1, 2. (a) “Ruoth mochwere” en ng’a, to ang’o momiyo owinjore oluonge kamano? (Ne picha manie chak sulani.) (b) Ang’o momiyo wadwaro mondo Jehova ema oloch e wiwa?

RUOTH SOBHUZA MAR ARIYO nolocho e piny Swaziland kuom higini madirom 61. Kata obedo ni wanyalo wuoro ahinya ka dhano obedo e kom loch kuom kinde malach kamano, nitie ruoth moro ma loch mare onge gi giko. Muma wachonwa maler ni ruodhno en “Ruoth mochwere.” (1 Tim. 1:17) Jandik-zaburi moro nonyisowa ayanga nying Ruodhno niya: “Jehova en Ruoth Maduong’ ndalo duto nyaka chieng’.”—Zab. 10:16.

² Kinde malach ma Nyasaye osebedo kalochogo, osemiyo lochne opogore chuth gi loch dhano moro amora. Kata kamano, gima ywayowa ir Jehova en yo molochogo. Ruoth moro ma nolocho e piny Israel machon kuom higini 40, nopako Nyasaye gi wechegi: “Jehova oriwore chutho gi ji e chandrwokgi, kendo ong’won, otero mirima mos, kendo kechne ng’eny. Jehova oseketo kom ruodhe e polo; kendo piny ruodhe olocho kuom duto.” (Zab. 103:8, 19) Jehova ok en mana Ruoth kende, to bende en Wuonwa ma jahera modak e polo. Mani miyo wapenjore penjo ariyogi: Jehova osetimo ang’o manyiso ni en Wuonwa? Jehova osenyiso nade ni pod en e Ruoth chakre kinde ma ng’anyo notimore e Eden? Dwoko mag penjogo biro  konyowa sudo machiegni gi Jehova kendo lame gi chunywa duto.

3. Ng’ano ma nokwongo bedo achiel kuom jood Jehova? Gin jomage ma bende ne ochwe kaka ‘yawuot’ Nyasaye?

³ To mano kaka Jehova ne mor ka nochweyo Wuode ma miderma! Ok noneno wuode makayono kaka chwech mapiny ahinya. Kar mano, nohere kendo notiyo kode e chweyo chwech mamoko. (Kol. 1:15-17) Chwechgo noriwo malaike tara gi tara. Malaikego tiyo ne Nyasaye gi mor ka gin “jotichne ma timo gi modwaro,” kendo Jehova miyogi duong’ koluongogi ni ‘yawuote.’ Gin bende gin jokanyo mag jood Jehova.—Zab. 103:20-22; Ayub 38:7.

4. Dhano nobedo jood Nyasaye e yo mane?

⁴ Bang’ ka nosechweyo piny gi polo, Jehova nomedo kwan mar joode. E yo mane? Bang’ ka noseloso puodho majaber gi gimoro amora e iye, nochweyo Adam dhano mokwongo e kite owuon. (Chak. 1:26-28) Nikech en Jachwech, Jehova ne nigi ratiro mar dwaro ni Adam oluw chikene. Ka en kaka Wuoro, Jehova nochiwo chike duto e yo manyiso hera koda ng’wono. Katabed ni nomiyogi chik kamano, pod ne gin gi thuolo mar timo yiero maggi giwegi.—Som Chakruok 2:15-17.

5. En chenro mane ma Nyasaye noketo mondo piny opong’ gi dhano ma gin nyithinde?

⁵ Mopogore gi joloch mang’eny mag dhano, Jehova mor ahinya miyo joma nie bwoye migepe, kogenogi kaka joode. Kuom ranyisi, nomiyo Adam migawo mar bedo gi loch e wi chwechne mamoko e piny, kendo miye tich mar miyo le duto nyingegi. (Chak. 1:26; 2:19, 20) Nyasaye ok nochweyo dhano milionde mamoko achiel kachiel mondo opong’go piny. Kar mano, noyiero chweyo ne Adam jakony makare chuth—matiende ni Hawa mondo obed chiege. (Chak. 2:21, 22) Kae to nomiyogi migawo mar pong’o piny gi nyithindgi. Ka gidak e piny majaber, dhano ne dhi yaro tong’ mag Paradis machop kama piny duto bedo Paradis. Ka giriwore kanyachiel kaka joot gi malaike manie polo, dhano koro ne dhi lamo Jehova nyaka chieng’. Mano kaka Jehova nochanonegi ngima majaber! Waneno adier ni Jehova en Wuoro ma jahera!

