Go dayrɛkt to di men tin

Go dayrɛkt to di say we di difrɛn difrɛn atikul dɛn de

DI TƆPIK NA DI FRƆNT PEJ

Di Wɔ We Chenj di Wɔl

Di Wɔ We Chenj di Wɔl

Na lɛk wan ɔndrɛd ia so naw dɔn pas frɔm we bɔku bɔku yɔŋ pipul dɛn bin lɛf dɛn os fɔ go fɛt wan wɔ. Dɛn go fɛt dis wɔ bikɔs dɛn lɛk dɛn kɔntri. Wan man we kɔmɔt Amɛrika ɛn we bin gri fɔ go fɛt insay 1914, bin rayt se: “A gladi ɛn a want fɔ si di wɔndaful tin dɛn we go gɛt fɔ apin.”

Bɔt i nɔ tu te, di zil we dɛn bin gɛt chenj to wamat. Nɔbɔdi nɔ bin no se ɔl dɛn bɔku bɔku sojaman ya, go sɔfa fɔ lɔng tɛm insay Bɛljɔm ɛn Frans. Da tɛm de, pipul dɛn bin de kɔl da wɔ de “Gret Wɔ.” Tide, wi de kɔl am Wɔl Wɔ Wan.

We Wɔl Wɔ Wan bin apin, plɛnti pipul dɛn bin lɔs dɛn layf. Sɔm pipul dɛn bin se na lɛk 10 milyɔn pipul dɛn bin day, ɛn na lɛk 20 milyɔn pipul dɛn an ɛn fut dɛn bin kɔt. Ɔl dis bin apin bikɔs sɔm pipul dɛn bin mek siriɔs mistek. Di rula dɛn na Yurop nɔ bin ebul fɔ stɔp di af af prɔblɛm dɛn we bin de apin na dɛn kɔntri, fɔ mek dɛn nɔ go apin na ɔda kɔntri dɛn na di wɔl. Di tin we pas ɔl na dat, dis wɔ bin damej di wɔl bad bad wan. Di we aw Wɔl Wɔ Wan bin chenj di wɔl, mek te tide tin dɛn de mɔna wi.

DI MISTEK DƐN WE MEK WƆL WƆ WAN APIN

Wɔl Wɔ Wan bin apin bikɔs sɔm pipul dɛn bin gɛt sɔm prɔblɛm dɛn we dɛn nɔ bin ebul fɔ sɔlv di rayt we. Di rula dɛn na Yurop nɔ bin no se di tin dɛn we dɛn bin disayd fɔ du go briŋ wɔ ɔlsay na di wɔl.—The Fall of the Dynasties—The Collapse of the Old Order 1905-1922.

Afta dɛn kil wan prins na Ɔstria, i nɔ tu te na in ɔl di men kɔntri dɛn na Yurop bigin fɛt wan wɔ we dɛn nɔ bin want. Da tɛm de, Ɔstria bin de ɔnda Jamani. Afta sɔm dez we di wɔ dɔn bigin, dɛn bin aks di pɔsin we bin de rul na Jamani dis kwɛstyɔn: “Aw ɔl dɛn tin ya apin?” I ansa sɔri wan se if nɔmɔ dɛn bin no se dis prɔblɛm go tɔn to wɔ, dɛn nɔ bin fɔ fɛt.

Di pipul dɛn we bin du di mistek we mek dis wɔ apin, nɔ bin no natin bɔt ɔl di damej dɛn we di wɔ go briŋ. Bɔt i nɔ bin te, di sojaman dɛn we bin de fɛt na di wɔ bin kam fɔ no wetin rili de apin. Dɛn bin kam fɔ no se di rula dɛn nɔ bin du wetin dɛn prɔmis, di bigman dɛn na chɔch dɔn lay pan dɛn, ɛn di bigman dɛn pan soja dɔn kɔmɔt biɛn dɛn. Aw dɛn kam fɔ no dat?

