1, 2. ¿Baʼaxten kʼaʼanaʼan k-ojéeltik baʼax ku yaʼalik le Salmo 45?

JUNTÚUL rey ku náajmatik u nojbeʼenkúuntaʼaleʼ u natʼmaj u tsiimin táan u bin utiaʼal u defendertik u jaajil bey xan baʼax toj. Ken tsʼoʼokok u xuʼulsik tiʼ tuláakal u enemigoʼobeʼ, ku tsʼoʼokol u beel yéetel u kiʼichpan novia, tsʼoʼoleʼ mantatsʼ kun kʼaʼajsbil yéetel kun kiʼikiʼtʼantbil. Lelaʼ letiʼe bix jeʼel u jáan tsoʼolol baʼax ku yaʼalik le Salmo 45.

² Baʼaleʼ le baʼax ku tsolik le Salmo 45, maʼ chéen junpʼéel tsikbal ku tsʼoʼokol ich kiʼimak óolaliʼ. Le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼ jach kʼaʼanaʼantakoʼob tumen yaan u yil yéetel k-kuxtal bejlaʼeʼ bey xan teʼ kʼiinoʼob ku taaloʼoboʼ. Le oʼolaleʼ koʼoneʼex xakʼaltik baʼax ku yaʼalik le salmoaʼ.

3, 4. 1) ¿Máakalmáak le «jatsʼuts tʼaanoʼob» ku kʼuchul t-puksiʼikʼaloʼ, yéetel baʼax jeʼel u péeksik u beet k-puksiʼikʼaleʼ? 2) ¿Baʼax k-kʼaʼaytik yoʼolal juntúul rey? 3) ¿Baʼax kʼiin tu pʼáatal k-aakʼ «bey u nuʼukul le j-maʼalob tsʼíiboʼ»?

³ (Xok Salmo 45:1.) Tu puksiʼikʼal le salmistaoʼ jóokʼ «jatsʼuts tʼaanoʼob» ka tʼaanaj tiʼ juntúul rey. Ich hebreoeʼ meyajnaj le tʼaan «look wa popokʼlook» utiaʼal u yaʼalaʼal bix yanil u puksiʼikʼaloʼ. Úuchik u tʼaan tiʼ le reyoʼ le salmistaoʼ tu yuʼubaj bey táan u look u  puksiʼikʼaleʼ, yéetel u yaakʼeʼ pʼáat «bey u nuʼukul [wa u punzón] le j-maʼalob tsʼíiboʼ».

⁴ Toʼon xaneʼ k-ilkeʼ u maʼalob péektsilil u Reino Cristoeʼ «jatsʼuts tʼaanoʼob» ku kʼuchul t-puksiʼikʼal. Le maʼalob péektsilaʼ maas jatsʼutschaj tu jaʼabil 1914, tumen desde teʼ jaʼaboʼ maʼ chéen ku tʼaan tiʼ junpʼéel gobierno bíin yanakiʼ, baʼaxeʼ tiʼ junpʼéel gobierno tsʼoʼok u yantal teʼ kaʼanoʼ. Lelaʼ letiʼe «u maʼalob péektsilil le Reino» k-kʼaʼaytik «tiʼ tuláakal yóokʼol kaab utiaʼal ka ojéeltaʼak tumen u kajnáaliloʼob tuláakal kaajoʼob[oʼ]» (Mat. 24:14). ¿Táan wa xan u look k-puksiʼikʼal yoʼolal u maʼalob péektsilil le Reinooʼ? ¿K-tsʼáaik k-óol wa k-kʼaʼayt le maʼalob péektsiloʼ? Jeʼex le salmistaoʼ, toʼon xaneʼ k-tʼaan yoʼolal juntúul rey. K-kʼaʼaytikeʼ Jesucristoeʼ tsʼoʼok u tsʼaʼabal u beet u Reyil teʼ kaʼanoʼ. Tsʼoʼoleʼ k-aʼalik tiʼ le máaxoʼob táan u gobernaroʼob yéetel le máaxoʼob yanoʼob yáanal u páajtaliloʼob ka u chaʼa u nuʼuktaʼaloʼob tumen le reyoʼ (Sal. 2:1, 2, 4-12). Ken meyajnaktoʼon le Biblia utiaʼal k-kʼaʼaytajoʼ k-aakʼeʼ ku pʼáatal «bey u nuʼukul le j-maʼalob tsʼíiboʼ».

