1, 2. 1) ¿Baʼax ku yúuchul wa ku kanáantaʼal le tamanoʼob jeʼex unajoʼ? 2) Tu kʼiinil Jesuseʼ, ¿baʼaxten yaʼab máakoʼob beyoʼob tamanoʼob mix máak kanáantkoʼobeʼ?

LE TAMANOʼOBOʼ tʼaʼaj u nojochtaloʼob wa ku kanáantaʼaloʼob maʼalob tumen le j-kanan tamanoʼ. Junpʼéel libroeʼ ku yaʼalikeʼ, «wa juntúul máak chéen ku bisik janal le [tamanoʼob] yéetel maʼatech u tsʼáaik uláakʼ baʼax kʼaʼabéettiʼobeʼ, maʼ xaaneʼ ken máanak jujunpʼéel jaʼabeʼ yaʼab tiʼ le tamanoʼob kun kʼojaʼantaloʼ yéetel maʼ ken u jóoʼs mix junpʼéel utsil tiʼob». Baʼaleʼ maʼ bey u yúuchul yéetel le tamanoʼob ku kanáantaʼaloʼob jeʼex unajoʼ.

² Bey xan u yúuchul teʼ múuchʼuliloʼ. Wa ku kanáantaʼal cada juntúul chan taman tumen le ancianoʼoboʼ ku bin utsil tiʼ tuláakal le múuchʼuliloʼ. Maʼ u tuʼubultecheʼ Jesuseʼ jach tu chʼaʼaj óotsilil tiʼ le máakoʼoboʼ «tumen beyoʼob tamanoʼob loobiltaʼanoʼob yéetel kʼiʼitpajaʼanoʼob minaʼan mix máak kanáantkoʼobeʼ» (Mat. 9:36). ¿Baʼaxten bey yaniloʼob kaʼachoʼ? Tumen le máaxoʼob unaj u kaʼanskoʼob baʼax ku yaʼalik le Leyoʼ jach chich u puksiʼikʼaloʼob yéetel u kʼáatoʼob ka beetaʼak tuláakal baʼal jach jeʼex u yaʼalikoʼoboʼ, baʼaleʼ mix letiʼob beetik. Letiʼobeʼ maʼ tu yáantoʼob mix tu tsʼáajoʼob baʼax kʼaʼabéet tiʼ le tamanoʼoboʼ, baʼaxeʼ tu tsʼáajoʼob «kuuchoʼob jach aaltak» tu yóokʼoloʼob (Mat. 23:4).

3. ¿Baʼax maʼ unaj u tuʼubul tiʼ le ancianoʼob ku kanáantkoʼob le tamanoʼoboʼ?

³ Le ancianoʼob wa le j-kanan tamanoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ tsʼaʼantiʼob junpʼéel nojoch meyaj. Le tamanoʼob ku kanáantkoʼoboʼ u tiaʼal Jéeoba yéetel Jesús, le «jach maʼalob j-kanan tamanoʼ» (Juan 10:11). Jesuseʼ jach koʼoj úuchik u manik le tamanoʼoboʼ: tu wekaj u «kiʼichkelem kʼiʼikʼ[el]» tu yoʼolaloʼob (1 Cor. 6:20; 1 Ped. 1:18, 19). Tumen jach u yaabiltmaj le tamanoʼoboʼ tu tsʼáaj u kuxtal tu yoʼolaloʼob. Le ancianoʼoboʼ maʼ unaj u tuʼubultiʼobeʼ  táan u meyajoʼob yáanal u nuʼuktaj u Paal Dios, Jesucristo, «le nojoch j-kanan tamanoʼ» (Heb. 13:20).

4. ¿Baʼax ken k-il teʼ xookaʼ?

