1, 2. a) ¿Pitaq “imëkamayaqpis Mandakoq”, y imanirtaq tsënö qayashwan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta.) b) ¿Imanö kanqantaq gustamantsik?

SUAZILANDIAPA juk mandakoqninmi 61 watanö gobernarqan. Tsëtsika wata kë nuna gobernashqa kaptimpis, Bibliaqa juk “imëkamayaqpis Mandakoq” kanqampaqmi parlan (1 Tim. 1:17). Salmu qellqaqmi tsë Mandakoqpa jutinta parlarnin kënö nirqan: ‘Jehoväqa imëkamayaqpis Mandakoqmi’ (Sal. 10:16).

² Mandakïnin mana ushakanqanmi kanan gobiernukunapitaqa jukläya. Y mandakïta yachanqanmi gustamantsik. Unë Israelchö 40 watapa juk mandakoqmi kënö nir Diosta alabarqan: “Jehoväqa alläpa ankupäkoq y alläpa alli, mana ras piñakoq y alläpa kuyakoqmi. Kikin Jehovämi jana ciëluchö alli patsätsishqa gobernamunampaq täkunanta, y llapampa janampam gobernëkan” (Sal. 103:8, 19). Peru Jehoväqa manam Mandakoqnintsikllatsu, jina kuyakoq Teytantsikmi. ¿Imakunata rurartaq Teytanö kashqa? ¿Imanötaq gobernamushqa Eden huertachö contran churakäyanqampita patsë? Kë ishkan tapukïkunapa respuestanta musyanqantsikmi yanapamäshun pëman mas witinapaq y shonqupita patsë sirwinapaq.

3. ¿Pitataq puntata Jehovä kamarqan, y pikunatataq wamräkuna nir qayan?

³ ¡Jehoväqa alläpachi kushikurqan punta kaq wamranta kamarirnin! Pëqa manam juk esclävutanötsu mayor tsurinta tratarqan, antis wamrantanömi kuyarqan, y millonyëpayan angelkunatam kamayarqan (Col. 1:15-17). Bibliaqa willakun kë angelkuna Jehoväta ‘kushishqa alabayanqanta y ninqanta rurar sirwiyanqantam’, y pëpa familiankuna kayaptinmi, precisaqpaq churarnin Jehoväqa wamräkuna nir qayan (Sal. 103:20-22; Job 38:7).

4. ¿Imanötaq Diospa familian mirashqa?

⁴ Patsatawan ciëluta kamarirninmi Jehoväqa familianta mas miraratsirqan. Kë Patsata shumaq rurarirmi, punta kaq nunata kamarirqan, pëqa Adanmi karqan y kikin rikoqtam kamarqan (Gen. 1:26-28). Tsëmi, Jehoväqa Adan cäsunanta shuyararqan. Juk teytanömi nunakunata willaparqan imanö kawayänampaq kaqta. Tsë ninqanta cumpliyänanqa manam sasatsu (ajatsu) karqan, y libri këninkunatapis manam michaqtsu (leyi Genesis 2:15-17 *).

5. ¿Imatataq Jehovä rurarqan entëru Patsaman nunakuna juntayänampaq?

⁵ Jehoväqa manam wakin mandakoqkunanötsu, sinöqa familianman markäkunqanta rikätsikunampaqmi pëkunata cargunkuna qon. Tantiyarinapaq, Adantaqa animalkunata cuidanampaq y jutinkuna churanampaqmi carguta qorqan. ¡Tsë rurëqa shumaqchi karqan! (Gen. 1:26; 2:19, 20.) Entëru Patsaman mirar juntayänampaqmi Jehoväqa Adanpaq juk jutsannaq warmin rurapurqan (Gen. 2:21, 22). Tsënöpam, wamrankuna kaptin entëru Patsaman juntariyanman karqan. Y jutsannaq karninmi entëru Patsata juk paraïsuman tikratsiyanman karqan. Tsëpitanam, ciëluchö këkaq angelkunawan juk familianölla Diosta imëyaqpis adorayanman karqan. ¡Imanö shumaqraq këkunman karqan! Y tsëqa Teytantsik Jehoväpa kuyakïnintam rikätsikun.

6. a) ¿Imanötaq Diospa contran wamrankuna churakäriyarqan? b) ¿Imakunataq rikätsikun Jehovä Mandakoq këta mana jaqinqanta?

