1, 2. Ki kabakalañi ha lu swanela ku isa hahulu pilu kwa litaba ze kwa Samu 45?

MULENA ya kanya u itukiseza ku ya kwa ndwa kuli a yo lwanela niti ni ku luka. U tula lila za hae, mi hamulaho wa tulo, u nyala musali yo munde ya lata hahulu. Mulena yo wa hupulwanga ni ku kutekiwa kamita. Litaba ze ki ze ñwi za litaba ze tabisa ze talusizwe kwa Samu 45.

² Samu 45 i na ni litaba ze tabisa hahulu. Likezahalo ze talusizwe kwa Samu yeo, ki za butokwa ku luna kakuli li ama bupilo bwa luna bwa cwale mane ni bwa kwapili. Ha lu nze lu nyakisisa litaba ze kwa Samu yeo, haike lu ise hahulu mamelelo kwa litaba zeo.

3, 4. (a) Ki ifi taba ye nde ya naa ñozi walisamu, mi taba yeo i kona ku lu susueza cwañi? (b) Ki lushango mañi “ka za mulena” lo lu kutazanga, mi lilimi la luna li swana cwañi sina pene kamba siñoliso sa muñoli?

³ Mu bale Samu 45:1. “Litaba ze nde” ze ne tahisa kuli pilu ya walisamu i ‘welauke’ ne li makande a naa utwile a na ama mulena. Kwa makalelo, linzwi le li tolokilwe mwa Siheberu  kuli ‘i welaukiswa,’ ne li talusa ku ‘shelauka’ kamba ku ‘bila.’ Walisamu naa tabile hahulu ku utwa makande a mande ao mi ne ku swana feela inge kuli pilu ya hae ne i welauka kamba ne i wabezwi hahulu. Mi hape makande ao naa tahisize kuli lilimi la hae li ‘swane inge pene kamba siñoliso sa muñoli ya talifile.’

⁴ Taba yeo i lu lutañi? Taba ye nde ka za Mubuso wa Mesia i tahisa kuli lu be ni tabo ye tuna. Lushango lwa Mubuso ne lu tabezwi sihulu ka silimo sa 1914. Libaka? Kakuli ku zwa feela ka silimo seo, Mubuso o ne u libelelwa ne se u tomilwe cwale. Ku zwa feela ka silimo sa 1914, taba ye ne kutaziwa ne li ya Mubuso wa luli o se u busa cwale mwa lihalimu. Ki yona ‘taba ye nde ya Mubuso’ ye lu sweli ku kutaza “mwa lifasi kaufela kuli ibe bupaki kwa macaba kamukana.” (Mat. 24:14) Kana lipilu za luna za ‘wabeliswa,’ kamba ku tabiswa ki lushango lwa Mubuso lo? Kana lwa kutazanga taba ye nde ya Mubuso ka mafulofulo? Ka ku swana ni mwa naa ikutwezi walisamu, ‘musebezi wa luna, ki wa mulena.’ Lu shaela taba ya kuli Jesu ka nako ya cwale ki Mulena ya li Mesia mwa lihalimu. Lu mema batu kaufela nihaiba baeteleli ba lifasi le kuli ba tabele ku busiwa ki Jesu. (Samu 2:1, 2, 4-12) Ha lu itusisa Bibele mwa bukombwa, lilimi la luna li ka swana sina ‘pene kamba siñoliso sa muñoli ya talifile.’

5. (a) Jesu naa li yo munde mwa linzila lifi? (b) Jesu naa kutazanga cwañi ka musa, mi lu kona ku mu likanyisa cwañi?

⁵ Mu bale Samu 45:2. Mañolo ha buleli hahulu mwa naa bonahalela Jesu. Ka ku ba mutu ya naa petehile, Jesu u lukela ku ba ya naa li yo “munde” luli. Kono nto ye ne tahisa kuli a be yo munde ki busepahali bwa hae ku Jehova. Jesu ni yena naa shaelanga lushango lwa Mubuso ka musa, mi naa itusisanga manzwi a naa tahisanga kuli a fite batu kwa lipilu. (Luka 4:22; Joa. 7:46) Kana lwa lika ka mo lu konela kaufela ku likanyisa Jesu ha lu kutaza?—Makolo. 4:6.

