A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

Careltu Hna Sinin Biahalnak

Careltu Hna Sinin Biahalnak

Kumzabu pakhatnak i Judah mi hna nih Messiah ‘i ruahchan’ awkah zei a ruang hna dah an ngeih?

Tipil petu Johan chan ah “mizapi cu an i ruahchannak kha a hung ṭhang i Johan hi aho ko dah a si hnga, amah hi Messiah cu a si sual hnga maw, tiah an ruat lengmang.” (Luka 3:15) Mah caan ah Judah mi hna nih Messiah a ra lai tiah zeicah an i ruahchan? An i ruahchannak a ruang tampi a um.

Jesuh a chuah tikah Bethlehem khua pawng i ramlak ah an tuurun a zohkhenhmi tuukhal pawl sinah Jehovah vancungmi cu a lang. (1) Vancungmi nih hitin a thanh: “Tuzan hrimhrim ah hin David khua chungah nan Khamhtu kha a chuak cang, Khrih Bawipa cu!” (Luka 2:8-11) Mah hnuah “vancung ralkapbu nganpi cu vancungmi sinah khan an rung lang i Pathian kha hla in an thangṭhat: * ‘A sang bik van ah khin Pathian cu thangṭhat si ko seh, Cun a dawtmi hna umnak vawlei ah hin remnak um ko seh,’ tiah an ti.”—Luka 2:13, 14.

Mah an thanhmi cu aa toidormi tuukhal hna cungah huham a ngei tuk. Tuukhal hna cu Bethlehem ah an kal colh i Josef le Mary le ngakchiate Jesuh kha an hmuh hna tikah “amah kong i vancungmi nih a chimmi kha an chimh hna.” Mah tikah “tuukhal pawl nih an chimmi a theimi paoh cu an khuaruah a har dih.” (Luka 2:17, 18) “A theimi paoh” timi bia nih tuukhal hna nih Josef le Mary lawng si loin midang zong an chimh hna ti a langhter. Tuukhal pawl cu an kir tikah “an va hmuhmi le an theihmi ruangah khan Pathian cu an thangṭhat; vancungmi nih a chimh hna bantukte khan a si taktak ko.” (Luka 2:20) Mah tuukhal hna nih an theihmi thawngṭha kha chim loin an um lo.

Mary nih a fater kha Moses Nawlbia nih a hal hnaning in Jerusalem biakinn i a kalpi tikah profet nu Anna nih “Pathian cu a thangṭhat i Pathian nih Jerusalem cu a tlanh ṭhan lai tiah a hngakmi vialte hna sinah khan ngakchiapa kong kha a chim.” (2) (Luka 2:36-38; Ex. 13:12) Cucaah Messiah a chuahnak kong thawngṭha cu a thang thluahmah.

Mah hnuah “arfi zohthiammi hna kha nichuahlei in Jerusalem khua ah khan an ra i, ‘Judah siangpahrang a si lai dingmi ngakchia a chuakmi cu khuazei ah dah a um? A arfi nichuahlei in a chuah kha kan hmuh i amah biak awkah cun atu hi kan ra,’ an ti.” (Matt. 2:1, 2) Mah bia kha “Herod Siangpahrang nih a theih tikah a awlok a chong ngaingai i cu bantuk cun Jerusalem khuami vialte hna zong kha an si ve. Tlangbawi upa hna le Phungbia cawnpiaktu saya hna kha a pumh hna i, ‘Khuazei ah dah Messiah cu a chuah lai?’ tiah a hal hna.” (3) (Matt. 2:3, 4) Cucaah mi tampi nih Messiah a si hngami a phan cang timi thawng kha an theih. *

A hmasa i kan rak langhter cangmi Luka 3:15 nih Judah mi cheukhat nih Tipil petu Johan kha Khrih a si kho tiah an rak ruah kha a langhter. Asinain cutin an ruahmi kha Johan nih hitin a chimnak thawngin a donghter: “Ka hnu in a ra lai ding pa nih cun Thiang Thlarau le mei in tipilnak aan pek hna lai. Amah cu keimah nakin tampi in a ngan deuh; kei cu a kedan putu hmanhah kaa tlak lo.” (Matt. 3:11) Johan chimmi bia nih Judah mi hna kha Messiah ratnak kong he aa tlaiin an lung a thawhter chinchin ko hna lai.

Kumzabu pakhatnak i Judah mi hna nih Messiah ratnak caan tuak awkah Daniel 9:24-27 i zarh 70 kong chimchungbia kha an hmang maw? An hman khawh men ko nain fiang tein kan chim kho lo. Jesuh chan ah mi hna cu zarh 70 tuakning he aa tlaiin ruahnak a phunphun an ngei, asinain an ruahning cu tuchan kan hngalhthiam ning he pakhat hmanh aa lo lo. *

Judah miphun an si tiah ruahmi Essenes tiah auhmi thetse ram ah a ummi hna nih kum 490 a dih lai ah Messiah pahnih an chuak lai tiah an cawnpiak hna. Asinain a caan tuaknak ah Daniel chimchungbia an hman le hman lo cu kan hngal lo. An rak hman hmanhah anmahte lawngin a ummi hna ruahnak cu a dang Judah mi hna ruahnak cungah zeitindah huham a ngeih ti cu ruah awkah a har ngai.

Kumzabu pakhatnak a dih hnu hmanhah Judah mi cheukhat nih zarh 70 cu a voikhatnak biakinn a rawh caan, BC 607 in aa thawk i a voihnihnak biakinn a rawh caan, AD 70 ah a dih tiah an ruah. A cheu nih mah chimchungbia kha BC 170 hrawng in aa thawkmi Maccabee chan chungah a tling tiah an ruah. Cucaah Judah mi hna cu zarh 70 relnak ah an lung aa khat lo.

Lamkaltu hna le a hmasa Khrihfa hna nih zarh 70 kong chimchungbia kha ṭha tein an hngalhthiam ahcun Jesuh Khrih cu Messiah a si ti le a caante bak ah a phan ti kha an chim ko lai. Asinain a hmasa Khrihfa hna nih cutin an rak chim ti a langhtermi thil zeihmanh a um lo.

A dang a ruang pakhat zong hi zoh rih hmanh. Thawngṭha ṭialtu hna nih Jesuh Khrih thawngin a tlingmi Hebru Baibal i chimchungbia hna kha an chim tawn. (Matt. 1:22, 23; 2:13-15; 4:13-16) Asinain Jesuh Khrih ratnak cu zarh 70 chimchungbia he aa pehtlai tiah ahohmanh nih an ṭial bal lo.

A tawinak: Jesuh chan i mi hna nih zarh 70 kong chimchungbia kha ṭha tein an hngalhthiam le hngalhthiam lo cu kan hngal lo. Asinain Judah miphun pawl nih Messiah a rat lai an rak i ruahchannak a ruang ṭha pawl kha Thawngṭha cauk ah kan hmuh khawh.

^ cat. 4 A hramthawk Greek Baibal ah cun vancungmi hna nih hla an sa tiah a ti lo, Pathian an thangṭhat ti lawngin a ti.

^ cat. 7 Arfi zohthiam pawl nih nichuahlei “arfi” le “Judah siangpahrang” a chuahnak cu zeitindah an pehtlaihter, Israel ram i khual an tlawn lioah Jesuh a chuahnak thawngpang an theih caah a si hnga maw tiah kan ruah khawh men.

^ cat. 9 Zarh 70 chimchungbia he aa tlaiin tuchan kan hngalhthiam ning kha Baibal Cawnpiakmi Taktak Cu Zeidah A Si? timi cauk cahmai 197-199 zoh.