1, 2. (a) Salomo okwa li a nwefwa mo a shangele ovanyasha omayele elipi? (b) Omolwashike Ovakriste vomido 50 nasha ile ve dule po ve na yo okukala ve na ohokwe momayele oo aSalomo?

OHAMBA SALOMO oya li ya nwefwa mo i shangele ovanyasha eendjovo odo tadi ti: “Dimbulukwa Omushiti woye momafiku ounyasha woye, fimbo omafiku [mai] inae uya.” Mbela ‘omafiku mai’ oelipi? Salomo okwa hokolola omafiku oo panghedi yokatevo opo a yelife omaupyakadi oo haa hange ovakulupe; ngaashi, omake taa kakama, omaulu ehe na eenghono, okukanifa omayoo, okuhamona ko nawa, okuhauda ko nawa, eenghwakutoka nosho yo okweenda omwoodimba. Osha yela kutya kape na oo a teelela okufika pomido odo opo a hovele nawa okulongela Jehova. — Lesha Omuudifi 12:1-5.

² Ovakriste vahapu ovo ve li mepupi lomido 50 nasha ile ve dule po natango ove na ondjungu. Otashi dulika ngoo ve na eenghwakutoka, ashike kave na natango omaupyakadi okuhe na oukolele oo a popiwa kuSalomo. Mbela Ovakriste ovo ovanamido otava dulu ngoo okumona ouwa momayele a nwefwa mo oo a nuninwa ovanyasha, oo taa ti: “Dimbulukwa Omushiti woye”? Mbela omayele oo okwa hala naanaa okutya shike?

3. Oshike sha kwatelwa mokudimbuluka Omushiti wetu?

 ³ Nonande otashi dulika twa kala hatu longele Jehova omido dihapu, oshiwa okulongifa efimbo lonhumba omafimbo nomafimbo opo tu diladile nolupandu kombinga yOmushiti wetu. Mbela omwenyo kau fi oshali ididilikwedi? Eshito ola shitwa monghedi ya kitakana neenghono nokape na omunhu ta dulu oku li uda ko filufilu. Jehova okwe tu pa oinima i lili noku lili ihapu opo tu dule okuhafela okukalamwenyo meenghedi dihapu da yoolokafana. Ngeenge otwa dilonga keshito laJehova, ohatu ka pepaleka olupandu letu li na sha nohole, ounongo neenghono daye. (Eps. 143:5) Ndele okudimbuluka Omushiti wetu okwa kwatela mo yo okudiladila kwaasho a teelela tu ninge. Okudilonga koinima aishe oyo otaku ke tu linyengifa tu kale twa tokola toko okuulika olupandu letu li na sha nOmushiti wetu moku mu longela pauyadi ngaashi tashi dulika fimbo tu li momwenyo. — Omuud. 12:13.

4. Epulo lilipi Ovakriste ovanamido tava dulu okulipula, nomolwashike?

⁴ U li omunamido owa likola owino muhapu momukokomoko wokukalamwenyo kwoye, nou na okulipula epulo eli la fimanenena kutya, ‘Ohandi ka longifa ngahelipi onghalamwenyo yange paife fimbo natango ndi na ondjungu neenghono?’ U li Omukriste e na owino, ou na eemhito odo inadi yeulukila vamwe. Pashihopaenenwa, oto dulu okuhonga ovanyasha osho we lihonga kombinga yaJehova. Oto dulu yo okupameka vamwe moku va hokololela oimoniwa oyo wa hafela mokulongela kwoye Kalunga. Ohamba David oya li ya ilikana opo i mone eemhito dokuninga ngaho. Oya ilikana ya ti: “Akutu Kalunga, Oove, wa longa nge okudja mounona wange . . . nomokufika moukulupe wange, ngenge nda ninga eenghwakutoka, Kalunga, Ove ino efa nge! Ame opo nee ndi udifile epupi lokomesho eenghono dokwooko kwoye.”— Eps. 71:17, 18.