⁴ Le oʼolaleʼ le ancianoʼoboʼ, ¿bix unaj u tratartikoʼob le tamanoʼoboʼ? Tiʼ le múuchʼuliloʼ ku yaʼalaʼal: «Uʼuyeʼex u tʼaan le máaxoʼob nuʼuktik a beeleʼexoʼ». Baʼaleʼ tiʼ le ancianoʼoboʼ ku yaʼalaʼal maʼ u nojbaʼalkúuntkubaʼob tu yóokʼol «le máaxoʼob u tiaʼaloʼob Diosoʼ» (Heb. 13:17; xok 1 Pedro 5:2, 3). Baʼaleʼ ¿bix jeʼel u nuʼuktikoʼob le tamanoʼob sin ke u nojbaʼalkúuntkubaʼoboʼ? Ichil uláakʼ tʼaanoʼobeʼ, ¿bix jeʼel u tsʼáaikoʼob baʼax kʼaʼabéet tiʼ le tamanoʼob sin ke u píit máanoʼob tiʼ le páajtalil tsʼaʼantiʼob tumen Diosoʼ?

5. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon yoʼolal Jéeoba le baʼax ku yaʼalik Isaías 40:11?

⁵ Profeta Isaíaseʼ tu yaʼalaj yoʼolal Jéeoba: «Táan u taal bey juntúul j-kanan ku kanáantik u tamanoʼobeʼ; ku méekʼik le mejen tamanoʼ [...], ku kanáantik le táant u síijloʼoboʼ» (Isa. 40:11). Lelaʼ ku yáantkoʼon k-ileʼ Jéeobaeʼ jach ku yáantik le mejen tamanoʼob jach kʼaʼabéet u yáantaʼaloʼoboʼ. Jeʼex juntúul j-kanan taman u yojel baʼax kʼaʼabéet tiʼ cada juntúul taman yéetel ku yilik u yáantik tuláakaleʼ, Jéeoba xaneʼ u yojel baʼax kʼaʼabéet tiʼ cada juntúul sukuʼun yaan teʼ múuchʼuliloʼ yéetel kiʼimak u yóol u yáantik. Jeʼex juntúul j-kanan taman yaan kʼiin ku méekʼik juntúul chan taman táant u síijileʼ, Jéeoba —«le Taatatsil jach nojoch u chʼaʼ óotsilaloʼ»— bey ken u beetil t-éetel ken k-aktáant talamiloʼob. Yaan u líiʼsik k-óol yéetel yaan u tsʼáaiktoʼon u muukʼil k-aktáantik le nukuch talamiloʼoboʼ (2 Cor. 1:3, 4).

6. Juntúul ancianoeʼ, ¿bix jeʼel u kanáantik le tamanoʼob jeʼex u beetik Jéeobaoʼ?

⁶ ¡Jach yaʼab baʼax jeʼel u kanik le ancianoʼob tiʼ k-Taata yaan teʼ kaʼanoʼ! Jeʼex u beetik Jéeobaeʼ unaj xan u yojéeltikoʼob baʼax ku aktáantik le tamanoʼoboʼ. ¿Baʼaxten? Tumen wa u yojloʼob le talamiloʼob ku aktáantik le tamanoʼob bey xan baʼax kʼaʼabéettiʼobeʼ, yaan u béeytal u líiʼskoʼob u yóoloʼob yéetel u yáantkoʼob (Pro. 27:23). Le oʼolal le ancianoʼoboʼ unaj u tsikbaloʼob yéetel le sukuʼunoʼoboʼ. Kex maʼatech u yoksikubaʼob ichil u kuxtal le sukuʼunoʼoboʼ, ku yilik u yáantkoʼob «le máaxoʼob kʼaʼabéet áantaj tiʼob» ken u yiloʼob wa ken u yuʼuboʼob yaan baʼax ku yúuchultiʼob (Bax. 20:35; 1 Tes. 4:11).

7. 1) ¿Bix u tratartaʼal kaʼach u tamanoʼob Dios tu kʼiiniloʼob Ezequiel yéetel Jeremías? 2) Úuchjeakileʼ yaan j-kanan tamanoʼob maʼ kʼaʼamoʼob tumen Jéeobaiʼ, ¿baʼax ku kaʼansik tiʼ le ancianoʼob leloʼ?

