1, 2. (1) ¿Jarai chi Aluwataakai «süpüla kaʼikat süpüshuaʼa»? Chi Aluwataakai «süpüla kaʼikat süpüshuaʼa», ¿jamüshi nümünaka Jeʼwaa? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat.) (2) ¿Kasa kamalainka wamüin sünain tü nukuwaʼipakat Maleiwa sünain aluwatawaa?

EESHI wanee aluwataai kanüliakai Sobhuza II, aluwataashi nia soʼu aipirua shikii waneemüin juya. Mayaapejeʼe nnojoluin kakaliain katüin noʼu wanee wayuu, kakalia chia wayuukai sünain aluwatawaa. Eepajaʼa wanee aluwataai matüjüinkai ouktaa. Saashin tü Wiwüliakat nia Aluwataaka «süpüla kaʼikat süpüshua» (1 Tim. 1:17). Saashin tü karalouktakat Salmo, nia Jeʼwaa chi Aluwataakai «süpüla kaʼikat süpüshua» (Sal. 10:​16, NM).

² Naata maʼin sukuwaʼipa Nuluwataaya Jeʼwaa süka nuluwataain süpüla kaʼika süpüshuaʼa. Tü kamalainkat maʼin wamüin sünain tü nukuwaʼipakat Maleiwa sünain aluwatawaa, shia anain maʼin sukuwaʼipa nutuma. Müshi wanee wayuu aluwataakai chaa Israel soʼu pienchi shikii juya: «Jeʼwaa nia wanee Maleiwa amüliajüi, anamia, kamaʼashi nia süpüla aashichijawaa otta kamaneeshi nia. Aikkalaashi nia sünain aluwatawaa chaa iipünaa otta saaʼu süpüshuaʼa tü kasakalüirua» (Sal. 103:​8, 19, NM). Nnojoipejeʼe Aluwataain neʼe Jeʼwaa waaʼu, aishii waya nüpüla süka niain Washin. ¿Kasache niiʼiyataka aka Jeʼwaa Washin nia? ¿Kasa niiʼiyataka aka Jeʼwaa ayatüin nia sünain  aluwatawaa süchikijee tü alatakat chaa Edén? Sükaaliinjeena waya susouktia tü piamasükat pütchi süpüla warütkaain nünainmüin Maleiwa otta süpüla waʼyataain nümüin süka süpüshuaʼa waaʼin.

3. ¿Jarai chi palajachikai nüpüshi Jeʼwaa nukumajakai otta jaralii na nukumajakana mapa?

³ ¡Talatakajasaʼa maʼin naaʼin Jeʼwaa wanaa sümaa nukumajüin chi palajachikai Nüchon! Aishi maʼin nia nüpüla otta nukumajiraain nümaa süpüshuaʼa tü kasakalüirua. Nnojoishi mojutüin nia nümüin (Col. 1:15-17). Nukumajiraain nümaa chi Nüchonkai napüshuaʼa na aapieekana. Aʼyataashii na aapieekana nümüin Maleiwa otta naaʼinrüin tü aluwataanakalü anain naya sümaa talatüin naaʼin. Nüchonnii Jeʼwaa naya (Sal. 103:20-22; Job 38:7).

4. ¿Jamüsü sukuwaʼipa nutuma Jeʼwaa süpüla nawainmalaain na nüpüshikana?

⁴ Kettaapa nutuma Jeʼwaa tü sirumatuʼukat otta tü Mmakat, awainmalaasü nutuma na nüpüshikana. ¿Jamüsü sukuwaʼipa nutuma? Süchikijee keraain nutuma tü kasa eekat yaa saaʼu tü mmakat, nukumajüin Adán, chi palajachikai wayuu. Nukumajüin nia sünain müin aka saaʼin nukuwaʼipa (Gén. 1:26-28). Oonooinjachi Adán nümaa Jeʼwaa süka Nukumalain nia. Wanaa sümaa nüküjüin Jeʼwaa nümüin Adán tü kasa naaʼinrajatkat, kamaneeshi nia nümüin jee niiʼiyatüin alin nia nüpüla. Nnojotsü kapüleein tü nuluwataakalü anain nia (paashajeʼera Génesis 2:15-17).

