Usa ka siglo kanhi, milyonmilyong batan-ong lalaki ang mibiya sa ilang malinawong panimalay ug miadto sa panggubatan. Sila naghinamhinam sa pag-adto tungod sa ilang gugma sa nasod. “Ako nalipay ug naghinamhinam sa maayong kaugmaon,” misulat ang usa ka Amerikanong boluntaryo niadtong 1914.

Apan sa wala madugay, ang ilang kahinam napulihag kagul-anan. Walay nakapanan-aw daan nga ang maong mga sundalo maabtag daghang katuigan sa panggubatan sa Belgium ug France. Niadtong panahona, gitawag kini sa mga tawo ug “Dakong Gubat.” Karon, nailhan nato kini ingong unang gubat sa kalibotan.

Ang unang gubat sa kalibotan dako gayod maylabot sa gidaghanon sa nangamatay ug nangaangol. Sa mga banabana, 10 ka milyon ang namatay ug 20 ka milyon ang naangol. Kini maoy resulta usab sa dagkong sayop. Ang mga politiko sa Europe wala makapugong sa panagbangi sa ilang mga nasod hangtod nga nahimo kining tibuok-kalibotang paggubatay. Tingali, labaw sa tanan mao ang kamatuoran nga ang “Dakong Gubat” nagbilin ug dakong ulat. Nakapausab kini sa kalibotan sa mga paagi nga nakaapektar gihapon kanato karon.

Ang unang gubat sa kalibotan miulbo tungod sa sayop nga mga pangagpas. Ang mga lider sa Europe wala gayoy ideya nga ang ilang desisyon magpahinabog kadaot sa tibuok kalibotan, matod sa basahong The Fall of the Dynasties—The Collapse of the Old Order 1905-1922.

Sulod sa pipila ka semana, ang pagpatay sa usa ka archduke sa Austria nagbanlod sa tanang gamhanang nasod sa Europe sa usa ka gubat nga dili nila gusto. Ang chancellor sa Germany gipangutana pipila ka adlaw human magsugod ang gubat, “Sa unsang paagi nahitabo kining tanan?” Siya magul-anong mitubag: “Kon may nasayod lang unta.”

Ang mga lider nga mihimog hinungdanong desisyon nga mitultol sa gubat walay ideya sa mahimong resulta niini. Apan sa wala madugay ang mga sundalo diha sa panggubatan nakaamgo kon unsay nagakahitabo. Ilang nasayran nga ang ilang mga politiko nagpakyas kanila, ang ilang mga lider sa relihiyon naglimbong kanila, ug ang ilang mga heneral nagbudhi kanila. Sa unsang paagi?

Ang mga politiko misaad nga ang gubat magbukas sa dalan ngadto sa bag-o ug mas maayong kalibotan. Ang chancellor sa Germany miingon: “Nakiggubat kita alang sa bunga sa atong malinawong industriya, sa atong napanunod nga bulawanong kagahapon, ug sa atong kaugmaon.” Ang presidente sa Amerika nga si Woodrow Wilson mitabang sa pagmugna sa usa ka makapadasig ug popular nga eslogan nga ang gubat “maghimo sa kalibotan nga luwas alang sa demokrasya.” Ug sa Britain, ang mga tawo nagtuo nga kini ang “gubat nga magtapos sa gubat.” Silang tanan nasayop.

Ang mga lider sa relihiyon madasigong misuportar sa gubat. “Ang mga tigbantay sa pulong sa Diyos nanguna diha sa koro sa gubat. Ang bug-os nga gubat nagkahulogang bug-os nga pagdumot,” sumala sa The Columbia History of the World. Ilang gisugnoran ang kalayo sa pagdumot imbes palongon kini. Ang basahong A History of Christianity miingon: “Ang mga klerigo wala makahimo, ug kadaghanan nila dili andam, sa pag-una sa Kristohanong pagtuo kay sa nasyonalidad. Ang kadaghanan mipili sa mas sayon nga dalan ug gipakasama ang Kristiyanidad sa patriotismo. Ang Kristohanong mga sundalo sa tanang pundok sa relihiyon giawhag sa pagpatay sa usag usa sa ngalan sa ilang Manluluwas.”

Ang mga heneral misaad ug dali ug sayon nga kadaogan, apan wala kana mahitabo. Wala madugay, ang naggubatay nga mga sundalo parehong wala magmadaogon. Human niadto, minilyong kasundalohan ang nasugamak sa gihubit sa usa ka historyano nga “lagmit ang kinagrabehang pisikal ug emosyonal nga kadaot nga naagoman sa tawo.” Bisag daghan na ang nangamatay, gipasulong gihapon sa mga heneral ang ilang mga sundalo sa mga barikadang barbed wire ug giladlad sa nagpusotpusot nga bala sa mga masinggan. Dili ikatingala nga daghan ang mirebelde.

Unsay epekto sa unang gubat sa kalibotan diha sa katilingban? Ang usa ka basahon bahin sa kasaysayan mikutlo sa giingon sa usa ka beterano: “Ang gubat . . . nagdaot sa hunahuna ug panggawi sa usa ka kaliwatan.” Gani, tungod sa maong gubat, daghang imperyo ang nangahanaw. Ang maong makalilisang nga gubat maoy pasiuna sa labing dugoon nga siglo sa kasaysayan sa tawo. Kaylap kaayo ang mga rebolusyon ug mga protesta.

Nganong ang gubat nakapausab sa kalibotan? Usa lang ba kadto ka dakong aksidente? Ang mga tubag ba niana may gibutyag bahin sa atong kaugmaon?