⁷ Koʼoneʼex k-kʼaʼajsik baʼax tu beetaj le j-kanan tamanoʼob unaj u nuʼuktikoʼob le máaxoʼob meyajtik Dios tu kʼiiniloʼob Ezequiel yéetel Jeremíasoʼ. Letiʼobeʼ maʼ kʼaʼamoʼob tumen Jéeobaiʼ tumen maʼ tu kanáantoʼob le tamanoʼob jeʼex unajoʼ. Tumen mix máak kanáantoʼobeʼ yaneʼ saʼati wa jaantaʼabi. Le j-kanan tamanoʼob kaʼachoʼ ku yilik u «kanáantkubaʼob», baʼaleʼ maʼatech u kanáantkoʼob le tamanoʼoboʼ (Eze. 34:7-10; Jer. 23:1). Jéeobaeʼ bey u yaʼalik xan tiʼ u nuuktakil le iglesiaoʼ tumen bey u beetkoʼoboʼ. Le oʼolal le ancianoʼoboʼ yéetel yaabilaj unaj u kanáantkoʼob le tamanoʼoboʼ.

8. ¿Bix tu yeʼesil Jesús unaj u tsolnuʼuktaʼal máak?

⁸ Yoʼolal le kʼebanoʼ yaan tamanoʼobeʼ istikyaj u naʼatkoʼob baʼax u kʼáat Dios ka u beetoʼob. Maʼ xaaneʼ maʼ tu beetkoʼob junpʼéel baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ wa yoʼolal baʼax ku beetkoʼobeʼ ku yeʼeskoʼob maʼ yiijchajaʼan u tuukuloʼobiʼ. ¿Baʼax unaj u beetik le ancianoʼob ken úuchuk beyoʼ? Unaj  u beetkoʼob jeʼex Jesuseʼ. Letiʼeʼ chúukpaj u yóol tiʼ u disipuloʼob kex ku baʼateltʼantikoʼob kaʼach máax ken u beet u nojchil teʼ Reinooʼ. Jesuseʼ maʼ tsʼíikilnaj tu yéeteloʼobiʼ, baʼaxeʼ seguernaj u kaʼansiktiʼob unaj u yantal kabal óolal tiʼob (Luc. 9:46-48; 22:24-27). Letiʼeʼ tu pʼoʼaj u yookoʼob utiaʼal u yeʼesiktiʼob bix juntúul máak kabal u yóol. Bejlaʼa xaneʼ le ancianoʼoboʼ unaj u yeʼeskoʼob kabal óolal (xok Juan 13:12-15; 1 Ped. 2:21).

9. ¿Bix tu yeʼesil Jesús tiʼ u disipuloʼob maʼ maʼalob bix u tuukuloʼobiʼ?

⁹ Apóstol Santiago yéetel Juaneʼ ku tuklikoʼob kaʼacheʼ juntúul j-kanan tamaneʼ ku yantal páajtalil tiʼ yóokʼol u maasil. Kʼuch tak u kʼáatoʼob tiʼ Jesús ka tsʼaʼabaktiʼob nojoch páajtalil teʼ Reinooʼ. Baʼaleʼ Jesuseʼ maʼ bey u tuukuliʼ yéetel tu yeʼesajtiʼob maʼ unaj u tuukuloʼob beyoʼ, tu yaʼalajtiʼob: «Teʼexeʼ a wojleʼexeʼ le máaxoʼob gobernartik le kaajoʼoboʼ ku nojbaʼalkúuntkubaʼob tu yóokʼoloʼob, yéetel le máaxoʼob yaan autoridad tiʼobeʼ ku tsʼáaikoʼob xan le kaajoʼob yáanal u páajtaliloʼoboʼ. Baʼaleʼ ichileʼexeʼ maʼ beyiʼ, baʼaxeʼ le máax u kʼáat u beetuba u maas nojchil ichileʼexeʼ kʼaʼabéet u meyajtikeʼex» (Mat. 20:25, 26). Le apostoloʼoboʼ unaj u xuʼulul u kaxtikoʼob u yantal páajtalil tiʼob yóokʼol u maasil.

10. 1) ¿Bix u kʼáat Jesús ka tratartaʼak le tamanoʼob tumen le ancianoʼoboʼ? 2) ¿Bix tu yeʼesil Pablo unaj u yantal kabal óolal tiʼ le ancianoʼoboʼ?

