1, 2. Ekuma tufwete sila e sungididi muna Nkunga 45?

 VENA yo Ntinu onwananga e vita mu kuma kia ludi yo unsongi. Vava kesunda yo fwasa mbeni zandi zawonso, osompana yo nzitikil’andi watoma vienga. O ntinu osungamenwa yo kembelelwa yakwele mvu. Mama i mambu masina meyikwanga muna Nkunga 45.

² Kansi, o Nkunga 45 ke mpasi lusansu kaka ko lufokokela mu mpila yakiese. E mambu masonama mu nkunga wau mfunu mena kwa yeto, kadi mesonganga oma mebwanga mu lumbu yeto ye mana mebwa kuna sentu. Yambula twasia sungididi ekolo tubadikanga oma mena muna nkunga wau.

3, 4. (a) Nkia “diambu diambote” kayika o ntozi a nkunga? Aweyi dilenda vanga muna ntima mieto? (b) Nkia nsangu tusamunanga ‘mu kuma kia ntinu’? Aweyi tubini tweto tukitukilanga nze pena yovo lapi?

³ Tanga Nkunga 45:1. E “diambu diambote” diafusulwisa ntim’a ntozi a nkunga i nsangu mu kuma kia ntinu. O mvovo wa Kiyibere wasekolwa vo ‘fusula’ una ye nsasa vo “yila” yovo “yangalala.” O ntim’a ntozi a nkunga wayila ye kiese yovo wayangalala kikilu vava kawa e nsangu zazi. Lubini lwandi lwakituka nze ‘pena (yovo lapi) kia nsoneki anzaki.’

 ⁴ Adieyi tuvova mu kuma kieto? E nsangu zambote za Kintinu kia Masia i diambu diambote kikilu diyangidikanga ntima mieto. Muna mvu wa 1914, e nsangu za Kintinu zakituka kikilu se zambote. Ekuma? Kadi tuka muna mvu wauna, e nsangu za Kintinu zizayiswanga ke za Kintinu kisinga kwiza ko, kansi za Kintinu eki kiayantika yala kuna zulu. Ezazi i “nsangu zambote za Kintinu” tusamunanga “muna nza yawonso, muna umbangi kwa zula yawonso.” (Mat. 24:14) Nga e ntima mieto ke miyangalalanga ko mu kuma kia nsangu zazi? Nga tusamunanga e nsangu za Kintinu yo vema kwawonso? Nze ntozi a nkunga, yeto mpe ‘tuyimbidilanga o ntinu.’ Tusamunanga vo Yesu wayadikwa se Ntinu a Kintinu kia Masia kuna zulu. Vana ntandu, tuwondelelanga awonso, kumosi y’ayadi a nza yayi, kimana basakalela Yesu wa Ntinu. (Nku. 2:1, 2, 4-12) Tubini tweto tukitukanga nze ‘pena (yovo lapi) kia nsoneki anzaki’ vava tusadilanga Nkand’a Nzambi muna salu kia umbangi.

5. (a) Mu nkia mpila Yesu kakadila ‘mote’? (b) Aweyi e ‘mvovo mia ngemba miavaikilanga muna nu’a Ntinu’? Aweyi tulenda tanginina mbandu andi?

⁵ Tanga Nkunga 45:2. Nkand’a Nzambi ke uvovanga mayingi ko mu kuma kia mpw’a Yesu. Wau vo muntu alunga, ka lukatikisu ko vo ‘mote’ kakala. Kansi, edi diankitulanga kikilu mote i kwikizi kiandi muna Yave. Vana ntandu, Yesu wasadilanga ‘mvovo mia ngemba’ vava kasamunanga e nsangu za Kintinu. (Luka 4:22; Yoa. 7:46) Nga tusianga ngolo za tanginina mbandu andi muna salu kia umbangi yo sadila e mvovo milenda simba ntima mia wantu?—Kol. 4:6.