5. 1) ¿Baʼaxoʼob kiʼichkelemkúunt Jesús? 2) ¿Bix tu yaʼalil «jatsʼuts tʼaanoʼob» le Reyoʼ, yéetel bix jeʼel k-beetik jeʼex letiʼeʼ?

⁵ (Xok Salmo 45:2.) Le Bibliaoʼ maʼatech u jach aʼalik bix Jesús. Baʼaleʼ tumen minaʼan u kʼebaneʼ jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ «kiʼichkelem». Baʼax maas kiʼichkelemkúunteʼ letiʼe úuchik u chúukpajal u yóol tiʼ Jéeobaoʼ. Tsʼoʼoleʼ tu kʼaʼaytaj le Reino yéetel «jatsʼuts tʼaanoʼob[oʼ]» (Luc. 4:22; Juan 7:46). ¿K-beetik wa jeʼex Jesús teʼ kʼaʼaytaj yéetel ku meyajtoʼon jatsʼuts tʼaanoʼob utiaʼal k-kʼuchul tu puksiʼikʼal le máakoʼoboʼ? (Col. 4:6.)

6. ¿Bix úuchik u kiʼikiʼtʼantaʼal Jesús utiaʼal kʼiinoʼob minaʼan u xuul?

⁶ Tumen chúukpaj u yóol Jesuseʼ, kiʼikiʼtʼantaʼab le kʼaʼaytaj tu beetoʼ yéetel ka tsʼoʼok u kʼubik u kuxtaleʼ yaan uláakʼ baʼax tsʼaʼabtiʼ tumen Jéeoba. Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Le ka tu beetuba wíinikileʼ, [Jesuseʼ] tu mixbaʼalkúuntubaeʼ ka tu yuʼubaj tʼaan kex yanchaj tak u kíimil tiʼ junpʼéel u cheʼil muʼyaj. Tu yoʼolal xan lelaʼ, Dioseʼ tu tsʼáaj tiʼ Cristo junpʼéel puesto maas nojoch, yéetel ichil u yutsileʼ tu tsʼáajtiʼ le kʼaabaʼ maas nojoch tiʼ tuláakal le uláakʼ kʼaabaʼoboʼ, utiaʼal beyoʼ, tu kʼaabaʼ Jesuseʼ ka xolak tuláakal máak —le máaxoʼob yanoʼob teʼ kaʼanoʼ, teʼ Luʼumaʼ bey xan le yanoʼob yáanal luʼumoʼ—, yéetel ka u yaʼal tu táan tuláakaleʼ Jesucristoeʼ Yuumtsil utiaʼal u nojbeʼenil Dios, le Taataoʼ» (Fili. 2:8-11). Jéeobaeʼ tu kiʼikiʼtʼantaj Jesús utiaʼal ‹kʼiinoʼob minaʼan u xuul› úuchik u kaʼa kuxkíintik yéetel ‹pʼáat minaʼan u páajtalil le kíimil tu yóokʼoloʼ› (Rom. 6:9).

7. ¿Baʼaxten ku yaʼalaʼal maas maʼalob yéeyaʼabik Jesús tiʼ uláakʼ reyoʼob?

⁷ (Xok Salmo 45:6, 7.) Jesuseʼ jach u yaabiltmaj le justiciaoʼ yéetel u pʼekmaj tuláakal baʼal jeʼel u taasik suʼtsilil tiʼ u Taataeʼ, le oʼolal yéeyaʼab tumen Jéeoba utiaʼal u beet u Reyil. Jéeobaeʼ tu «chupaj» Jesús «yéetel kiʼimak óolal» maas tiʼ uláakʼ reyoʼob taaloʼob tiʼ Judá, tu chʼiʼibal David. ¿Bix tu beetil? Jéeobaeʼ maʼ chéen tu yéeyaj utiaʼal u beetik u Reyiliʼ, baʼaxeʼ tak utiaʼal u beetik u maas nojchil tiʼ le sacerdoteʼoboʼ (Sal. 2:2; Heb. 5:5, 6). Jesús xaneʼ maʼ yéeyaʼab jeʼex u yéeyaʼal u reyiloʼob Israeleʼ tumen yéeyaʼab  yéetel kiliʼich muukʼ. Tsʼoʼoleʼ u Reinoeʼ teʼ kaʼan yanoʼ, maʼ way Luʼumeʼ.

