1, 2. (a) Anga ma obedo “Kabaka ma loyo kare ducu,” dok pingo wawaco kumeno? (Nen cal ma i pot karatac man.) (b) Pingo wamito ni Jehovah aye olowa?

 KABAKA SOBHUZA II me Swaziland ori i loc cokcok pi mwaki 61 kulu. Man obedo ker kwaro ma lalocce pud dong ori adada. Kadi bed ni en ori adada i bedo kabaka, ento tye kabaka mo acel ma locce pe birii pi kare manok keken ento pi naka. Ki lok ada, Baibul loko i kome ni “Kabaka ma loyo kare ducu.” (1 Tem. 1:17) Ngat acel ma bene ocoyo jabuli otito nying Laloc man kun wacci: “Rwot [Jehovah] aye kabaka ma bedo nakanaka.”​—Jab. 10:16.

² Kare ma loc pa Lubanga biterone weko pe waromo porone ki loc pa dano. Ento, kit ma Jehovah loyowa kwede aye nyikowa cok bote. Kabaka mo acel ma oloyo Luicrael pi mwaki 40 opako Lubanga ki lok magi: “Rwot [Jehovah] lakica dok maro dano, kiniga pe make oyot, mar mere ma pe lokke dwong. Rwot [Jehovah] ocibo komkerre i polo; en kabaka ma loyo ducu.” (Jab. 103:8, 19) Jehovah pe obedo Kabakawa keken ento bene obedo Wonwa me polo ma lamar. Man dong kelo lapeny aryo i wiwa: Gin ango ma Jehovah otimo ma nyuto ni en Wonwa? Jehovah onyuto twero me locce nining nicakke ma kijemo i kome i poto me Eden? Lagam pi lapeny magi bicuko cwinywa me nyikke cok bot Lubanga ki dok me wore ki cwinywa ducu.

3. Anga ma Jehovah okwongo cweyone ki i kin jo me ode, ki dok angagi ma kicweyogi me bedo “awobe” pa Lubanga?

³ Jehovah nen calo cwinye obedo yom adada i kare ma ocweyo Wode me kayo. Lubanga pe otere calo ngat ma rwomme lapiny. Ento en onyuto mar madit i kome dok oweko Wode okonye ki cweyo lumalaika ma gipe ki roc. (Kol. 1:15-17) Baibul wacci lumalaika magi gitiyo pi Jehovah ki yomcwiny macalo ‘luticce ma gitiyo gin ma en mito,’ dok en keto deyo i komgi kun lwongogi ni ‘awobene.’ Gin gitye i kin jo me ot pa Jehovah.​—Jab. 103:20-22; Yubu 38:7.

4. Dano gucako doko jo me ot pa Lubanga nining?

⁴ I kare ma en otyeko cweyo lobo ki jami ma i dan polo, Jehovah omedo wel pa jo me ode. I nge keto lobo wek obed mamwonya, Jehovah otyeko ticce ki yomcwiny i lobo kun cweyo laco mukwongo, Adam, i Calle kikome. (Acak. 1:26-28) Macalo Lacwec, Jehovah onongo mito ni Adam obed lawiny. Macalo Wego, Jehovah omiyo tirane ducu i yo me mar ki dok kica. Cik ma Jehovah omiyo-ni onongo pe diyo Adam.​—Kwan Acakki 2:15-17.

5. Lubanga oketo yub ango me pongo lobo ki dano?

⁵ Jehovah pat ki dano ma giloyo ker kwaro pien en cwinye yom me poko tic bot jo ma en loyogi, kun terogi macalo jo me ode ma genne. Me lapore, en omiyo bot Adam twero me loyo jami ducu makwo, kun bene miye tic me cako nying lee. Tic man okelle yomcwiny dok onongo mito tute. (Acak. 1:26; 2:19, 20) Lubanga pe ocweyo dano milion mapol ata ma gipe ki roc. Ento, en oyero me cweyo Kawa, dano ma pe ki roc, wek okony kor Adam. (Acak. 2:21, 22) I ngeye, en omiyo ki luot man kare me pongo lobo ki likwayogi. Dano onongo gibibedo labongo roc kun giyaro wang poto me Eden nio ka lobo odoko paradic. Gin onongo gibiworo Jehovah pi naka macalo jo me ode, pien nongo dong guribbe ki lumalaika ma i polo. Adam ki Kawa onongo pud dong gitye ki anyim mamwonya ya! Dok man onyuto mar ma Jehovah tye kwede macalo wego!

