Li ta skʼakʼalil li Juan J-akʼvanej ta voʼe, «scotol li cristianoetique te ta xloʼilaj yoʼntonic, yuʼun tsnopic me jaʼ Cristo li Juane» (Luc. 3:15). ¿Kʼusitik srasonal oy yuʼunik li judioetik ti smalaojik chtal Mesías li vaʼ ora taje? Jkʼeltik junantik.

Kʼalal vokʼ xaʼox li Jesuse, li yaj-anjel Jeovae tal ta stojolal junantik jchabichijetik ti yakal tskʼel xchijik ta osiltik ti te nopol ta Belene. Xi laj yal li anjele: «Nax ivocʼ ta Belén te ta slumal David jun Jcoltavanej avuʼunic. Jaʼ Cristo, jaʼ Cajvaltic» (Luc. 2:8-11). Ta mas tsʼakale tal «epal jʼalmantaletic liquemic tal ta vinajel. Laj yalic slequilal Dios, jech laj yalic: “¡Ichʼbiluc ta mucʼ te ta vinajel li Diose! Acʼo sta jun yoʼnton cristianoetic liʼ ta banamil ta sventa slequil yoʼnton li Diose”» (Luc. 2:13, 14). *

Li labal sba aʼyej taje oy kʼusi tijbat-o yoʼontonik spasel li jchabichijetik ti bikʼit yakʼoj sbaike. Ta anil noʼox batik ta Belén, kʼalal la staik li uni olol ti te xchiʼuk li María xchiʼuk Josee, «bat spuquic cʼusi iʼalbatic ta sventa li olole». Ta skoj taje «scotol li bochʼotic laj yaʼyic cʼusi laj yal li jchabichijetique, toj chʼayel icʼot yoʼntonic» (Voʼon la jpaskutik ta kursiva; Luc. 2:17, 18). Kʼalal chal «scotol li bochʼotic» xie, maʼuk noʼox te smakojbe skʼoplal ti kʼoponatik li José xchiʼuk Mariae, moʼoj, yuʼun te kapal skʼoplal li yan krixchanoetike. Ta mas tsʼakale, li jchabichijetike «laj yichʼic batel ta mucʼ; laj yalbeic batel slequilal li Diose, yuʼun laj xa yaʼyic, laj xa yilic scotol jech chac cʼu chaʼal iʼalbatique» (Luc. 2:20). Lek jamal xvinaj ti muʼyuk la snakʼik li lekil aʼyej laj yaʼiik ta sventa li Cristoe, yuʼun laj yalik batel.

Kʼalal laj yikʼ batel li sba yol María ta Jerusalén sventa chakʼ ta stojolal Jeovae, jech kʼuchaʼal chal onoʼox li Smantal Moisese, li j-alkʼop Anae «la stojbe ta vocol Dios ec. Lic spucbe scʼoplal li olole; laj yalbe scotol li bochʼotic smalaojic coltael te ta Jerusalene». (Voʼon la jpaskutik ta kursiva; Luc. 2:36-38; Éx. 13:12.) Taje jaʼ jech puk batel skʼoplal ti kʼusi ora chvul li Mesiase.

Ta mas tsʼakale, «te icʼotic ta Jerusalén jayibuc bijil viniquetic snaʼic sqʼuelel cʼanaletic liquemic tal ta sloqʼueb cʼacʼal. Jech la sjaqʼuic: —¿Bu voqʼuem xanaʼ li bochʼo ta xʼoch ta ajvalilal avuʼunic, voʼoxuc li judiooxuque? Yuʼun laj quilbecutic tal scʼanalil te ta sloqʼueb cʼacʼal, jech litalcutic, tal quichʼcutic ta mucʼ— xiic» (Mat. 2:1, 2). Kʼalal laj yaʼi jech «li Herodese, lic loʼilajuc yoʼntonic xchiʼuc scotol li jnaclumetic ta Jerusalene. Li Herodese lic yicʼan scotol li banquilal paleetique xchiʼuc li jchanubtasvanejetic yuʼunique; la sjacʼbe bu scʼoplal  ta xvocʼ li Cristoe». (Voʼon la jpaskutik ta kursiva; Mat. 2:3, 4.) Jaʼ yuʼun ta anil noʼox laj yaʼiik epal krixchanoetik ti vul xa li Mesías ti albil xa onoʼox skʼoplale. *

