1, 2. (1) Ta eo ej wal̦o̦k ñe em̦m̦an an jabõt ro lale im kõjparok bwijjin jiip ko aer? (2) Etke armej ro ilo raan ko an Jijej rar ãinwõt jiip ko ejjel̦o̦k aer jabõt?

 EM̦M̦AN an jiip ko mour ñe jabõt eo aer ej lukkuun lale im kõjparok er. Juon bok me ej kõmel̦el̦e kõn jiip ej ba bwe juon jabõt ej aikuj kabwe aolep aikuj ko an jiip ko nejin. Ñe ejjab, ak ej baj kõtl̦o̦k aer make etal im kappok kijeer, eokwe jejjo iiõ ko tokãlik jiip ko renaaj m̦õjn̦o̦ im nañinmej. Bõtab, ñe juon jabõt ej lukkuun lale im kõjparok kajjojo uwaan bwijjin jiip ko an, eokwe aolepeer renaaj ãjmour im kajoor.

² Ejjel̦o̦k oktak ilo eklejia ko ad raan kein. El̦aññe em̦m̦an an jabõt ro kõjparok im lale kajjojo iaan jiip ko, eokwe aolep ilo eklejia eo renaaj bõk tokjãn. Bõlen kwõj keememej iien eo ke Jijej ear tũriam̦okake jarin armej ro kõnke rar “parõk, im jeplõklõk ãinwõt jiip ko ejjel̦o̦k aer jabõt.” (Matu 9:36) Etke Jijej ear ba bwe armej rein rar ãinwõt jiip ko ejjel̦o̦k aer jabõt? Kõnke ro me ren kar katakin armej rein kien ko an Anij rar lãj im kõbbo̦o̦jo̦j ñan er. Bareinwõt, rar katakin armej ro katak ko ak er rar jab kõm̦m̦ani. Ri tõl rein ren kar yokwe armej ro im kõjparok er, ak rar jab. Rar kõm̦m̦an bwe en pen an armej ro karejar ñan Anij. Ear ãinwõt ñe ri tõl rein rar “kõm̦m̦ani ine ko reddo im likũti n̦a ioon aeran armej” ro.​—Matu 23:4, UBS.

3. Ta eo em̦m̦aan ro rej lale eklejia ren keememeje?

³ Ekanooj aorõk jerbal eo an em̦m̦aan ro rej lale eklejia. Rej aikuj lale im kõjparok ro me rej ãinwõt jiip ko nejin Jeova im Jijej. Joñan an aorõk jiip rein ñan Jijej, eo im ej “jabõt em̦m̦an,” ear aje mour eo an kõn er. Jijej ear “wiaik” er kõn ‘bõtõktõkin.’ (Jon 10:11; 1 Korint 6:20; 1 Piter 1:18, 19) Aolep iien em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej aikuj keememej bwe “Jabõt eo el̦ap an jiip ko,”Jijej Kũraij, ej lale jerbal ko aer. Kõn men in, em̦m̦aan rein renaaj aikuj uwaak  ñan Jijej kõn men ko rej kõm̦m̦ani ñan kajjojo iaan jiip ko.​—Hibru 13:20.

4. Ta kajjitõk ko jenaaj uwaaki ilo katak in?

⁴ En ewi wãween an em̦m̦aan ro rej lale eklejia kõm̦m̦an ñan ro rej ãinwõt jiip? Baibõl̦ ej rõjañ ro uwaan eklejia ko bwe ren ‘pokake im kõttãik er ñan ro rej tõl’ er. Bõtab, Jeova ej bar rõjañ em̦m̦aan rein bwe ren jab ‘kajjioñ in irooj ioon ro em̦õj lel̦o̦k bwe ren lale er.’ (Hibru 13:17; riit 1 Piter 5:2, 3, UBS.) Ak kiiõ, ewi wãween em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im “tõl” im jab “irooj ioon” ro ilo eklejia? Ak jemaroñ ba, ta ko em̦m̦aan ro rej lale eklejia ren kõm̦m̦ani bwe ren kõjparok jiip ko im jab wel̦o̦k jãn maroñ eo me Anij ear lel̦o̦k ñan er? Eokwe, jenaaj lo uwaakin kajjitõk kein ilo katak in.

