Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Malwihu Kufuma Kudi Antañi

Malwihu Kufuma Kudi Antañi

MALWIHU KUFUMA KUDI ANTAÑI

Chumanyi chaletesheli aYudeya amuyaaka nkulakaji yakusambila ‘atalileña’ Mesiya?

▪ Mumafuku aYowanu Mpapatishu, ‘chadiñi nakutalilawu antu, antu ejima hiyakutoñojoka munyichima yawu nawu Yowanu kwiji diyi Kristu?’ (Luka 3:15) Muloñadi aYudeya chakuhweleleluwu nawu Mesiya wukamwekana hayina mpinji? Kudi yuma yayivulu yaleñeleli akuhweleli mwenimu.

Yesu chavwalikiliyi, kañelu kaYehova kamwekeni kudi atubiña adiña mwisaña nakuhemba nyikoku yawu kwakwihi naBetelemi. Kañelu hakuyila nindi: “Ifuku dalelu, mumukala waDavidi, munavwaliki dehi Chamwinu, diyi kristu, Mwanta.” (Luka 2:8-11) Kuhiñahu ona kañelu amuwanini kudi, “izaza dawakwamwiwulu hiyakuhameka Nzambi, nawu, * Kudi Nzambi mwiwulu dakubadika kwikali kulema, heseki hekali kuwunda hakachi kawantu atiyañayi kuwaha.”—Luka 2:13, 14.

Kubidika kwabidikiluwu añelu kwashikili hanyichima yanana atubiña adizoza. Hohenohu anyamukili nakuya kuBetelemi, chamuwaninuwu Yosefu niMariya nimukeki Yesu, “hiyakutiyakesha nsañu yaniwu mwana yayilejeluwu.” Chafuminumu, ‘Antu ejima chanatiyuwu yuma yayilejeluwu kudi atubiña hiyakuhayama.’ (Luka 2:17, 18) Mazu akwila nawu “Antu ejima chanatiyuwu” amwekeshaña nawu atubiña alejeluku niantu amakwawu bayi aYosefu naMariya hohuku. Kuhiñahu, atubiña chafuntiluwu kumukala, atwalekeluhu “nakulemesha Nzambi, nikumuhameka nayuma yatiyiluwu niyamwenuwu yejima, mwomwayilejeluwu.” (Luka 2:20) Chakadi nikujina ana atubiña adiña nakulejaku antu amakwawu nsañu yayiwahi yatiyiluwu hadi Kristu.

Mariya chamutwaliliyi mwanindi wawedi kuYerusalema kulonda yamuhani kudi Yehova neyi chashimwinuwu muNshimbi yamwinkeluwu Mosi, kaprofwetu wamumbanda Ana ‘watachikili kusakilila Nzambi, nikumushimuna kudi antu ejima adiñi nakutalila kukuula kwamba kakuulawu Yerusalema.’ (Luka 2:36-38; Kwid. 13:12) Dichi, nsañu yakumwekana kwaMesiya atwalekeluhu nakuyishimwina.

Chimwahitili mpinji, kuYerusalema kwenjili ‘akwakuhoña natutumbwa’ afumini kuMusela, ahosheli nawu: “Owu Mwanta wawaYudeya navwaliki, wudi kudihi? Muloña twamweni katumbwa kindi kumusela, tunenzi nakudifukula kudi yena.” (Mat. 2:1, 2) Hakutiya iyi nsañu, ‘Mwanta Herodi, walendumukili nandulu hamu niakwaYerusalema ejima. Hakupompesha akulumpi jawatupristu niansoneki ejima awantu awa, hakuyihula kwamba kavwalikilayi Kristu.’ (Mat. 2:3, 4) Dichi antu amavulu ayilejeli nawu: Mesiya wakaninuwu nashiki dehi. *

Nsona yaLuka 3:15 yatenawu dehi kwiwulu, yashimuna nawu aYudeya amavulu atoñojokeleña nawu Yowanu Mpapatishu diyi wadiña Kristu. Hela chochu Yowanu waleñeleli aleki kujinoka chahosheliyi mazu akwila nawu: ‘Owu wukwinza munyima yami wambadika ñovu, nkwabilu jindi ami kutwesha kujisubula nehi; yena wakayipapatisha naspiritu yajila nikesi.’ (Mat. 3:11) Mazu amawahi ahosheliyi Yowanu aleñeleli aYudeya asweji kuchiñeja Mesiya.