6. (a) Jemo ocakke i ot pa Lubanga nining? (b) Pingo jemo pe nyuto ni Jehovah dong orwenyo twero me locce?

⁶ Tye me cwer cwiny ni Adam gin ki Kawa onongo pe gimito ni Jehovah obed Lalocgi. Ma ka meno, gin guyero me lubo tam pa Catan ma lajemo-ni. (Acak. 3:1-6) Kwo labongo loc pa Lubanga okelo arem, deno can, ki dong to botgi ki dok likwayogi. (Acak. 3:16-19; Rom. 5:12) Pi meno, Lubanga onongo dong pe ki ngat mo keken ma lawiny i lobo. Man mono te lokke ni en orwenyo twero me locce, dok ni en dong ojalo loyo lobo kacel ki dano ma iye? Pe kumeno! En otiyo ki twerone me ryemo laco ki dako woko ki i poto me Eden, ki dok oketo lukerubi me gwoko yo ma donyo iye, me gengogi wek pe gudok cen kunnu. (Acak. 3:23, 24) I kare meno bene, Lubanga onyuto marre macalo wego kun moko ni yubbe me bedo ki lumalaika kacel ki dano ma luwiny macalo jo me ode wang ma ocobbe. En ociko ni ‘lakwaro’ mo bibino ma bijwero Catan dok kwanyo adwogi marac ma bal pa Adam okelo.​—Kwan Acakki 3:15.

7, 8. (a) Dano onongo kitgi rac ma rom mene i kare pa Nua? (b) Yub ango ma Jehovah oketo me lonyo lobo ki dok gwoko dano?

⁷ I cencwari ma lubo, co mogo gumoko tamgi me bedo lugen bot Jehovah. I  kin co magi tye iye Abel ki Enoka. Ento, pol pa dano gukwero Jehovah macalo Wongi ki Kabakagi. I kare pa Nua, lobo onongo dong “opong ki bwami.” (Acak. 6:11) Man mono te lokke ni Lubanga onongo dong pe ki twero me doro jami ma timme i lobo? Baibul kono waco ningo?

⁸ Tam kong i kom Nua. Jehovah omiye ngec matut i kom kit ma myero en oyub kwede yeya madit, ma bilaro en ki jo me ode. Lubanga bene onyuto mar madit pi dano ducu i kare ma ocimo Nua me bedo “latit lok me kit ma atir.” (2 Pet. 2:5) Labongo akalakala, Nua ocuko cwiny dano me ngut i kom balgi ki dok opoyo wigi i kom yub pa Lubanga me tyeko dano, ento gin gukwero winyo lokke woko. Pi mwaki mapol, Nua ki jo me ode gukwo i kin jo ma gimaro tim bwami kacel ki tim tarwang. Macalo Wego ma lamar, Jehovah ogwoko dok ogoyo laane i kom jo aboro magi. Jehovah onyuto ni etye ki twero i kom dano kacel ki lumalaika ma lujemo i kare ma en okelo Pii Aluka i wi lobo. Ada, Jehovah onongo tye ki twero me loc.​—Acak. 7:17-24.

9. Jehovah omiyo bot dano kare me timo gin ango i nge Pii Aluka?

⁹ I kare ma Nua kacel ki jo me ode gukato woko ki i yeya i lobo ma tim maraco pe iye, cwinygi nen calo obedo yom adada i kom Jehovah pi gwokogi. Cutcut, Nua ocano keno tyer ci otyero gitum awanga me woro Jehovah. Lubanga ogoyo laane i kom Nua ki jo me ode kun waccigi ni “wunywal, wunya, wek wupong lobo.” (Acak. 8:20–9:1) Pi tyen me aryo, dano doki gubedo ki kare me note kacel i woro Lubanga ki me nya pongo lobo.

10. (a) I kabedo mene ki dok i yo ma nining ma jemo ocakke kwede i kom Jehovah i nge Pii Aluka? (b) Gin ango ma Jehovah otimo me nenone ni yubbe ocobbe?