6. Mulimu naa fuyauzi cwañi Jesu “ku ya ku ile”?

⁶ Bakeñisa busepahali bwa Jesu ni lilato la hae ku Ndatahe, Jehova naa fuyauzi bukombwa bwa Jesu bwa fa lifasi, mi naa mu fuyauzi ha sa fanile bupilo bwa hae sina sitabelo. Muapositola Paulusi naa ñozi ka za Jesu kuli: “Ha naa bonahezi sina mutu, a ikokobeza mi a ipeya ku utwa ku isa kwa lifu, mane kwa lifu la fa kota ya linyando. Ka lona libaka leo Mulimu hape a mu pahamisa hahulu ni ku fita mi ka sishemo a mu fa libizo le li fita mabizo a mañwi kaufela, kuli ka libizo la Jesu mañwele kaufela a kubame—a ba ba mwa lihalimu ni ba ba mwa lifasi ni ba ba mwatasaa lifasi—mi malimi kaufela a bulele patalaza kuli Jesu Kreste ki Mulena ilikuli Mulimu Ndate a kanyiswe.” (Mafil. 2:8-11) Jehova naa fuyauzi Jesu “ku ya ku ile” ka ku mu fa bupilo bo bu sa shwi.—Maro. 6:9.

7. Mulimu naa tozize cwañi Jesu ku fita mo ne ba tozelizwe “balikani” ba hae?

⁷ Mu bale Samu 45:6, 7. Bakeñisa kuli Jesu naa lata hahulu ku eza ze nde, mi  naa toile lika ze kona ku shwaulisa Ndatahe, Jehova naa mu tozize ku ba Mulena wa Mubuso wa Mesia. Jesu naa tozizwe ka “oli ya tabo” ku fita mo ne ba tozelizwe “balikani” ba hae, ili malena ba Juda ba ne ba li baikulu ba Davida. Kamukwaufi? Sapili Jesu naa tozizwe ki Jehova. Sa bubeli, Jehova naa mu tozize ku ba Mulena ni Muprisita yo mutuna. (Samu 2:2; Maheb. 5:5, 6) Sa bulaalu, Jesu naa si ka toziwa feela ka oli kono naa tozizwe ka moya o kenile. Ku zwa fo, Jesu u busa inzaa li mwa lihalimu isiñi fa lifasi.

8. Ki kabakalañi ha lu kona ku bulela kuli Mulimu ki yena mutomo wa puso ya Jesu, mi lu kona ku kolwa cwañi kuli puso ya Jesu i lukile?

⁸ Mwa silimo sa 1914, Jehova naa ketile Mwanaa hae kuli a be Mulena ya li Mesia mwa lihalimu. “Mulamu wa bulena” wa puso ya Jesu “ki mulamu o busa ka mulao,” kacwalo lwa kona ku kolwa kuli puso ya hae i ka ba ye nde mi i ka ba puso ye busa ka ku luka. Jesu u na ni tukelo ya ku busa kakuli Mulimu ki yena mutomo wa puso ya hae, mi ki yena ya naa mu ketile ku ba Mulena. Lubona lwa Jesu ki “lwa kamita.” Kwa tabisa ku sebeleza Jehova inze lu busiwa ki Mulena ya ketilwe ki yena!

9, 10. (a) Jesu naa tamile lili mukwale wa hae mwa noka, mi naa itusisize cwañi ona? (b) Kreste u ka itusisa cwañi mukwale wa hae kwapili?

