O le oti o se fili e matataʻu ai tagata. E tatou te faia taumafaiga uma e foʻia ai. Atonu e faigatā ona tatou talia le maliu o se tasi e pele iā i tatou. E tatou te ono taofimau foʻi i le talitonuga sesē e faapea, e lē taitai oo mai le oti ona o lo tatou tulaga talavou.

E sili atu ona faatāuaina e i latou uma na avea ma Farao o Aikupito anamua le ola e lē mafai ona oti, nai lo o isi tagata. Na faaaluina e Farao faapea le faitau afe o ana tagata faigaluega, le tele o lo latou taimi ma le malosi e faatoʻilalo ai le oti. O tafatolu (pyramids) na latou fausia, na avea ma faamaoniga o a latou taumafaiga faapea ma mea na latou lē taulau ai.

Na taumafai foʻi emeperoa o Saina e faatoʻilalo le oti, e ala i le faaaogāina o ni vai eseese na palu faatasi. O se faataʻitaʻiga, o le emeperoa o Qin Shi Huang, na ia faatonuina ana tagata suʻesuʻe e saʻili ma paluina se vai e mafai ona taofia ai le oti. Peitaʻi, o le tele o na vai na iai le uʻamea faaliusuavai oona, ma atonu o se tasi o na vai na māfua ai le maliu o Qin Shi Huang.

I le senituri lona 16 T.A., na folau atu ai le tagata suʻesuʻe Sepania o Juan Ponce de León i le atu Karipiane, e saʻili se vaipuna e faatumauina ai le talavou. O ia le tagata na muamua taunuu i Florida i le Iunaite Setete, ma o i inā na maliu ai i tausaga mulimuli ane ona o fetauaʻiga ma tagata Initia Amerika. E oo mai lava i le taimi lenei, e leʻi maua lava se vaipuna e faatumauina ai le talavou.

Na taumafai Farao o Aikupito, emeperoa, ma tagata suʻesuʻe e saʻili se auala e aveesea ai le oti. E mautinoa e tatou te lagolagoina na taumafaiga, e ui e tatou te lē ioe i auala na latou faaaogāina. O le mea moni, o i tatou uma lava e mananaʻo e ola pea e faavavau.

Aiseā e tatou te lē mananaʻo ai e feoti? O loo taʻua i le Tusi Paia le māfuaaga. Ua faapea mai le Failauga 3:11 e faatatau i Lē na foafoaina i tatou o Ieova le Atua *: “O mea uma ua ia faia ia matagofie,  ua faia i lona lava taimi. Ua ia tuu le faavavau i o latou [tagata] loto.” O loo i o tatou loto le faanaunauga ina ia umi lo tatou ola, ma olioli i le siʻomaga matagofie o le lalolagi, nai lo o le tau ina ola mo tausaga e 80 pe sili atu foʻi.​—Salamo 90:10.

Aiseā na tuu ai e le Atua le “faavavau” i o tatou loto? Pe na faia ina ia faaluafesasi ai o tatou mafaufau? E leai. Na folafola mai e le Atua, e iai le taimi o le a faatoʻilaloina ai le oti. E tele taimi o loo taʻua ai i le Tusi Paia le aveesea o le oti, faapea le folafolaga a le Atua e faatatau i le ola e faavavau.​—Tagaʻi i le ulutala  “Manumalo i le Oti.”

Na fetalai Iesu Keriso: “O le ola e faavavau foʻi lenei, ia latou iloa oe, le Atua moni e toʻatasi, atoa ma lē na e auina mai, o Iesu Keriso.” (Ioane 17:3) O lea, e mafai lava ona manumalo i le oti. Ua faamautinoa mai e Iesu, e na o le Atua e mafai ona aumaia lenā manumalo.