A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Berâmpu Pasarih leh Mi Ropui Pariat—Tûn Laia Kan Tâna Awmzia An Neih Chu

Berâmpu Pasarih leh Mi Ropui Pariat—Tûn Laia Kan Tâna Awmzia An Neih Chu

“Amah do tûrin berâmpu pasarih leh mi ropui pariat kan indâwk chhuak ang.”—MIK. 5:5.

1. Engvângin nge Suria leh Israel ṭang rualte phiar rûkna chu a hlawhchham ang?

B.C.E. kum 762 leh 759 inkâr engtik hun emawah khân Israel lal leh Suria lal chuan Judai lalram chungah indo an puang a. Eng nge an thiltum? Jerusalem rûn a, Lal Ahaza chu lalṭhutthlêng aṭanga paih thlâk a, Lal Davida thlah pawh ni lêm lo mi dang tuemaw chu lala siam hi a ni. (Is. 7:5, 6) Israel lal chuan Jehova’n a lalṭhutthlêng chu Davida thlahte’n luah kumkhua tûrin thu a pe a, Pathian thu chu a thleng famkim lo ngai lo tih chu an hre tûr asin le.—Jos. 23:14; 2 Sam. 7:16.

2-4. Isaia 7:14, 16-na hi (a) B.C.E. kum zabi riatnaah leh (b) C.E. kum zabi khatnaa a thlen famkim dân hrilhfiah rawh.

2 Atîrah chuan Suria leh Israel ṭang rualte chu an chak zâwkin a lang. Vawi khat indona ringawtah pawh Ahaza sipai huaisen 1,20,000 lai an thi a! “Lal fapa” Maaseia chu thah a ni. (2 Chro. 28:6, 7) Mahse, Jehova chuan thil awm dân chu a hmu reng a. Davida hnêna a thutiam chu a hre reng a; chuvâng chuan zâwlnei Isaia chu thuchah thlamuanthlâk tak kengin a hnênah a tîr ta a ni.

3 Isaia chuan: “Ngai teh u, nula thianghlim pakhat a rai ang a, fapa a hring ang a, a hmingah Immanuela a sa ang. . . . Naupang chu thil ṭha lo lam duh loh nachâng leh thil ṭha lam duh nachâng a hriat hma pawhin lal pahnih i huatate [Suria leh Israel] ram chu a ṭiau dâwn a ni,” tiin a sawi. (Is. 7:14, 16) Chu hrilh lâwkna hmasa lam chu Messia pianna nên thlunzawm a ni fo va, a dik rêng a ni. (Mt. 1:22, 23) Mahse, “lal pahnih” Suria lal leh Israel lal chu C.E. kum zabi khatnaah chuan Juda tân an hlauhawm tawh loh avângin, Immanuela chungchânga hrilh lâwkna chuan Isaia hun lai khân thlen famkimna hmasa zâwk a nei ngei ang.

4 Isaia’n thu chhinchhiah tlâk tak a puan chhuah hnu lawk chuan a nupui chu a rai a, Maher-salal-has-baza tih hming pu fapa a hrinsak a. Chu nau chu Isaia sawi “Immanuela” a nih a rinawm. * Bible hun lai chuan, nausên a lo pianin hun pawimawh tak hriat reng nân hming pakhat pêk a ni a; mahse, a nu leh pa, leh chhûngkhatte chuan hming dangin an ko ṭhîn a ni. (2 Sam. 12:24, 25) Isua chu Immanuela tih hminga koh a nih thu finfiahna a awm lo.—Isaia 7:14; 8:3, 4 chhiar rawh.

5. Lal Ahaza chuan eng thu tlûkna âtthlâk tak nge a siam?

5 Israel leh Suria chuan Judai ram an bi tum lai mêk chuan, sipai ngah tak ram dang chuan chu ram bial vêl lâk chu a tum a. Chu chu khawvêl thuneitu lo ni chho tûr Assuria a ni. Isaia 8:3, 4-na sawi angin, Assuria chuan Juda chhim lam lalram a beih hmain “Damaska hausaknate” leh ‘Samari râllâk sumte’ chu a kalbopui dâwn a ni. Isaia sawi Pathian thute chu ring lovin, rinna nei lo Ahaza chuan Assuria mite chu inremna a siampui ta zâwk a, a tâwpah chuan anni chuan Juda mite chu an hnehchhiah a ni. (2 Lal. 16:7-10) Juda berâm vêngtu Ahaza chuan beidawnna a va thlen tak êm! Heti hian kan inzâwt tûr a ni, ‘Thu tlûkna pawimawh takte siam a ngaih hunah ka rinna chu khawiah nge ka nghah? Pathianah nge mihringah?’ tiin.—Thuf. 3:5, 6.

