Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

 YƐ TETEDWƐKƐ

Diedi Nwo Sini Mɔɔ Ɛnyia Ɛvolɛ 100

Diedi Nwo Sini Mɔɔ Ɛnyia Ɛvolɛ 100

“Ɔzɔho Adiema Russell ɔtɛla Adiema Russell mumua ne!”—Nrenya bie mɔɔ nleanle “Photo-Drama” ne bie wɔ 1914 la edwɛkɛ ɛne.

BƐLUMUALE bɛyele “Photo-Drama of Creation” sini ne mɔɔ bɛyɛle kɛ bɛfa bɛaboa menli bɛamaa bɛalie Baebolo ne bɛali kɛ ɔle Nyamenle Edwɛkɛ la, ye ɛvolɛ 100 ɛne. Wɔ zɔhane mekɛ ne, ɛnee ngakyihakyililɛ, tendɛtia ɛsesebɛ, nee adwenle nu keseeyɛlɛ ɛzɛkye menli dɔɔnwo diedi, noko “Photo-Drama” ne bɔle ye nolo kɛ Gyihova a le Bɔvolɛ ne a.

Charles T. Russell mɔɔ ɛnee li Baebolo Sukoavoma ne ati la, kpondɛle ndenle kpalɛ mɔɔ bɛdua zo a menli dɔɔnwo bade Baebolo ne anu nɔhalɛ ne la. Ɛnee Baebolo Sukoavoma ne ɛva mbuluku ɛli gyima ɛvolɛ mɔɔ bo 30. Kɛkala bɛnyia debie fofolɛ mɔɔ bɛbava bɛali gyima: sini mɔɔ nuhua nvoninli ne mɔ keha bɛ nwo.

EDWƐKPA MƆƆ BƐDUA NVONINLI ZO BƐBƆ YE NOLO

Bɛbɔle ɔ bo bɛyɛle sini mɔɔ ɛdendɛlɛ ɛmboka nwo la wɔ ɛvolɛ 1890 ne mɔ anu. Wɔ ɛvolɛ 1903 ne anu, yɛɛ bɛyele asɔne nu sini wɔ New York City asɔne bie anu a. Yemɔti, mekɛ mɔɔ Russell vale akɛnrasesebɛ bɔle “Photo-Drama” ne ɛyɛlɛ bo wɔ 1912 la, ɛnee bɔ zo mɔɔ menli mɔɔ yɛ sini la ɛbɔ sini mɔɔ nuhua menli keha bɛ nwo la ɛyɛlɛ bo a. Ɔnwunle kɛ adenle ɛhye mɔɔ bɛdua zo bɛdi adwelie la bamaa menli mɔɔ ɛnrɛhola Baebolo ne anu nɔhalɛ ne kenga wɔ mbuluku nu la ade.

Bɛfa dɔnehwele mɔtwɛ a bɛyɛ “Photo-Drama” ne mɔɔ bɛhyɛ nuhua nna la a. Baebolo nu ɛdendɛlɛ nzinrenzinra 96 mɔɔ awie mɔɔ bɛze ɔ ne kpalɛ wɔ zɔhane mekɛ ne la ɛmaa bɛhye bɛgua apawa zo la a wɔ nu a. Ɛnee edwɛne mɔɔ ɔyɛ fɛ kpalɛ la boka nvoninli ne mɔ anwo. Menli mɔɔ ze ye ɛyelɛ nye zo kpalɛ la bɔle ɛdendɛlɛ ne nee edwɛne ne wɔ gramafuu zo na bɛyele nvoninli ne mɔ mɔɔ bɛva kɔla bɛyɛ la bɛhilele. Baebolo nu adawu mɔɔ menli dɔɔnwo ze la yɛɛ bɛta bɛye a.

“Ɔvi mekɛ mɔɔ bɛbɔle nwɔlɔra ɔkɔdwu mekɛ mɔɔ Kelaese Ɛvolɛ Apenle Ko Tumililɛ ne bara ye awieleɛ wɔ anyunlunyia nu la anwo nvoninli a wɔ nu a.”—F. Stuart Barnes, ɛnee yeli ɛvolɛ 14 wɔ 1914

Yɛnyianle sini ne anwo ninyɛne dɔɔnwo yɛvile gualilɛma mɔɔ bɛyɛ sini nwo ninyɛne la ɛkɛ. Ɛnee nvoninliyɛvoma mɔɔ bɛze gyima kpalɛ mɔɔ bɛwɔ Philadelphia, New York, Paris, nee London la ɛyɛ sini ne anwo nvoninli dɔɔnwo ɛmaa yɛ. Mediema  mɔɔ bɛwɔ ɛleka mɔɔ bɛyɛ nvoninli nwo gyima wɔ Bɛtɛle la yɛle dɔɔnwo, na saa bie bubu a bɛyɛ bie bɛsie ɔ bo zo. Yɛdɔle nvoninli ne mɔ bie, noko Bɛtɛle abusua ne anu amra bie mɔ yɛle bɛ nwo kɛ Ebileham, Ayezeke, yɛɛ anwumabɔvolɛ ne mɔɔ zile Ebileham adenle mɔɔ yeammaa yeanva ɔ ra ne yeambɔ afɔle la wɔ Yonkers, New York bɛmanle bɛhyele bɛ nvoninli.—Mɔl. 22:9-12.