Di rula dɛn nɔ bin du wetin dɛn prɔmis, di bigman dɛn na chɔch dɔn lay pan dɛn, ɛn di bigman dɛn pan soja dɔn kɔmɔt biɛn dɛn

Di rula dɛn bin prɔmis se di wɔ go mek di wɔl bɛtɛ pas aw i bin de. Na dis di pɔsin we bin de rul na Jamani bin se: “Wi de fɛt fɔ kip di pis we de na wi kɔntri, fɔ di tin dɛn we wi gɛt naw, ɛn fɔ tumara bambay.” Wan prɛsidɛnt na Amɛrika we nem Wudro Wilsin bin tɔk sɔntin fɔ ɛnkɔrej di pipul dɛn. I bin se di wɔ go “briŋ gɔvmɛnt we go ɛp di pipul.” Insay Briten, pipul dɛn bin de tink se na dis “wɔ go mek ɔl di ɔda wɔ dɛn dɔn.” Bɔt nɔto so ɔltin bin bi.

Di bigman dɛn na chɔch bin de sɔpɔt di wɔ wit zil. Wan buk we dɛn kɔl The Columbia History of the World bin tɔk se di bigman dɛn na chɔch we fɔ tich pipul dɛn wetin di Baybul se, na dɛn bin de ɛnkɔrej pipul dɛn fɔ go fɛt wɔ. Di buk kɔntinyu fɔ tɔk se na dis wɔ bin mek plɛnti pipul dɛn na difrɛn kɔntri dɛn bigin et dɛnsɛf. Ɛn na dɛn bigman ya na chɔch bin de ɛnkɔrej di pipul dɛn fɔ du dat. Wan ɔda buk we dɛn kɔl A History of Christianity bin tɔk se: “Di bigman dɛn na chɔch nɔ bin ebul fɔ put Gɔd biznɛs bifo dɛn kɔntri; ɛn dɛn nɔ bin want fɔ du dat. Bɔku pan dɛn bin tink se fɔ sɔpɔt dɛn kɔntri ɛn fɔ sɔpɔt Gɔd biznɛs min di sem tin. So dɛn bin de ɛnkɔrej di sojaman dɛn we na Kristian, fɔ fɛt ɛn kil dɛn kɔmpin, ɛn tɛl dɛn se na fɔ Gɔd dɛn de fɛt.”

Di bigman dɛn pan soja bin de prɔmis dɛn sojaman dɛn se dɛn go win di wɔ kwik ɛn izi wan, bɔt ɔl wetin dɛn tɔk nɔ bin apin. I nɔ tu te, di sojaman dɛn we bin de fɛt fɔ difrɛn kɔntri dɛn bigin fɔ sɔfa pan di wɔ, bɔt dɛn nɔ bin ebul fɔ du natin fɔ stɔp di sɔfa we dɛn bin de sɔfa. Wan man bin se sɔntɛm di tin dɛn we bin apin da tɛm de, na wan pan di wɔs tin we mɔtalman dɔn ɛva ebul fɔ bia. Na so i bin bi fɔ bɔku bɔku sojaman dɛn. Pan ɔl we dɛn bin de kil plɛnti sojaman dɛn, di bigman dɛn pan soja bin stil de fos dɛn fɔ go fɛt usay dɛn de yuz pawaful gɔn dɛn. No wɔnda af af rebɛl wɔ dɛn bigin apin na plɛnti say dɛn na di wɔl!

Wetin Wɔl Wɔ Wan du to mɔtalman? Wan istri buk bin tɔk wetin wan man we na bin sojaman bin se. Dis man bin se: “Di wɔ dɔn ambɔg di we aw pipul dɛn de tink ɛn biev.” Fɔ tru, na di wɔ mek sɔm kɔntri dɛn we bin de togɛda nɔ de togɛda igen. Di bad bad wɔ we bin apin na in briŋ ɔl di bad bad tin dɛn we wi de si tide na di wɔl. Naw, fɛt-fɛt ɛn strayk de ɔlsay na di wɔl.

Wetin mek dis wɔ dɔn tɔn di wɔl ɔpsay dɔŋ? I jɔs apin so nɔmɔ? Di ansa dɛn we wi go gɛt go ɛp wi fɔ no wetin go apin tumara bambay?