¹⁰ Jesuseʼ u kʼáat ka tratartaʼak le tamanoʼob jeʼex tu beetil letiʼoʼ. Le ancianoʼoboʼ unaj u meyajtikoʼob le sukuʼunoʼoboʼ maʼ ka pʼáatkoʼob bey u yuumiloʼob u kuxtaloʼobeʼ. Pabloeʼ bey u tuukul kaʼachoʼ, le oʼolal tu yaʼalaj tiʼ le ancianoʼob yanoʼob Éfesooʼ: «Teʼexeʼ jach a wojleʼex bix kuxlajiken ta wiknaleʼex desde teʼ yáax kʼiin ka kʼuchen tu luʼumil Asia le táan in meyajtik Yuumtsil jeʼex u beetik juntúul palitsiloʼ; lelaʼ tin beetaj yéetel nojoch kabal óolal». Pabloeʼ u kʼáat kaʼach ka u kʼub u yóol le ancianoʼob u yáantoʼob le sukuʼunoʼoboʼ yéetel ka u beetoʼob yéetel kabal óolal. Ka tsʼoʼokeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Tiʼ tuláakal baʼaleʼ tsʼoʼok in weʼesikteʼexeʼ, ikil a meyajeʼex beyaʼ, unaj a wáantkeʼex le máaxoʼob kʼaʼabéet áantaj tiʼoboʼ» (Bax. 20:18, 19, 35). Juntéen xaneʼ tu yaʼalaj tiʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob Corintooʼ letiʼeʼ maʼ u yuumil u fejoʼobiʼ, baʼaxeʼ tuláakal baʼax u tsʼaamaj u yóol u beeteʼ chéen utiaʼal u kiʼimaktal u yóoloʼob (2 Cor. 1:24). Jeʼex k-ilkoʼ Pabloeʼ tu yeʼesaj unaj u yantal kabal óolal tiʼ le ancianoʼob bejlaʼoʼ yéetel unaj u tsʼáaik u yóol u meyajtoʼob le sukuʼunoʼoboʼ.

11, 12. Juntúul ancianoeʼ, ¿bix jeʼel u yáantik juntúul sukuʼun u chʼaʼtukult baʼax ken u beeteʼ?

¹¹ Juntúul ancianoeʼ maʼ unaj «u kʼéechel tiʼ baʼax ku yaʼalik u tʼaan Dios ken kaʼansajna[kiʼ]» (Tito 1:9). Baʼaleʼ unaj u beetik «yéetel jeetsʼel óolal» (Gal. 6:1). Juntúul maʼalob j-kanan tamaneʼ ku yilik u kʼuchul tu puksiʼikʼal le sukuʼunoʼoboʼ maʼatech u obligartikoʼob ka u beetoʼob wa baʼax. Juntúul ancianoeʼ jeʼel u páajtal u yaʼalik tiʼ juntúul sukuʼun baʼax tekstoil tiʼ le Biblia unaj u chʼaʼik en cuenta táanil tiʼ u chʼaʼtuklik u beetik wa baʼaxoʼ. Jeʼel xan u páajtal u xokik tu yéetel junpʼéel jóoʼsaʼanil ku tʼaan tiʼ le baʼax taak u beetkoʼ. Jeʼel u páajtal u yaʼaliktiʼeʼ jeʼel baʼaxak ka u chʼaʼtukleʼ maʼalob ka u tukult baʼax jeʼel u yúuchul yéetel le bisbail yaantiʼ yéetel Jéeobaoʼ. Jeʼel xan u páajtal u yeʼesiktiʼ jach unaj u orar tiʼ Jéeoba táanil tiʼ u chʼaʼtuklik u beetik wa baʼaxeʼ (Pro. 3:5, 6). Baʼaleʼ ken tsʼoʼokok u beetik le anciano tuláakal le baʼax tsʼoʼok k-aʼalikoʼ yaan u chaʼik tiʼ le sukuʼun u chʼaʼtuklik baʼax ken u beetoʼ (Rom. 14:1-4).