Ɛnee ɔhyia gyima ɛsesebɛ nee mediema dɔɔnwo moalɛ na bɛahola bɛaye “Photo Drama of Creation” ne bahile

Adiema bie mɔɔ ɛnee boka Adiema Russell anwo la hanle hilele adwelie kɛlɛvoma kɛ ɛhye bamaa “menli dɔɔnwo anye alie Ngɛlɛlera ne anwo adɛla debie biala mɔɔ [bɛyɛ] kɛ bɛfa bɛadɛlɛ asɔne edwɛkɛ nu la.” Asoo ɛsɔfo ne mɔ anye bɛalie deɛ ɛhye mɔɔ bɛyɛ kɛ bɛdua zo bɛamaa menli mɔɔ sunsum nu ɛhɔne ɛlɛku bɛ aleɛ la anwo ɔ? Keleseɛnemaanle ne anu mgbanyima dendɛle tiale “Photo-Drama” ne, bie mɔ bɔbɔ luale mɛlɛbɛla nee anyetele adenle zo zile ye ɛnleanlɛ adenle. Wɔ ɛleka bie, ɛzonlenlɛ nu mgbanyima bie mɔ bɔle adwenle bɛmanle bɛnluanle laete ne.

Menli mɔɔ die nyɛvolɛ mɔɔ vi asafo ngakyile mɔɔ wɔ ɛkɛ anu la vale Brohyua mɔɔ “Photo-Drama” ne anwo Nvoninli wɔ nu la manle menli dɔɔnwo ne mɔɔ rale la

Bɛvale baagye mɔɔ bɛhɛlɛ “Pax” wɔ zo na Gyisɛse ngakula nu nvoninli la zo la bɛmanle bɛ. Baagye ne hakyele ahenle mɔɔ ɔbɔ la kɛ ɔle “anzondwolɛ ralɛ”

Noko akee, menli dɔɔnwo yile nwɔhoalilɛ ɛleka ne mɔ kɛ bɛnea “Photo-Drama” ne mɔɔ bɛndua nwolɛ ɛhwee la. Wɔ United States, ɛnee bɛnea “Photo-Drama” ne wɔ azuamgbole 80 azo kenle ko biala. Ɔzinle bie mɔ anwo kɛ bɛlɛnea bɛ ‘sini mɔɔ nuhua menli tendɛ’ mɔɔ lumua la. Ɔlua nvoninli mɔɔ pɛ nu ndɛndɛ la azo, bɛnwunle akɔlɛ ralɛ mɔɔ ɛlɛfa ɔ nloa afiti kolonvia ne mɔɔ ɔvea nu nee felawɔse mɔɔ ɛlɛkpakye la. Mɔɔ ɛnee abɔdeɛ nwo nrɛlɛbɛvolɛma ɛha la zile Gyihova nrɛlɛbɛ kpole ne dawua. Kɛmɔ yɛhanle ye wɔ mɔlebɛbo ne la, mekɛ mɔɔ nrenya bie nwunle kɛ Adiema Russell ɛlɛkilehile “Photo-Drama” ne anu la, ɔhanle kɛ tendɛvolɛ ne zɔho ‘Adiema Russell tɛla Adiema Russell mumua ne!’

DEBIE TITILE MƆƆ BƐDUA ZO BƐSUKOA BAEBOLO

Bɛlumuale bɛyɛle “Photo-Drama” ne wɔ January 11, 1914, wɔ New York City nwɔhoalilɛleka kɛnlɛma bie mɔɔ ɛnee le International Bible Students Association ne ɛdeɛ na bɛdabɛ a bɛyɛ gyima wɔ ɛkɛ la

Buluku nee sini nwo tetedwɛkɛ kɛlɛvolɛ Tim Dirks hanle ye wɔ “Photo-Drama” ne anwo kɛ, “ɔle sini mɔɔ ɛlie duma mɔɔ lumua mɔɔ nuhua ɛdendɛlɛ ne (edwɛkɛ mɔɔ bɛhye), nee nvoninli ne mɔ kɔ ko a.” Ɛnee bɛyɛ sini ɛhye mɔ bie ɛdeɛ, noko bɛnle kɛ “Photo-Drama” ne la, titile mɔɔ fane Baebolo nu edwɛkɛ nwo la. Yɛɛ bie ɛnle ɛkɛ mɔɔ menli dɔɔnwo nleanle ye kɛ ɛhye mɔɔ menli kɛyɛ mgbe ngɔnla nleanle ye wɔ America Sɔlɔ, Europe, Australia, nee New Zealand wɔ ɛvolɛ ne mɔɔ lumua la anu la!

Bɛlumuale bɛyele “Photo-Drama” ne wɔ January 11, 1914, wɔ New York City. Siane nsuu anzi yɛɛ esiane kpole ne mɔɔ nzinlii bɛvɛlɛle ye Ewiade Konle I la zile a. Noko menli dɔɔnwo hɔle zo boɔboale bɛ nloa nleanle “Photo-Drama” ne bɛvale nyilalɛ mɔɔ Belemgbunlililɛ ne bava ara anwo nvoninli ngɛnlɛma ne bɛkyekyele bɛ rɛle. Nɔhalɛ, wɔ ɛvolɛ 1914 ne anu, ɛnee “Photo-Drama” ne yɛ azibɛnwo kpalɛ.

Mediema ekpunli ekpunli vale “Photo-Drama” ne 20 lile gyima wɔ America Sɔlɔ amuala