BERAM VENGTU THAR CHUAN TIH DAN CHI DANG A HMANG

6. Ahaza leh Hezekia te lal lai chu khaikhin rawh.

6 Ahaza chu B.C.E. 746 khân a thi a, a fapa Hezekia chuan tisa lam leh thlarau lama tlachhe tak Judai lalram chu a rochhun ta a ni. Lal naupang tak lalṭhutthlênga a han ṭhut tâkah chuan, eng nge a ngaih pawimawh ber ang? Judai ram sum leh pai dinhmun siam ṭhat hi em ni ang? Ni lo. Hezekia chu thlarau lam thil ngaihsak tak a ni a, a ram mi berâmte tâna berâm vêngtu tling tak a ni. A thiltih hmasa ber chu biakna dik din thar leh Jehova nêna an inlaichînna chhe tawh tak siam ṭhat leh a ni a. Hezekia chuan a tâna Pathian duhzâwng chu hriain thil a ti vat a ni. Kan tân entawn tûr ṭha a va ni êm!—2 Chro. 29:1-19.

7. Engvângin nge Levia mite tân lal tharin ṭanpuina pêk a tiam chu a pawimawh?

7 Biakna dik din thar lehna hna pawimawh takah Levia mite chuan chanvo pawimawh tak an chang ang. Chuvângin, Hezekia chuan anni chu a ṭanpui dâwn tih hrilh tûrin a hmu a ni. Chu inkhâwmnaa tel Levia mi rinawmte chu han mitthla teh. An lalber chuan: ‘LALPA rawngbâwltu in ni a, a hmaa a rawngbâwla awm tûrin a thlang tawh che u a ni,’ tia a sawi chuan lâwm avângin an mittui a tla ngei ang. (2 Chro. 29:11) Ni e, Levia mite chuan biakna dik din thar leh tûra thupêk chiang tak chu an dawng ta!

8. Thlarau lama a hnam pum tihchak nân Hezekia chuan hma lâkna eng nge a neih belh a, eng nge a rah chhuah?

8 Hezekia chuan Juda leh Israel mite chu Chhang Dawidim Telh Loh Kût ni sarihin a zui ṭhin, Kalhlên Kût ropui tak hmang tûrin a sâwm a. Mite chuan kût hman chu nuam an tih êm avângin ni sarih dang an hman belh a ni. Bible chuan: “Hlimna ropui tak Jerusalem-ah chuan a awm a: Israel lal Davida fapa Solomona chinah chutiang rêng rêng chu Jerusalem-ah a la awm ngai lo,” tiin a sawi. (2 Chro. 30:25, 26) Chu thlarau lam ruai ṭhehna chu mi zawng zawng tân tiphurtu a va ni tak êm! Chronicles pahnihna 31:1-ah chuan: ‘Chûng zawng zawng chu an tih zawh chuan . . . lungphunte an tisawm a, Aserite an kit a, hmun sângte leh maichâmte an tichim vek’ tih kan hmu a ni. Chutiang chuan Juda chu Jehova lamah ropui takin an kîr leh a. Nakina thil lo thleng tûr ngaihtuah chuan, chu thlarau lama thenfaina chu thil pawimawh ber a ni.

LAL CHU BUAINA LO AWM TUR ATAN A INBUATSAIH

9. (a) Engtin nge Israelte thiltum chu tihbahlah a nih? (b) Senakeriba chuan Judai ramah eng hlawhtlinna nge a neih?

