Mu mafuku a Yoano Mubatyiji, bantu bādi “batengele kadi bonso badi balanguluka mu mityima yabo pa mwanda wa Yoano amba, ‘Le abulwe’po kwikala Kidishitu?’” (Luka 3:15) Mwanda waka Bayuda bādi batengele kumweka kwa Meshiasa mu kine kitatyi’kya? Kudi bubinga buvule.

Yesu pa kupwa kubutulwa, mwikeulu wa Yehova wāmwekēle bakumbi bādi balama luombe lwabo mu ntanda kubwipi na Betelema. ⁽¹⁾ Mwikeulu wēbasapwidile amba: “Dyalelo dino’di kubemubutwilwa Umpandiji, ke Kidishitu Mfumwetu kadi.” (Luka 2:8-11) Kupwa, mwikeulu wālondwa na “kibumbo kya divita kya mūlu, kekitendela Leza’mba: * ‘Ntumbo kudi Leza momwa mūlu mulampe, ne pano panshi napo ndoe mu bantu batōkēlwe.’”​—Luka 2:13, 14.

Uno musapu wādi bine na lupusa lukatampe pa bano bakumbi betyepeje. Baendele kiponka na ponka ku Betelema, kadi abo pa kutana Yosefa ne Madia ne Yesu wabo mwana, “basapula myanda yonso yobebalombolanga itala uno mwana mutyetye.” Mfulo mfulō, “bonso baivwene batulumuka bintu byebalombwele bakumbi.” (Luka 2:17, 18) Muneneno wa amba, “bonso baivwene” ulombola’mba bakumbi basapwidile bakwabo pa kyaba kya Yosefa ne Madia. Penepa, bakumbi pa kujokela ku njibo, bādi’nka “batumbija Leza ne kumutendela mwanda wa bintu byonso byobaivwene ne byobamwene, monka mobebalombwedile’byo.” (Luka 2:20) Na bubine bano bakumbi kebālekelepo kusapula bintu biyampe byobaivwene padi Kidishitu!

Kitatyi kyāendele Madia na wandi mwana umbedi ku Yelusalema mwanda wa kukamufikija kudi Yehova, mungya musoñanya wa Mukanda wa Bijila wa Mosesa, Ana mupolofeto mukaji “kafwija’ko Leza ne kunena pa mwanda wa mwana’wa ku bonso badi batengele kunyongololwa kwa Yelusalema.” (Luka 2:36-38; Div. 13:12) Mu uno muswelo, myanda miyampe itala kumweka kwa Meshiasa yasambakana konsokonso.

Mwenda mafuku, “babuká na ñenyenye batambile Kutunduka baiya ku Yelusalema, kebanena’mba: ‘Lelo i kwepi kudi yewa wabutwilwe mulopwe wa Bayuda? Mwanda twamwene lwandi luñenyenye potwadi Kutunduka, netu tubaiya kumufukatyila.’” (Mat. 2:1, 2) Pa kwivwana kino, “Mulopwe Heloda mutyima wamuvutakana ne Yelusalema ense pamo nandi. Penepo wakongakanya bonso babitobo bakulu ne  basonekeji ba bantu, kaebepangula kwine kwādi kunenwe kubutwilwa Kidishitu.” (Mat. 2:3, 4) Ebiya bantu bavule bayuka amba: Meshiasa wālailwe wafika! *

Luka 3:15, utelelwe kūlu, ulombola’mba Bayuda bamo bālangile amba Yoano Mubatyiji ye Kidishitu. Inoko, Yoano wāpatenye uno mulangwe na kunena’mba: “Yewa unonda kunyuma i mukomo kuntabuka, onkifwaninwepo nansha kuvūla bikwabilo byandi. Aye ye ukemubatyija na mushipiditu ujila ne na mudilo.” (Mat. 3:11) Binenwa bya Yoano bya butūkanye kebyātuninyepo kwibakomeja batengele Meshiasa.

Le Bayuda ba mu myaka katwa kabajinji bādi babwanya kupikula bitatyi bya kwiya kwa Meshiasa kukwatañana na bupolofeto bwa mayenga 70 budi mu Danyele 9:24-27? Shi kebādipo na uno mukenga, nankyo kebādipo ba kubwanya. Bubine i buno’mba, kwādi Shintulwilo mivule ipatanya pa mayenga 70 mu mafuku a Yesu, kadi kekudipo nansha imo isenselela ku kwivwanija kwetu kwa dyalelo. *

Bene Esene, bādi belangila kwikala babitobo bene Yuda, bāfundije’mba ba Meshiasa babidi bādi ba kumweka dya ku mfulo kwa myaka 490, ino ketuyukilepo na bubine pene pādi pemanine kupikula kwa bene Esene kwa bupolofeto bwa Danyele. Nansha shi bālongele namino, i bikomo kufwatakanya lupusa lwāikele na nondelo ya bitatyi ne kino kisumpi kya bantu pa Bayuda bonso mu kikonge.

Mu myaka katwa ka bubidi K.K., Bayuda bamo bādi bakulupile amba mayenga 70 āshilwile kitatyi kya tamba konakanibwa kwa tempelo mibajinji mu 607 K.K.K. kutūla ku konakanibwa kwa tempelo ya bubidi mu 70 K.K., ino bakwabo nabo bakwatañanya kufikidila kwa bupolofeto na kitatyi kya Makabe wa mu myaka katwa ka bubidi K.K.K. Nanshi kepādipo kwiivwana kupotoloke pa muswelo wa kubala mayenga 70.

Shi kitatyi kya mayenga 70 kyāivwanikilwe biyampe mu myaka katwa kabajinji K.K., muntu wādi wa kulanga’mba batumibwa ne bene Kidishitu bakwabo ba mu myaka katwa kabajinji, bādi ba kunyemena’ko bu ye bukamoni bulombola’mba Meshiasa wālailwe wāfikile pa kitatyi bu Yesu Kidishitu. Inoko, kekudipo bukamoni bulombola’mba bene Kidishitu babajinji bālongele uno muswelo.

Kudi mwanda mukwabo ufwaninwe kuyukwa. Balembi ba Evanjile bādi balombola kitatyi ne kitatyi’mba, bupolofeto bumobumo budi mu Bisonekwa bya Kihebelu bwāfikidile padi Yesu Kidishitu. (Mat. 1:22, 23; 2:13-15; 4:13-16) Inoko, kekudipo nansha umo mobadi wākwatañenye kumweka kwa Yesu pano pa ntanda na bupolofeto bwa mayenga 70.

Mu kīpi: Ketubwanyapo kubingija’mba bantu ba mu mafuku a Yesu bāivwanije biyampe bupolofeto bwa mayenga 70. Inoko, Maevanjile alombola bubinga bukwabo buyampe bwine bwādi bufwaninwe bantu “kutengela” Meshiasa.