5. ¿Jamüsü sukuwaʼipa nutuma Jeʼwaa süpüla jouluinjatüin wayuu sainküin tü Mmakat?

⁵ Naata nukuwaʼipa Jeʼwaa suulia nakuwaʼipa na wayuu aluwataakana. ¿Jamüsü naataka shia? Niʼitaain aʼyatawaa najapuluʼu na wayuu nuluwataakana aaʼu otta nütüjaa aaʼu nekeraajeerüin shia süka nüpüshin naya. Jamüshijaʼa Adán, niʼitaain nia süpüla laülaainjachin saaʼu tü mürütkalüirua otta süpüla niʼinaajüinjatüin sünülia (Gén. 1:26; 2:​19, 20). Eesüjaʼa süpüla nukumajüin Maleiwa mainma wayuu saaʼu tü mmakat, akatsaʼa nnojoluin naainjüin tia. Sükajee tü nuwatsekat Adán, nukumajüin Eva, tü nuʼwayuuseinjatkat Adán (Gén. 2:​21, 22). Müsü sukuwaʼipa tia nutuma Jeʼwaa. Tü keeʼireekat naaʼin Jeʼwaa shia kachoinjanain na wayuukana, jouluinjanain na nooʼuliwoʼukana sainküin tü Mmakat, paʼaraiisüinjatüin natuma süpüshuaʼa tü Mmakat otta waneesüinjatüin nakuwaʼipa namaa na aapieekana sünain aʼwaajaa nia. Anainjatü maʼin nakuwaʼipa. ¡Aitaʼaleesüjaʼa maʼin wayuu nüpüla Jeʼwaa!

6. (1) ¿Jamüshi nnojoika noonooin Adán sümaa Eva nümüin Jeʼwaa? (2) ¿Kasa niiʼiyataka aka Jeʼwaa ayatüin nia sünain aluwatawaa?

⁶ Mayaashijeʼe niain Jeʼwaa kakumalain Adán sümaa Eva, nnojoishii oonooin naya nümaa, nia neʼe noonooka ama Satanaa, chi aapiee eʼrüijaakai wayumüin (Gén. 3:1-6). Sutuma nnojoluin nacheküin Maleiwa süpüla nuluwataain naaʼu, müliashii otta ouktüshii naya namaa na nooʼuliwoʼukana (Gén. 3:16-19; Roma 5:12). Nnojoluitpa jaralüin oonooin nümaa Jeʼwaa yaa saaʼu tü Mmakat. ¿Ooʼulaashiche nia suulia Aluwatawaa sutuma tia? ¿Niyüülajüinche na wayuukana? ¡Nnojo! Ayatüshi Maleiwa sünain aluwatawaa. Müshijeseʼe nüjünajaain Adán sümaa Eva suluʼujee Edén. Niʼitaain piamashii aapiee süpüla naaʼinmajüin tü apainkat suulia naleʼejüin nachikuaʼa (Gén. 3:​23, 24). Mayaapejeʼe sülatüin tia, ayatüsia nikeraajüin Maleiwa tü keeʼireekat naaʼin: kottüinjatüin nutuma tü nüpüshikat yaa saaʼu tü mmakat otta chaa iipünaa. Nüküjüin wamüin nünteechin wanee suuʼuliwoʼu tü jietkat süpüla niyamülüin Satanaa otta tü kasa mojusü eekat nutuma Adán sümaa Eva (paashajeʼera Génesis 3:15).

7, 8. (1) ¿Jamapuʼusü nakuwaʼipa na wayuu kepiakana soʼu nükalia Noé? (2) ¿Kasa naainjaka Jeʼwaa süpüla wuleinjatüin nutuma tü Mmakat süchikuaʼa otta süpüla ayatüinjatüin eein wayuu saaʼu?