9 Isaia thute thleng dikin, Assuria chuan Israel hmar lam lalram chu an hneh a, a chhûnga awmte chu an hnawt chhuak a, chutiang chuan Israelte’n Davida lalṭhutthlênga mi dang ṭhuttîr an tum chu a bahlah a ni. Mahse, Assuria mite thiltum chu eng nge ni? Tûnah chuan Judai ram lam an hawi ta a. “Lal Hezekia kum sâwm leh kum li a lal kumin Assuria ram lal Senakeriba chu Judai rama khua kulhpui nei zawng zawng bei tûrin a han chho va, a la ta a.” Senakeriba chuan Judai rama khaw 46 chu a la a ni. Chutih hun laia Jerusalema chêng ni ta la, engtin nge i awm ang? tih han ngaihtuah teh. Assuria sipai chak tak kutah chuan Judai rama khawpuite chu a mal malin an tlâwm ta si a!—2 Lal. 18:13.

10. Engvângin nge Mika 5:5, 6-na thu chuan Hezekia chu a tichak mai theih?

10 Hezekia chuan hlauhawm lo thleng tûr chu a hre ngei mai a; mahse, kalpêng a pa, Ahaza tih anga milem bia hnamte ṭanpuina zawnga an hnêna intukluh ai chuan Jehova chu a rinchhan tlat a ni. (2 Chro. 28:20, 21) Ani chuan Assuria chungchânga sawi lâwktu a dam rualpui, zâwlnei Mika thu: “Assuria mi chu . . . amah do tûrin berâmpu pasarih leh mi ropui pariat kan indâwk chhuak ang. Assuria ram chu khandaihin an tichhia ang,” tih hi a hre ngei ang. (Mik. 5:5, 6) Chûng thâwk khum thute chuan Hezekia chu a tichak ngei ang, Assuria mite do tûrin sipai dangdai tak din a niin, a tâwpah chuan chu an mi beih sual takte chu an hneh dâwn avângin.

11. Berâmpu pasarih leh mi ropui pariat chungchânga hrilh lâwkna thlen famkimna bul ber chu engtika thleng tûr nge a nih?

11 Berâmpu pasarih leh mi ropui (“lal fapa,” The New English Bible) pariat chungchânga hrilh lâwkna thlen famkimna bul ber, a nih loh leh pawimawh ber chu Isua ‘Israelho rorêltu, a lo chhuahna hmasâng ata’ pian hnu daiha thleng tûr a ni a. (Mika 5:1, 2 chhiar rawh.) Chu chu tûn laia ‘Assuria miin’ Jehova chhiahhlawhte nuai chimit vek a tum hunah a ni ang. Hmêlma râpthlâk tak bei tûrin Jehova chuan tûna rorêl mêk a Fapa chu eng chakna nge a hmantîr ang? Chu chu kan la hmu dâwn a ni. Mahse, a hmasain Assuria mi hlauhawm tak hmachhawn tûra Hezekia thiltih aṭanga kan zir theih chu kan ngaihtuah phawt ang.

HEZEKIA CHUAN HMA A LA

12. Hezekia leh a hnêna awmte chuan Pathian mite vênghim tûrin eng hma lâkna nge an neih?

12 Jehova chu kan tih theih loh thilte min tihsak a inhuam reng a; mahse, kan tih theih thilte ti ve tûrin min beisei a ni. Hezekia chuan “a mi liante leh a mi chakte” chu a râwn a, ‘khaw pâwn lama tuite tihchah’ chu an tum ta a ni. “Tichuan [Hezekia chu] a intihuai a, kulh chim lai zawng zawngte chu a siam a, in sângte a din ṭha a, pâwn lam kulhte pawh. Tin, . . . hriamhreite leh phawte tam tak a siam a.” (2 Chro. 32:3-5) Jehova chuan chutih hun laia a mite vênghim tûr leh enkawl tûrin mi huaisen—Hezekia te, a mi liante, leh thlarau lama chak zâwlneite chu a hmang a ni.