6. Aweyi Nzambi kasambulwila Yesu ‘yakwele mvu’?

⁶ Wau vo Yesu wasonganga kwikizi yo zola muna S’andi, Yave wasambula e salu kiandi ova ntoto yo kunsenda vava kavana moyo andi se kimenga. Paulu wa ntumwa wasoneka mu kuma kia Yesu vo: ‘Wau [Yesu] kawanuka muna mpil’a muntu, kakusakidika, kalemvoka yamuna fwa, musungul’e mfwa vana nti ampasi. I dianu, o Nzambi, kankundidikila kikilu, kakumvana nkumbu ina iviokele nkumbu zawonso; ovo muna nkumbu a Yesu mwafukamena makungunu mawonso, mana m’ezulu, yo mana ma ntoto, yo mana mansi a ntoto, o tubini twawonso mpe twatambulwila wo vo Yesu Kristu i Mfumu, muna nkembo a Nzambi w’Ese.’ (Fili. 2:8-11) Yave wasambula Yesu ‘yakwele mvu’ wau kamfula muna mafwa yo kumvana moyo ulembi fwanga.—Roma 6:9.

7. Aweyi Nzambi kakusila Yesu lutila ‘akw’andi’?

⁷ Tanga Nkunga 45:6, 7. Wau vo Yesu ozolanga oma mansongi yo menga konso diambu dilenda kendeleka S’andi, Yave wantumbika se Ntinu a Kintinu kia Masia. Yesu wakuswa ‘mazi ma  kiese’ kilutidi ‘akw’andi,’ i sia vo, atinu a Yuda bawutukila muna luvila lwa Davidi. Mu nkia mpila? Diantete, Yave yandi kibeni wakusa Yesu. Diazole, Yave wakusa Yesu kimana kakala se Ntinu ye Ngang’ambuta. (Nku. 2:2; Ayib. 5:5, 6) Diatatu, Yesu kakuswa mu mazi ko kansi muna mwand’avelela. Luyalu lwa Yesu ke lwa nza ko, kansi lwa zulu.

8. Ekuma tulenda kadila ye ziku vo luyalu lwa Yesu lwa unsongi lukala? Ayeyi i nsas’a mvovo ‘Nzambi i kunda kia Yesu’?

⁸ Muna mvu wa 1914, Yave wayadika Mwan’andi se Ntinu kuna zulu. Wau vo e mvwal’a kintinu kia Yesu i “mvwal’a unsongi,” tulenda kala ye ziku vo luyalu lwandi lwa unsongi lukala. Una ye wisa kia kala se Ntinu kadi Nzambi i kunda kiandi, i sia vo, Yave i nkubilw’a kintinu kiandi. Vana ntandu, e kunda kia Yesu kia “mvu ya mvu.” Ekw’e kiese tuna kiau kia sadila Yave yo filwa kwa Ntinu ona kasola!

9, 10. (a) Nkia ntangwa o Kristu kavwata nsosolo andi? Aweyi kasadila nsosolo wau? (b) Aweyi Kristu kesadila nsosolo andi kuna sentu?

⁹ Tanga Nkunga 45:3. Yave wavovesa Ntinu vo ‘kavwata nsosolo andi muna luketo.’ Muna mpila yayi, wavana Yesu o nswa wa nwana yo fwasa awana betelamenanga kimfumu kia Nzambi. (Nku. 110:2) O Kristu oyikilwanga vo ekesa kadi Ntinu Angolo. Wavwata nsosolo andi muna mvu wa 1914, vava kasunda Satana ye nkuya miandi kuna zulu yo kubatuba ova nza.—Lus. 12:7-9.

¹⁰ Lwalu i lubantiku lwa nsund’a Kristu. Kansi, e nsund’andi ke yafokokele ko. (Lus. 6:2) Yave wabak’e nzengo vo e nkubika zawonso za nza ya Satana zifwete fwaswa, Satana ye nkuya miandi ke bekala diaka ye ngolo ko za vukumuna wantu. Entete, e Babele Anene ina vo ikintwadi kia nsambila zawonso za luvunu ova nza ifwaswa emvimba. Yave osadila ayadi a nza yayi mu fwasa “nkembi” ndioyu. (Lus. 17:16, 17) I bosi, Kristu ofwasa tuyalu twawonso twa nza ya Satana. Kuna kulanda, Kristu ona oyikilwanga mpe vo “mbasi a mbilu” ofokola nsund’andi vava ketuba Satana ye nkuya miandi muna mbilu. (Lus. 9:1, 11; 20:1-3) Yambula twabadika una mambu mama masakulwilwa muna Nkunga 45.

