Muma wacho ni e ndalo Johana Jabatiso, “nonwang’o ji kiyo, kendo giduto ne giparo e chunygi kuom Johana, ni miti dobed Kristo?” (Luka 3:15) Ang’o momiyo nyalo bedo ni Jo-Yahudi ne kiyo Mesia e kindeno? Nitie gik mang’eny ma ne nyalo miyo gikiye kamano.

Kane onyuol Yesu, malaika mar Jehova nonenore ne jokwath ma ne goyo arita ne kuedhgi e pawe machiegni gi dala mar Bethlehem. Malaika nowachonegi niya: “Tinende onywolnu Jawar e dala Daudi, en Kristo Ruoth.” (Luka 2:8-11) Bang’ mano ‘malaike mang’eny mag oganda polo’ ne oriwo duondgi kanyachiel gi malaikano ka gipako Nyasaye niya: * “Duong’ obed ni Nyasaye e polo malo, kendo kuwe obed e piny kuom joma Nyasaye oyiero.”—Luka 2:13, 14.

Wach ma ne onyis jokwathgo nomulo chunygi ahinya. Ne giwuok mapiyo ma gidhi Bethlehem, to kane giyudo Josef gi Maria kod Yesu ka en nyathi mapod kwar, ‘ne ginyisogi wachno ma nowachnigi kuom nyathino.’ To nikech mano, ‘ji duto ma nowinjo ne owuoro weche ma ne jokwath owachonegi.’ (Luka 2:17, 18) Gima Muma wacho ni “ji duto ma nowinjo,” nyisowa ni jokwath ne owuoyo gi jomoko bende mopogore gi Josef gi Maria. Kae to, sama jokwath ne dok, ne “gidendo kendo pako Nyasaye kuom weche duto ma ne giwinjo kendo neno, ma notimore mana kaka nowachnigi.” (Luka 2:20) Kuom adier, jokwathgo ok noweyo maok onyiso jomoko weche mabeyo ma ne giwinjo kuom Kristo!

Kane Mariam otero wuode makayo Jerusalem mondo ochiwe ne Jehova kaka Chik Musa ne wacho, dhako moro ma jakor miluongo ni Anna ‘nodendo Nyasaye, kendo nowuoyo kuom nyathino ne ji duto ma ne kiyo warruok mar Jerusalem.’ (Luka 2:36-38; Wuok 13:12) Kuom mano, wach ne odhi nyime landore ni osenywol Mesia.

Bang’e, “jo mariek moa e yor wuok chieng’ nobiro Jerusalem, ka gipenjo niya, ‘Ere jalo monywol Ruodh Jo Yahudi? Nikech ne waneno suluene kowuok, omiyo wasebiro mondo [wamiye duong’].’” (Math. 2:1, 2) To ka ‘ruoth Herode nowinjo, kibaji nomake ahinya, gi Jerusalem duto bende. Mi nochoko jodolo madongo gi jondiko duto mag oganda, mopenjogi ka ma onego onywolie  Kristo.’ (Math. 2:3, 4) Kuom mano ji mang’eny nosenyis ni Mesia ma ne girito osechopo! *

Ndiko mar Luka 3:15, ma ne onyis wechene motelo, nyiso ni Jo-Yahudi moko ne paro ni Johana Jabatiso ema ne nyalo bedo ni en Kristo. Kata kamano, Johana geng’o parono kuom wacho niya: ‘Jagono mabiro bang’a oloya gi teko maok awinjora ting’o wuochene; en nobatisu gi roho maler kendo gi mach.’ (Math. 3:11) Weche ma Johana nowacho gi bolruok nyaka bed ni nomedo ji siso mar dwaro ng’eyo ni Mesia en ng’a.

Be dibed ni Jo-Yahudi ne temo goyo kwano mondo ging’e kinde ma Mesia ne dhi biroe ka ginono wach jumbe 70 ma nokor e Daniel 9:24-27? Mano ne nyalore to kata kamano, ok wanyal bedo gadiera chuth ni ne gitimo kamano. Gima wang’eyo gadier en ni e kinde Yesu, ji ne winjo tiend jumbe 70 e yore mopogore opogore, to onge kata achiel kuomgi ma ne lero tiend wachno kaka wang’eye e kindewa masani. *

Jo-Esene, ma ne iparo ni gin din mar Jo-Yahudi mong’anyo, ne puonjo ji ni Mesia ariyo ne dhi biro e giko higini 490, kata kamano ok wan gadier ni Jo-Esene nogoyo kwano ka gitiyo gi weche ma Daniel nokoro. Kata kapo ni ne gitimo kamano, ok ne yot mondo Jo-Yahudi duto orwak puonj ma ne ipuonjo gi din machach kamano.

E kind higini 100 gi 200 E Ndalowa, Jo-Yahudi moko ne wacho ni jumbe 70 ne chakore e kinde ma ne okethie hekalu mokwongo e higa 607 Ka Ndalowa Podi, nyaka kinde ma ne okethie hekalu mar ariyo e higa mar 70 E.N. Jomoko to ne tudo jumbego gi kinde mag Jo-Makabayo e higini mag 200-100 K.N.P. Kuom mano ne onge winjruok makare chuth kuom kaka ne onego okwan jumbe 70.

Ka dine ging’eyo adimba ni jumbe 70 chopo nade e senchari mokwongo E.N., wanyalo bedo gadier ni joote koda Jokristo mokwongo dine otiyo kod wach jumbe 70 mondo ginyisgo maonge kiawa ni Yesu Kristo ma e Mesia manosingi nobiro e wang’e mana kaka nokor. Kata kamano, onge gima nyiso kata matin ni Jokristo mokwongogo notimo kamano.

Ber mondo wang’e wach moro machielo bende. Jondik buge mag Injili ne thoro nyiso ni weche moko ma nokor mayudore e Ndiko mag dho-Hibrania nochopo kuom Yesu Kristo. (Math. 1:22, 23; 2:13-15; 4:13-16) Kata kamano, onge kata achiel kuom ndikogo matudo biro mar Yesu e pinyka gi jumbe 70 ma nokor.

E yo machwok: Ok wanyal wacho gadier kabe e ndalo Yesu ji nong’eyo maber tiend jumbe 70 ma nokor. Kata kamano, buge mag Injili nyisowa weche mamoko makare ahinya manyiso gimomiyo nyalo bedo ni ji ne “kiyo” biro mar Mesia.