⁹ Mu bale Samu 45:3. Jehova u bulelela Mulena kuli a tame mukwale wa hae mwa noka. Ka ku eza cwalo, Jehova u lumeleza Jesu kuli a lwanise ni ku yundisa ba ba sa yemeli bubusi bwa Mulimu. (Samu 110:2) Bakeñisa kuli Kreste ki ndume, mi hape ki Mulena ya sa koni ku tulwa, u bizwa kuli ki “ya-maata.” Jesu naa tamile mukwale wa hae fa noka ka silimo sa 1914, ili fo Jesu naa tuzi Satani ni madimona a hae ni ku ba nepela fa lifasi ku zwa kwa lihalimu.—Sin. 12:7-9.

¹⁰ Ze ne ezahezi ne li bonisa feela makalelo a tulo ya naa ka ba ni yona Mulena. Jesu u sa tokwa “ku feleleza tulo ya hae.” (Sin. 6:2) Jehova u atuzi kuli nto kaufela ye li kalulo ya lifasi la Satani i swanela ku yundiswa, mi likukuezo za Satani ni madimona a hae ni zona li swanela ku feliswa. Pili, Babilona yo Mutuna, bona bulapeli kaufela bwa buhata, bu ka feliswa. Jehova u ka itusisa baeteleli ba linaha ku yundisa “lihule” leo le li maswe. (Sin. 17:16, 17) Ku zwa fo, Kreste u ka felisa mibuso kaufela ye mwa lifasi la Satani. Mi Jesu ya bizwa kuli “lingeloi la mukoti,” u ka feleleza tulo ya hae ka ku nepela Satani ni madimona a hae mwa mukoti. (Sin. 9:1, 11; 20:1-3) Ha lu nyakisiseñi mo ne li polofitezwi likezahalo zeo kwa Samu 45.

11. Kreste u ezañi kuli a lwanele “niti”?

¹¹ Mu bale Samu 45:4. Mulena ha lwani ndwa ka mulelo wa kuli a hape linaha kamba kuli a ise batu mwa butanga. Ku na ni mabaka a swanela a tisa kuli Mulena a ye kwa ndwa. U ya kwa ndwa ilikuli a lwanele “niti,” buikokobezo ni “ku luka.” Jehova ki yena feela ya na ni tukelo ya ku busa pupo kaufela. Taba yeo ki yona taba ya butokwa hahulu ya “niti” ye tokwa ku silelezwa. Satani ha naa kwenuhezi Mulimu, naa bonisize kuli Jehova naa si na tukelo ya ku busa. Ku zwa feela ka nako yeo, madimona ni batu ba zwezipili ku lwanisa niti ya butokwa yeo. Ye se li nako ya kuli Mulena ya ketilwe ki Jehova a itukiseze ku lwana ndwa ni ku bonisa kuli Jehova ki yena feela ya na ni tukelo ya ku busa.

12. Mulena u ezañi kuli a lwanele buikokobezo?

¹² Mulena hape u ya kwa ndwa ilikuli  a lwanele “buikokobezo.” Jesu u zwezipili ku toma mutala o munde ka ku ba ya ikokobeza ni ku utwa Ndatahe. (Isa. 50:4, 5; Joa. 5:19) Batu kaufela ba Mulena ba ba sepahala ba swanela ku latelela mutala wa hae mi ba swanela ku ikokobeza ha ba nze ba utwa Jehova yena Mubusi wa bona mwa lika kaufela. Batu ba ba ikokobeza ni ba ba utwa Mulimu ki bona feela ba ba ka fiwa tohonolo ya ku pila fa lifasi le linca la Mulimu.—Zak. 14:16, 17.