5. Ta eo Aiseia 40:11 ej katakin kõj kõn Jeova?

⁵ Ri kanaan Aiseia ear kõnnaan kõn Jeova im ba: “Enaaj kõjparok bwijjin jiip ko an ãinwõt juon jabõt; Enaaj ain jiip ko reddik ippãn doon, im jiburlepe er kõn pein; Im enaaj kõjparok an tõl ro jineer.” (Aiseia 40:11, UBS) Eoon in ej kwal̦o̦k kõn wãween an Jeova kabwe aikuj ko an ro rem̦õjn̦o̦ im jipañ er. Ãinwõt juon jabõt me ejel̦ã kõn ta ko kajjojo iaan jiip ko rej aikuji, Jeova ejel̦ã ta ko kajjojo iaad jej aikuji im ekõn̦aan jipañ kõj. Bareinwõt, ãinwõt juon jabõt me ej ain jiip ko reddik, Jeova enaaj kaenõm̦m̦an im jipañ kõj ñe jej jelm̦ae mãlejjoñ ko ak apañ ko rel̦l̦ap. Ej “Jemãn tũriam̦okake im Anij in aenõm̦m̦an otemjej.”​—2 Korint 1:3, 4.

6. Ewi wãween an em̦m̦aan ro rej lale eklejia kajjioñe Jeova?

⁶ Jemãdwõj ilañ ej juon joñak ekanooj em̦m̦an ñan em̦m̦aan ro rej jabõte eklejia ko! Em̦m̦aan rein rej kajjioñe Jeova ilo aer kate er ñan kabwe aikuj ko an jiip ko. Ñe rejel̦ã kõn apañ ko me ri tõmak ro m̦õttaer rej iiooni, renaaj jel̦ã ta ko remaroñ kõm̦m̦ani ñan jipañ im kakajoor er. (Jabõn Kõnnaan 27:23) Im bwe em̦m̦aan rein ren maroñ jel̦ã kõn apañ ko ri tõmak ro m̦õttaer rej iiooni, rej aikuj kõm̦m̦an aer iien ñan bwebwenato ippãer im roñjake ñe rej kõnnaan. Meñe em̦m̦aan rein rej kate er ñan kõm̦m̦ane jerbal ko kun̦aaer ñan jipañ ro jet, ak rej kõjparok bwe ren jab bõkjab in bõk kun̦aaer ilo men ko an ro jet. Bõtab, el̦aññe rej roñ ak loe juon men me emaroñ jelõt eklejia eo, eokwe renaaj karõk juon iien bwe ren jipañ “ro rem̦õjn̦o̦.”​—Jerbal 20:35; 1 Tessalonika 4:11, UBS.

7. (1) Ilo raan ko an Ezekiel im Jeremaia, ewi wãween an em̦m̦aan ro kar jabõte ro doon Anij? (2) Ta eo em̦m̦aan ro rej lale eklejia ko rej katak jãn joñak in enana an jabõt rein?

⁷ Jen kiiõ lale wãween an kar em̦m̦aan ro ilo raan ko an Ezekiel im Jeremaia jabõte armej ro doon Anij. Jeova ear illu ippãn jabõt rein kõnke rar jab kõjparok im lale armej ro doon. Jeova ear ba: “Jiip ko Aõ rar kijen aolep menninmour an mel̦aaj kõn an ejjel̦o̦k aer jabõt, im jabõt ro Aõ rar jab pukot jiip ko aõ, ak jabõt ro rar naajdik er make im jab naajdik jiip ko Aõ.” Armej ro an Anij rar eñtaan kõnke jabõt ak ri tõl rein ear jab em̦m̦an aer lale er im rar kũbbon̦ kab l̦õmn̦ak wõt kõn er make. (Ezekiel 34:7-10; Jeremaia 23:1) Naan kein an Jeova remaroñ bar jitõñl̦o̦k ñan ri tõl ro an kabuñ ko rej ba er Kũrjin ilo raan kein. Ta eo em̦m̦aan ro rej lale eklejia ko rej katak jãn men in? Eokwe, rej kile bwe rej aikuj lukkuun kõjparok jiip ko an Jeova im kwal̦o̦k yokwe ñan er.