⁶ Mandakoqninkunatanö Jehoväta cäsukuyänampa rantinmi, Adanwan Ëvaqa Diospa contran churakashqa Satanasman qaqäyarqan (Gen. 3:1-6). Peru Diospa Gobiernumpita rakikashqa kawayanqanqa, nanatsikïman, sufrimientuman y wanïmanmi llapankunata chätsirqan (Gen. 3:16-19; Rom. 5:12). Patsachöqa Diosta cäsukoq sirweqkuna mananam karqannatsu. Tsëqa, ¿mananatsuraq Dios Patsachö mandakurqanna? Manam tsë ninantsu. Diosqa autoridäyoq kanqantaqa rikätsikurqan, Eden huertapita punta teytantsikkunata qarqurir manana kutiyänampaq querubinkunata huerta punkuman churarmi (Gen. 3:23, 24). Tsënö kaptimpis, kuyakoq teyta karmi, ciëluchö y Patsachö familiayoq kanampaq munënin cumplikänampaq awnikurqan. Y tsëta cumplinampaqqa, juk ‘mirë’ shamurninmi Satanasta y Adan jutsa ruranqanta ushakätsinan karqan (leyi Genesis 3:15 *).

7, 8. a) ¿Imanötaq nunakuna kayarqan Noë kawanqan witsanchö? b) ¿Imatataq Jehovä rurarqan Patsata limpianampaq y wiyakoqkunata salvanampaq?

⁷ Tiempuwanqa Jehovä sirwitam wakin  nunakuna akrayarqan. Tsë sirweqkunachöqa këkäyan Abel y Enocmi. Tsënö kaptimpis, cäsi llapan nunakunam Teytankunatanötsu ni Mandakoqninkunatanötsu Diosta chaskiyarqan. Noë kawanqan witsanqa, “patsachöqa pasëpa mana alli rurëkunam juntarirqan” (Gen. 6:11). ¿Tsë pasakunqanqa Dios nunakunapa Mandakoqnin manana kanqantaku rikätsikurqan? ¿Imatataq Biblia rikätsikun?

⁸ Noëpaq parlarishun. Jehovämi mandarqan arcata imanö ruranampaq, y tsëchö pë y familian salvakuyänampaq. Kuyakunqanta rikätsikurmi nunakuna “allicunata rurar cawayänanpaq” Diosqa Noëtawan willatsirqan (2 Pëd. 2:5). Ichikllachöna ushakë kanampaq kaqta Noë willakïkaptimpis, nunakunaqa manam cäsukuyarqantsu. Mëtsika watakunapam Noëwan familianqa, maqakoq, wanutsikoq y mana allikunata ruraq nunakunapa rurinchö kawayarqan. Jehoväqa alläpa kuyakoq Teyta karmi kë puwaq nunakunata tsaparqan y bendicirqan. 2370 m.J.sh. Apäkï Tamyata apamurmi Diosqa rikätsikurqan contran churakashqa nunakunata y angelkunata dominëta puëdinqanta y mandakïkanqanta (Gen. 7:17-24).

9. ¿Imatataq Jehovä mandakurqan Apäkï Tamya pasarinqanchö?

⁹ Noëwan familianqa limpiuyashqa Patsamanmi arcapita yarquriyarqan. Jehovämi cuidarqan y tsaparqan. ¡Tsëtaqa alläpachi agradecikuyarqan! Jinan höram Diospaq sacrificiuta rurayänampaq juk altarta rurariyarqan. Bendicirirmi Diosqa kënö nir mandarqan: “Wamrëkikuna katsun y atskaqyäyë y patsa juntanqanyaq mirayë” (Gen. 8:20–9:1). Yapëmi, Diosta juknölla adorëta y entëru Patsaman juntëta puëdiyanman karqan.

10. a) Apäkï Tamya pasariptin, ¿mëchö y imanötaq Diospa contran churakar yapë qallëkuyarqan? b) ¿Imatataq Jehovä rurarqan munënin cumplikänampaq?

¹⁰ Peru Apäkï Tamyaqa manam jutsata, Satanasta y demoniukunataqa ushakätsirqantsu. Tsëmi ichik tiempullachö Diospa contran yapë tikrariyarqan. Noëpa tsurimpa willkan Nemrodmi, Diospa contran churakärirqan. Bibliaqa nin, “Jehoväpa contranchö alläpa puëdeq casador” kanqantam. Babel markatanö jatusaq markakunatam patsakätserqan y Sinar sitiupa mandakoqnin kanampaqmi churakarqan (Gen. 10:8-12). Jehoväpa munënimpa contran Nemrod këkaptinqa, ¿imatataq Jehoväqa rurarqan? Tukïläya idiömatam nunakunata parlëkatsirqan. Tsëwanqa, ¿imatataq lograrqan? Manana entiendinakurninmi, Nemrodta qateqkunaqa, “entëru patsapa” ramakar ëwakuyarqan. Y manam qonqayarqantsu mana alli creenciankunata ni wakin costumbrinkunatapis (Gen. 11:1-9).

