Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Mepuzho Afuma ku Batanga

Mepuzho Afuma ku Batanga

Ñanyi bishinka byalengejile Bayudea ba mu myaka kitota kitanshi ‘kutengela’ Mesiasa?

Mu moba a kwa Yoano Mubatizhi, “bantu byo batengejilenga kwiya kwa Kilishitu, bonse balangulukilenga mu michima yabo pe Yoano amba: ‘Uno kana ye Kilishitu nyi?’” (Luka 3:15) Mambo ka Bayudea o batengejilenga Mesiasa kwiya mu oa moba? Bishinka bibalengejile byavulatu.

Yesu byo asemenwe, malaika wa Yehoba wamwekele ku bakafunga bafungilenga mikooko mungye kwipi na Betelema. Malaika wibabujile’mba: “Lelo mu muzhi wa Davida mwimusemenwa Mupulushi, aye Kilishitu Nkambo.” (Luka 2:8-11) Ponkapo kwi aye malaika “kwaishile jibumba ja nzhita ya mwiulu saka jitota Lesa ne kwamba amba: * ‘Lukumo kwi Lesa mwiulu, ne mutende pano pa ntanda mu bantu baubilwa bibusa kwi aye.’”—Luka 2:13, 14.

Bakafunga beinemekele bingi ino mbila. Mambo ponkapotu bayile ku Betelema, byo bataine Yosefwa ne Maliya ne Yesu saka akiji lukeke, “baambile byo bebabujile pa mambo a uno mwana.” Kabiji bantu “bonse baumvwine bakuminye bingi pa bintu bibabujile bakafunga.” (Luka 2:17, 18) Byambo bya kuba’mba “bonse baumvwine” bibena kumwesha kuba’mba bakafunga babujileko bantu bakwabo kufumyako Yosefwa ne Maliya. Kepo bano bakafunga “babwelele saka batumbijika ne kutota Lesa pa bintu byonse byo baumvwine ne kumona monka mo bebabujilebyo.” (Luka 2:20) Bano bakafunga kechi bazhindaminetu pa bintu byawama byo baumvwine pe Kilishitu ne!

Maliya byo atwajile uno mwananji wamulume mubeji ku Yelusalema na kumumwesha ku meso a Yehoba, byonka byaambile Mizhilo ya Mosesa, ngauzhi wamukazhi aye Ana watendekele “kusanchila Lesa ne kwamba pa mwana ku bonse batengejilenga kupokololwa kwa Yelusalema.” (Luka 2:36-38; Lupu. 13:12) Onkao mambo, mbila ya kwa Mesiasa yakumbenenga monse.

Kepo bashayuka batubangabanga bafumine ku Musela baishile ku Yelusalema ne kushikisha amba: “Kwepi kwasemekelwa mfumu wa Bayudea? Mambo twaji kumona kabangabanga kanji kimye kyo twajinga ku Musela, kabiji twaiya namba tumulambile.” (Mat. 2:1, 2) “Mfumu Heloda byo aumvwine kino, wazhingijile bingi pamo ne bantu bonse ba mu Yelusalema. Kabiji wakonkenye pamo bañanga bakatampe ne banembeshi, ne kwibashikisha kwafwainwe kusemekelwa Kilishitu.” (Mat. 2:3, 4) Onkao mambo, bantu bavula  bayukile kuba’mba: Ukekala Mesiasa kulutwe, wafika! *

Kinembelo kya Luka 3:15, kiji kwatendekela kino kibaba kibena kumwesha kuba’mba Bayudea balangulukilenga’mba Yoano Mubatizhi kampe ye Kilishitu. Nangwa byonkabyo, Yoano wibalengejile kuleka kulanguluka bino byo aambile’mba: “Ubena kwiya panyuma yami wankila bulume, kabiji kechi nakonsha kumuvūla nkwabilo yanji ne. Aye ukemubatizha anweba mu mupashi wazhila ne na mujilo.” (Mat. 3:11) Bino byambo byaambile Yoano bya kwipelula byalengejile bantu kutengela Mesiasa kya kine kine.

Nanchi Bayudea ba mu myaka kitota kitanshi babajile kimye kyafikijilepo Mesiasa kwingijisha bungauzhi bwa milungu 70 buji mu Danyela 9:24-27 nyi? Mu moba ajingako Yesu bantu babajilanga milungu 70 ya bungauzhi mwapusana pusana, kabiji ino mbajilo yabo kechi ipashakotu nangwa pacheche na motwaumvwina buno bungauzhi mu ano moba ne. *

Jibumba ja Bayudea baikalanga mu kiselebwa batelwanga’mba bena Essene bafunjishanga’mba kukeya ba Mesiasa babiji. Mutanshi amba ukafika na kumpelo ya myaka 490. Bino kechi twakonsha kwamba’mba bena Essene babajile bino kwingijisha bungauzhi bwa kwa Danyela ne. Nangwa inge kya kuba bobo baingijishe pa kubala, bino kyamweka Bayudea bavula kechi baitabijile bino ne, mambo kano ka jibumba kaikalanga kwa bunke.

Mu kitota kya myaka ya bubiji bayudea bakwabo baitabijile kuba’mba milungu 70 yatendekele kimye kyaonawinwe nzubo ya Lesa itanshi mu 607 B.C.E., kufika kimye kyo baonawine ya bubiji mu 70 C.E. Kabiji Bayudea bakwabo balangulukanga’mba buno bungauzhi bwafikile kimye kya bukalama bwa bena Makabe mu kitota kya myaka kya bubiji. Onkao mambo, kechi kwajingapo jishinda jimo ja kubajilamo milungu 70 jo baswile bonse ne.

Inge bungauzhi bwa milungu 70 bebumvwine mo bwatala mu myaka kitota kitanshi, batumwa ne bena Kilishitu bakwabo inge bebwambilepo kuba’mba bwamwesheshe’mba Mesiasa, Yesu Kilishitu wafika pa kimye kyafwainwa. Bino kafwako bishinka bimwesha’mba bena Kilishitu batanshi bebumvwine mo bwatala ne.

Kuji kishinka kikwabo kyo twafwainwa kulangulukapo. Banembi ba Mambo awama banembele pa bungauzhi bumo bwa mu Binembelo bya Kihebelu bwafikile mwi Yesu Kilishitu. (Mat. 1:22, 23; 2:13-15; 4:13-16) Pa kuba kafwako nangwa umotu waambapo pa bungauzhi bwa milungu 70 kuba’mba bwafikile mwi Yesu ne.

Byambo bya kupezhako: Kechi kujipo bishinka bimwesha kuba’mba bantu ba mu moba ajingako Yesu baumvwine mwatala bungauzhi bwa milungu 70 ne. Bino mu mambo awama muji bishinka bikwabo byalengejile bantu ‘kutengela’ Mesiasa.

^ par. 4 Baibolo kechi waambapo’mba bamalaika “baimbilenga” kimye kyasemenwe Yesu ne.

^ par. 7 Twakonsha kwipuzha’mba, Nga bashayuka batubangabanga bayukile byepi amba “kabangabanga” kajinga ku Musela kabena kumwesha’mba “mfumu wa Bayudea” wasemwa? Abya baumvwine mbila ya kusemwa kwa kwa Yesu byo bapichilenga mu Isalela nyi?

^ par. 9 Numvwino yetu yakatataka ya milungu 70 ya bungauzhi iji mu buku wa Kibemba wa Angweniko ku Kusesema kwa kwa Daniele! mu kitango 11.