5. Ongahelipi Ovakriste ovanamido tava dulu okuhonga vamwe osho ve lihonga?

⁵ Ongahelipi to dulu okutukulilafana navamwe ounongo oo wa likola momukokomoko womido? Mbela ito dulu okushiva ovapiya vaKalunga ovanyasha keumbo loye opo mu hafele eendafano tali tungu? Mbela ito dulu oku va pula mu ka longe pamwe navo moukalele opo va mone nghee ho mono ehafo mokulongela Jehova? Elihu wopefimbo lonale okwa ti: “Oukulunhu nau popye, ouhapu womido nau udife ounongo.” (Job 32:7) Omuyapostoli Paulus okwa li a ladipika ovakainhu Ovakriste ovanamido va twe vamwe omukumo okupitila meendjovo nomoshihopaenenwa. Okwa ti: ‘Ovakainhu [ovanamido, NW] nava kale ovalongi vomwaashi shiwa.’ — Tit. 2:3.

6. Omolwashike Ovakriste ovanamido va pumbiwa?

⁶ Ngeenge ou li Omukriste omunamido, ope na shihapu osho to dulu okuninga opo u kwafele vamwe. Diladila kwaasho u shii paife, osho wa li uhe shii omido 30 ile 40 da pita. Paife oto dulu okutula moilonga omafinamhango Ombibeli meenghalo di lili noku lili dokukalamwenyo kwoye. Nopehe nomalimbililo, paife ou shii nghee to dulu okuhanga omitima davamwe noshili yOmbibeli. Ngeenge ou li omukulunhuongalo, ou shii nghee to dulu okukwafela ovamwatate ovo va nyona. (Gal. 6:1) Otashi dulika yo we lihonga nghee to dulu okupashukila oilonga yeongalo, oikondo yoyoongalele ile okutungwa kwOmalupale Ouhamba. Otashi dulika yo u shii nghee to dulu okuladipa eendokotola di kale hadi longifa omilandu douhaku odo inadi kwatela mo okulongifa ohonde. Nokuli nonande opo ashike wa ninginifwa, owa likola owino u na ongushu mokukalamwenyo kwoye. Pashihopaenenwa, ngeenge owa tekula ounona, owa likola owino muhapu tau longo. Ovakriste ovanamido ove li odjo yetwomukumo koshiwana shaKalunga mokuhonga, mokuwilika nomokupameka ovamwatate novamwameme. — Lesha Job 12:12.

7. Edeulo tali ti sha lilipi Ovakriste ovanamido tava dulu okuyandja kovanyasha?

⁷ Ongahelipi to dulu okulongifa okudula kwoye pauyadi? Oto dulu oku shi ninga tashi dulika nande omokuhonga ovanyasha nghee tava dulu okuhovela nokukala hava ningi omakonakonombibeli. Ngeenge ou li omumwameme, mbela ito dulu okukwafela  ovadalakadi ovanyasha va kale ve na ondjele ngeenge tashi uya poinima yopamhepo nopokufila oshisho ovana vavo vanini? Ngeenge omumwatate, mbela ito dulu okuhonga ovamwatate ovanyasha va kale hava yandje oipopiwa nexwamo nova kale ovaudifi vonghundana iwa hava pondola? Mbela ito dulu oku va ulikila nghee ho tu omukumo pamhepo ovamwatate novamwameme ovanamido moku va talela po? Ngeenge ku na vali eenghono dopalutu odo wa li u na nale, natango ou na eemhito dokudeula ovanyasha. Eendjovo daKalunga oda ti: “[Ewapalo] lovamati, olo eenghono davo. [Newapalo] lovaxungu olo eenghwakutoka.” — Omayel. 20:29.

