1, 2. Pwata sipwe káéfichi Kölfel 45?

 EMÉN king mi ling a ssá wóón waan we oris me a maun fán iten ewe enlet me pwúng me a maun ngeni chón koputan kewe. Mwirin an a unusen akkufuureló meinisin, iwe a apwúpwúlú ngeni ewe fin apwúpwúlú mi liéch. Aramas ra chechchemeni me asamolu tori feilfeiló chék. Ikkeei ekkóch pwóróus mi ámmeseik Kölfel 45 a pwóróus usun.

² Iwe nge, Kölfel 45 ese chék masou ren pwóróus mi ámmeseik mi apwapwa lemuchulóón. A pwal masou ren pwóróus mi weneitikich pún a kkúú manawach lón ei fansoun me pwal lón mwachkkan. Iwe, sipwe káéfichi pwóróusen ei kél mi pin.

3, 4. (a) Ifa ewe “pworaus mi mürina” ewe soumak kélfel a fós usun, me ifa usun a tongeni kkúú letipach? (b) Menni pwóróus usun “ewe king,” sia afalafala? Ifa usun chénawach a wiliti usun efóch pen?

³ Álleani Kölfel 45:1. Och “pworaus mi mürina” usun emén king a achchúngú leluken ewe soumak kélfel me a efisi an epwe “säsewu.” Lón ewe popun kapasen Ipru ewe kapas mi afféú ngeni “a säsewu” a wewe ngeni “a terepuropur.” Pokiten ei pwóróus  usun ewe king, leluken ewe soumak kélfel a terepuropur, usun itá a urowu ren mwasangasang. A pwal efisi án chénawan epwe usun néún “eman soumak pen.”

⁴ Ifa usun kich? Ewe kapas allim usun ewe Mwúún Messaia ina och pwóróus mi múrinné mi kkúú letipach. Ewe pwóróus usun ewe Mwú a lapóló ‘mürinan’ lón ewe ier 1914. Seni ena ier, ewe pwóróus esap chúen pwóróusen ewe Mwú lón mwach, nge fen usun eú wesewesen mwú mi poputá nemenem lón láng. Iei ewe “Pworausen Manau usun ewe Mwün Kot” sia afalafala “won unusen fanüfan, pwe epwe eu minen pwärätä ngeni aramas meinisin.” (Mat. 24:14) Letipach a “säsewu” are mwasangasang ren pwóróusen ewe Mwú? Sia tinikken le afalafala ewe kapas allim usun ewe Mwú? Usun chék ewe soumak kélfel, sia “köl fän iten [“usun,” NW] ewe king,” ina i ach we King Jesus Kraist. Sia afalafala pwe Jesus a fen nemenem lón láng usun Kingen ewe Mwúún Messaia. Pwal och, sia etiwa meinisin pwal mwo ekkewe sou nemenemen fénúfan ar repwe nóm fán nemenian. (Kölf. 2:1, 2, 4-12) Pokiten sia néúnéúéchú ewe Kapasen Kot lón ach angangen afalafal, iwe chénawach a usun “nöün eman soumak pen.”

5. (a) Ifa usun sia tongeni erá pwe Jesus mi “äteöch”? (b) Ifa usun ‘kapasen awan a pwetete,’ me ifa usun sia tongeni achocho le áppirú i?

⁵ Álleani Kölfel 45:2. Ewe Paipel ese kon lien pwóróus usun napanapen inisin Jesus. Pokiten i emén mi unuséch, ese mwáál i mi “äteöch.” Iwe nge, a fókkun átéch pokiten a unusen tuppwél ngeni Jiowa. Pwal och, Jesus a afalafala ewe pwóróus usun ewe Mwú me a néúnéú ekkewe kapas mi achchúngú letipen aramas. (Luk. 4:22; Joh. 7:46) Sia pwal achocho le áppirú i lón ach angangen afalafal me néúnéú ekkewe sókkun kapas epwe achchúngú letipen aramas?​—Kol. 4:6.

6. Ifa usun Kot a efeiéchú Jesus “fansoun meinisin”?

⁶ Pokiten Jesus a unusen tuppwél, Jiowa a efeiéchú i me an angangen afalafal wóón fénúfan. A pwal efeiéchú mwirin an asoresini manawan. Ewe aposel Paulus a apasa pwe lupwen Jesus a feito usun emén aramas “a püsin atekisonatiu o eäni aleasochis tori mäla.” A pwal erá, “Iei mine Kot a atekiatai won eu leni mi fokun tekia, a pwal ngeni eu it mi iteföüla seni it meinisin. Iwe, chokewe meinisin mi nom won läng me fanüfan pwal failol repwe fotopwäsuk o asamolu ewe it iten Jesus, nge ir meinisin repwe pwärätä pwe Jesus Kraist i Samol, pwe Kot [ewe] Sam epwe ling ren.” (Fil. 2:8-11) Jiowa a efeiéchú Jesus “fansoun meinisin” ren an amanawasefáli ngeni ewe sókkun manaw esap tongeni taló me kitetteriló.​—Rom 6:9.