¹⁰ Ento, Pii Aluka pe okwanyo roc ma dano gitye kwede, dok dano myero pud gumedde ki lweny i kom Catan ki lumalaika ma lujemo ma pe ginen-ni. I nge kare manok keken, jemo dok ocakke i kom twero me loc pa Jehovah. Me lapore, Nimulodi, ma obedo lakwar Nua-ni, ocako jemo i kom loc pa Jehovah i yo mukene mapat. Kitito ni Nimulodi obedo ‘ladwar oken, ma lajemo i nyim Jehovah.’ En ogero gangi madongo calo Babel, ci okette kene me bedo kabaka “i lobo Cinar.” (Acak. 10:8-12) Ngo ma Kabaka ma loyo kare ducu-ni onongo bitimone i kom kabaka man ma lajemo-ni? Jehovah onongo bidok nining i tute pa Nimulodi me balo yubbe ni dano myero ‘gupong lobo-ni’? Lubanga orubo leb jo ma gilubo kor Nimulodi, dok man ocwero cwinygi ci guket woko nia ki kunnu, “guromo lobo ducu.” Ka mo keken ma gicito iye, gin gubedo ka nyayo dini goba kacel ki locgi.​—Acak. 11:1-9.

11. Jehovah onyuto nining ni egeno lareme Abraim?

¹¹ Kadi bed ni pol pa dano onongo giworo lubange mapol me goba i nge Pii Aluka, tye co mogo ma lugen ma gumedde ki woro Jehovah. Ngat acel i kingi obedo Abraim, ma pi bedo lawiny, en oweko kwo maber i gang me Ur ci obedo i kema pi mwaki mapol. (Acak. 11:31; Ibru 11:8, 9) I kare ma Abraim obedo ka wire i kin rok mapat pat, luker mogo onongo gurumme woko dyere, dok polgi onongo gikwo i gangi ma kirumogi ki cel. Ento, Jehovah ogwoko Abraim ki jo me ode. Ma lubbe ki gwok ma Jehovah nyuto macalo wego, laco jabuli owaco ni: “Lubanga  pe oye ngat mo odiyogi. Ojuko luker mapol pigi.” (Jab. 105:13, 14) Me nyuto genne i kom lareme, Jehovah ocikke bot Abraim ni: “Luker bene gibia ki i komi.”​—Acak. 17:6; Yak. 2:23.

12. Jehovah onyuto twerone me loc i kom Ejipt nining, dok man okonyo jone nining?

¹² Lubanga dok onwoyo cikkene bot Icaka gin ki wode Yakobo ni likwayogi gibinywalo luker. (Acak. 26:3-5; 35:11) Ento, ma peya gunywalo luker, likwayo pa Yakobo gubedo i opii i lobo Ejipt. Tika man onongo nyuto ni Jehovah pe bicobo cikkene nyo ni en dong ojalo twerone me loyo lobo? Pe wacel! Ma dong kare oromo, Jehovah onyuto bot Parao ni etek ki dok ni etye laloc. Luicrael ma onongo gitye i opii-ni guketo niyegi i kom Jehovah, ngat ma olarogi i yo me aura tutwal-li ka gingolo nam makwar. Ki lok ada, Jehovah onongo pud tye Laloc Madit ma Loyo Ducu, dok macalo wego ma lamar, en otiyo ki tekone me gwoko jone.​—Kwan Nia 14:13, 14.

13, 14. (a) Gin ango ma Luicrael gutito i kom loc pa Jehovah i wergi? (b) Gin ango ma Lubanga ocikke me timone bot Daudi?

¹³ I nge larogi ki i Ejipt i yo me tango, Luicrael guwero wer me loyo lweny ki me pako Jehovah. Wer meno ma kicoyo i Nia cura 15, kwako lok man ma nonge i tyeng 18, ma wacci: “Rwot [Jehovah] bibedo kabaka nakanaka.” Ada, Jehovah odoko Kabaka ma loyo rok man manyen-ni. (Nwo. 33:5) Ento, Luicrael onongo pe gimito ni Jehovah obed Lalocgi. I nge mwaki 400 ma guweko kwede Ejipt, gin gupenyo Lubanga ni ominigi kabaka, wek gibed ma rom aroma ki lukamfiri murumogi. (1 Cam. 8:5) Ento kadi bed kumeno, Jehovah onongo pud tye Kabakagi, dok man onen i kare me loc pa Daudi, kabaka me aryo pa jo Icrael.