8. Omuyapostoli Paulus okwa li a longa shike eshi a li omunamido?

⁸ Omuyapostoli Paulus okwa kala e lipyakidila moilonga yaJehova nopefimbo opo a li a ninga omunamido. Eshi a ka mangululwa modolongo muRoma mo 61 O.P. lwaapo, okwa hangwa nale a longa noudiinini nonelidiiniko moilonga youtumwa oule womido dihapu nokungaho okwa li ta dulu okukala ashike ta udifile muRoma. (2 Kor. 11:23-27) Nopehe nomalimbililo, ovamwatate moshilando osho sha kula ove na okukala va li va hala Paulus a kale puvo noku va yambidida. Ashike Paulus okwa li a didilika kutya ope na oilongo imwe oko oko unene ku na omhumbwe inene. Onghee hano, okwa li a twikila noshilonga shaye shoutumwa pamwe naTimoteus naTitus, va ya kuEfeso, opo nee tava i kuKreta notashi dulika yo va li va ya kuMakedonia. (1 Tim. 1:3; Tit. 1:5) Katu na oushili ngeenge okwa i le yo kuSpania, ashike osho a li a lalakanena okuninga. — Rom. 15:24, 28.

9. Onaini tashi dulika Petrus a li a tembuka opo a ka yakule konhele oko kwa li ku na omhumbwe inene? (Tala efano olo li li pehovelo loshitukulwa.)

⁹ Omuyapostoli Petrus otashi dulika a li e na omido di dule 50 eshi a li a tembukila konhele oko kwa li ku na omhumbwe inene. Otu shi shii ngahelipi kutya otashi dulika a li e na omido di fike opo? Ngeenge okwa li ve fike pamwe naJesus ile tashi dulika a li e mu dule kanini, oku na okukala a li e na omido 50 lwaapo eshi a li a shakena novayapostoli vakwao muJerusalem mo 49 O.P. (Oil. 15:7) Efimbo lonhumba konima yokwoongala oko, Petrus okwa li a ya kuBabilon nelalakano loku ka udifila Ovajuda vahapu ovo va li moshitukulwa osho. (Gal. 2:9) Okwa li muBabilon eshi a shanga onhumwafo yaye yotete ya nwefwa mo, mo 62 O.P. lwaapo. (1 Pet. 5:13) Okukala moshilongo shihe fi sheni oshi li eshongo, ndele nande ongaho Petrus ka li a efa ounamido u mu nyeke ehafo olo hali di mokulongela Jehova pauyadi.

10, 11. Hokolola oshimoniwa shi na sha navamwe ovo lwanima monghalamwenyo yavo va ka tembuka va ka longe konhele oko ku na omhumbwe inene.

¹⁰ Kunena, Ovakriste vahapu ovo ve li mepupi lomido 50 nasha ile ve dule po ova didilika kutya eenghalo davo oda lunduluka nonokutya otava dulu okulongela Jehova meenghedi dimwe di lili. Vamwe ova tembukila koitukulwa oko ku na omhumbwe inene. Pashihopaenenwa, Robert okwa ti: “Ame nomukulukadi wange otwa li tu na omido 50 nasha eshi twa li twa didilika kutya otu na eemhito de tu yeulukila dokulongela Jehova meenghedi dimwe di lili. Omonamati wetu epona okwa kula noku li kuye mwene, fye katwa li vali hatu file oshisho ovadali vetu ovanamido notwa li twa fyuulula oinima yonhumba. Onda li nda valula kutya ngeenge otwa landifa po eumbo letu ohatu ka dula okufuta omikuli odo twa li tu na nohatu ka dula okukala tu na oshimaliwa shokulifila oshisho fiyo osheshi opendjela yange ye uya. Otwa li twa uda kutya koBolivia oku na ovanhu vahapu ve na ohokwe moshili noshi na ombilixa okukala moshilongo osho, onghee otwa li twa tokola tu tembukile ko. Kasha li shipu okutambula ko omudingonoko mupe, oinima aishe oya li tai monika shimwe shi lili okuyelekanifa naayo twa li twa ikilila koAmerika lokOumbangalanhu. Ashike eenghendabala detu oda pondola filufilu.”

¹¹ Robert okwa weda ko a ti: “Paife ohatu kala ashike twe lipyakidila noilonga yeongalo onghalamwenyo yetu aishe. Ovanhu vamwe ovo twa konakona navo Ombibeli paife ova ninginifwa. Oukwaneumbo umwe oo twa konakona nao ohau di komukunda umwe u li eekilometa donhumba kokule nodoolopa nokau na naanaa oyuuyemo i li nawa. Ndele oshivike keshe, oilyo youkwaneumbo oo  ohai ende oshinano shile opo i uye kokwoongala kodoolopa. Okumona oukwaneumbo oo tau ningi exumokomesho naashi omumati oo e li mo a kula a ninga nokuli omukokolindjila, oshe tu etela ehafo linene.”

