Na bilumbu ya Yoane Mbotiki, “bantu vandaka kuvingila mpi bo yonso vandaka kuyindula na bantima na bo sambu na Yoane nde, ‘Ziku yandi lenda vanda Kristu?’” (Luka 3:15) Sambu na nki Bayuda vandaka kuyindula nde Mesia ta kwisa na ntangu yina? Bikuma kele mingi.

Na nima ya kubutuka ya Yezu, Wanzio ya Yehowa basikilaka bangungudi yina vandaka kudisa mameme na bo na nseke yina vandaka pene-pene ya Betelemi. ⁽¹⁾ Wanzio tubaka nde: “Bubu yai, na mbanza ya Davidi, bo me butila beno Ngulusi, yina kele Kristu, Mfumu.” (Luka 2:8-11) Na nima, “bawanzio mingi kwisaka kuvukana ti wanzio yina, bo vandaka kukumisa Nzambi mpi kutuba nde: a ‘Nkembo na Nzambi kuna na zulu, mpi na ntoto ngemba na kati ya bantu yina Nzambi ke ndimaka.’”—Luka 2:13, 14.

Ntembe kele ve nde, nsangu yai vandaka ti bupusi ya ngolo na bangungudi yina ya kudikulumusa. Na mbala mosi, bo kwendaka na Betelemi, mpi ntangu bo monaka Yozefi, Maria mpi mwana na bo Yezu, “bo zabisaka mambu yina wanzio songaka bo na yina me tala mwana yai ya fioti.” Ebuna, “bantu yonso yina waka yitukaka sambu na mambu yina bangungudi songaka bo.” (Luka 2:17, 18) Bangogo “bantu yonso yina waka” ke monisa nde katula Yozefi mpi Maria, bangungudi zabisaka mpi bantu ya nkaka diambu yina. Na nima, ntangu bangungudi vandaka kuvutuka, bo landaka “kukembila Nzambi mpi kukumisa yandi sambu na mambu yonso ya bo waka mpi monaka, kaka mutindu bo songaka bo.” (Luka 2:20) Ntembe kele ve nde, bangungudi yina bumbaka ve nsangu ya kitoko yina bo waka sambu na Kristu!

Ntangu Maria nataka mwana na yandi yina ya ntete na Yeruzalemi sambu na kusonga yandi na Yehowa, mutindu Nsiku ya Moize vandaka kulomba, profete Ana “yantikaka kuvutula matondo na Nzambi mpi kutubila mambu ya me tala mwana yina na bantu yonso yina vandaka kuvingila luguluku ya Yeruzalemi.” ⁽²⁾ ( Luka 2:36-38; Kub. 13:12) Yo yina, nsangu ya me tala kukwisa ya Mesia landaka na kuyalumuka.

Na nima, “bantu ya ke zabisaka makwisa na nsadisa ya bambwetete katukaka na Esti mpi kwisaka na Yeruzalemi. Bo tubaka nde: ‘Mwana yina me butuka sambu na kuvanda ntotila ya Bayuda kele na wapi? Sambu beto monaka mbwetete na yandi ntangu beto vandaka na Esti, mpi beto me kwisa sambu na kufukamina yandi.’” (Mat. 2:1, 2) Ntangu yandi waka nsangu yai, “ntotila Erode ti bantu yonso ya Yeruzalemi kudiyangisaka mingi. Yandi vukisaka  bamfumu yonso ya banganga-nzambi mpi bansekudi yonso, mpi yandi yantikaka kuyula bo kisika yina Kristu zolaka kubutuka.” ⁽³⁾ (Mat. 2:3, 4) Bantu mingi bakisaka nde Mesia yina bo vandaka kuvingila kwisaka! b

Luka 3:15 yina beto tubilaka na zulu, ke monisa nde Bayuda ya nkaka vandaka kuyindula nde Yoane mbotiki vandaka Kristu. Kansi Yoane manisaka ntembe yina na bangogo yai: “Muntu yina ke kwisa na nima na mono kele ngolo mingi kuluta mono, mpi mono me fwana ve na kukatula basandale na yandi. Muntu yina ta botika beno na mpeve santu mpi na tiya.” (Mat. 3:11) Bangogo yai ya Yoane sadisaka bantu na kulanda kuvingila Mesia.

Keti Bayuda ya mvu-nkama ya ntete salaka bakalkile sambu na kuzaba ntangu yina Mesia fwete kwisa na kutadila mbikudulu ya bamposo 70 yina kele na Daniele 9:24-27? Beto lenda buya dibanza yina ve mpi beto lenda ndima yo ve. Beto fwete zaba nde, bantu vandaka kupesa bantendula ya kuswaswana na bilumbu ya Yezu sambu na bamposo 70, mpi ata ntendula mosi ve ke wakana ti nzayilu yina beto kele na yo bubu yai. c

Baesene, kimvuka mosi ya fioti ya dibundu ya Bayuda vandaka kulonga nde bamesia zole ta basika na nsuka ya bamvula 490, kansi beto lenda kwikila ve nde bantu yina salaka bakalkile na bo na kutadila mbikudulu ya Daniele. Ata bo salaka yo, yo kele mpasi na kuyindula nde Bayuda yonso lendaka kulanda dibanza ya kadibundu yina.

Na mvu-nkama ya zole ya T.B., Bayuda ya nkaka vandaka kukwikila nde bamposo 70 vandaka kutadila mambu yina salamaka yantika kubeba ya tempelo ya ntete na mvu 607 N.T.B. tii na kubeba ya tempelo ya zole na mvu 70 T.B., kansi bankaka yindulaka nde mbikudulu yai lunganaka na nsungi ya Bamakabe na mvu-nkama ya zole N.T.B. Yo kele pwelele nde, kuwakana vandaka ve na mutindu bamposo 70 fwete tangama.

Kana bantu bakisaka mbote-mbote mutindu ya kutanga bamposo 70 na mvu-nkama ya ntete T.B., muntu ya nkaka lenda yindula nde bantumwa mpi Bakristu ya nkaka ya mvu-nkama ya ntete lendaka kusadila nzikisa yina sambu na kumonisa nde Yezu Kristu, Mesia ya lusilu kwisaka na ntangu yina fwanaka kibeni. Kansi, ata nzikisa mosi ve ke monisa nde Bakristu ya ntete salaka mpidina.

Kele ti diambu ya nkaka ya mfunu. Bansoniki ya Baevanzile monisaka nde bambikudulu ya nkaka yina kele na Masonuku ya Kiebreo lunganaka na Yezu Kristu. (Mat. 1:22, 23; 2:13-15; 4:13-16) Kansi, ata nsoniki mosi ve monisaka nde kukwisa ya Yezu na ntoto ke wakana ti mbikudulu ya bamposo 70.

Na bunkufi: Beto lenda kwikila ve nde bantu ya bilumbu ya Yezu bakisaka mbote-mbote ntendula ya mbikudulu ya bamposo 70. Ata mpidina, Baevanzile ke monisa bikuma ya nkaka ya mfunu yina salaka nde bantu “kuvingila” Mesia.