11. ¿Imanötaq Jehovä rikätsikurqan Abrahanta alläpa kuyanqanta?

¹¹ Apäkï Tamya pasarinqanchöqa mëtsikaq nunakunam juk dioskunata adorayarqan, peru wakinkunaqa Jehoväta sirwirmi siguikäyarqanlla. Jukqa Abrahanmi karqan, pëqa Ur markachö këkaq imëkankunata jaqirïkurmi, mëtsika watakunapa carpa wayikunallachö tärarqan (Gen. 11:31; Heb. 11:8, 9). Abrahanqa perqashqa jatusaq markakunapam viajarqan, peru tsë markakunapa mandakoqninkunamanqa manam markäkurqantsu (yärakurantsu), tsëpa rantinqa pëta y familianta Jehovä tsapänampaq kaqmanmi markäkurqan. Salmu qellqaqmi kënö nirqan: “Pipis mana allita rurananta manam jaqirqantsu, tsëpa rantinqa, pëkunarëkurmi reykunatapis piñaparqan” (Sal. 105:13, 14). Abrahanta alläpa kuyarninmi, Diosqa kënö awnirqan: “Mandakoqkunam qampita yarqunqa” (Gen. 17:6; Sant. 2:23).

12. ¿Imanötaq Jehovä mandakoq këninta Egiptuchö rikätsikurqan, y imanötaq markanta yanaparqan?

 ¹² Diosqa Abrahanpa tsurin Isaacta y willkan Jacobtam bendicishqa kayänampaq kaqta yapë nirqan. Y tsëqa karqan kastankunapita mandakoqkuna kayänampaq kaqmi (Gen. 26:3-5; 35:11). Mandakoqkuna manaraq kayaptinmi, Jacobpa kastankuna Egiptuchö esclävu këman chäyarqan. Tsëqa, ¿manatsuraq Jehovä awnikïninta cumplikarqan y Patsachö autoridänintatsuraq jaqirishqa karqan? Manam. Tiempunchömi faraonpita mas poderyoq y autoridäyoq kanqanta Jehoväqa rikätsikurqan. Y israelïtakuna Diosman markäkuyanqanrëkurmi Puka lamarchö salvarqan. Tsënöpam Jehoväqa rikätsikurqan Ciëluchö y Patsachö Autoridäyoq kanqanta. Y kuyakoq Teytanömi markanta tsapänampaq kallpanta utilisarqan (leyi Exodu 14:13, 14 *).

13, 14. a) ¿Ima ninantaq “Jehovä Mandakoq këman chan” ninanqa? b) ¿Imatataq Jehovä awnirqan Davidta?

¹³ Jehovä librariptinmi israelïtakunaqa cantarnin alabayarqan. Tsë cancionqa këkan Exodu librupa 15 kaq capïtulunchömi, y 18 kaq versïculunchömi, “Jehovämi mandakamunqa imëyaqpis” nin. Tsënömi karqan, tsë mushoq nacionpa mandakoqninmi Jehoväqa tikrarirqan (Deut. 33:5). Tsënö kaptimpis, Jehovälla Mandakoqninkuna kanqanwanqa manam conformakuyarqantsu. Egiptupita 400 watakuna yarquriyanqanchömi, wakin nacionkunachönölla mandakoqninkuna nuna (runa) kanampaq Diosta mañakuyarqan (1 Sam. 8:5). Mañakuyanqannölla rurarnimpis, Jehoväqa manam Mandakoqninkuna këta jaqirqantsu. Tsënö kanqantam rikätsikurqan David mandakunqan witsan pasakunqankuna.

