Na maan yʋʋm koabg rũndã, kom-bɩɩs milyõ-rãmb n bas b zagse, n kẽng n na n tɩ zabe. B kẽnga ne yamleoogo, b sẽn nong b tẽnsã yĩnga. Yʋʋmd 1914, Amerik bi-bɩɩg a ye sẽn tɩ sõng n zab yeelame tɩ yẽ sã n ‘tags beoog-daar sẽn na n yɩ sõma wã yelle, a sũur yaa noog wʋsgo.’

La pa yã n kaoos tɩ sũ-noogã lebg sũ-toog ye. Ned baa a ye ra pa mi tɩ sodaasã ra na n zaba taab Bɛlzik la Fãrens soolmẽ wã, n kaoos yʋʋm ye. Wakat kãnga, b ra boonda zabrã tɩ “zab-kãsenga.” La rũndã-rũndã, d boond-a lame tɩ dũni gill pipi zabrã.

Dũni gill pipi zabrã sɩd yɩɩ kãsenga, bala, a sãama neb wʋsg vɩɩm. Bãngdb kẽer yetame t’a kʋʋ na maan neb milyõ piiga, la a koms neb milyõ pisi. Sẽn paase, yaa tudgr toor-toor n wa ne zabrã. Erop nanambsã pa tõog tɩ beem ning sẽn da be tẽnsã ne taab sʋkã sa ye. Rẽ n so tɩ beemã tall paasg n wa lebg dũni gill zabre. Yɛl nins zabrã sẽn wa ne wã toeema dũniyã. D tõe n yeelame tɩ sẽn yɩɩd fãa, yaa rẽ n kɩt t’a yɩ kãsengã. Hal sẽn tãag rũndã, yel-kãensã ket n namsda tõndo.

Yaa Erop soolmã taoor-dãmbã sẽn pa tags tɩ bɩ wã n wa ne dũni gill pipi zabrã. Sebr a ye yeelame tɩ yʋʋmd 1914, Erop soolmã taoor-dãmb ra pa mi tɩ b sẽn yãk yam n na n maan bũmb ningã na n waa ne yel-beed dũniyã gill zug ye.

B sẽn kʋ Otris na-biigã poore, baa Erop soolmã tẽn-bɛdã sẽn da pa rat zabrã, pa yã n maan semen a wãn la b kẽ zabrã pʋgẽ ye. Rasem a wãn zabrã sɩngr poore, b soka Alemayn naabã yaa: “Sɩnga wãn tɩ wa yaa woto?” T’a leoke: “Ãnda n mi?”

Nanambsã n yãk yam n maan bũmb toor-toor tɩ zabrã sɩnge, n yaool n da pa mi bõn-kãens sẽn na n baas to-to wã ye. La pa yã n kaoos la sodaas nins sẽn be zabrã zĩigẽ wã bãng tɩ pa na n yɩ wa b sẽn da yeel bãmbã ye. B bãngame tɩ politik nanambsã, tũudmã taoor-dãmb la soda-nanambsã fãa belg-b lame. Wãn to la b belg-ba?

Politik nanambsã pʋlmame tɩ zabrã na n kɩtame tɩ dũniyã lebg sõma. Wala makre, Alemayn naabã yeela woto: “Tõnd sẽn zabdã yaa sẽn na yɩl n kogl d tʋʋmã biisi, d yaab-rãmbã sẽn bas bũmb nins ne-dã, la d tẽngã beoog neer yĩnga.” Amerik naab a Woodrow Wilson togsa gomde, tɩ neb wʋsg ra lebgd n togsdẽ. A yeelame tɩ zabrã na n “kɩtame tɩ demokarasi wã paam pãng dũniyã zugu.” Sẽn paase, Gãrãnd Bertayn nebã ra tagsdame tɩ zab-kãng yaa “zabr sẽn na n kɩt tɩ zabã sa.” Ad sɩd ra yaa tudgr tɛkẽ!

Tũudmã taoor-dãmb teela zabrã ne b sũur fãa. Sebr a ye yeelame: “Tũudmã taoor-dãmb sẽn da segd n zãms nebã Biiblã sagl-b lame tɩ b tɩ zabe. Nebã fãa la bal sẽn kẽes b toog zabrã pʋgẽ wã kɩtame tɩ b kisg taab wʋsgo.” La wall tɩ tũudmã taoor-dãmb sagl nebã tɩ b nong taabã, b tus-b lame tɩ b kisg taab n paase. Sebr a to yeela woto: “Tũudmã taoor-dãmb pa tõog n wilg tɩ kiris-nebã sẽn tẽed bũmb ninsã pãng yɩɩda tẽng-n-bɩɩlmã ye. B wʋsg pʋd n da pa rat rẽ ye. B baoa nana, n da yetẽ tɩ yɩ kiris-ned pa gɩdg tɩ f zab f tẽngã yʋʋr yĩng ye.” Sebrã paasame tɩ kiris-neb tũudum toor-toorã taoor-dãmb sagla b sodaasã, tɩ b kʋ b tẽed-n-taasã sẽn be b bɛɛbã poorã Fãagdã yʋʋr yĩnga.

Soda-nanambsã yeela b sodaasã tɩ b na n tõoga b bɛɛbã nana-nana. La pa yã n kaoos la sodaas nins sẽn zabd taabã bãng tɩ b pa tõe taab ye. Zabrã yɩɩ toog wʋsg ne sodaas milyõ-rãmbã, tɩ kʋdemd yɛl mit a yembr yeel tɩ hal sẽn ta rũndã, tõe tɩ bũmb zɩ n nams ninsaalbã wa rẽ ye. Baa sodaasã sẽn da kiid wʋsgã, tɩ bɛɛbã tar bug-ra-bɛdã, soda-nanambsã ra ket n yet-b lame tɩ b tɩ zabe. Rẽnd pa lingr la sodaas wʋsg sẽn tõdg b nanambsã ye.

Wãn to la dũni gill pipi zabrã toeem nebã? Kʋdemdã yɛl mit a yembr wilga a sebr pʋgẽ tɩ rao a ye sẽn zĩnd zabrẽ wã yeela woto: “Zabrã . . . sãama wakat kãng nebã tagsg la b manesem.” Sɩd me, zabrã sẽn wa n na n sa wã tɩ soolem kẽer lʋɩɩme. Zab-kãng daaga zɩɩm wʋsgo. La rẽ yɩɩ sɩngr bala. Yʋʋm koabgã sẽn pʋglã, zabã raaga zɩɩm n yɩɩg pĩndã. Zĩig fãa la bala, nebã kɩɩsda tẽngã taoor-dãmba, tɩ gɛrɛv-rãmbã me lebg bũmb sẽn wae.

Bõe yĩng tɩ zabrã toeem dũniyã woto fãa? Yel-be-kãngã yɩɩ bũmb sẽn wa yaar bɩ? Sogs-kãensã leoorã tõe n sõng-d lame tɩ d bãng bũmb nins sẽn wat beoog-daarã bɩ?