8. Ewi wãween em̦m̦aan ro rej lale eklejia remaroñ l̦oore joñak eo an Jijej ñe rej kajim̦we ro jeier im jatier?

⁸ Kõj armej jejjab weeppãn, eñin unin jet iien ro jeid im jatid rejjab l̦oore naan in kakapilõk ko an Jeova me rejjab lukkuun mel̦el̦e kaki. Remaroñ kõm̦m̦ani pepe ko me rejjab pedped ioon Baibõl̦, im bõlen kõm̦m̦an ko aer rej kaalikkar bwe rejjab lukkuun rũtto ilo tõmak. Ñe men in ej wal̦o̦k, ta eo em̦m̦aan ro rej lale eklejia ren kõm̦m̦ane? Eokwe, ren kajjioñe  Jijej im l̦oor wãween an kar kijenmej ippãn rũkal̦oor ro an im kajim̦weik er. Ñan waanjoñak, meñe ekkã an kar rũkal̦oor ro an akwããl kõn wõn iaaer enaaj utiej ilo Aelõñ eo an Anij, ak Jijej ear jab illu ippãer ñan jidik. Ak ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt im katakin er kab lel̦o̦k naan in kakapilõk ko ñan er bwe ren kõttãik bũrueer im kwal̦o̦k ettã bõro. (Luk 9:46-48; 22:24-27) Ejjab men in wõt ak Jijej ear kõm̦m̦an joñak kõn kwal̦o̦k ettã bõro ilo an kar kwal̦ neer. Ilo raan kein, em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej aikuj bar kwal̦o̦k ettã bõro.​—Riit Jon 13:12-15; 1 Piter 2:21.

9. Ta l̦õmn̦ak eo ebõd im rijjilõk ro rar aikuj kajim̦we?

⁹ Rijjilõk Jemes im Jon rar l̦õmn̦ak bwe jerbal eo an juon jabõt ej bwe en irooj ioon ro jet im kõbbo̦o̦jo̦j ñan er ak kwal̦o̦k ta ko ren kõm̦m̦ani. Rar kajjitõk ippãn Jijej bwe erro en utiej ilo naaj Aelõñ eo an Anij. Bõtab, Jijej ear jipañ erro ñan kajim̦we wãween aerro l̦õmn̦ak. Jijej ear ba: “Kom̦ jel̦ã bwe irooj ro rekõn̦aan kwal̦o̦k aer maroñ ioon armej ro aer, im ri tõl ro ebar wõr aer maroñ ioon armej ro aer. En jab ãindein ippemi. El̦aññe juon iaami ekõn̦aan bwe en utiej, ej aikuj in ri karejar ñan aolep.” (Matu 20:25, 26, UBS) Rijjilõk ro rar aikuj jol̦o̦k l̦õmn̦ak eo ebõd ñan “irooj ioon” ro jeier im jatier im jab kõbbo̦o̦jo̦j ñan er ak kwal̦o̦k ta ko ren kõm̦m̦ani.

10. (1) Ta eo Jijej ekõn̦aan bwe em̦m̦aan ro rej lale eklejia ko ren kõm̦m̦ane? (2) Etke Paul ej juon joñak em̦m̦an?