7. Ifa usun Kot a filatá Jesus lap seni ‘chienan kewe’?

⁷ Álleani Kölfel 45:6, 7. Pokiten Jesus a fókkun tongei minne mi pwúng me oput mettóch meinisin epwe eitengawa Seman we, iwe, a kepit me ren Jiowa an epwe Kingen ewe Mwúún Messaia. Ren án Jiowa filatá Jesus, a ‘fang ngeni pwapwa’ lap seni ‘chienan’ kewe, ekkewe kingen Juta iir pwal mwirimwirin Tafit. Ifa usun? Eú mettóch, Jiowa pwisin a epiti Jesus an epwe king. Pwal och, Jiowa a epiti i pwe epwe emén King me  Souasor mi Lap. (Kölf. 2:2; Ipru 5:5, 6) Pwal och, Jesus ese kepit ren lé nge a kepit ren án Kot we manaman mi fel, me epwe nemenem seni láng nge esap fénúfan.

8. Pwata sia tongeni erá pwe a wor án Jesus pwúúng le nemenem? Pwata sia tongeni lúkúlúk pwe epwe nemenem fán pwúngiéch?

⁸ Lón 1914, Jiowa a seikaatá Néún we an epwe Kingen ewe Mwúún Messaia lón láng. Jesus a ‘nemeni noun kewe aramas fän pwüng,’ ina minne sia tongeni lúkúlúk pwe epwe nemenem fán pwúngiéch. A wor an pwúúng le nemenem pokiten Jiowa, i lóngólóngun an we nemenem. Pwal och, án Jesus nemenem epwe “nom tori feilfeilachök.” Ka pwapwa le angang ngeni Jiowa fán nemenien ena King mi manaman, I a seikaatá?

9, 10. (a) Ineet Jesus a rietá néún we ketilas, me ifa usun a néúnéú? (b) Ifa usun Kraist epwe pwal néúnéú néún we ketilas lón mwachkkan?

⁹ Álleani Kölfel 45:3. Jiowa a ereni Jesus an epwe ‘rietä nöün ketilas won wänükün,’ iwe, a angei mumutáán an epwe maunei meinisin chón oputa án Kot nemenem me nireló. (Kölf. 110:2) Pokiten Kraist i emén Chón Maun me King me ese wor emén epwe tongeni akkufu, iwe a iteni “ewe mi pwora.” Lón ewe ier 1914 a rietá néún ketilas, me a akkufu Satan me néún kewe chónláng mi ngaw, me oturuuretiw wóón fénúfan seni me láng.​—Pwär. 12:7-9.

¹⁰ Ina chék poputáán án ewe King maunei chón koputan kewe. Pún a lamot an epwe unusen akkufuureló o “win.” (Pwär. 6:2) Jiowa a apwúngaló pwe meinisin kinikinin án Satan ei ótót wóón fénúfan epwe kataló me Satan me néún kewe chónláng mi ngaw repwe ninniiló. Ewe Papilon mi Lapalap, ewe mwicheichen lamalam mi chofona wóón unusen fénúfan epwe akkomw kataló. Jiowa epwe néúnéú ekkewe sou nemenemen fénúfan pwe repwe nieló ena “fin lisowu” mi ngaw. (Pwär. 17:16, 17) Mwirin, Kraist epwe maunei án Satan kewe mwúún fénúfan meinisin me atareló. Kraist, ewe a pwal iteni “chon läng mi nemeni ewe leni mi alolol,” epwele unusen akkufaaló chón koputan ren an oturalong Satan me néún kewe chónláng mi ngaw lón ewe pwang mi alóllóól. (Pwär. 9:1, 11; 20:1-3) Sipwe ppii ifa usun Kölfel 45 a oesini ekkeei mettóch mi amwarar.