⁷ Mainma juya süchikijee tia, eeshii waneeinnua wayuu aneekaka waneepiain naya nümaa Jeʼwaa. Maʼaka naaʼin Abel otta Enoc. Akanasaʼa mainmaleein na wayuu ayouktakana nia süpüla Nashinjachin otta süpüla Nuluwataainjachin  naaʼu. Soʼu nükalia Noé, mojulashaatasü maʼin tü wayuukalüirua (Gén. 6:11). ¿Shiiʼiyatüinche tia nuuʼulaain Maleiwa suulia aluwatawaa naaʼu na wayuukana? ¿Jamüsü sünüiki tü Wiwüliakat süchiki tia?

⁸ Nüküjüin Jeʼwaa nümüin Noé tü naaʼinrajatkat otta jamüinjatüin sukumajia tü anuakat nutuma süpüla nnojolinjachin wüinsirüin nia sümaa nüpüshi. Aluwataanüshi Noé nutuma Jeʼwaa süpüla nüchiaainjanain na wayuukana suulia süsalajüin naya tü naainjalakat. Sükajee tia, niiʼiyatüin Jeʼwaa alin wayuu nüpüla (2 Ped. 2:5). Naapirüin Noé na wayuukana süpüla natüjaainjatüin saaʼu tü alatajatkat otta nuchuntüin namüin nayaawajaainjanain suulia naainjala. Akatsaʼa nnojoluin jaralüin jaa müin nümüin. Kakalia Noé otta na nüpüshikana naʼaka na wayuu mojulaakana otta yarüttakana akuwaʼipa. Niakalaka neʼe Noé oʼtteʼennüin namaa na akaratshishii wayuu kepiakana nümaa suulia wüinsirajüin naya. Naaʼinmajüin Jeʼwaa naya süka Nashin nia otta alin naya nüpüla. Sükajee niʼitirüin Jeʼwaa tü juya miyoʼushaatakat soʼu juyaka 2370 süpülapünaa wakalia (sü. w.), niiʼiyatüin niain aluwataain naaʼu na wayuukana otta naaʼu na aapiee eʼrüliikana wayumüin. Nnojoishi Jeʼwaa ooʼulaain suulia aluwatawaa (Gén. 7:17-24).

9. ¿Kasapülajana eein na wayuukana nachikuaʼa saaʼu tü Mmakat?

⁹ Nujuʼitapa Noé sümaa nüpüshi suluʼujee tü anuakat, asanatshii naaʼin süka nnojoluitpain eein kasa mojusü saaʼu tü Mmakat. Naaʼinmajünüin Jeʼwaa naya. ¡Talatakajasaʼa maʼin naaʼin sutuma tia! Nüpaaʼuwajaakalaka Noé ipa süpüla akumajaa wanee aʼajüleepala süpüla naʼajüinjatüin kasa nümüin Maleiwa. Mainma kasa anasü naapaka Jeʼwaa namüin otta müshi nia namüin: «Anakaja kachonniire jia, wainmaiwa na juuʼuliwoʼukana sainküin mmakat süpüshua» (Gén. 8:20–9:1). Eeinnapa na wayuukana nachikuaʼa saaʼu tü Mmakat süpüla naʼwaajüin Jeʼwaa otta süpüla jouluinjanain naya.

10. (1) ¿Kasa alataka süchikijee tü Juya miyoʼushaatakat otta jalajatü alatüin tia? (2) ¿Kasa naainjaka Jeʼwaa süpüla nikeraajüinjatüin tü keeʼireekat naaʼin napüleerua na wayuukana?