¹⁰ Jijej ekõn̦aan bwe em̦m̦aan ro rej lale eklejia ren kajjioñe e ilo aer kõjparok im lale ro uwaan eklejia ko. Em̦m̦aan rein rej aikuj m̦õn̦õn̦õ in jipañ ri tõmak ro m̦õttaer im jab kõbbo̦o̦jo̦j ñan er. Rijjilõk Paul ear kajjioñe Jijej ilo an kõttãik bũruon bwe en jipañ ro jet. Ke Paul ear kõnono ñan em̦m̦aan ro rar lale eklejia eo ilo Epesõs ear ba: “Kom̦ jel̦ã jãn raan eo m̦okta ke iar itok ñan Esia, kõjkan aõ pãd ippemi iien otemjej. Im jerbal ñan Irooj ilo el̦ap ettã bũruõ.” Paul ear kõn̦aan bwe em̦m̦aan rein ren ettã bõro im kate wõt er ñan jipañ ri tõmak ro m̦õttaer. Paul ear katakin em̦m̦aan rein kilen aer “jipañ ro rem̦õjn̦o̦” ilo an kar kõm̦m̦an joñak ñan er kõn ettã bõro. (Jerbal 20:18, 19, 35) Ke Paul ear je juon lõta ñan eklejia eo ilo Korint ear ba bwe ear jab kõn̦aan jiroñ er ta ko ren tõmaki. Ak ear kõn̦aan jerbal ippãer im jipañ er ñan karejar ñan Anij ilo lañlõñ. (2 Korint 1:24, UBS) Ear ettã bũruon Paul im ear kamaat an maroñ ñan jipañ eklejia ko. Em̦m̦aan ro me rej lale eklejia ko ilo raan kein ren l̦oore joñak in an Paul.

11, 12. Ta ko juon em̦m̦aan ej lale eklejia emaroñ kõm̦m̦ani ñan jipañ eo jein ak jatin kõm̦m̦ane juon pepe?

¹¹ Aolep naan in kakapilõk ko jãn em̦m̦aan ro rej lale eklejia ko rej aikuj itok wõt jãn ‘naan eo em̦ool’ ak Baibõl̦. (Taitõs 1:9) Bareinwõt, ñe rej kajim̦weik ak lel̦o̦k naan in kakapilõk ko ñan ro uwaan eklejia ko, ren kõm̦m̦ane men in “ilo meanwõd.” (Galetia 6:1, UBS) Em̦m̦aan rein ren jab iuuni ro jeier ak jatier ñe rej kõm̦m̦an aer pepe. Juon jabõt em̦m̦an ej jipañ ro jein ak jatin ñan kõm̦m̦an aer make pepe ekkar ñan Baibõl̦ im aer yokwe Jeova. Ñan waanjoñak, juon iaan em̦m̦aan rein emaroñ jipañ juon jein ak jatin ñan kõm̦m̦ane juon pepe em̦m̦an ilo an kwal̦o̦k naan in kakapilõk ko ilo Baibõl̦ ak ilo an kõjerbal juon katak jãn bok ko ad. Im ej rõjañ e ñan l̦õmn̦ak kõn ewi wãween jokãlõt eo an enaaj jelõt kõtaan eo an ippãn Jeova. Bareinwõt, ej kakeememeje kõn joñan an aorõk bwe en jar ñan Anij im kajjitõk jipañ jãn E m̦okta jãn an kõm̦m̦ane pepe eo an. (Jabõn Kõnnaan 3:5, 6) Bõtab, ãlikin aerro bwebwenato ippãn doon, em̦m̦aan in en kõtl̦o̦k bwe in jein ak jatin en make kããlõt ta pepe eo an.​—Rom 14:1-4, UBS.

¹² Naan in kakapilõk ko me em̦m̦aan ro rej kwal̦o̦ki rej aikuj itok wõt jãn Baibõl̦ im ejjab jãn er make. Kõn men in, el̦ap an aorõk bwe en jim̦we wãween aer kõmel̦el̦e kõn eoon ko ilo  Baibõl̦ ñe rej jipañ ro jet. Aolep iien naan ko aer rej aikuj pedped wõt ioon Baibõl̦. Ilo wãween in, rejjab wel̦o̦k jãn maroñ eo me Anij ear lel̦o̦k ñan er. Rej aikuj keememej bwe jiip ko ilo eklejia ko rejjab aer, ak rej an Anij. Innem, ej ijo kun̦aan kajjojo armej ilo eklejia ko ñan make kwal̦o̦k ñan Jeova im Jijej kõn pepe ko rar kõm̦m̦ani.​—Galetia 6:5, 7, 8, UBS.