12, 13. Konima eshi Brian a pendjelwa, ye nomukulukadi waye ova ka ninga shike?

¹² Omaongalo neengudu domalaka oshinailongo otaa dulu okumona ouwa moshihopaenenwa shovamwatate novamwameme ovanamido. Shikwao vali, otashi ka kala shihafifa neenghono okulonga moitukulwa ya tya ngaho. Pashihopaenenwa, Brian okwa ti: “Ame nomukulukadi wange otwa li twa fya oudja monghalamwenyo eshi nda li nda pendjelwa pomido 65 pamulandu waBritania. Ovana vetu ova kula nove li kuvo vene nokatwa li naanaa hatu mono ovanhu ovo ve na ohokwe opo ngeno tu konakone navo Ombibeli. Opo nee efiku limwe onda li nda shakena nomumati Omuchina oo a li ta ningi omapekapeko kounivesiti yomoshitukulwa. Okwa li e uya kokwoongala eshi nde mu shiva nonda li nda hovela okukonakona Ombibeli naye. Konima yoivike yonhumba, okwa li a hovela okukala he uya kokwoongala pamwe nomunailonga mukwao Omuchina. Oivike ivali konima yaasho, okwa li e uya navatatu fiyo va ninga vane.

¹³ “Eshi Omuchina omutitano a ka pula ekonakonombibeli, onda diladila kutya, ‘Okukala ndi na omido 65 itashi ti kutya onda pendjelwa nomoilonga yaJehova.’ Onghee hano, onda li nda pula omukulukadi wange oo ndi mu dule nomido mbali ngeenge okwa hala okulihonga Oshichina. Opo nee otwa li twe lihonga hatu longifa okersesa ya kwatwa mokakaseta. Osho otwa li twe shi ninga omido 10 da pita. Okuudifila moshitukulwa shovapopi velaka loshinailongo okwe tu ningifa tu kale vali tu udite twa nyashuka. Fiyo opapa otwa konakona Ombibeli nOvachina 112, navahapu vomuvo ova enda po pokwoongala. Umwe womuvo paife ota kokola ondjila pamwe nafye.”

14. Ovakriste ovanamido ove na okudimbuluka shike, nongahelipi oshihopaenenwa shaPaulus tashi va tu omukumo?

¹⁴ Nonande Ovakriste vahapu vepupi lomido 50 nasha ove na eemhito diwa dokulonga oilonga  imwe vali moilonga yaJehova, haaveshe tava dulu okuninga ngaho. Vamwe kave na oukolele, ofimbo vamwe tashi dulika tava file oshisho ovadali vavo ovanamido ile ovana vavo ovo itava dulu okulifila oshisho. Ndele nande ongaho, dimbulukweni kutya Jehova okwa lenga keshe osho tamu longo moilonga yaye. Ponhele yokukala mwa nyemata molwaashi itamu dulu okuninga oinima yonhumba noyongadi, hafeleni osho tamu dulu okulonga. Natu ka taleni koshihopaenenwa shomuyapostoli Paulus. Paulus okwa kala omido dihapu a idililwa meumbo lodolongo, noka li vali ta dulu okutwikila nomalweendo aye outumwa. Ndele ngeenge ovanhu va li ve uya oku mu talela po, okwa li ha popi navo kombinga yOmishangwa noku va pameka meitavelo. — Oil. 28:16, 30, 31.

15. Omolwashike Jehova neongalo va lenga Ovakriste ovanamido?

¹⁵ Jehova okwa lenga yo osho ovanamido tava dulu okulonga moilonga yaye. Nonande Salomo okwa popya kutya omafiku mai oukolele tau nyangwa hao efimbo liwa monghalamwenyo, Jehova okwa lenga osho Ovakriste ovanamido tava ningi opo ve mu tange. (Luk. 21:2-4) Omaongalo okwa lenga oshihopaenenwa shoudiinini shovapiya vaJehova ovo ve mu longela efimbo lile ovo ve li mokati kavo.