8. 1) ¿Baʼaxten k-ojel toj u gobernar Jesús? 2) ¿Baʼaxten jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ «[Dioseʼ u] jalaʼach kʼáancheʼ» Jesús?

⁸ Tu jaʼabil 1914, Jéeobaeʼ tu beetaj Reyil u Paal. U «jalaʼachileʼ junpʼéel jalaʼachil toj», le oʼolal yaan u yantal justicia yéetel mix máak jelaʼan ken u paktil. Letiʼeʼ yaan u derechoil u beetik u Reyil tumen «[Dios u] jalaʼach kʼáancheʼ», wa Jéeoba yéeymil. Tsʼoʼoleʼ u jalaʼach kʼáancheʼeʼ «minaʼan xuʼulul tiʼ». ¿Máasaʼ kiʼimak a wóol a meyajtik Jéeoba yáanal u páajtalil le Rey u tsʼaamoʼ?

9, 10. 1) ¿Baʼax kʼiin ka tu kʼaxnakʼtaj u espada Cristo, yéetel baʼax tu beetaj? 2) ¿Bix kun meyaj u espada Cristo maas táanil?

⁹ (Xok Salmo 45:3.) Jéeobaeʼ ku yaʼalik tiʼ le Rey ka u kʼaxnakʼt u espadaoʼ. Yéetel le tʼaanoʼobaʼ táan u yaʼaliktiʼ ka u castigart le máaxoʼob maʼ tu tsʼáaikubaʼob yáanal u nuʼuktajoʼ (Sal. 110:2). Tumen Cristo juntúul Rey maʼ tu páajtal u ganartaʼaleʼ, ku yaʼalaʼal juntúul «xibil máak». Tu jaʼabil 1914 tu kʼaxnakʼtaj u espada utiaʼal u jóoʼsik Satanás yéetel u kʼasaʼan angeloʼob teʼ kaʼanoʼ (Apo. 12:7-9).

¹⁰ Lelaʼ chéen u káajbal le baʼax ken u beet le Reyaʼ, tumen maʼ «u tsʼáanchaʼat [...] tu chúukaʼanil» u enemigoʼobiʼ (Apo. 6:2). Maʼ u xuʼuls tiʼ Satanás, u kʼasaʼan angeloʼob yéetel tuláakal le máaxoʼob yanoʼob yáanal u páajtalil way Luʼumoʼ. Yáaxeʼ yaan u xuʼulsik tiʼ le Nojoch Babilonia, wa tuláakal le religionoʼob maʼatech u kaʼanskoʼob u jaajiloʼ. Tiʼ Jéeobaeʼ yaan u meyaj le gobiernoʼob yaan way Luʼum utiaʼal u xuʼulsik tiʼ le «koʼolel chéen bey u máanoʼ» (Apo. 17:16, 17). Ken tsʼoʼokkeʼ le Reyoʼ yaan u xuʼulsik junpuliʼ u gobierno Satanás yaan way Luʼumeʼ. Cristo, «u angelil le taamkach chʼeʼenoʼ», yaan u tsʼáanchakʼ tu chúukaʼanil ken u pul Satanás yéetel u kʼasaʼan angeloʼob teʼ taamkach chʼeʼenoʼ (Apo. 9:1, 11; 20:1-3). Koʼoneʼex ilik bix u yaʼalik le Salmo 45 kun úuchloʼ.

11. ¿Bix u baʼateʼel Cristo «tu yoʼolal le jaajoʼ»?

¹¹ (Xok Salmo 45:4.) Le Reyoʼ maʼ tu baʼateʼel chéen utiaʼal u chʼaʼik kaajoʼob wa luʼumiloʼob. Letiʼeʼ ku baʼateʼel tu yoʼolal baʼax maʼalob. U natʼmaj u tsiimin utiaʼal u ‹baʼateʼel tu yoʼolal le jaajoʼ, le maʼalob pʼis óoloʼ yéetel le kabal óolaloʼ›. ¿Bix u «baʼateʼel tu yoʼolal le jaajoʼ»? Letiʼe ken u defendert le derecho yaan tiʼ Jéeoba utiaʼal u gobernartik tuláakal baʼaloʼ. Le ka líikʼ Satanás tu contra Dioseʼ tu beetaj u tuklaʼal minaʼan u derechoil u gobernar. Desde teʼ kʼiin jeʼeloʼ le kʼasaʼan angeloʼob yéetel le wíinikoʼoboʼ bey xan u beetkoʼoboʼ. Tsʼoʼok u kʼuchul u yorail u natʼik u tsiimin le Rey yéeyaʼan tumen Dios utiaʼal u yeʼesik yaan u derechoil u gobernar Jéeobaoʼ.