13, 14. Ta ko em̦m̦aan ro rej lale eklejia ko ren kõm̦m̦ani bwe ren juon joñak em̦m̦an?

¹³ Ãlikin wõt an Piter ba ñan em̦m̦aan ro rej lale eklejia bwe ren jab “irooj ioon” ro ilo eklejia ko, ear rõjañ er bwe ren “juon waanjoñak ñan bwij eo.” (1 Piter 5:3, UBS) Ta ko em̦m̦aan rein ren kõm̦m̦ani bwe mour ko aer en juon joñak em̦m̦an ñan bwij eo? Eokwe, m̦okta jãn an juon em̦m̦aan maroñ lale eklejia, elõñ men ko ej aikuj kõm̦m̦ani ilo mour eo an. Juon iaan men kein ej bwe en “irooj ioon kõn̦aan ko an make.” Ta mel̦el̦ein men in? Ej mel̦el̦ein bwe ejel̦ã kõn naan in kakapilõk ko ilo Baibõl̦ im ej mour ekkar ñani. Bareinwõt, ej ineem̦m̦an wõt ilo iien ko reppen im ej kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ m̦okta jãn an kõm̦m̦ane pepe ko an. Ebar wõr juon men me juon em̦m̦aan ej lale eklejia ej aikuj kõm̦m̦ane. Ta in? Eokwe, ej aikuj “jel̦ã karõk nukũn eo an.” Mel̦el̦ein men in bwe el̦aññe ewõr an baam̦le, ej aikuj kwal̦o̦k juon joñak em̦m̦an kõn wãween an lale lio pãleen kab ajri ro nejin. Eaorõk men in kõnke “ñe ejjab jel̦ã karõk nukũn eo an, enaaj kõjkan an naaj jel̦ã karõk eklejia eo an Anij?” (1 Timote 3:1, 2, 4, 5, UBS) Ñe em̦m̦aan ro me rej lale eklejia ko rej kõm̦m̦ani men kein, eokwe aolep ilo eklejia ko renaaj lõke er.

¹⁴ Em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej bar kõm̦m̦ane juon joñak em̦m̦an ilo aer kijejeto ilo jerbal in kwal̦o̦k naan ãinwõt kar Jijej. Ke Jijej ear pãd ilo lal̦ in, jerbal in kwal̦o̦k naan kõn Aelõñ eo ear jerbal eo el̦ap an aorõk ippãn. Im ear katakin rũkal̦oor ro an kilen aer kõm̦m̦ane jerbal in. (Mark 1:38; Luk 8:1) Ilo raan kein, ri kwal̦o̦k naan ro rem̦õn̦õn̦õ in jerbal ippãn em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo, im rej l̦oore wãween an em̦m̦aan rein katakin ro jet. Ri kwal̦o̦k naan ro rej bar m̦õn̦õn̦õ ñe rej loe aer kijejeto ilo jerbal in kwal̦o̦k naan. El̦aññe em̦m̦aan rein rej ekkeini aer kwal̦o̦k naan meñe repoub, eokwe aolep ilo eklejia eo renaaj l̦oore joñak in aer im bar kijejeto. Bareinwõt, rej kõm̦m̦an juon joñak em̦m̦an ñan eklejia eo ñe rej kapojakl̦o̦k im̦aan ñan kweilo̦k ko, bõk kun̦aaer uwaak, im jipañ karreo im kõjparok Im̦õn Kweilo̦k eo.​—Epesõs 5:15, 16; riit Hibru 13:7.

15. Etke em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo rej kõm̦m̦an karõk ñan bwebwenato ippãn ro ilo eklejia eo?