16. Omaufembanghenda elipi omunamido Anna tashi dulika a li ina dula okuhafela, ndele oshike a li a dula okuninga opo a longele Kalunga?

¹⁶ MOmbibeli omwa popiwa omukainhu omunamido wedina Anna oo a li a twikila okulongela Jehova noudiinini fiyo omoukulupe waye. Pefimbo opo Jesus a dalwa, Anna okwa hangwa omufiyekadi womido 84. Molwaashi okwa li a kulupa ina dula okukala ko efimbo lile opo a mone omhito yokuninga omushikuli waJesus, noku vaekwe nomhepo iyapuki ile a hafele okuudifa onghundana iwa yOuhamba. Ndele nande ongaho, Anna okwa li a longa nehafo osho a li ta dulu pefimbo opo. Ombibeli oya ti: “Ina dja mo nandenande motembeli, ndelenee okwa longela mo Kalunga oufiku nomutenya.” (Luk. 2:36, 37) Pashihopaenenwa, ongula keshe nokomatango Anna okwa li ha i koshihale shotembeli nokwiilikana melimweneneno pamwe neongalo tashi dulika oule wetatavili ofimbo omupristeri ta yambe omatwiminoyambo. Eshi Anna a li a mona okaana Jesus eshi opo ka dalwa, okwa li a hovela oku ‘ka hepaululila aveshe ovo va teelela ekulilo laJerusalem.’ — Luk. 2:38.

17. Ongahelipi hatu dulu okukwafela Ovakriste ovanamido naavo vehe na oukolele va kufe ombinga melongelokalunga lashili?

¹⁷ Otu na okutala kutya omeenghedi dilipi kunena hatu dulu okukwafela Ovakriste ovanamido ile ovo vehe na oukolele. Vamwe otashi dulika va kale va halelela okukala pokwoongala kweongalo nopoyoongalele ndele otashi dulika itava dulu okufika po. Moitukulwa imwe, omaongalo okwa ninga po elongekido lopahole opo va kwafele ovanamido va tya ngaho va kale hava pwilikine okwoongala okupitila momakwatafano opangodi. Ndele moitukulwa imwe otashi dulika osho itashi dulu okuningwa. Ashike nande ongaho, Ovakriste ovo itava dulu okufika pokwoongala otava dulu okukufa ombinga mokuyambidida elongelokalunga lashili. Pashihopaenenwa, otava dulu okwiilikana opo eongalo lopaKriste li dule okupondola. — Lesha Epsalme 92:14, 15.

18, 19. (a) Omolwashike Ovakriste ovanamido tashi dulika vaha didilike kutya ove li etwomukumo linene kuvamwe? (b) Olyelye e na okutula moilonga omayele oo kutya: “Dimbulukwa Omushiti woye”?

¹⁸ Ovakriste ovanamido otashi dulika vaha didilike kutya ove li etwomukumo linene kuvamwe. Pashihopaenenwa, nonande Anna okwa kala omudiinini okuya kotembeli omido adishe odo, otashi dulika ka li a didilika kutya oshihopaenenwa nohole yaye yokuhola Jehova otai ka kwatelwa mOmbibeli opo i tu twe omukumo kunena. Sha faafana, ohole yeni yokuhola Kalunga kai na fiku i ka dimbiwe kovaitaveli vakweni. Nomolwaasho Eendjovo daKalunga da ti: “Eenghwakutoka odo oshikoroni shefimano. Otashi monika mondjila youyuki.” — Omayel. 16:31.

¹⁹ Keshe umwe okwa ngabekwa monghedi yonhumba ile yongadi mwaasho hatu dulu okulonga moilonga yaJehova. Ndele ovo natango tu na eenghono nomafa natu dimbulukweni eendjovo daSalomo da nwefwa mo odo tadi ti: Dimbulukwa Omushiti woye momafiku ounyasha woye, fimbo omafiku [mai] inae uya.” — Omuud. 12:1.