13. Beihna lo awm tûr atâna mipuite buatsaih nân Hezekia chuan eng hma lâkna pawimawh tak nge a neih? Hrilhfiah rawh.

13 A dawta Hezekia thiltih chu tui tihchah leh khawpui kulhte siam ṭhat aiin a pawimawh zâwk daih a. Mite ngaihsak tak berâm vêngtu a nih angin, Hezekia chuan mipuite chu a ko khâwm a: “Asuria lal . . . chu hlau suh ula, zâm hek suh u, kan lama ṭang chu a lama ṭang aiin a chak zâwk si a: a lama ṭang chu tisa sipai an ni a, min pui tûr leh min dosak tûra kan lama ṭang erawh chu LALPA kan Pathian a ni si a,” tih thute hian anni chu thlarau lamah a tichak a ni. Rinna tichaktu hriattîrna a va ni êm—Jehova chuan a mite tân a dosak dâwn tih hi! Chu thu an hriat chuan, Juda “mipui chuan Juda lal Hezekia thu sawite chu an ring a.” Mipuite tichaktu chu “Hezekia thu sawite” a ni tih hi lo chhinchhiah ang che. Zâwlnei Mika leh Isaia pawh tiamin amah leh a mi liante leh a mi chakte chu Jehova’n a zâwlnei hmanga a lo sawi lâwk berâm vêngtu hlawhtling a ni tak zet a ni.—2 Chro. 32:7, 8; Mika 5:5, 6 chhiar rawh.

Hezekia thu sawite chuan mite a tichak (Paragraph 12, 13-na en rawh)

14. Rabsake-a chuan eng chanvo nge a neih a, engtin nge mite chuan an chhân lêt?

14 Assuria lal chuan Jerusalem chhimthlang Lakis-ah riahhmun a khuar a. Chuta ṭang chuan palai pathum tîr chhuakin khawpui chu inpe tûrin thu a pe a. A aiawha thusawitu ber, Rabsake tia hriat chuan tih dân chi hrang hrang a hmang a. Hebrai ṭawnga thu sawiin, mite chu an lal phatsan tûr leh Assuria mite laka intulût tûrin a fuih a, nun nuam tak an neih theihna tûr hmun luahtîr tûra thu tiamin dâwt a hrilh bawk a ni. (2 Lalte 18:31, 32 chhiar rawh.) Tichuan, Rabsake-a chuan hnamte pathianin a betute a vênghim thei lo ang chiahin, Jehova chuan Judate chu Assuria thu neihna lakah a chhan chhuak thei dâwn lo niin a sawi a. Fing takin, mite chuan chu dâwt thu theh darh chhân lêt chu an tum lova, chutiang chuan tûn laia Jehova chhiahhlawhte pawhin an tifo a ni.—2 Lalte 18:35, 36 chhiar rawh.

15. Jerusalema chêngte tâna thiltih ngai chu eng nge ni a, engtin nge Jehova’n chu khawpui chu a chhan chhuah?

15 Hezekia a lunghnual pawh hriatthiamawm tak a ni a; mahse, ram dang mite hnêna ṭanpuina dîl ai chuan zâwlnei Isaia a kohtîr ta zâwk a. Isaia chuan Hezekia hnênah: “[Senakeriba chu] he khawpui hi a lo thleng lo vang a, hetah hian thal a kâp hek lo vang,” tiin a hrilh a ni. (2 Lal. 19:32) Jerusalema chêngte tâna thil tih ngai awmchhun chu huai taka awm a, tlâwm mai loh hi a ni a. Jehova chuan Judate tân a dosak dâwn a. A dosak ta ngei a nih chu! “Chu mi zân chuan heti hi a ni a, LALPA vântirhkoh chu a thawk chhuak a, Assuria-ho riahhmunah chuan mi nuai khat leh sîngriat leh sângnga a tihlum a.” (2 Lal. 19:35) Judate chhan chhuahna chu Hezekia’n khaw pâwna tuite a tihchah vâng a ni lo va, kulh a siam ṭhat vâng pawh a ni hek lo, Pathian a inrawlh vâng zâwk a ni.