Li Lucas 3:15, ti laj kaltik ta slikebale, chakʼ ta ilel ti jlom judioetike la snopik ti xuʼ van jaʼ Cristo li Juan J-akʼvanej ta voʼe. Pe akʼo mi jech, li Juane laj yal ta melel ti mu jechuk kʼalal xi laj yale: «Yan li bochʼo tsʼacal ta xtal cuʼune jaʼ echʼem svuʼel. Li vuʼune muʼyuc cʼusi xuʼ cuʼun; acʼo me yichʼbel batel xonob, mu xuʼ cuʼun. Li stuque jaʼ chayacʼboxuc avichʼic Chʼul Espíritu xchiʼuc cʼocʼ» (Mat. 3:11). Ti kʼu yelan bikʼit laj yakʼ sba Juan ta sventa li kʼusi laj yale, jaʼ te tijbat-o yoʼontonik sventa svul mas yoʼontonik ta sventa Mesías li judioetike.

Li judioetik ta baʼyel sigloe, ¿mi jaʼ van la stunesik li albilkʼop ta sventa 70 xemana ti te chal ta Daniel 9:24-27 sventa snaʼik kʼusi ora chvul li Mesiase? Taje xuʼ van jech, pe mu xuʼ xkaltik ti jech ta melele. Li kʼusi melele jaʼ ti jelajtik onoʼox ti kʼu yelan chalik ta sventa li albilkʼop ta 70 xemana li krixchanoetik ta skʼakʼalil Jesuse, xchiʼuk mi junuk xkoʼolaj ti kʼu yelan chichʼ chapbel smelolal li avie. *

Li Esenios sbiike, ti ep buchʼutik chalik ti jaʼik jtsop jchʼunolajeletik yuʼun judioetik ti nakalik ta takixokol balumile, jaʼ chanubtasvanik ti tal chaʼvoʼ Mesías ti jaʼo kʼot ta pasel ti kʼu sjalil jalij li 490 jabile. Pe mu xuʼ xkaltik mi jaʼ te la stsakik ta venta li albilkʼop laj yal Daniele. Akʼo mi jech, tsots chkaʼitik snopel ti skotol judioetik xojtikinik li kʼusitik lek xcholet kʼotanuk ta pasel ti mi jaʼ jtsop krixchanoetik ti solel xchʼakoj sbaik ta stojolal li yantike.

Li ta xchibal sigloe, li yan judioetike yalojik ti 70 xemanae lik ta sjabilal 607 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike, kʼalal laj yichʼ lajesel ta sba velta li chʼulnae ti jaʼ to tsuts kʼalal laj yichʼ lajesel ta xchibal velta li chʼulna ta sjabilal 70 ta jkʼakʼaliltike. Yantik xtoke, jaʼ tstsakik ta venta li skʼoteb ta pasel li albilkʼop ti kʼot ta pasel ta skʼakʼalil macabeoe, ti lik ta sjabilal 170 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike. Jaʼ yuʼun, li judioetike muʼyuk lek laj yaʼibeik smelol ti kʼu yelan chichʼ chapel li 70 xemanae.

Ti lajuk xa onoʼox yaʼibeik lek smelolal li albilkʼop ta sventa li 70 xemana li baʼyel jchʼunolajeletike xchiʼuk li jtakboletike, jaʼ la stunesik jechuk sventa xalik ti jaʼ li Mesías ti albil xa onoʼox skʼoplal li Jesucristoe, yuʼun jaʼo vul jechuk ti kʼusi ora albile. Pe chʼabal sprevailtak ti jech la spasik li baʼyel jchʼunolajeletik taje.

Oy to kʼusi xuʼ xkaltik xtok. Yuʼun laj onoʼox yalik jtsʼibajometik yuʼun Evanjelio ti albilkʼopetik ta Tsʼibetik ta Hebreo Kʼope kʼot ta pasel ta stojolal Jesucristo (Mat. 1:22, 23; 2:13-15; 4:13-16). Toj yan sba ta aʼiel, yuʼun mi junuk buchʼu la stsʼiba li albilkʼop ta sventa li 70 xemana ti jaʼ chalbe skʼoplal li Jesucristoe.

Jaʼ yuʼun, mu xuʼ xkaltik ta jamal ti laj yaʼibeik lek smelolal li krixchanoetik ta skʼakʼalil Jesús li albilkʼop ta sventa li 70 xemanae; pe jaʼuk li Evanjelioetike chal yan lek srasonaltak ti chloʼilaj yoʼontonik ta smalael kʼusi ora chvul li Mesiase.