¹⁴ Davidqa conträtu babultam Jerusalenman aparqan. Tsëta apayaptinmi levïtakunaqa Diosta alabar “nacionkunachö niyë: ‘¡Jehovällam mandakoq këman chashqa!’” nir cantayarqan (1 Crön. 16: 31). Itsa kënö tapukushwan: “Jehovä imëkamayaqpis Mandakoq karninqa, ¿imanötaq höra höra Mandakoq këman chan?” Jehoväqa Mandakoq këman chan, pëpa rantin autoridäyoq kanampaq pitapis churarnin o ima asuntupaqpis jukta encargarninmi. Tsëkunata alleq entiendinanqa alläpam precisan. Manaraq David wanuptinmi Jehoväqa kënö nir awnirqan: “Mirënikipitam shäritsishaq, y gobiernuntaqa allim takyatsishaq” (2 Sam. 7:12, 13). Y tsënömi karqan, waranqa watapitapis mas pasariptinmi Davidpa ‘mirënin’ yuririrqan. ¿Pitaq karqan y imëtaq Mandakoq këman chänan karqan?

15, 16. a) ¿Imëtaq Jesus akrashqa karqan Mandakoq kanampaq? b) ¿Imatataq Jesus gobiernumpaq alistarqan Patsachö këkarnin?

¹⁵ Bautisakoq Juanmi, “Tayta Dios cachamungan salvacog rey chämunganam” nir, 29 watachö willakurqan (Mat. 3:2, MTCS). Jesusta Juan bautisariptinmi, awnikushqan Mesïastanö y Gobiernunchö Mandakoq kanampaq Jehovä akrarirqan. Jinamampis Teytanö kuyakïnintam kënö nir rikätsikurqan: “Quemi noqapa cuyë Tsurï. ¡Perecurmi noqa allapa cushicü!” (Mat. 3:17).

¹⁶ Diospa Gobiernunta yachatsikurninmi Jesusqa Teytanta alabarqan (Lüc. 4:43; Juan 17:4). Jina qateqninkunatapis tsëta mañakuyänampaqmi yachatsirqan (Mat. 6:10, NTCN). Y shamoq tiempuchö Mandakoq kananta Jesus musyarmi chikeqninkunata, “Diospa mandaquinenqa qamcunawannam quecan” nirqan (Lüc. 17:21). Wanunampaq juk paqas pishikaptinmi, qateqninkunawan juk conträtuta rurarqan, tsë conträtuqa juk gobiernupaqmi karqan. Tsëta rurarninmi wakin qateqninkunata pëwan Diospa Gobiernunchö mandakuyänampaq awnikarqan (leyi Lücas 22:28-30).

17. a) ¿Imataq pasakurqan 33 wata Pentecostes fiestachö? b) Juk tiempupa shuyärarirnin, ¿imatataq Jesus ruranqa?

¹⁷ ¿Imëtaq Jesus Diospa Gobiernunchö Mandakoq këman chanqa? Manam qateqninkunawan conträtuta rurarinqanllachötsu karqan, porqui waränin tardillam wanuratsiyarqan y qateqninkunapis rakikarmi ëwakuyarqan (Juan 16:32). Tsënö kaptimpis, Jehoväqa mandakïkarqanllam. Kima junaqllatam Tsurinta kawariratsimurqan y, 33 wata Pentecostes fiestachömi, cristiänu congregacionkunapa Mandakoqnin Jesus tikrarirqan (Col. 1:13). Peru Diospa akrashqannö entëru Patsapa mandakoqnin kanampaqqa juk tiempuran shuyänan karqan. Jehovämi kënö nirqan: “Derëcha kaq läduman täkaramï, chikishoqnikikunata chakiki jarunanman churamunqäyaq” (Sal. 110:1).

18, 19. a) ¿Imata ruranapaqtaq decidïdu këkantsik? b) ¿Imatataq yachakushun qateqnin kaq yachatsikïchö?

¹⁸ Waranqa watakunapam ciëluchöpis y Patsachöpis Jehoväpa autoridäninta mana precisaqpaq churayashqa. Tsënö kaptimpis, Ciëluchö y Patsachö Autoridäyoq kënintaqa manam jaqishqatsu. Y kuyakoq Teytanömi Noë, Abrahan, David y llapan sirweqninkunata cuidashqa y tsapashqa. ¿Manaku këqa yanapamantsik Mandakoqnintsikta cäsunapaq y pëman mas witinapaq?

¹⁹ Tsëqa, ¿Imanötaq kanan witsankuna Mandakoq këman Jehovä chashqa? ¿Imanötaq Diospa Gobiernunllapaq kanqantsikta rikätsikushwan y Diospa familian këman chashwan? ¿“Mandacuy Reynoyqui nogacunaman shamutsun” nirqa imatataq mañakïkantsik? Kë tapukïkunatam contestashun qateqnin kaq yachatsikïchö.