6. (a) Ng’anyo ma notimore e od Nyasaye nochakore nade? (b) Ang’o manyiso ni ng’anyono ne ok omono Jehova bedo Jaloch?

⁶ Gima lit en ni Adam gi Hawa ok noyie mondo Jehova obednegi Jaloch. Ne giyiero luwo Satan, malaika ma ne nigi chuny mar ng’anyo. (Chak. 3:1-6) Kane giweyo bedo e bwo loch mar Nyasaye, mano norwakogi kaachiel gi nyithindgi e ngima mopong’ gi chandruok koda tho. (Chak. 3:16-19; Rumi 5:12) Omiyo Nyasaye koro ne onge gi joma omakore gi lochne e pinyka. Be mano nyiso ni koro Nyasaye ne onge gi ratiro mar bedo jaloch e wi piny? Ooyo! Pod notiyo gi ratiro mare kaka jaloch ka noriembo Adam gi Hawa gia e puoth Eden, kae to oketo malaike mag kerubi mondo ogeng’gi kik gidog e puodhono. (Chak. 3:23, 24) E kindeno bende Jehova nonyiso ni en Wuoro ma jahera madwaro ni joode duto moriwo dhano koda malaika obed joot achiel kendo. Nosingo ni nokel ‘kodhi’ moro ma ne biro ketho Satan kendo tieko chandruoge duto ma richo Adam nokelo.—Som Chakruok 3:15.

7, 8. (a) Piny ne rach machalo nade e kinde Noa? (b) Gin chenro mage ma Jehova notimo mondo ogol oko jomaricho ma nopong’o piny kendo rito ngima joma nohere?

⁷ Higini miche bang’e, dhano moko noyiero makore chuth gi Jehova. Abel kod  Enok ne gin moko kuomgi. Kata kamano, ji mang’eny to nodagi mondo Jehova obed Wuon-gi kendo Ruodhgi. Ka nochopo kinde Noa, “piny nopong’ gi achach.” (Chak. 6:11) Be mano nonyiso ni Jehova koro ne onge teko mar chiko gik matimore e piny? Histori nyisowa ang’o kuom wachno?

⁸ Par ane wach Noa. Jehova nomiye chik kendo nyise chenro duto kaka nonego ohondh yie maduong’ miwuoro. Yieno ema ne dhi reso Noa gi joode. Nyasaye bende nonyiso herane matut kuom dhano mamoko duto ka nochiko Noa mondo obed “jayal wach makare.” (2 Pet. 2:5) Wach ma Noa ne yalo ne jiwo ji mondo olok chunygi, kendo nochiwonegi siem kuom kethruok ma ne biro nyime. Kata kamano, wechenego ne kalone ji mana ka yamo. Kuom higini pieche, Noa gi joode nodak e kind oganda ma timbegi ne richo miwuoro. Kinde Ataro, Jehova nonyiso ni en Wuoro, ka norito kendo gwedho ji aborogo, tiendeni Noa gi joode. Kuom kelo Ataro, Jehova nonyiso maler ni en gi teko e wi dhano koda malaike maricho ma nong’anyogo. Kuom adier, nonyiso ayanga ni en gi teko e wi chwechne duto te.—Chak. 7:17-24.

9. Jehova nomiyo dhano thuolo mane bang’ Ataro?

⁹ Bang’ kane Noa gi joode owuok e yie, nyakabed ni ne gikwongo gi dwoko erokamano ahinya ne Jehova kuom rito ngimagi. Mapiyo bang’e, Noa nogero kendo mar misango mondo ochiwnego Jehova misango. Nyasaye nogwedhe en kaachiel gi joode kendo miyogi chik niya, ‘nyaguru, medreuru, kendo pong’uru piny.’ (Chak. 8:20–9:1) Mano nobedo thuolo machielo majaber mondo dhano oriwre kanyachiel e lamo madier kendo gipong’ piny.

10. (a) Bang’ Ataro, dhano nochako ng’anyo ne Jehova kanye to e yo mane? (b) Jehova notimo ang’o mondo one ni dwaro mare timore kaka nowacho?

