NTU A DIAMBU WA FUKWA | NGA LUFWA I MFOKO A MAWONSO?
Wantu Bevanganga Mawonso Muna Fokola Lufwa
O lufwa mbeni kikilu. Tuvanganga mawonso muna venga lufwa. Avo nzolw’eto ofwidi, diampasi dikalanga muna tambulwila e ludi kia diambu diadi. Muna kileke tulenda yindula vo lufwa ke lusinga kutulwakila ko, kansi kuna mfoko mbeni ndioyo okutulwakila kaka.
Atinu Engipito bayikilwanga vo Faro, yau basunda yindula oma ma moyo ulembi fwanga. Ekolo bazinganga, yau ye asadi au bavanganga mawonso muna sunda lufwa. E nzo za malundu (pirâmide) batunganga zisonganga e ziku vo makani mau ke malungana ko.
Atinu a nsi ya China, bavavanga nlongo milenda kitula wantu se aleke yo lembi fwa. O ntinu Qin Shi Huang walomba kwa akwa ngangu bamvangila nlongo milenda vengomona lufwa. Kansi, e nlongo bavanga miakala ye mercúrio, nanga i miau miamvonda.
Muna mvu wa 1513 wa tandu kieto, Juan Ponce de León wa nsatuludi a tusansu wa mwisi Espanha, wasatulula muna mbu a Caribe mu kwenda avavi e nlogo milenda kitula wantu s’aleke yo lembi fwa. Walwaka yakuna mbanza Flórida, Estados Unidos. Kansi, ke vavioka mvu miayingi ko wafwa vava kanwana ye mingutukila mia América. Ekani diandi dia solola nlongo mikitulanga wantu se aleke diafunga.
Atinu Engipito, China ye asatuludi, bavanga mawonso muna sunda lufwa. Nani muna yeto olenda veza ekani diau? Muna nsi a ntima yeto awonso tuzolele kwamanana zinga.
NGA LUFWA LULENDA SUNDWA?
Ekuma tumengenanga lufwa? Nkand’a Nzambi uvananga e mvutu za kiuvu kiaki. Uvovanga mu kuma kia Yave * wa Nzambi wa Mvangi eto vo: ‘Ovangidi ma yawonso se yambote muna yandi nsungi: Osidi mpe etima dia zinga yakwele mvu muna ntima miau [wantu].’ (Kimpovi 3:11) O luzolo lweto, ke zinga kaka 80 lwa mvu ko, kansi zinga yakwele mvu. (Nkunga 90:10) E diadi i kani dia ntima mieto.
Nga Nzambi wasia ‘etima dia zinga yakwele mvu’ muna ntima mieto muna kutumwesa kaka e mpasi? Ve kikilu. Nzambi osianga o nsilu vo osukisa lufwa. Nkumbu miayingi o Nkand’a Nzambi uyikanga nsilu a Nzambi wafokola lufwa yo twasa moyo a mvu ya mvu.—Tala babu kina yo ntu a diambu vo: “Mfoko a Lufwa.”
Yesu Kristu wavova vo: “I wau wuwu o moyo a mvu ya mvu, bazaya ngeye vo i Nzambi aludi, yo Yesu Kristu mpe ona watuma.” (Yoane 17:3) Ozevo, kuyindula ko vo lufwa ke lulendi sundwa ko. Yesu wasonga vo Nzambi kaka olenda kutuvevola muna lufwa.
^ tini. 9 Yave, i nkumbu a Nzambi wauna yasengomonwa muna Nkand’a Nzambi.