TUN LAIA KAN ZIR TUR

16. Tûn laiah tute’n nge (a) Jerusalema chêngte (b) ‘Assuria mite’ (c) berâmpu pasarih leh mi ropui pariatte ai chu awh?

16 Berâmpu pasarih leh mi ropui pariat chungchânga hrilh lâwkna chuan kan hun lai hian thlen famkimna ropui zâwk a nei a. Hmân lai Jerusalema chêngte chu Assuria hovin an bei a. Nakin lawkah chuan, tlâwm mai tûr anga lang Jehova mite chu tûn laia ‘Assuria miin’ an bei ang a, a thiltum chu anmahni nuaibo a ni. Bible chuan chu beihna rualin ‘Magog rama Goga beihna,’ “hmâr lam lal” beihna, leh “leia lalho” beihna chungchângte chu a sawi a. (Ezek. 38:2, 10-13; Dan. 11:40, 44, 45; Thup. 17:14; 19:19) Chûngte chuan beihna dang dang a entîr em? Chutiang a nih kher a ngai lo. Bible chuan beihna thuhmun chu hming hrang hrangin a târ lang thei a ni. Jehova chuan hmêlma râwng tak—‘Assuria mite’ beih nân eng ‘râlthuam’ nge a tih chhuah ang tih Mika hrilh lâwkna chuan a târ lan? Beisei awm lo tak—“berâmpu pasarih leh mi ropui pariat” an ni daih! (Mik. 5:5) Sipai ni âwm lo taka lang berâmpu pasarih leh mi ropui (a nih loh leh, “lal fapa,” NEB) pariat chu kohhran upate an ni. (1 Pet. 5:2) Tûn laiah Jehova chuan a berâm hlu takte vêng tûr leh tûn laia ‘Assuria mite’ beihna tûr atâna a mite tichak tûrin, thlarau lama mi puitling tam tak chu a pe ngei a ni. * Anni chuan “Assura ram chu khandaihin an tichhia ang,” tih Mika hrilh lâwkna chuan a sawi a. (Mik. 5:6) Ni e, ‘an râlthuam’ zîngah chuan “thlarau ngûnhnâm” Pathian Thu a tel a ni tih i hmu ang.—2 Kor. 10:4; Eph. 6:17.

17. Kan ngaihtuah tâk thute aṭangin upate chuan eng thu tâwp pali nge an siam theih?

17 He thuziak chhiartu upate chuan kan ngaihtuah tâk thute aṭang hian thu tâwp ṭangkai ṭhenkhat an siam thei a ni: (1)  Lo awm tûr ‘Assuria mite’ beihna atâna inbuatsaih nâna hma kan lâk theih dân ber chu Pathian kan rinna tihchak a, chutianga ti ve tûra kan unaute ṭanpui hi a ni. (2) ‘Assuria mite’n’ min beih hunah chuan upate chuan Jehova’n min chhanhim ang tih an ring tlat tûr a ni. (3) Chutih hunah chuan Jehova inawpna pâwl aṭanga kan dawn kaihhruaina chu mihring thlîr dân aṭangin sâwt dâwn lovin a lang mai thei a. Mahse, chûng kaihhruainate kan dawnte chu mihring thlîrna aṭangin a ni emaw, ngaihtuahna aṭangin a ni emaw kawng ṭha ber angin lang lo mah se, kan zâwm ṭheuh tûr a ni. (4) Lehkha zirna te, sum leh pai te, a nih loh leh mihringte din pâwlte chunga an rinna nghattute tân tûn hi an ngaihtuahna thlâkthleng hun a ni. Upate chu rinna chak lo tute pawh ṭanpui tûrin an inpeih tûr a ni.

18. Engtin nge he thuziak ngaihtuahna chu nakin huna kan ṭangkaipui mai theih?

18 Tûn laia Pathian chhiahhlawhte chu Hezekia hun laia Jerusalem khaw chhûnga dan beha awm Judate anga tlâwm mai tûr anga an lan hun a la thleng ang a. Chutih hunah chuan Hezekia thute aṭangin chakna i hmu ṭheuh vang u. Kan hmêlmate lama ṭang chu “tisa sipai an ni a, min pui tûr leh min dosak tûra kan lama ṭang erawh chu LALPA kan Pathian a ni,” tih hi i hre reng ang u!—2 Chro. 32:8. (w13-E 11/15)

^ par. 4 Isaia 7:14-a “nula thianghlim” tia lehlin Hebrai thu mal hian pasal nei tawh nu pawh a kâwk thei a. Chuvângin, chu thu mal chuan Isaia nupui leh Juda nula thianghlim Mari pawh a kâwk thei ve ve a ni.

^ par. 16 Bible-ah chuan number pasarih hian famkimna a kâwk fo va. Number pariat (pasarih aia pakhata tam) chuan hnianghnârna lam kawh châng a nei.