¹⁰ Nnojotpejeʼe lotuin sukuwaʼipa wayuu süchikijee tü Juya miyoʼushaatakat. Ayatüshi Satanaa jee na yolujaakana sünain neʼikeʼerüin na wayuukana. Makalaka eʼrüliijaain wayumüin na wayuukana nachikuaʼa nümüin Jeʼwaa. Nemrod chi nülüinkai Noé, eʼrüijaashi wayumüin nümüin Jeʼwaa. Müsü tü Wiwüliakat nüchiki: «Nnojoishi eein wanee wayuu maʼaka naaʼin Nemrod eekai tütüin sünain olojoo sümaa peʼipaain nia nümaa Jeʼwaa». Nukumajirüin waneeirua pueulo miyoʼuyuu maʼaka saaʼin tü kanüliakat Babel otta aluwataashi nia chaʼayaa suluʼu tü mmakat Sinar. (Gén. 10:8-12, NM). ¿Kasa naainjaka Jeʼwaa süpüla nikeraajüinjatüin tü keeʼireekat naaʼin napüleerua na wayuukana? Naatayaa müsü nutuma sukuwaʼipa sünüiki wayuu. ¿Kasa alataka sünainjee tia? Aʼwalakajaayaa müshii sainküin tü Mmakat na wayuu nümaajanakana Nemrod süka nnojoluin nayaawatüin saaʼu nanüiki na waneeinnua. Ayatüshii naya sünain tü nanoujapuʼukalü anain jee tü nakuwaʼipapuʼukat sünain aluwatawaa (Gén. 11:1-9).

11. ¿Kasa niiʼiyataka aka Jeʼwaa ayatüin waneepia nia nümaa Abrahán?

¹¹ Mayaapejeʼe mainmain na wayuu anoujakana sünain maleiwayaasü süchikijee tü Juya miyoʼushaatakat, eeshii noʼutku na wayuu anoujakana nünain Maleiwa. Abrahán nia wanee wayuu anoujakai nünain Maleiwa. Akolojooshi nia suluʼujee tü pueulokot Ur otta kakalia maʼin nia sünain kepiayaain kuluulu (Gén. 11:31; Heb. 11:8-10). Akolojoʼowaishi nia suluʼumüin wanee mma eere naatain na aluwataaliikana otta eere kasepüin tü pueulokalüirua. Aaʼinmajünüshi nia sümaa nüpüshi nutuma Jeʼwaa, chi Nashikai. Müshi wanee eeʼirai nümüin Jeʼwaa: «Nnojoishii niyüülajüin naya süpüla wayuu, nüchiaain noulia na sülaülakana mma» (Sal. 105:​13, 14, NM). Süka ayatüin Jeʼwaa nümaa Abrahán waneepia müshi nia nümüin: «Naʼakajee [na puuʼuliwoʼukana], eweeteena wane sülaülashiijeenakana mma süpüla aluwatawaa saaʼu wayuu wainma» (Gén. 17:6; Sant. 2:23).

12. ¿Kasa niiʼiyataka aka Jeʼwaa chaa Egipto ayatüin nia sünain Aluwatawaa? ¿Jamüsü anaka sukuwaʼipa tü nupueulosekat sutuma tia?

 ¹² Nüküjüin Jeʼwaa nümüin Isaac chi nüchonkai Abrahán otta nümüin Jacob chi nülüinkai sümaa anainjatüin nakuwaʼipa maʼaka nüküjüin paala nümüin Abrahán. Nüküjüin namüin neweetüinjanain wayuu sülaülainjanaka mma naʼakajee na nooʼuliwoʼukana (Gén. 26:3-5; 35:11). Süpülapünaa neweetüin na sülaülashiijeenakana mma süpüla aluwatawaa saaʼu wayuu, achepchieeshii na nuuʼuliwoʼukana Jacob chaa Egipto. ¿Nnojoleetche nikeraajüin Jeʼwaa tü nümakat paala nümüin Abrahán? ¿Ooʼulaashiche nia suulia Aluwatawaa saaʼu tü Mmakat? Nnojo. Ayatüshi nia sünain Aluwatawaa. Niiʼiyatüin Jeʼwaa pülain maʼin nia otta anain maʼin nuluwataaya suulia nuluwataaya faraón. Neʼitaain naaʼin na israeliitakana nünain Jeʼwaa. Makalaka taashin naya nutuma sükajee nalatüin tü palaa Ishosükat. Ayatüshi Jeʼwaa sünain Aluwatawaa naaʼu na wayuukana. Sükajee pülain maʼin Jeʼwaa, naaʼinmajüin tü nupueulosekat (paashajeʼera Éxodo 14:​13, 14 *).