11. Ifa usun Kraist a maun fán iten ewe enlet?

¹¹ Álleani Kölfel 45:4. Ewe King ese maun ren an epwe nemenemengaw wóón ekkewe fénú are angei aramas pwe néún slave. An maun a pwúng. A maun fán iten “let, tipefesir me pwüng.” Ewe pwóróus mi enlet mi lamot seni meinisin an epwe leteló, ina án Jiowa pwúúng le nemeni unuselapen láng me fénúfan. Satan a ú ngeni Jiowa ren an erá pwe ese wor án Jiowa pwúúng le nemenem. Seni ena atun, ekkewe chónláng mi ngaw me ekkewe aramas ra pwal ú ngeni ena pwóróus mi enlet. Iwe, iei a tori ewe fansoun pwe ewe King mi filitá me ren Jiowa epwe maun pwe epwe ánnetatá ewe enlet usun án Jiowa pwúúng le nemenem.

12. Ifa usun ewe King a peni “tipefesir”?

¹² Ewe King a pwal peni “tipefesir” are tipetekison. Jesus a isetiw eú leenien áppirú mi fókkun múrinné ren an tipetekison me tuppwél fán án Seman we nemenem. (Ais. 50:4, 5; Joh. 5:19) Mi lamot meinisin néún ena King kewe mi tuppwél repwe áppirú i me repwe tipetekison le onómuur fán án Jiowa nemenem lón mettóch meinisin. Chókkewe chék ra féri ena repwe manaw lón án Kot we fénúfan sefé.​—Sek. 14:16, 17.

13. Ifa usun Kraist a maun fán iten “pwüng”?

¹³ Kraist a pwal maun fán iten “pwüng.”  Ina án Kot “pwüng,” weween an kewe allúk ren minne mi pwúng me mwáál. (Rom 3:21; Tut. 32:4) Iei met Aisea a oesini usun ewe King Jesus Kraist: “Eman king epwe nemenem fän pwüng.” (Ais. 32:1) Án Jesus nemenem epwe atoto “eu läng mi fö me eu fanüfan mi fö ia pwüng epwe chöchöla ie.” (2 Pet. 3:13) Mi lamot meinisin chókkewe mi nóm lón ewe ótót sefé repwe álleasochisi án Kot kewe allúk.​—Ais. 11:1-5.

14. Ifa usun péúmwánin Kraist epwe féri “föför mi amwarar”? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

¹⁴ Lupwen ewe King a poputá le ssá wóón waan we oris, a rietá néún we ketilas wóón wánúkún. (Kölf. 45:3) Nge a tori ewe fansoun an epwe angei néún we ketilas ren péúmwánin me néúnéú. Iei met ewe soumak kélfel a oesini: “Ren om pöchökül [“péúmwánum,” NW] kopwe föri föför mi amwarar.” (Kölf. 45:4) Lupwen Jesus Kraist epwe war pwe epwe apwénúetá án Jiowa kapwúng ngeni chón koputan kewe lón Armaketon, i epwe féri “föför mi amwarar.” Sise silei ifa usun epwe ataieló án Satan ei ótót. Nge sia silei pwe chókkewe mi tunaló án Kot kapasen éúréúr me ú ngeni án ewe King nemenem repwe niwokkus ren met i epwe féri. (Álleani Kölfel 2:11, 12.) Lón an we oesini usun ewe fansoun sópwólóón, Jesus a apasa pwe ekkewe aramas repwe “masarochola ren ar niuokus, lupwen ra witiwiti mine epwe fis won fanüfan, pun ekewe manamanen läng repwe mwöküt seni lenier.” A pwal erá: “Lon ena fansoun repwe küna Nöün Aramas, epwe feito won kuchu fän manaman me ling mi lapalap.”​—Luk. 21:26, 27.

15, 16. Ié kewe repwe kapachelong lón án Kraist we “mwichen sounfiu,” ewe epwe fiti i le maun?

¹⁵ Warotoon ewe King fán an “manaman me ling mi lapalap” pwe epwe akkufaaló chókkewe mi oputa Kot, a fen esilesil lón puken Pwärätä. A apasa: “Üa küna pwe läng a suk, iwe, a wor eman oris mi pwechepwech. Ewe chon wawa a iteni Allükülük me Let, a eäni kapüng fän wenechar o maun fän pwüng. Iwe, ekewe mwichen sounfiu seni läng ra tapwela mürin, ra wawa oris mi pwechepwech, ra pwal üföüf üf mi limöch o pwechepwech. Seni lon awan a itiwu efoch ketilas mi ken, pwe epwe nöünöü le akufu chon ekewe mwü. Epwe nemeniir ren efoch wokomächä, epwe puri ekewe uän wain lon ewe lenien üchüch, wewen ei, än Kot, ewe mi Unusen Manaman, lingeringer mi fokun afeiengau.”​—Pwär. 19:11, 14, 15.