12. ¿Bix u baʼateʼel le Rey yoʼolal ‹le kabal óolaloʼ›?

¹² Le Rey xanoʼ u natʼmaj u tsiimin utiaʼal u baʼateʼel tu yoʼolal ‹le kabal óolaloʼ›. Tumen letiʼ u juntúuliliʼ Paal Dioseʼ, tu yeʼesaj kabal óolal yéetel tu tsʼáajuba yáanal u nuʼuktaj u Taata (Isa. 50:4, 5; Juan 5:19). Tuláakal le máaxoʼob chúukaʼan u yóoloʼob tiʼ le Reyoʼ bey xan unaj u beetkoʼoboʼ. Le máaxoʼob beetik beyoʼ yaan u kuxtaloʼob teʼ túumben luʼum u yaʼalmaj u tsʼáaik Diosoʼ (Zac. 14:16, 17).

13. ¿Bix u baʼateʼel Cristo yoʼolal le ‹maʼalob pʼis óoloʼ›?

¹³ Tsʼoʼoleʼ Cristoeʼ u natʼmaj u tsiimin utiaʼal u baʼateʼel tu yoʼolal ‹le maʼalob pʼis óoloʼ›. Letiʼeʼ «u justicia Dios» ku defendertik, wa le derecho yaan tiʼ Dios utiaʼal u yaʼalik baʼax uts yéetel baʼax kʼaasoʼ (Rom. 3:21; Deu. 32:4). Isaíaseʼ tu yaʼalaj yoʼolal Jesucristo: «Juntúul [rey] utiaʼal u beet baʼax toj» (Isa. 32:1). U gobierno Jesuseʼ yaan u  taasik le «túumben kaʼan» yéetel le «túumben Luʼum[oʼ]», teʼeloʼ «yaan u yantal justiciaiʼ» (2 Ped. 3:13). Bey túunoʼ tuláakal le máaxoʼob kun kajtaloʼob teʼ túumben luʼumoʼ yaan u beetkoʼob baʼax ku yaʼalik Jéeoba (Isa. 11:1-5).

14. ¿Baʼaxoʼob ken u beet Cristo yéetel u x-noʼoj kʼab? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

¹⁴ Le táan u bin le Reyoʼ u kʼaxnakʼtmaj u espada (Sal. 45:3). Baʼaleʼ ku kʼuchul u súutukil u jíilpaytik yéetel u x-noʼoj kʼab. Le salmistaoʼ tu yaʼaleʼ Jesuseʼ yéetel u «x-noʼoj kʼabeʼ ku beetik nukuch máaktsiloʼob [wa baʼaloʼob ku sajakkúuntik máak]» (Sal. 45:5). Tu kʼiinil Armagedoneʼ Jesucristoeʼ yaan u jóokʼol baʼateʼel utiaʼal u tsʼoʼokbesik baʼax u yaʼalmaj Dios. Teʼ kʼiinoʼ yaan u beetik nukuch baʼaloʼob kun sajakkúuntik u enemigoʼob. Maʼ k-jach ojel baʼaxoʼob kun meyaj tiʼ Jesús utiaʼal u xuʼulsik tiʼ u kʼasaʼan yóokʼol kaab Satanasiʼ, baʼaleʼ le baʼaxoʼob ken u beetoʼ yaan u sajakkúuntik le máaxoʼob maʼ tu beetoʼob le baʼax tu yaʼalaj Dios yéetel maʼ tu tsʼáajubaʼob yáanal u páajtalil le Reyoʼ (Sal. 2:11, 12). Jesuseʼ tu yaʼalaj baʼax kun úuchul tu tsʼook kʼiinoʼob: «Le máakoʼoboʼ yaan u desmayaroʼob tumen jach saajkoʼob yoʼolal le baʼaloʼob ku yilkoʼob ku taal u kʼiinil u yúuchul way Luʼumeʼ, tumen tak le baʼaloʼob yanoʼob teʼ kaʼan yaan u muukʼoʼoboʼ yaan u tíitaʼaloʼob». Tu yaʼalaj xan: «Letiʼ túun ken ilaʼak u taal u Paal máak ichil junpʼéel múuyal yéetel páajtalil bey xan yéetel nojoch nojbeʼenil» (Luc. 21:26, 27).