13, 14. (1) ¿Jamüsü nanüiki na israeliitakana wanaa sümaa neeʼirajüin nümüin Jeʼwaa? (2) ¿Kasa nüküjaka Jeʼwaa nümüin David süchiki tü nuluwataayakat?

¹³ Aʼwaajünüshi Jeʼwaa natuma na israeliitakana wanaa sümaa taashin naya nutuma otta eeʼirajüshii naya nümüin. Müsü tü karalouktakat Éxodo süchiki tia: «Aluwataajeechi Jeʼwaa süpüla kaʼika süpüshuaʼa» (Éx. 15:​18, NM). Makalaka Nuluwataain Jeʼwaa saaʼu tü pueulokot Israel (Deut. 33:5). Akatsaʼa mojuin naaʼin na israeliitakana süka meʼrujuin Jeʼwaa. Kakalia süchikijee nojuʼitüin suluʼujee tü mmakat Egipto, nachuntüin wanee wayuu aluwataainjachikai naaʼu. Keeʼireesü naaʼin eeinjachin wanee aluwataai naaʼu maʼaka eein wanee aluwataai naaʼu na wayuu kepiakana pejepünaa nanain (1 Sam. 8:5). Mayaapejeʼe naapüin Jeʼwaa tü nachuntakat na israeliitakana, ayatüshi nia sünain Aluwatawaa naaʼu. Niiʼiyatüin tia suʼunnaa nuluwataain David.

¹⁴ Niʼikajaain David tü jurasükeetkat chaa Jerusalénmüin. Suʼunnaa kaʼikat tia, aʼwaajünüshi Jeʼwaa natuma na leviitakana neeʼirainruʼu, müsü mayaa: «Müinjana jia namüin na wayuukana: ‹¡Aluwataaichipa Jeʼwaa!› » (1 Crón. 16:​31, NM). ¡Anakatche maʼin tia pütchikat! Nialejeʼe Jeʼwaa chi Aluwataakai süpüla kaʼikat süpüshuaʼa, ¿jamakaʼa «Aluwataaichipa Jeʼwaa» sümaka tü  Wiwüliakat? Niiʼiyatüin Jeʼwaa Nuluwataaichipain sükajee tü kasa pülasü naainjakat jee wanaa sümaa nüneeküin wanee wayuu süpüla aaʼinraa wanee kasa. Tü kasa naainjakat Jeʼwaa, süpülajatü kaʼika süpüshuaʼa. Süpülapünaa ouktüin David, nüküjüin Jeʼwaa nümüin nnojoleerüin sajaʼttüin tü nuluwataayakat. Müshi Jeʼwaa nümüin: «Nieechi teʼitaaka wanee püchon püchikumüin otta waneepieerü tü nuluwataayakat tatuma» (2 Sam. 7:​12, 13, NM). Sülatapa maʼaka miit juya süchikijee tia, ekeraajüsü tü nümakat Jeʼwaa. Eeʼiyalaashi chi nuuʼuliwoʼukai David. ¿Jarai chia nuuʼuliwoʼukai? ¿Joujeechi Nuluwataaka?

15, 16. (1) ¿Joujachi aneekünüin Jesuu nutuma Jeʼwaa süpüla Nuluwataainjachin? (2) ¿Kasa nüküjaka Jesuu namüin na nikirajüinkana sülüʼütpa nükalia süpüla oʼutünaa aaʼin?

¹⁵ Soʼu juyaka 29 soʼu wakalia (so. w.), nüküjüin Juan chi awoutisaajüikai süchiki «sülüʼülüin nükalia chi Maleiwakai süpüla aluwatawaa» (Mat. 3:2). Wanaa sümaa nuwoutisaajünüin Jesuu, aneekünüshi nia nutuma Jeʼwaa süpüla Nuluwataainjachin. Müshi Jeʼwaa nüchiki chi Nüchonkai: «Anii chi Tachonkai aishikai tapüla. Talatüshi maʼi taya nümaa» (Mat. 3:17).