¹² Le ancianoʼoboʼ letiʼe Biblia unaj u meyajtiʼob utiaʼal u kaʼanskoʼob yéetel u tsolnuʼuktikoʼob  le sukuʼunoʼoboʼ. Le oʼolal unaj u meyajtiʼob maʼalob le Bibliaoʼ yéetel unaj u beetkoʼob baʼax ku yaʼalik. Beyoʼ mix bikʼin kun píitmáanoʼob tiʼ le páajtalil tsʼaʼantiʼoboʼ. U jaajileʼ maʼ u yuumiloʼob le tamanoʼoboʼ. Cada juntúul sukuʼuneʼ yaan u kʼubik cuenta tiʼ Jéeoba yéetel tiʼ Jesús (Gal. 6:5, 7, 8).

13, 14. ¿Tiʼ baʼaxoʼob unaj u táakpajal le ancianoʼob utiaʼal u yilik le sukuʼunoʼob bix unaj u beetkoʼoboʼ?

¹³ Ka tsʼoʼok u yaʼalik apóstol Pedro tiʼ le ancianoʼob maʼ u «nojbaʼalkúunt[kubaʼob] tu yóokʼol le máaxoʼob u tiaʼaloʼob Diosoʼ», tu yaʼalajtiʼob «eʼeseʼex maʼalob bej tiʼ le tamanoʼoboʼ» (1 Ped. 5:3). Juntúul ancianoeʼ, ¿bix jeʼel u beetik leloʼ? Koʼoneʼex ilik kaʼapʼéel baʼax unaj u beetik máax «táan u kaxtik u tsʼaʼabaltiʼ u meeyjil u kanáantaʼal le múuchʼuliloʼ». Unaj u «maʼalob [...] tuukul» yéetel «jach maʼalob bix u nuʼuktik u yotoch». Utiaʼal u beetik u ancianoil juntúul sukuʼuneʼ kʼaʼabéet u yantal «maʼalob [...] tuukul» tiʼ, lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ ku naʼatik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ yéetel ku tsʼáaik ichil u kuxtal. Kʼaʼabéet u jach tuklik táanil baʼax ken u beete maʼ chéen ka u jáan beet wa baʼaxiʼ. Tsʼoʼoleʼ wa tsʼokaʼan u beeleʼ unaj u nuʼuktik maʼalob u yotoch, tumen «juntúul máak mix u yotoch u yojel u nuʼukteʼ, ¿bix ken u kanáantil u múuchʼulil Dios?» (1 Tim. 3:1, 2, 4, 5). Le sukuʼunoʼoboʼ ku kʼubik u yóoloʼob tiʼ le ancianoʼob ken u yiloʼob ku beetkoʼob baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ.

¹⁴ Le ancianoʼoboʼ unaj u táakpajloʼob xan teʼ kʼaʼaytaj jeʼex tu beetil Jesusoʼ utiaʼal u yilik le sukuʼunoʼob bix unaj u beetkoʼoboʼ. Jesuseʼ kʼaʼaytajnaji tumen u yojel junpʼéel baʼax kʼaʼanaʼan u beetik. Tsʼoʼoleʼ tu yeʼesaj tiʼ u disipuloʼob bix unaj u beetkoʼob (Mar. 1:38; Luc. 8:1). Teʼ kʼiinoʼobaʼ le sukuʼunoʼoboʼ ku kiʼimaktal u yóoloʼob ken jóokʼkoʼob kʼaʼaytaj yéetel le ancianoʼoboʼ, tumen ku yilkoʼob bix u tsʼaamil u yóoloʼob u beetoʼob le meyaj ku salvartik máakoʼoboʼ yéetel bix u kaʼansajoʼob. Ken u yiloʼob bix u jóoʼskoʼob tiempo yéetel bix u xupik u muukʼoʼob utiaʼal u kʼaʼaytajoʼob, kex yaʼab baʼax ku beetkoʼobeʼ, ku taaktal u beetkoʼob xan beyoʼ. Tsʼoʼoleʼ ken u líiʼsuba le ancianoʼob utiaʼal le muchʼtáambaloʼob, ken comentarnakoʼob yéetel ken táakpajkoʼob tiʼ uláakʼ meyajoʼob jeʼex le limpieza tu Najil Reinoeʼ ku yilik xan le sukuʼunoʼob bix unaj u beetkoʼoboʼ (Efe. 5:15, 16; xok Hebreoʼob 13:7).