15, 16. ¿Máaxoʼob táakaʼanoʼob ichil u soldadoʼob Cristo?

¹⁵ U libroil Apocalipsiseʼ ku yaʼalikeʼ le Reyoʼ yaan u taal «yéetel páajtalil bey xan yéetel nojoch nojbeʼenil». Apóstol Juaneʼ tu yaʼalaj: «Tin wilaj jeʼekʼab le kaʼanoʼ, yéetel, ¡ileʼex!, juntúul sak tsíimin; le máax natʼmiloʼ ku kʼaabaʼtik Chúukaʼan óolal yéetel Jaaj, letiʼeʼ ku juzgar yéetel ku yeʼesik justicia ken baʼatelnak. Tsʼoʼoleʼ u soldadoiloʼob kaʼaneʼ táan u binoʼob tu paach u natʼmoʼob sak tsíiminoʼob, yéetel u búukintmoʼob jach maʼalob lino, sak yéetel limpio. Tu chiʼeʼ ku jóokʼol junpʼéel chowak espada jach puputsʼkil utiaʼal u beetik loob tiʼ le kaajoʼoboʼ, yéetel yaan u nuʼuktikoʼob yéetel junpʼéel xóolteʼ de hierro. Tsʼoʼoleʼ letiʼ pupuʼchaʼatik le uva yaan tu pilail u pʼujaʼanil Diosoʼ, u Yuumil tuláakal páajtalil» (Apo. 19:11, 14, 15).

¹⁶ ¿Máaxoʼob táakaʼanoʼob ichil u «soldadoiloʼob kaʼan» ken u yáantoʼob Cristo teʼ baʼateloʼ? Jesuseʼ áantaʼab tumen «u angeloʼob» ka tu kʼaxnakʼtaj u espada utiaʼal u jóoʼsik Satanás yéetel u kʼasaʼan angeloʼob teʼ kaʼanoʼ (Apo. 12:7-9). Le oʼolal jeʼel u páajtal k-aʼalikeʼ le angeloʼoboʼ yaan u yantaloʼob ichil u soldadoʼob Cristo tu kʼiinil Armagedón. ¿Yaan wa uláakʼ máaxoʼob kun táakpajal ichil le soldadoʼoboʼ? Jesuseʼ u yaʼalmaj tiʼ le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ: «Le máax kun tsʼáanchaakʼ teʼ baʼateʼel, yéetel ku tsʼoʼokbesik tak tu xuul le baʼaxoʼob tin waʼalaj ka beetaʼakoʼ, yaan in tsʼáaik páajtalil tiʼ tu yóokʼol le kaajoʼoboʼ, utiaʼal u nuʼuktik le máakoʼob yéetel junpʼéel xóolteʼ de hierrooʼ. Le máakoʼob túunoʼ yaan u xeʼexetʼaʼaloʼob jeʼex u xeʼexetʼaʼal pʼúuloʼobeʼ, jeʼel bix tsʼoʼok u tsʼaʼabalten xan u páajtalil in beetik tumen in Taataoʼ» (Apo. 2:26, 27). Bey túunoʼ le yéeyaʼanoʼoboʼ yaan xan u táakpajloʼob ichil u soldadoʼob Cristo, teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ tsʼokaʼaniliʼ u binoʼob kaʼaneʼ. Tiaʼanoʼob tu yiknal ken u beet baʼaloʼob ku beetik u sajaktal máak utiaʼal u nuʼuktik le kaajoʼob yéetel junpʼéel xóolteʼ de hierrooʼ.

17. 1) ¿Baʼax ku chíikbesik le sak tsíimin u natʼmaj Cristooʼ? 2) ¿Baʼax ku chíikbesik le espada yéetel le arcooʼ?