¹⁶ Ié kewe repwe chóni ewe “mwichen sounfiu” lón láng, ewe epwe tapweló mwirin Kraist lón an maun? “Nöün kewe chon läng” ra fiti i lón ewe ákkáeúin atun a rietá néún we ketilas me oturatiw Satan me néún kewe chónláng mi ngaw seni láng. (Pwär. 12:7-9) Iwe, sia pwal tongeni apwúngaló pwe atun ewe maunen Armaketon, ekkewe chónláng repwe pwal kapachelong lón án Kraist we mwichen soufiu. Nge met, epwe pwal wor ekkóch repwe pwal kapachelong lón? Iei met Jesus a pwonei ngeni pwiin kewe mi kepit: “Iö mi pwora ngeni mine a ngau o sopwela le föri letipei tori lesopolan, üpwe ngeni nemenem won ekewe mwü, usun chök ngang üa angei ai nemenem seni Semei. Epwe nemeni ir ren efoch wokomächä, epwe atatakisiiretiu usun sepi mi för seni pwül.” (Pwär. 2:26, 27) Ina minne, pwiin Kraist kewe mi kepit, ekkewe ra manawsefál ngeni manaw lón láng repwe kapachelong lón an na mwichen soufiu. Ekkewe mi kepit repwe nóm ren Jesus lupwen epwe féri ekkewe “föför mi amwarar” atun epwe ataieló ekkewe mwúún fénúfan.

17. (a) Met ewe oris mi pwechepwech Kraist a wawa a wewe ngeni? (b) Met ekkewe ketilas me nikáppich ra wewe ngeni?

¹⁷ Álleani Kölfel 45:5. Pwärätä 6:2 a apasa: “Iwe, üa nenengeni o üa küna eman oris mi pwechepwech, nge ewe mi mot won a amwöchü efoch likapich, a pwal angei epa mwärämwär. Iwe, a feila, a pwora o win.” Ewe oris mi pwechepwech ewe King a wawa, a wewe ngeni ewe maun mi limeliméch me pwúng me ren Jiowa. (Pwär. 19:11) Kraist a uwei efóch ketilas me a pwal amwéchú efóch nikáppich. Ewe ketilas me ewe nikáppich ra wewe ngeni ekkewe mettóch Kraist epwe néúnéú le nieló chón koputan kewe.

18. Ifa usun néún Kraist kewe “föün esefich” repwe “ken”?

¹⁸ Ewe soumak kélfel a oesini usun ewe King ren ekkeei itiitin kapas: “Wokum kewe föün esefich ra ken, ra fotolong lon luken ekewe chon oputom. Chon ekewe mwü ra kuf fomw.” Ewe kata epwe fis wóón unusen fénúfan. Iei met Jeremaia a oesini: “Chokewe mi ninnila me ren ewe Samol mi Lapalap lon ewe ränin repwe toropasfeil seni epek fanüfan tori epek.” (Jer. 25:33) Pwal eú oesini usun ena rán a apasa: “Mürin üa küna eman chon läng a ütä won akkar. A kökkö fän mwelian mi leüömong ngeni ekewe machang meinisin mi äkkäsfeil fän läng, ‘Oupwe feito o chufengen fän iten än Kot we kametip mi watte. Oupwe feito o ochoch fituken ekewe king, fituken ekewe meilapen sounfiu me fituken ekewe sounfiu, fituken ekewe oris me ekewe chon wäniir, fituken ekewe aramas meinisin: fituken ekewe amanau me ekewe chon ngas, fituken ekewe aramas tekia me ekewe aramas kis.’”​—Pwär. 19:17, 18.

19. Ifa usun Kraist epwe “fetal ngeni win” me unusen akkufaaló chón koputan kewe?

¹⁹ Mwirin án Kraist ataieló án Satan ótót wóón ei fénúfan, Kraist ‘fän an manaman epwe fetal ngeni win.’ (Kölf. 45:4) Epwe unusen akkufaaló chón koputan meinisin ren an oturalong Satan me néún kewe chónláng mi ngaw lón ewe pwang mi alóllóól me repwe nónnóm ikkena ie atun ewe nemenem Úkúkún Engeréú Ier. (Pwär. 20:2, 3) Pokiten ewe Tefil me néún kewe chónláng ra kalapus me usun itá nge ra máló, iwe chón fénúfan repwe ngaseló seni ar etipetip, me ra tongeni unusen onómu manawer fán nemenien ar we King. Iwe nge, me mwen ar repwe kúna ei fénúfan an epwe wililó ngeni paratis ekis me ekis, epwe pwal wor eú popun repwe fiti ar we King me chienan kewe le pwapwa. Sipwe ppii lón ewe lesen mwirin ei usun ena mettóch mi apwapwa epwe fis.