Ame ngöne la hneijine i Ioane Bapataiso, “kola teqene hnei nöjei ate, nge angat’ asë a mekun’ e kuhu hni angate maine Ioane la Keriso, maine tha eje kö?” (Luka 3:15) Pine nemene matre kola mekun hnene la angetre Iudra laka, tro la Mesia a traqa ngöne la ijine cili? Nyimutre la itre kepin.

Thupene la hna hnaho Iesu, hna mama la angela i Iehova kowe la itretre thupë mamoe ngöne la itre hlapa, ezine Betheleema. ⁽¹⁾ Önine lai angela: “Hna hnahone thatraqai nyipunie ngöne la drai celë ngöne la lapa i Davita la Ate iamele, ene Keriso Joxu.” (Luka 2:8-11) Thupene lai, angela cememine “la ka ala nyimu cate qa hnengödrai, kola atrunyi Akötesie, me hape, * Atrunyi Akötesieti jë e koho qa, nge tingetingë hë e celë fen, thene la nöjei ate hna hnim.”—Luka 2:13, 14.

Eje hi laka, hna ketr la hni ne la itretre thupë mamoe hnene la ithuemacanyi celë. Ame hnei angatre hna canga tro Betheleema, nge öhnyi Iosefa ha me Maria me Iesu, lo medreng, “ame hnei angate hna amamane la hna thue macanyi angate göi nekönate cili.” Ame hë la thangane lai, “angat’ asë itete deng’ a haine la nöjei ewekë hna qaja koi angate hnei angete thupë mamoe.” (Luka 2:17, 18) Ame la kola hape, “angat’ asë itete deng,” tre, kolo lai a qaja ka hape, tha itretre thupë mamoe kö a ithanata hmekuje koi Iosefa me Maria, ngo koi itre xane fe. Ame hna hmaca ju la itretre thupë mamoe, “kola atrune me ole koi Akötesie qa ngöne la nöjei ewekë asë hnei angate hna denge me goeën, tune lo hna qaja koi angat.” (Luka 2:20) Eje hi laka, tha hnene kö la itretre thupë mamoe hna lapa fë la itre ewekë ka loi hnei angatre hna drenge göi Keriso!

Hnei Maria hna traqa fë la pane nekö i nyiidro e Ierusalema matre amamai nyëne koi Iehova, tune lo hna amekötine hnene la Trenge Wathebo i Mose, ame hnei Ana perofeta hna “ole koi Akötesie, me qeje nyidë koi angat’asë angete teqene la thupene mele e Ierusalema.” ⁽²⁾ (Luka 2:36-38; Eso. 13:12) Haawe, kolo pala hi a ithuemacanyine tune lai la traqa ne la Mesia.

Ame hë e thupen, “traqa ha la nöjei magoi e Ierusalema qa kohië ; öni angate, ka hape, E ka anganyidë la hna hnahone Joxu i angete Iuda ? ke öhnë hë huni e kohië la wëtesiji anganyidë, nge traqa ha huni troa atrunyi anganyidë.” (Mat. 2:1, 2) Ame la kola drenge lai hnei Heroda Joxu, “nyidëti a ce hnehengazo me angete Ierusalema asë. Ame hnei nyidëti hna icasikeune la angete huje ka sisitia, me itete cinyihanyi ne la nöj,  me hnyingë angate la hna troa hnaho Keriso ngön.” ⁽³⁾ (Mat. 2:3, 4) Haawe, atrehmekune hë la itre atr ka ala nyimu ka hape, traqa ha lo ka troa Mesia! *

Ame lo xötre hna fejane ngöne la qaan, ene la Luka 3:15, tre kola mekune hnei itre xa atre Iudra ka hape, Ioane Bapataiso la Keriso. Ngo, Ioane pe a lepe trije la mekune cili me hape: “Ame anganyidëti calemi, te, hlemu e koho hung, tha ijiji ni kö troa xome trongëne la lue tenge ne hnatrapaca i anganyidë ; tro anganyidëti a bapataiso nyipunie hnei [u]ati [h]mitöte, me eë.” (Mat. 3:11) Ngo ame lai hna qaja hnei Ioane, tre, tha nyine tro kö a thupatëne la itreqe i angatr.

Hnene kö la itretre Iudra ngöne la hneijine i Keriso hna thele troa atre la ijine troa traqa la Mesia, jëne lo itre hna perofetane göne lo 70 lao wiik hna qaja ngöne Daniela 9:24-27? Ma celë jë hi hnei angatre hna kuca, ngo thatre pe së. Eje hi laka, tru hnei mekune ka isazikeu göne lo lai 70 lao wiik ngöne la hneijine i Iesu, nge pëkö ka iasenyi memine la aqane trotrohnine së enehila. *

Hnene la itre Esséniens, itre xa hmi ka xulu qa ngöne la hmi angetre Iudra, hna mekune ka hape, ame ngöne pune la 490 lao macatre, lue Mesia ka troa traqa, ngo tha mama kö koi së ka hape, hnei angatre jë kö hna atre lai, qa ngöne la hnei angatre hna thele ewekë jëne la itre hna perofetane hnei Daniela. Maine aqane kuca i angatre hi lai, jole tro sa mekune ka hape, tro la angetre Iudra a kapa la hna thele ewekë hnene la neköi hmi cili ka huliwa cas.

Ame ngöne la itre macatre ka tru hadredre M.K., hnene la itre xa atre Iudra hna mekune ka hape, ame la 70 lao wiik, tre, ketre hnepe ijine hna nyiqaane ekö lo kola thë lo pane ēnē ngöne lo 607 M.P.K (ite macate pate pete kö Keriso.) uti hë lo kola thë lo hnaaluene ēnē lo 70 M.K. (ite macate i Keriso), nge itre xan a mekune ka hape, ame la kola eatre la itre ewekë cili, tre, hmekune lo hneijine i itre Maccabée, tru hadredre lao macatre M.P.K. Haawe, tha thele kö angatre troa traqa kowe la mekune ka cas göne la aliene lo 70 lao wiik.

Tha trotrohnine hnywane kö la 70 lao wiike ngöne lo hneijine i Iesu, ke, maine ka loi ju, tro hi sa atre ka hape, hnene la ange aposetolo me itre Keresiano ngöne lo itre macatre 100 me 200 M.K, hna xome la mekune cili göi troa anyipicine ka hape, traqa ha la Mesia hna thingehnaean, ene Iesu Keriso. Ngo pëkö enyipicine ka hape, hnene la itre Keresiano hna xötrethenge la mekune cili.

Hetre ketre ewekë nyine tro sa wang. Hna lapaa qaja hnene la itre ka cinyihane la itre evangelia ka hape, hna eatre koi Iesu Keriso la itre xa hna perofetane ngöne la Itre Hna Cinyihane Qene Heberu. (Mat. 1:22, 23; 2:13-15; 4:13-16) Ngo qa ngöne la itre hna perofetane cili ka eatre hë, pëkö ka qaja la aqane eatrëne la 70 lao wiik göne la troa mama la Mesia.

Eje hi laka, thatreine kö së troa qaja ka hape, trotrohnine hnyawa hi la itre atr ngöne lo hneijine i Iesu la aliene la 70 lao wiik. Ngo ame pe, hetrenyi ngöne la itre evangelia la itre kepine ka tru matre itre atr a “treqene” la Mesia.