longisa nye?

¹² Tu konomuisi ulandu wa Nehemiya, una wa kuata ocikele coku avela ovinyu Soma Aretasesete kunyamo wo 450, O.Y. Nehemiya wa lekisa ongangu yiwa yoku likutilila olonjanja viosi. Momo wa enda oku ‘likandangiya okulia loku likutilila ku Suku yokilu,’ omo liovitangi va ­Yudea va kuata vo Yerusalãi. (Neh. 1:4) Eci Soma Aretasesete a pula esunga lieci Nehemiya a sumuĩla, osimbu ka tambuluile, wa “likutilila ku Suku yokilu.” (Neh. 2:2-4)  Onima yipi a kuata? Yehova wa tambulula olohutililo viaye, kuenda wa tetulula ocitangi cafendeli vaye lonjila yimue ya sunguluka. (Neh. 2:5, 6) Ulandu waco, wa pamisa ekolelo lia Nehemiya!

13, 14. Nye tu sukila oku linga oco tu pamise ekolelo lietu, loku tamalãla kayonjo a Satana?

¹³ Oku likutilila olonjanja viosi ndeci Neheminya a linga, ci pamisa ekolelo lietu. Omo okuti Satana ka kuete ohenda lomanu, nda wa limbuka okuti, tua hongua, o sanda onjila yoku tu yapuisa. Nda tu kasi oku liyaka luvei umue, ale ocitangi cikuavo, pamue tu sima okuti, vokuenda kuosãi, tu kasi oku pesila otembo yitito kupange woku kunda. Citava okuti vamue pokati ketu va sumua, omo liovitangi va liyaka lavio kosimbu. Satana pamue o tu vetiya oku sima okuti, ka tu kuete esilivilo. Eye o ci linga locimaho coku honguisa ekolelo lietu. Pole, nda tua ‘lavulula loku amamako oku likutilila,’ tu pamisa ekolelo lietu. Omo liaco, ‘tu pondola lika oku yula ovitangi viosi lekuatiso liosipata yekolelo.’—Va Efe. 6:16.

¹⁴ Nda tua ‘lavulula loku amamako oku likutilila,’ tu yula oseteko yi nyõla ukamba wetu la Yehova. Nda tua limbuka okuti tu kasi oku liyaka lovitangi vimue, tu sukila oku ivaluka ongangu ya Nehemiya, kuenda oku likutilila ku Yehova Suku oco a tu kuatise. Yehova eye lika o pondola oku tu kuatisa oku yula ovitangi viaco, kuenda oku pamisa ekolelo lietu.

15. Apulilo api tu sukila oku tambulula atiamẽla koku kongela vamanji volohutililo vietu?

¹⁵ Yesu vohutililo a linga, wa kongelamo Petulu, kuenda ovapostolo vakuavo, oco ekolelo liavo ka li ka hongue. (Luka 22:32) Ufendeli umue wa Yehova o tukuiwa hati Epafrodito, wa kala kocita catete, wa kuama ongangu ya Yesu yoku kongela volohutililo viaye vamanji vo ko Kolosai, poku popia hati:  ‘Olonjanja viosi wa enda oku kongela vamanji volohutililo viaye oco va amameko oku pandikisa kovitangi kuenda oku linga ocipango ca Yehova Suku.’ (Va Kol. 4:12) Omo liaco, tu sukila oku lipula ndoco: ‘Volohutililo viange nda siata hẽ oku kongelamo vamanji va sangiwa voluali luosi? Vamanji vana va kasi oku tala ohali omo liovilunga, nda siata hẽ oku va kongela volohutililo viange? Onjanja yipi ya sulako nda kongela vohutililo vamanji va kuete ocikele coku songuila ocisoko ca Yehova? Nda siata hẽ oku kongela volohutililo vamanji va kasi oku liyaka lovitangi?’

16. Anga hẽ, ca sunguluka oku kongela vamanji volohutililo vietu? Ci lombolola.

¹⁶ Nda tua kongela vamanji volohutililo, Yehova o pondola oku va kuatisa. (Tanga 2 Va Korindo 1:11.) Yehova ka sumua omo lioku yeva afendeli vaye va pitolola olondaka vimuamue volohutililo. Pole, o sanjuka calua poku limbuka olohutililo va linga lutima wosi, kuenje, o tambulula apingilo avo. Tu kuetevo esumũlũho lioku kongela vamanji volohutililo vietu. Omo liaco, tu sukila oku kuama ongangu ya Epafrodito, loku lekisa ocisola ku vamanji, poku likolisilako oku va kongela volohutililo vietu. Nda tua ci linga, ci pamisa ekolelo lietu momo, ‘esanju li tunda koku eca lia lua, pole, li tunda koku tambula li sule.’—Ovil. 20:35.

17, 18. Oku ‘amamako oku lavulula, loku likutilila’ ci tu kuatisa ndati?

¹⁷ Osimbu Paulu ka popele hati, “uteke wa pita kuenje utanya u kasi ocipepi,” wa soneha ndoco: ‘Wa kũlĩhi okuti yilo oyo otembo yoku pasuka kotulo. Momo epopelo lietu li kasi ocipepi, okuti kotembo tua linga Akristão ci sule.’ (Va Rom. 13:11, 12) Ohuminyo ya Suku yoku nena oluali luokaliye palo posi, ndopo yi tẽlisiwa, kuenda epopelo lietu li kasi ocipepi. Tu yuvuli ovina vi honguisa ekolelo lietu, kuenda ka tu ka eceleli okuti, ovitalukilo violuali lulo vi tu tateka oku sanda otembo yoku likutilila ku Yehova. Omo liaco, tu amamiko oku ‘lavulula loku likutilila.’ Nda tua ci linga, ci tu kuatisa oku ‘lekisa ovituwa viwa loku sumbila Yehova Suku,’ osimbu tu lavoka eteke liaye. (2 Pet. 3:11, 12) Ekalo liomuenyo wetu, olio li lekisa nda tua pamisa ukamba wetu la Yehova ale sio, kuenda tu tava okuti, esulilo lioluali lulo li kasi ocipepi. Omo liaco, tu kuati ocituwa ‘coku likutilila olonjanja viosi.’ (1 Va Tes. 5:17) Tu kuami ongangu ya Yesu yoku sanda otembo yoku likutilila pokolika. Nda tua ci linga, tu pamisa ukamba wetu la Yehova. (Tia. 4:7, 8) Ovina viaco, vi pondola oku tu nenela asumũlũho alua!

¹⁸ Embimbiliya li popia hati: “Yesu, eci a kala palo posi, wa enda oku linga apingilo loku likutilila lolukandi kumue lasuelẽla ku Suku una wa kuata unene woku u popela kolofa. Kuenje wa yeviwa omo liesumbilo a kuata.” (Va Hev. 5:7, NW) Olohutililo Yesu a linga kumue lapingilo, vio kuatisa oku kolela ku Yehova Suku, toke kesulilo liomuenyo waye palo posi. Omo liekolelo a lekisa, Yehova wo pindula kolofa, kuenje, wo wĩha omuenyo ko pui kilu. Ndaño cilo pamue tu liyaka lovitangi, ale kovaso yoloneke, pole, tu pondola oku kolela okuti, Isietu wo kilu o tu kuatisa. Omo liaco, nda tu ‘amamako oku lavulula, loku likutilila,’ tu kuata omuenyo ko pui.