11. Aweyi o Kristu ‘kenwanina muna diambu dia ludi’?

¹¹ Tanga Nkunga 45:4. Ekani kenwanina o Ntinu ke mu baka nsi ko ngatu bunduna wantu. Kuma kiasikila kena kiau mu nwana vita yayi. Onwana “muna diambu dia ziku yo lembama yo unsongi.” E ziku yovo ludi kisundidi o mfunu kifwete taninwa i kia sia vo Yave i mfumu a nsema wawonso. Vava Satana kakolamena Yave, wakatikisa e wisa kiandi kia yala. Tuka wauna, mbasi zayingi yo wantu betelamenanga e ludi kiaki. Owau e ntangwa ifwene ina o Ntinu wasolwa kwa Yave kenwana e vita yo songa vo Yave kaka una ye wisa kia yala.

12. Aweyi o Ntinu kenwaninanga ‘muna diambu dia lembama’?

¹² O Ntinu onwananga mpe ‘muna diambu dia lembama.’ Yesu osonganga mbandu ambote ya sakalela yo lemvokela S’andi. (Yes. 50:4, 5; Yoa. 5:19) Selo yawonso ya Ntinu bafwete landa mbandu andi muna sakalelanga Yave wa Mfumu au muna mambu  mawonso. Awana kaka bevanganga wo i beyambulwa vo bazingila muna nz’ampa ya Nzambi.—Zak. 14:16, 17.

13. Aweyi o Kristu kenwanina ‘muna diambu dia unsongi’?

¹³ Kristu onwana mpe ‘muna diambu dia unsongi.’ O unsongi wau i ndungidi a Nzambi yovo unsongi wandi, i sia vo, nsiku miandi mu kuma kia dina diambote y’edi diambi. (Roma 3:21; Nsi. 32:4) Yesaya wasakula mu kuma kia Yesu Kristu vo: “O ntinu oyadila muna unsongi.” (Yes. 32:1) Muna luyalu lwandi, Yesu osikidisa “ezulu diampa” ye “nz’ampa” ina ikala vo wantu awonso bevanga oma mansongi. (2 Pet. 3:13) Ediadi disongele vo awonso bezingila muna nz’ampa belemvokela e nsiku miansongi mia Yave.—Yes. 11:1-5.

14. Aweyi koko kwalunene kwa Kristu kuvangila “oma ma mbubu”? (Tala e fwaniswa kuna lumbantiku lw’elongi.)

¹⁴ Ekolo kenwananga, o Ntinu nsosolo kavwete muna luketo. (Nku. 45:3) Kansi, owau e ntangwa ifwene ya bonga nsosolo yo simba wo muna koko kwandi kwalunene. Ntozi a nkunga wasakula mu kuma kia Yesu vo: ‘O koko kwaku kwalunene kuvanga oma ma mbubu.’ (Nku. 45:4) Vava Yesu Kristu kefwasa e nza ya Satana muna Armangedo, “mambu ma mbubu” kevanga kuna kwa mbeni zandi. Ke tuzeye ko una Ntinu kefwasila e nza ya Satana. Kansi edi tuzeye vo, konso dina Yesu kevanga, wonga ditwasa kw’awana balembi lemvokelanga lulukisu lwa Nzambi ngatu sakalela luyalu lwa Ntinu. (Tanga Nkunga 2:11, 12.) Muna ungunza wandi mu kuma kia lumbu yambaninu, Yesu wavova vo wantu “befwa wonga, ye swengenia kia mana mekwiz’ova nza: kadi ngolo z’ezulu zinikunwa.” Wakudikila vo: “I bosi bemon’o Mwana muntu s’ekwizila mun’etuti ye ngolo yo nkembo ayingi.”—Luka 21:26, 27.

15, 16. Aki nani bekala muna vu kia makesa kilanda Kristu muna vita?

¹⁵ E ngiz’a Ntinu “muna ngolo yo nkembo ayingi” mu fwasa mbeni za Nzambi yasakulwa muna nkand’a Lusengomono. Tutanganga vo: “Mbwene ezulu diaziuka; mwamoneka, mvalu ampembe, ndiona ofongele wo, on’oyikwanga vo, Nkwa kwikizi, ye ludi; muna nsongi i kefundisila, yo nwan’e vita. E mvengo mina kun’ezulu minlende vana mvalu miampembe, mivwete nlele mia lino, miampembe yo velela. Muna nu’andi muvaikidi nsosolo ameno, kasakila wo e zula: kakubayàdila ye mvwal’atadi: oyandi odiatakes’ekaminu dia vinyo a nsita za makasi ma Nzambi, wa Mpungu-ngolo.”—Lus. 19:11, 14, 15.