¹⁷ (Xok Salmo 45:5.) Le Reyoʼ u natʼmaj  juntúul sak tsíimin, leloʼ ku chíikbesikeʼ le baʼateʼel ku beetkoʼ tu táan Jéeobaeʼ toj yéetel maʼalob (Apo. 6:2; 19:11). Tsʼoʼoleʼ le Reyoʼ maʼ chéen junpʼéel espada u chʼaʼamiʼ, tak junpʼéel arco. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Tsʼoʼoleʼ paakatnajeneʼ, yéetel, ¡ileʼex!, juntúul sak tsíimin; le máax natʼmiloʼ u machmaj junpʼéel arco; ka tsʼaʼab junpʼéel corona tiʼ, yéetel jóokʼ táan u tsʼáanchaʼatik u enemigoʼob, jóokʼ utiaʼal u tsʼáanchaʼatikoʼob tu chúukaʼanil». Le espada yéetel le arcooʼ ku chíikbesik le baʼaxoʼob kun meyaj tiʼ Cristo utiaʼal u xuʼulsik tiʼ u enemigoʼoboʼ.

18. ¿Baʼaxten ku yaʼalaʼal «puputsʼkil» u flechaʼob le Reyoʼ?

¹⁸ Le salmistaoʼ tu yaʼaleʼ puputsʼkil le flechaʼob kun meyaj tiʼ le Reyoʼ, yaan u táatsʼ máansik u puksiʼikʼal u enemigoʼob yéetel yaan u lúubul le kaajoʼob tu táanoʼ. Tiʼ tuláakal yóokʼol kaab kun antal kimenoʼob, le profeta Jeremíasoʼ tu yaʼalaj: «Le máaxoʼob [ken u] kíims Yuumtsil tiʼ le kʼiinoʼ, bíin pʼáatakoʼob jayakbal tu nakʼliloʼob le luʼumaʼ» (Jer. 25:33). Juan xaneʼ tu yaʼalaj: «Tin wilaj xan juntúul ángel waʼalakbal tu tojil le Kʼiinoʼ; letiʼeʼ kʼaʼam tʼaanajeʼ ka tu yaʼalaj tiʼ tuláakal le chʼíichʼoʼob ku xikʼnaloʼob teʼ kaʼanoʼ: ‹Koʼoteneʼex wayeʼ, muchʼabaʼex utiaʼal le nojoch janal ken u beet Diosoʼ, utiaʼal ka a jaanteʼex u bakʼel reyoʼob, u bakʼel comandanteʼob, u bakʼel le máaxoʼob muʼukʼaʼanoʼoboʼ, u bakʼel tsíiminoʼob bey xan u bakʼel le máaxoʼob natʼmiloʼoboʼ; utiaʼal ka a jaanteʼex xan u bakʼel tuláakal máak, le palitsiloʼoboʼ bey xan le maʼ palitsiloʼoboʼ, le nuuktakoʼoboʼ bey xan le mejentakoʼoboʼ›» (Apo. 19:17, 18).

19. ¿Bix ken u tsʼok tsʼáanchaʼatil u enemigoʼob Cristo?

¹⁹ Ken tsʼoʼokok u xuʼulsik tiʼ u kʼasaʼan yóokʼol kaab Satanaseʼ, Jesucristo, le Reyoʼ, yaan u seguer u «bin táanil» utiaʼal u tsʼáanchaʼatik u enemigoʼob (Sal. 45:4). Tu tsʼookeʼ yaan u pulik Satanás yéetel u kʼasaʼan angeloʼob teʼ taamkach chʼeʼenoʼ, tiʼ kun pʼáatloʼob ichil le mil jaʼaboʼob kun reinar Jesucristooʼ (Apo. 20:2, 3). Satanás yéetel u kʼasaʼan angeloʼobeʼ yaan u pʼáatloʼob bey kimenoʼobeʼ tumen maʼ kun páajtal u beetkoʼob mix baʼal. Bey túunoʼ le máaxoʼob kun pʼáatal kuxtal way Luʼumoʼ, mix máak kun túulchʼintkoʼob u beetoʼob baʼax kʼaas le oʼolal yaan u páajtal u beetkoʼob tuláakal baʼax ku yaʼalik le Reyoʼ. Chéen baʼaleʼ táanil tiʼ u yilkoʼob bix u suut Paraísoil le Luʼumaʼ; le máaxoʼob kun pʼáatal kuxtal way Luʼum, le Rey bey xan le yéeyaʼanoʼoboʼ yaan u yantal uláakʼ baʼax oʼolal u múul kiʼimaktal u yóoloʼob. Teʼ tuláakʼ xookoʼ yaan k-ilik baʼax kun beetik u kiʼimaktal u yóoloʼob.