13. Kreste u ezañi kuli a lwanele “ku luka”?

¹³ Mulena hape u lwanela “ku luka.” Ku luka ko ki “ku luka kwa Mulimu,” kamba likuka za Jehova ze bonisa lika ze lukile ni ze si ka luka. (Maro. 3:21; Deut. 32:4) Isaya naa polofitile cwana ka za Jesu Kreste: “Mulena u ka busa ka ku luka.” (Isa. 32:1) Ka nako ya ka busa, Jesu u ka tisa “mahalimu a manca ni lifasi le linca” ili mo batu kaufela ba ka eza ze lukile. (2 Pit. 3:13) Seo si talusa kuli mutu kaufela ya ka pila mwa lifasi le linca u ka tokwa ku latelela likuka za Jehova ze ama ze lukile ni ze si ka luka.—Isa. 11:1-5.

14. Lizoho la bulyo la Kreste li ka peta cwañi lika ze sabisa? (Mu bone siswaniso se si fa likepe 3)

¹⁴ Walisamu u bulela kuli Mulena u ya kwa ku lwana inzaa tamile mukwale fa noka. (Samu 45:3) Mi cwale u zwisa mukwale ka lizoho la hae la bulyo ni ku kalisa ku itusisa ona. Walisamu naa polofitile cwana ka za Jesu: “La bulyo la hao li ka ku konisa ze sabisa.” (Samu 45:4) Jesu Kreste ha ka taha ku to sinya lifasi la Satani fa Armagedoni, u ka peta lika ze ka sabisa lila za hae. Ha lu zibi hande nzila ya ka itusisa Mulena kwa ku sinya lifasi la Satani. Kono ze lu ziba kikuli za ka eza Jesu kaufela li ka sabisa batu ba ne ba sa utwi litemuso za Mulimu ili ba ba hanile ku busiwa ki Mulena. (Mu bale Samu 2:11, 12.) Ha naa polofita za ku fela kwa lifasi la Satani, Jesu naa bulezi kuli batu ne ba ka “weleliswa ki ku saba ni ku libelela lika ze taha mwa lifasi, kakuli maata a kwa mahalimu a ka zikinyeha.” Hape naa bulezi kuli: “Mi cwale ba ka bona Mwanaa mutu ha taha mwa lilu ka maata ni ka kanya ye tuna.”—Luka 21:26, 27.

15, 16. Ki bo mañi ba ba ka ba mwa limpi ze latelela Kreste mwa ndwa?

¹⁵ Taba ya ku taha kwa Mulena “ka maata ni ka kanya ye tuna” ku to tula lila za Mulimu, i talusizwe mwa buka ya Sinulo. Buka ya Sinulo i li: “Na bona lihalimu li kwaluhile, mi na bona pizi ye sweu. Mi ya naa i pahami u bizwa ya Sepahala ni wa Niti, mi u atula ni ku lwana ka ku luka. Hape, limpi ze kwa lihalimu ne li mu latelela li nze li pahami lipizi ze sweu, mi ne li apezi line ye nde, ye sweu, ye kenile. Mi mwa mulomo wa hae ku zwa mukwale o mutelele, o buhali, kuli a kone ku nata macaba ka ona, mi u ka a lisa ka mulamu wa sipi. Hape u hatikela silubelo sa mabifi a buhali bwa Mulimu ya Maata-Ote.”—Sin. 19:11, 14, 15.

¹⁶ Ki bo mañi ba ba ka ba mwa “limpi ze kwa lihalimu” ze latelela Jesu mwa ndwa? Mangeloi naa swalisani ni Jesu ha naa tamile mukwale wa hae fa noka lwa pili ni ku lundula Satani ni madimona a hae mwa lihalimu. (Sin. 12:7-9) Taba yeo i lu tusa ku utwisisa kuli fa ndwa ya Armagedoni, mangeloi a kenile ni ona a ka ba mwa limpi za Kreste. Kana ku na ni ba bañwi hape ba ba ka ba mwa limpi za Kreste? Jesu naa sepisize Bakreste ba ba tozizwe kuli: “Ya tula ni ya mamela likezo za ka, ku isa kwa mafelelezo, ni ka mu fa maata fahalimwaa macaba, mi u ka lisa batu ka mulamu wa sipi kuli ba tubakwe tuemba-emba sina lipiza za lizupa, sina ha ni filwe maata ao ki Ndate.” (Sin. 2:26, 27) Kacwalo, Bakreste ba ba tozizwe, ili bao ka nako  yeo ba ka be ba zuselizwe kwa lihalimu ni bona ba ka ba mwa limpi ze kwa lihalimu. Ba ba tozizwe ba ka swalisana ni Jesu ha ka eza lika “ze sabisa” kuli a yundise macaba a maswe.