¹⁴ Daudi okelo canduk me gicikke i Jerucalem. I nino man me yomcwiny-nyi, Lulevi guwero wer me pak ma tye ki lok man ma pire tek ma nonge i 1 Tekwaro 16:31, ma waco ni: ‘Dano guwac i  kin lurok ni, Rwot [Jehovah] dong odoko Kabaka!’ Ngat mo romo penye ni, ‘Kit macalo Jehovah tye Kabaka ma loyo kare ducu-ni, en ocako doko Kabaka i kare meno nining?’ Jehovah odoko Kabaka i kare ma en obedo ka tic ki twero me locce nyo lawange me cung pire. Pire tek adada ni waniang kit ma Jehovah doko Kabaka kwede. Ma peya Daudi oto, Jehovah ocikke bote ni kerre bicung matwal kun wacci: “Abimiyo wodi mo ma in kikomi inywalo bedo madit, ci abimoko kerre bedo matek.” (2 Cam. 7:12, 13) Cikke man ocobbe i kare ma kinywalo ‘wod’ pa Daudi-ni i nge mwaki ma romo 1,000. Wode-ni obedo anga, dok en onongo bidoko Kabaka awene?

15, 16. Awene ma kiwiro iye Yecu me doko Kabaka i anyim, dok i kare ma tye i lobo kany, yub ango ma en oketo ma lubbe ki locce?

¹⁵ I mwaka 29 K.M., Jon Labatija ocako tito kwena kun wacci “ker me polo dong onyiko cok.” (Mat. 3:2) I kare ma Jon obatija Yecu, Jehovah owiro Yecu me bedo Meciya ki dok Kabaka me Kerre i anyim. Jehovah onyuto marre macalo wego i kom Yecu i kare ma owaco ni: “Man aye Woda ma amare, ma cwinya yom i kome.”​—Mat. 3:17.

¹⁶ I ticce me pwony lung, Yecu oketo deyo i kom Wonne. (Jon 17:4) En otimo man kun tito kwena madok i kom Ker pa Lubanga. (Luka 4:43) En bene opwonyo lulub kore me lega pi Ker meno wek obin. (Mat. 6:10) Macalo Ngat ma Bibedo Kabaka, Yecu owaco bot jo ma dage ni: “ker pa Lubanga dong tye i kinwu.” (Luka 17:21) Lacen, i otyeno ma peya kineke, Yecu omoko gicikke me ‘miyo ker’ bot lulub kore. Man te lokke ni lupwonnyene mogo ma lugen gibibedo luker kacel ki Yecu i Ker pa Lubanga.​—Kwan Luka 22:28-30.

17. I yo mene ma Yecu ocako loc kwede i cencwari me acel, ento en onongo myero kong okur gin ango?

¹⁷ Awene ma Yecu onongo bicako iye loc macalo Kabaka me Ker pa Lubanga? En onongo pe twero cakone cutcut. Orwone i dyeceng, kineko Yecu dok lulub kore guket woko. (Jon 16:32) Ento, kit ma otimme kwede i kare mukato angec, Jehovah pud omedde ki bedo ki twero. I nino me adekke, en ocero Wode, ci dong i nino me Pentekote 33 K.M., Yecu ocako loyo kacokke pa utmege ma kiwirogi. (Kol. 1:13) Kadi bed kumeno, Yecu onongo myero kong okur ma peya ocako loyo lobo ducu macalo ‘wod’ pa Daudi ma kiciko pire-ni. Jehovah owaco bot Wode ni: “Bed i ngeta yo tung acuc i kabedo me deyo, nio ka abimiyo lukworri gidoko kom laten tyeni.”​—Jab. 110:1.

18, 19. Omyero watim gin ango, dok ngo ma wabinyamo i pwony ma lubo man?

¹⁸ Pi mwaki alip mapol ata, kikelo pyem i kom twero me loc pa Jehovah i polo ki dong i lobo. Jehovah pe ojalo locce ento en pud tye ka doro jami ducu. Macalo Wego ma lamar, en ogwoko luticce ma lugen calo Nua, Abraim, ki dong Daudi. Man cuko cwinywa me mine i te loc pa Kabakawa ki dok me nyikke cok bote.

¹⁹ Ento waromo penye kekenwa ni: Jehovah odoko Kabaka i karewa ni nining? Wan watwero bedo lutic ma lugen nining i te Ker pa Jehovah kun bene wabedo lutino me ode ma gipe ki roc? Te lokke ngo ka walego ni Ker pa Lubanga obin? Lapeny magi kibigamogi i pwony ma lubo man.