¹⁵ Juon jabõt em̦m̦an enaaj m̦õkaj im jipañ juon jiip me enañinmej ak jorrããn. Ilo ejja wãween in wõt, em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej m̦õkaj im jipañ ro rej bũrom̦õj im ro rej aikuj jipañ. Ñan waanjoñak, ro me rebwijwol̦ã im renañinmej remaroñ aikuj jipañ ñan kõm̦m̦ane jerbal ko ilo m̦õko im̦weer. Ejjab men in wõt, ak rej bar aikuj naan in kakajoor im  kaenõm̦m̦an ko jãn Baibõl̦. (1 Tessalonika 5:14) Jodrikdrik ro rej aikuj jipañ bwe ren wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kate er ñan jum̦ae “m̦õm̦ ko an likao” im jiroñ. (2 Timote 2:22) Em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo rej jipañ aolep ilo aer kõm̦m̦an karõk ñan bwebwenato ippãn kajjojo iaaer. Ilo iien kein, em̦m̦aan rein rej kate er ñan mel̦el̦e kõn apañ ko me ro jeier im jatier rej iiooni im rej kwal̦o̦k eoon ko ñan kakajoor im kaenõm̦m̦an er. El̦aññe em̦m̦aan rein rej m̦õkaj im jipañ ri tõmak ro m̦õttaer, eokwe men in emaroñ jipañ ro jeier im jatier bwe ren jab kõm̦m̦ane juon bõd el̦ap.

16. Ta eo em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo rej kõm̦m̦ane ñe ro jeier ak jatier rej iioon apañ?

¹⁶ Ak ta ñe ewõr juon apañ an juon jeid ak jatid im men in ej jelõt kõtaan eo an ippãn Jeova? Jemaroñ ba bwe ilo kõkkar men in ej ãinwõt ñe enañinmej. Bok in Jemes ej ba: “Jabdewõt iaami enañinmej ke? En ãñiñintok elder ro an eklejia, im ren jar ioon im kapite kõn oil ilo etan Irooj; Im jar in tõmak enaaj kõmour ri nañinmej eo, im Irooj enaaj kõjerkake; im el̦aññe ekar kõm̦m̦an jerawiwi ko, naaj jeorl̦o̦k jãne.” (Jemes 5:14, 15) Ak ta ñe eo em̦õjn̦o̦ ak “enañinmej” ejjab make ‘ãñiñintok em̦m̦aan ro rej lale eklejia’ bwe ren jipañ e? Jekdo̦o̦n ak ñe em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo rejel̦ã kake men in, rej aikuj m̦õkaj im jipañ e. Em̦m̦an ñe em̦m̦aan rein ren jar ippãn ro jeier im jatier im kobaik er ilo jar ko aer. Im em̦m̦an ñe em̦m̦aan rein rej bar jipañ ro jeier im jatier ilo iien ko reppen. Ñe em̦m̦aan rein rej kõm̦m̦ane men kein, rej jipañ ri tõmak ro m̦õttaer ñan karejar ñan Anij ilo lañlõñ. Im men in ej kaalikkar bwe rej jabõt ro rem̦m̦an.​—Riit Aiseia 32:1, 2.

17. Ta eo ej wal̦o̦k ñe em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo rej kajjioñe “jabõt eo el̦ap”?

¹⁷ Em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo rej kate er ñan kajjioñe Jijej Kũraij, eo im ej “jabõt eo el̦ap.” Rej kajjioñe Jijej ilo aolep men ko rej kõm̦m̦ani ilo doulul eo an Jeova. Ñe em̦m̦aan rein rej kõm̦m̦ane men in, ej jipañ ro ilo eklejia ko bwe ren kajoorl̦o̦k im tiljek wõt ilo aer karejar ñan Anij. El̦ap ad kam̦m̦oolol er kõn jerbal ko aer. Im el̦aptata jej kam̦m̦oolol Jabõt eo ad em̦m̦antata, Jeova Anij.