¹⁶ Niiʼiyatüin Jesuu nujutü chi Nüshikai wanaa sümaa nüküjüin pütchi namüin na wayuukana (Juan 17:​4, NM). Naainjüin tia wanaa sümaa nüküjüin süchiki tü Nuluwataayakat Maleiwa (Luc. 4:43). Nikirajüin Jesuu na aluwataaushiikana sünain oʼuraajaa süpüla nüntirüinjatüin Maleiwa tü Nuluwataayakat (Mat. 6:​10, NM). Süka niainjachin Aluwataain Jesuu, nüküjüin namüin na niʼipolokana süntüitpain Nuluwataaya Maleiwa süka eejachin nia pasanain nanain (Luc. 17:​21, NM). Sülüʼütpa nükalia Jesuu süpüla oʼutünaa aaʼin, nüküjüin namüin na nikirajüinkana naluwataainjanain nümaa chaa iipünaa. Aluwataainjana noʼutku na nikirajüinkana Jesuu suluʼu tü Nuluwataayakat Maleiwa (paashajeʼera Lucas 22:28-30).

17. (1) ¿Kasa naainjaka Jesuu soʼu juyaka 33 wanaa sümaa eejatüin tü miʼiraa kanüliakat Pentecostés? (2) ¿Kasa aapünajatka nümüin Jesuu süchikijee naʼatapajüin?

¹⁷ ¿Joujeechi Nuluwataaka Jesuu suluʼu Nuluwataaya Maleiwa? Nnojoishi oʼttüin nia sünain aluwatawaa süchikijee nüküjüin namüin na nikirajüinkana naluwataainjanain nümaa. Süka jamüin, oʼutüna aaʼinchi Jesuu waneemüin kaʼi süchikijee tia otta aʼwalakajaayaa müshii na nikirajüinkana (Juan 16:32). Mayaainjeʼe sülatüin tia, ayatüshi Jeʼwaa sünain Aluwatawaa. Apünüin kaʼi süchikijee ouktüin chi Nüchonkai, nüsoʼireʼerüin naaʼin. Shiasaʼa soʼu juyaka 33 wanaa sümaa eejatüin tü miʼiraa kanüliakat Pentecostés, oʼttüshi Jesuu sünain Aluwatawaa naaʼu na wayuu chainjanakana aluwataain nümaa chaa iipünaa (Col. 1:13). Shiasaʼa süchikijee naʼatapajüin, aapünajatü nümüin laülawaa süpüla nuluwataainjachin yaa saaʼu tü Mmakat. Müshi Jeʼwaa nümüin: «Püikkalaa tekialuʼujee sümaʼinruʼu tayamülüin tü püʼünüükalüirua» (Sal. 110:​1, NM).

18, 19. (1) ¿Kasa sütütüleʼeraka anain waaʼin tü pütchi wekirajaaitpakalü anain? (2) ¿Kasa wekirajaainjatka anain sünain tü wanee ekirajaayakat?

¹⁸ Kakaliainna na wayuukana otta na aapieekana sünain ayouktaa tü Nuluwataayakat Maleiwa. Mayaainjeʼe sülatüin tia, nnojoishi ooʼulaain Jeʼwaa suulia aluwatawaa. Süka aipüralin maʼin nia, naaʼinmajüin na aʼyataakana nümüin maʼaka naaʼinmajüin Noé, Abrahán otta David. ¿Kasa sütütüleʼeraka anain waaʼin pütchikat tüü? Sütütüleʼerüin waaʼin süpüla warütkaainjanain nünainmüin Jeʼwaa otta woonooinjanain nümaa.

¹⁹ ¿Kasa niiʼiyataka aka Jeʼwaa Nuluwataain maaʼulu? ¿Kasa waainjüinjatka süpüla waʼyataain waneepia nümüin Jeʼwaa jee süpüla nüpüshinjanain waya? Müleka wachuntüle nümüin Maleiwa nüntirüinjatüin tü Nuluwataayakat, ¿wayaawatüinche saaʼu kasain tü wachuntakat? Wekirajaweerü anain tia sünain tü wanee ekirajaayakat.