Komana aYudeya amuyaaka nkulakaji yakusambila achindili mpinji yakwinza kwaMesiya kushindamena hawuprofwetu wanyilungu 70 wasonekawu muDanyeli 9:24-27? Hadaha dichachindiluwu, ilaña hitunateli kushimuna jiikaku. Mumafuku aYesu nyilungu 70 adiña nakuyilumbulwila munjila jashiyashana, nawa kwosi ayilukili neyi chitweluka makonu. *

Izanvu dateneneñawu nawu Essenes adikuhweleleli kudi antu amavulu nawu dadiñi izanvu dawaYudeya datañishileña nawu kukamwekana aMesiya ayedi kukukuma kwayaaka 490, ilaña hitunateli kushimuna jiika netu aEssenes achindileña yaaka kushindamena hawuprofwetu waDanyeluku. Hela neyi elili mwenimu, hitunateli kwiteja netu aYudeya amavulu etejeli mwashimwini idi izanvu danyanyaku.

Kushankulu, aYudeya amakwawu akuhweleleli nawu nyilungu 70 yatachikili hampinji yajilumwinuwu tembeli yatachi mu 607 B.C.E. nakushika mpinji yajilumwinuwu tembeli yamuchiyedi mu 70 C.E., ilaña amakwawu amweneña nawu iwu wuprofwetu washikijeweli mumpinji yaMaccabean, yatachikili muyaaka yamuma 170 B.C.E. Dichi akañenyi kuditeja chateleleluwu kuchinda nyilungu 70.

Neyi chakwila aYudeya elukili chikupu chakuchinda mpinji yanyilungu 70, muntu nateli kutoñojoka nindi apostolu niakwaKristu akusambila adi kushimuna nawu Mesiya wakaninuwu Yesu Kristu wamwekeni hampinji yatelela. Ilaña, kwosi wunsahu wamwekeshaña nawu akwaKristu akusambila elili mwenimu.

Kudi wunsahu wukwawu wutwatela kushinshikahu. Akwakusoneka Nsañu Yayiwahi ashimwini nawu wuprofwetu wukwawu wekala muNyikanda yachiHeberu washikijeweli hadi Yesu Kristu. (Mat. 1:22, 23; 2:13-15; 4:13-16) Ilaña, kwosi niwumu wesekeja kumwekana kwaYesu hamaseki nawuprofwetu wanyilungu 70.

Mukwihihisha: Tunateli kuhosha netu antu mumafuku aYesu elukili wanyi chiwahi wuprofwetu wahosha hanyilungu 70. Hela chochu, Nsañu Yayiwahi yashimuna yuma yayiwahi yaleñeleli antu ‘atalileña’ Mesiya.

[Tumazu twaheshina]

^ Bayibolu yashimuna wanyi nawu añelu “embili” hakuvwalika kwaYesu.

^ Tunateli kwihula netu, indi akwakuhoña natutumbwa elukili ñahi chamwenuwu “katumbwa” kanamwekani kumusela nawu “Mwanta wawaYudeya” navwaliki? Indi kwiji hayileñawu kuIsarela atiyili nawu Yesu navwaliki?

^ Hakwila mutiyishishi iwu wuprofwetu wanyilungu 70, talenu mukanda waChibemba waAngweniko ku Kusesema kwa kwa Daniele! kapetulu 11.