¹⁰ Kata kamano, Ataro ne ok ogolo kata lwoko richo kata nyawo mag Adam. Dhano ne pod nyaka ked gi lang chuny maricho maok ne ma gin Satan gi jochiendene. Ok nokawo kinde mang’eny kapok dhano ochako ng’anyo kendo ne Jehova. Kuom ranyisi, nyakwar Noa miluongo ni Nimrod nochako kwedo loch mar Jehova. Muma nyisowa ni Nimrod ne en “jadwar maratego [makwedo] Jehova.” Nogero mier madongo kaka Babel “e piny mar Sinar,” kendo luongore ni en ruoth. (Chak. 10:8-12) Ruoth mochwere ne dhi kawo okang’ mane ne Nimrod kuom timne mar ng’anyo ne chik ma Jehova nogolo mar ‘pong’o piny’? Nyasaye nochocho dhok ma ji ne wacho, kendo “noketho dhok mar piny duto; kendo Jehova nokeyogi a kanyo e wang’ piny duto.” Sama ne gikere e wang’ piny, ne gimakore gi lamo mag miriambo koda chenro mar bedo gi dhano ma jaloch.—Chak. 11:1-9.

11. Jehova nonyiso nade ni omakore chuth gi Ibrahim osiepne?

¹¹ Kata obedo ni ji mang’eny ne lamo nyiseche manono bang’ Ataro, pod ne nitie joma ne miyo Jehova duong’. Achiel kuomgi ne en Ibrahim, ma nonyiso yie maduong’ kuom weyo ngima majaber e dala mar Ur mondo odhi odag e hembe kuom higni gi higni. (Chak. 11:31; Hib. 11:8, 9) Kuom higni ma nodakgo e hembe, Ibrahim ok noketo geno kuom ruodhi ma nodak machiegni kode e mier mochiel gi ohinga ni ema mondo omiye rit. Jehova ema norito Ibrahim gi joode. Konyiso kaka Jehova en Wuoro marito joge, jandik-zaburi nowacho niya: ‘Nyasaye ok noyie ng’ato otimnegi marach; ee,  nokwero ruodhi nikech gin.’ (Zab. 105:13, 14) Konyiso ni omakore chuth gi Ibrahim osiepne, Jehova nosingore ne Ibrahim kama: “Ruodhi noa e iyi.”—Chak. 17:6; Jak. 2:23.

12. Jehova nonyiso ni en gi loch e wi piny Misri nade, to mano nomulo chuny ogandane e yo mane?

¹² Nyasaye nonwoyo ne Isaka wuod Ibrahim koda ne Jakobo nyakware ni ne obiro gwedhogi, kendo ni ruodhi ne dhi wuok e anyuolagi. (Chak. 26:3-5; 35:11) Kata kamano, kane pok gichako bedo gi ruodhi, koth Jakobo nobedo wasumbini e piny Misri. Be mano ne nyiso ni Jehova ok ne dhi chopo singo mare kata ni noweyo bedo jaloch e wi piny? Ooyo ngang’! Ka nochopo kinde mowinjore, Jehova nonyiso teko ma en go kaka Nyasaye, kendo chuno Farao mondo ong’e ni en e Jaloch e wi piny gi polo. Kane Jo-Israel nie twech ne giketo yie margi kuom Jehova, kendo noresogi e yo miwuoro kane ging’ado Nam Makwar. Nenore maler ni Jehova pod ema ne en Jaloch e wi piny gi polo, kendo ka en Wuoro mareso joge, notiyo gi tekone maduong’ mondo oritgo joge.—Som Wuok 14:13, 14.

13, 14. (a) Kane Jo-Israel wer, ne giwacho ang’o e wi Jehova? (b) Nyasaye nosingo ne Daudi ang’o kaluwore gi wach loch?

¹³ Mapiyo bang’ ka Jehova nosereso Jo-Israel ma giwuok Misri e yor hono, ne giwerone Jehova wend pak. Wendno mayudore e Wuok sula 15, oriwo weche manie kwan matindo: 18 mawacho niya: “Jehova nobedi Ruoth higini gi higini.” Adier, Jehova nobedo Ruoth e wi oganda manyienno. (Rapar 33:5) Kata kamano, oganda Jo-Israel ok ne mor ni gin gi Jaloch maok gine. Chiegni higini 400 bang’ wuok Misri, ne gikwayo Nyasaye mondo oyienegi gibed gi ruoth ma dhano mana kaka ogendini ma nolworogi. (1 Sam. 8:5) Kata obedo ni Jehova noyienegi, pod nonyiso e kinde Daudi ruoth mar ariyo e piny Jo-Israel, ni en ema pod ne en Ruodhgi Maduong’.