15. Aʼal jujunpʼéel baʼax oʼolal le ancianoʼoboʼ ku xíimbaltikoʼob le tamanoʼoboʼ.

¹⁵ Juntúul maʼalob j-kanan tamaneʼ tu séebaʼanil ku yáantik juntúul chan taman tsʼoʼok u loobiltikuba wa kʼojaʼan. Le ancianoʼob xanoʼ tu séebaʼanil kʼaʼabéet u yáantkoʼob juntúul sukuʼun táan u muʼyaj wa  lubaʼan u yóol. Jeʼex le tsʼoʼok u yantal u jaʼabiloʼob wa le kʼojaʼanoʼoboʼ kʼaʼabéet u yáantaʼaloʼob tiʼ baʼax kʼaʼabéettiʼob, baʼaleʼ maas kʼaʼabéet u líiʼsaʼal u yóoloʼob yéetel baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ (1 Tes. 5:14). Le táankelmoʼoboʼ maʼ xaaneʼ táan u yilik maʼ u lúubloʼob tiʼ «le tsʼíibolaloʼob ku taasik le táankelmiloʼ» (2 Tim. 2:22). Le oʼolal le ancianoʼoboʼ cada wa baʼax kʼiineʼ ku xíimbaltikoʼob le tamanoʼob yaan teʼ múuchʼuliloʼ. Ken u xíimbaltoʼobeʼ ku yilkoʼob baʼax ku aktáantkoʼob utiaʼal u líiʼskoʼob u yóoloʼob yéetel baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Wa tu séebaʼanil ku yutskíintaʼal junpʼéel talamileʼ yaʼab u téeneleʼ maʼatech u nojochtal.

16. Ken kʼaʼabéetchajak u yáantaʼal juntúul sukuʼuneʼ, ¿baʼax unaj u beetik le ancianoʼoboʼ?

¹⁶ Baʼaleʼ ¿kux túun wa ku nojochtal le talamil yaan tiʼ juntúul sukuʼun le oʼolal jeʼel u xuʼulul u biskuba yéetel Jéeobaoʼ? Disipulo Santiagoeʼ tu yaʼalaj: «¿Yaan wa máax kʼojaʼan ichileʼex? U tʼan u ancianoiloʼob le múuchʼuliloʼ, utiaʼal ka orarnakoʼob tu yoʼolal táan u jiʼikʼabtikoʼob yéetel aceite tu kʼaabaʼ Jéeoba. Le oración ku beetaʼal yéetel fejoʼ yaan u tsʼakik le máax kʼojaʼanoʼ, yéetel yaan u líiʼsaʼal tumen Jéeoba. Wa kʼebanchajaʼan xaneʼ yaan u perdonartaʼal» (Sant. 5:14, 15). Maʼ xaaneʼ juntúul máax kʼojaʼan jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ maʼ tu yaʼalik tiʼ le ancianoʼoboʼ, baʼaleʼ wa le ancianoʼob ku yojéeltikoʼob baʼax ku yúuchloʼ unaj u yáantkoʼob tu séebaʼanil. Ken múul orarnak le ancianoʼob yéetel le sukuʼunoʼob utiaʼal u kʼáatkoʼob wa baʼax tu yoʼolaloʼob yéetel ken u yáantoʼob ken kʼaʼabéetchajkoʼ, ku yeʼeskoʼob maʼalob u kanáantkoʼob le tamanoʼob kʼubéentaʼantiʼoboʼ (xok Isaías 32:1, 2).

17. ¿Baʼax ku yúuchul ken u beet le ancianoʼob jeʼex «le nojoch j-kanan tamanoʼ»?

¹⁷ Tiʼ tuláakal baʼax ku beetik le ancianoʼoboʼ ku yilik u beetkoʼob jeʼex Jesucristo, «le nojoch j-kanan tamanoʼ». Le ancianoʼoboʼ jach ku yáantkoʼob le tamanoʼob utiaʼal u chúukpajal u yóol u meyajtoʼob Diosoʼ. Tumen ku yáantkoʼonoʼobeʼ ku taaktal k-kiʼikiʼtʼant Jéeoba, le j-Kanan Taman minaʼan uláakʼ jeʼex letiʼoʼ.