¹⁶ Aki nani bekala muna “mvengo” yovo vu ki’ezulu kilanda Yesu muna vita? Vava kavwata nsosolo muna nkumbu wantete yo yinga Satana ye nkuya miandi kuna zulu, Yesu kumosi kakala ye mbasi. (Lus. 12:7-9) Muna kuma kiaki, tulenda kala ye ziku vo muna vita ya Armangedo, Kristu okala kumosi ye mbasi zakwikizi. Nga vena diaka y’akaka bekala kumosi yo Kristu? Yesu wasila mpangi zandi zakuswa o nsilu vo: “Ndion’osunda, ndion’olunda mambu mame yakuna nsuka, ikumvan’e wisa kia zula: kakubayàdila muna mvwal’atadi, nze yinzu ya nwumbi yakosomonwa; una ntambwila omono kw’Es’ame.” (Lus. 2:26, 27) Muna kuma kiaki, mpangi za Kristu bakuswa muna mwanda ana betambula nsendo au kuna zulu bekala mpe muna vu kia makesa  mandi kuna zulu. Akuswa bekala kumosi yo Yesu vava kevanga ‘mambu ma mbubu’ mu fwasa esi zula.

17. O mvalu ampembe una Kristu kafongele nki usunzulanga? (b) O nsosolo yo mfumba nki usunzulanga?

¹⁷ Tanga Nkunga 45:5. Muna Lusengomono 6:2 tutanganga vo: “Mbwene mvalu ampembe, ndion’ofongele wo wina yo mfumba; oveno kolowa: wizidi avaika, wizidi asundinge, kasunda mpe.” O mvalu ampembe una kafongele o Ntinu usonganga vo e vita kenwana yansongi yo tondakana kwa Nzambi. (Lus. 19:11) Vana ntandu a nsosolo, o Ntinu mfumba kanete. O nsosolo yo mfumba usunzulanga e salanganu kesadila o Kristu muna fwasa mbeni zandi.

18. Adieyi dibwa vava Kristu kesadila e “nzanza” zandi?

¹⁸ Muna kuma kia Ntinu, ntozi a nkunga wasakula vo: “E nzanza zaku zitwidi; zina muna ntima mia mbeni za ntinu. E nkangu mikuvita kunansi.” Lubukumuku lukala ova nza yawonso. Ungunza wa Yeremiya usonganga vo: ‘E lumbu kina ana bevondwa kwa Yave bekala tuka nsuka mosi a nza yakun’eyaka nsuk’a nza.’ (Yer. 25:33) Ungunza wakaka usonganga vo: “Mbwene mbasi otelamene vana ntangwa; okazidi muna nding’angolo, ovovese nuni zawonso zitimuk’e kintumb’ezulu, ovo, Nwiza, nwalungana vana nlekelo ampwen’a Nzambi; nwadia nitu za ntinu, ye nitu za mbuta za mvengo, ye nitu z’akwa ngolo, ye nitu za mvalu y’awana bafongele mio, ye nitu za wantu awonso, ye mfumu zangani y’abundu, y’andwelo y’anene.”—Lus. 19:17, 18.

19. Aweyi Kristu kefokolwela nsund’andi?

¹⁹ Vava kemanisa fwasa e nza yambi ya Satana, o Yesu Kristu wa Ntinu ankembo ‘okwenda sunda.’ (Nku. 45:4) Ofokola nsund’andi vava ketuba Satana ye nkuya miandi muna mbilu. Bekala mûna yavana kifokoka Luyalu lwandi lwa Zunda dia Mvu. (Lus. 20:2, 3) Vava Nkadi ampemba ye nkuya miandi bekangwa yo siwa muna mbilu, bekala nze yau bafwidi kadi ke belenda diaka mwesa wantu mpasi ko. Awonso bezingila ova ntoto beyangalela luyalu lwa Ntinu kondwa kwa umpukumuni wa Satana ye nkuya miandi. Vitila nza yawonso yakituka se paradiso, o wantu bekala ye kuma kiakaka kia yangalela Ntinu au y’awana keyala yau entwadi kuna zulu. Tubadika e diambu diadi muna longi dilanda.