17. (a) Pizi ye sweu ya pahami Kreste i swanisezañi? (b) Mukwale ni buta li swanisezañi?

¹⁷ Mu bale Samu 45:5. Mulena u pahami fa pizi ye sweu, mi taba yeo i yemela ndwa ye kenile ili ye lukile mwa meeto a Jehova. (Sin. 6:2; 19:11) Kwandaa mukwale wa lwezi, Mulena hape u shimbile buta. Mwa Bibele lu bala kuli: “Na talima, mi na bona pizi ye sweu; mi ya naa i pahami naa sweli buta; mi naa filwe kuwani ya bulena, mi a ya a nzaa tula ni ku feleleza tulo ya hae.” Mukwale ni buta li swaniseza linzila za ka yundisa ka zona lila za hae Kreste.

18. Ki lika mañi ze ka ezahala Kreste ha ka itusisa “masho” a hae?

¹⁸ Ka ku itusisa manzwi a litoko, walisamu naa polofitile cwana ka za Mulena: “Masho a hao a buhali; macaba a wela fafasi fapilaa hao, a yo taba lila za mulena kwa pilu.” Ku ka ba ni sinyeho ye tuna mwa lifasi kaufela. Bupolofita bwa Jeremia bu bulela kuli: “Kabakaleo ba ba bulailwe ki Muñaa Bupilo mwa lizazi le, ba ka ba teñi ku zwa mwa neku le liñwi la lifasi ku isa mwa neku le liñwi la lifasi.” (Jer. 25:33) Bupolofita bo buñwi bo bu bulela ka za taba ye swana bu li: “Na bona hape lingeloi le li yemi mwa lizazi, mi la huweleza ka linzwi le lituna mi la li kwa linyunywani kaufela ze fufa mwa mbyumbyulu: ‘Ha mu te kwanu, mu kubukane hamoho kwa mulalelo o mutuna wa Mulimu, kuli mu ce nama ya malena ni nama ya bazamaisi ba masole ni nama ya baana ba ba tiile ni nama ya lipizi ni ya ba ba li pahami, ni nama ya batu kaufela, ya ba ba lukuluhile hamohocwalo ni ya batanga ni ya ba banyinyani ni ba batuna.’”—Sin. 19:17, 18.

19. Kreste u ka feleleza cwañi tulo ya hae?

¹⁹ Ha sa felisize lifasi le li maswe la Satani, Jesu Kreste, Mulena ya kanya, u ka “pahama mwa koloi ya tulo.” (Samu 45:4) Kreste u ka feleleza tulo ya hae ka ku nepela Satani ni madimona a hae mwa mukoti. Jesu ni ba 144,000 ha ba nze ba busa ka lilimo ze 1,000 inze ba li mwa lihalimu, Satani ni madimona a hae ba ka ina mwa mukoti wo. (Sin. 20:2, 3) Diabulosi ni madimona a hae ha se ba nepezwi mwa mukoti, ku ka swana feela inge kuli ba shwile kakuli ha ba na ku kona ku tahisa butata bufi kamba bufi. Batu kaufela fa lifasi ba ka ikola ku busiwa ki Mulena ku si na ku kukuezwa ki Satani ni madimona a hae. Pili lifasi kaufela li si ka ba kale paradaisi, ku na ni nto ye ñwi hape ye ka lu fa tabo, ni ku fa tabo Mulena ni ba 144,000. Lu ka nyakisisa nto ye nde yeo mwa taba ye tatama.