¹⁴ Daudi nokelo ark mar muma nyaka Jerusalem. Mago ne gin kinde mag mor, kendo Jo-Lawi nowero wend pak ma noting’o weche mondik e 1 Weche mag Ndalo 16:31 (New World Translation) mawacho ni: “Landuru e kind ogendini ni, ‘Jehova  osebedo ruoth.’” Wanyalo penjore niya, ‘Ka Jehova e Ruoth mochwere, to kare Jehova nobedo Ruoth e yo mane e kindeno?’ Jehova bedoga Ruoth sama otiyo gi lochne kata sama oketo ng’ato oti e loye kuom kinde moketo. Ng’eyo kaka Jehova nyisoga ni en e Ruoth puonjowa gimoro maduong’. Kane Daudi pok otho, Jehova nosingone ni lochne ne dhi siko nyaka chieng’. Nowachone Daudi niya: “Anating’ kothi malo mar miye duong’ bang’i, mana mano ma nowuogi a e iyi, mi anagur pinyruodhe.” (2 Sam. 7:12, 13) Singono nochopo kare kane ‘kodhino,’ matiende ni wuod Daudi onyuol bang’ higini mokalo 1,000. Kodhino ne en ng’a, to ne odhi bedo Ruoth karang’o?

15, 16. Ne owal Yesu karang’o mondo obi obed Ruoth e kinde mabiro, to gin chenro mage ma notimo kapod en e pinyka mondo oikre ne Pinyruodheno?

¹⁵ E higa 29 E.N., Johana Jabatiso nochako lendo kowacho ni “pinyruodh polo chiegni.” (Math. 3:2) Kane Johana obatiso Yesu, Jehova nowale mondo obed Mesia ma nosingi kendo ni bang’e ne odhi bedo Ruoth e Pinyruodh Nyasaye. Jehova nonyiso ni ohero wuode ahinya kanowacho niya: “Jali en Wuoda mahero, chunya mor kode.”—Math. 3:17.

¹⁶ Kinde duto kane Yesu tiyo ne Nyasaye e piny kae, Yesu ne miyo Wuon mare duong’. (Joh. 17:4) Ne otimo kamano kokalo kuom tije mar lando wach Pinyruodh Nyasaye. (Luka 4:43) Nopuonjo kata mana jolupne mondo olam Pinyruodhno obi. (Math. 6:10) Nikech ne en Ruoth ma ne biro locho, Yesu ne nyalo wacho ne joma ne kwede kama: “Pinyruodh Nyasaye ni e dieru.” (Luka 17:21) Bang’e, e odhiambo mogik kapok otho, Yesu ‘nosingo pinyruoth’ ne jolupne. Mano ne nyiso ni moko kuom jopuonjrene ne nigi geno mar locho kode ka gin ruodhi kanyachiel gi Yesu e Pinyruodh Nyasaye e polo.—Som Luka 22:28-30.

17. Yesu nochako locho e yo mane e higa 33 E.N., to kata kamano nochune mondo orit ang’o?

¹⁷ Yesu ne dhi chako locho kaka Ruoth e Pinyruodh Nyasaye karang’o? Ok nonyal timo kamano mapiyo. Chieng’onogo kar sa auchiel ne oneg Yesu kendo jolupne noke. (Joh. 16:32) Kata kamano, mana kaka e kinde machon, Jehova pod ne chiko gik ma ne timore. Odiechieng’ mar adek, ne ochiero Wuode, kendo chieng’ Pentekost 33 E.N., Yesu nochako locho e wi kanyakla mar Jokristo mowal. (Kol. 1:13) Kata nobedo kamano, Yesu ma en ‘koth’ Daudi manosingi pod ne nyaka rit mondo omiye loch chuth e wi piny mangima. Jehova noluwo ne Wuode kama: “Bed piny e bada korachwich, nyaka atim wasiki raten tiendi.”—Zab. 110:1.

18, 19. En ang’o ma wagombo timo, to ang’o mwabiro puonjore e sula maluwo mae?

¹⁸ Kuom higini gana gi gana, malaike kaachiel gi dhano oseng’anyo ne loch mar Jehova. Kata kamano kinde duto Jehova osebedo gi teko e wi chwechne duto. Kaka Wuoro ma jahera, norito jotichne ma nogene machalo kaka Noa, Ibrahim, koda Daudi. Donge mano miyo wamedo bolore ne Ruodhwa kendo medo sudo machiegni kode?

¹⁹ Pod wanyalo penjore niya: Ere kaka Jehova osebedo Ruoth e kindewagi? Wanyalo nyiso nade ni wan raia mobolore e bwo Pinyruodh Jehova e kindegi, kendo bedo yawuote makare chuth ka wan joode mogeno e kinde mabiro? Lamo mondo Pinyruodh Nyasaye obi tiende en ang’o? Sula maluwo mae biro dwoko penjogi.