1. Ifa usun Jesus a isetiw eú leenien áppirú mi fókkun múrinné ren an pennúkúóló pwisin mochenin?

 LUPWEN Jesus a nóm wóón fénúfan a isetiw eú leenien áppirú mi fókkun múrinné ren an pennúkúóló pwisin mochenin. A kan akkomwa lón manawan an féri letipen Kot lap seni an féri pwisin mochenin me met epwe kinamwe ren. (Joh. 5:30) Ren an akkamwéchú an tuppwél tori máló wóón ewe iráán ninni, a ánnetatá pwe a tipemecheres le unusen pennúkúóló pwisin mochenin.​—Fil. 2:8.

2. Ifa usun sipwe pwáraatá pwe sia tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenich, me pwata a lamot sipwe féri ena?

² Pokiten kich chón tapweló mwirin Kraist, a lamot sipwe pwal pwáraatá ach tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenich. Met weween án emén epwe pennúkúóló pwisin mochenin? A wewe ngeni an epwe tipemecheres le pennúkú met a mochen are minne a nóm ren pwe epwe álisi ekkewe ekkóch. Ena napanap a mwáálfesen me án emén ekieki chék pwisin i. (Mat. 16:24) Ika sia tipemecheres le pennúkúóló pwisin ach mochen, ina met a tongeni álisikich le akkomwa mochenin ekkewe ekkóch. (Fil. 2:3, 4) Jesus a áiti ngenikich pwe ena napanap a fókkun lamot lón ach fel ngeni Kot. Ifa usun? Ewe tongen Chón Kraist, ewe a pwal amwékútúkich le pennúkúóló pwisin mochenich, ina ewe napanap néún Jesus kewe chón káé mi enlet ra silleló ren. (Joh. 13:34, 35) Ekieki ekkewe feiéch sia pwapwaiti pokiten sia  chóni ewe mwicheichen pwipwi wóón unusen fénúfan, iir kewe ra tipemecheres le pennúkúóló pwisin mocheniir!

3. Met a tongeni apwangapwangaaló ach tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenich?

³ Nge mi wor och mettóch a tongeni apwangapwangaaló ach tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenich. Ina apwangapwangach le ekieki chék pwisin kich. Chechchemeni ewe atun Atam me Efa ra ekieki chék pwisin iir. Efa a álleasolap pokiten a ekiekin apwénúetá pwisin mochenin an epwe usun chék Kot. Atam a pwal ekieki pwisin an mochen le apwapwaai pwúlúwan we. (Ken. 3:5, 6) Mwirin án ewe Tefil erikiireló seni fel mi enlet, a chék sóssótuni aramas pwe repwe ekieki chék pwisin iir. A pwal mwo nge sótuni Jesus. (Mat. 4:1-9) Lón ach ei fansoun, Satan a sópwéch le otupu lap ngeni aramas, me etipetiper le pwáraatá ar ekieki chék pwisin mocheniir lón chómmóng napanap. Ina popun a lamot ach sipwe etittina pwisin kich pwe site pwal eáni ena esin napanap.​—Ef. 2:2.

4. (a) Lón ei fansoun, sia tongeni unusen oturu senikich ach apwangapwang le ekieki chék pwisin kich? Áweweei. (b) Ikkefa ekkewe kapas eis sipwe pwóróus wóón?

⁴ Ach ekieki chék pwisin mochenich a usun ewe paarang wóón och mechá. Ika ewe mechá a chék nóm lúkún, a tongeni poputá le paarang. Nge ewe a kon ngaw, ika sia túmúnúngaw ngeni ena mechá me a paarangóló tori an a taló. Pwal ina chék usun, inaamwo ika iei sise tongeni unuséchúló me unusen oturu senikich ach apwangapwang le ekieki chék pwisin kich, nge mi lamot sipwe túmúnú senikich ekkewe mettóch mi tongeni efeiengawakich me akkachocho le fiu ngeni ach kewe apwangapwang. (1 Kor. 9:26, 27) Ifa usun sia tongeni esilla ika sia fen poputá le ekieki chék pwisin kich? Ifa usun sia tongeni alapaaló ach tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenich?

5. (a) Ifa usun ewe Paipel a usun eú kinasen oori? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.) (b) Met sipwe túmúnú senikich lupwen sia etittina ika sia eáni ewe napanap ekieki chék pwisin kich?

⁵ Usun chék eú kinasen oori sia néúnéú le cheki napanapach, sia pwal tongeni néúnéú ewe Paipel le etittina masouen letipach me angang wóón apwangapwangach kewe a pwáátá. (Álleani James 1:22-25.) Iwe nge, ewe kinasen oori a chék tongeni álisikich ika mi pwúng ach néúnéú. Áwewe chék, ika sia chék mwittir le oorikich, eli sisap kúna ekkewe kúkkúnún limengaw wóóch mi lamot sipwe limeti. Are ika sia oorikich nge sise áwenewena ewe kinaas, iwe neman sipwe kúna pwal emén. Pwal ina chék usun, ren ach sipwe néúnéú Paipel le etittina ach kewe apwangapwang, áwewe chék ren ach ekieki chék pwisin kich, mi lamot sisap chék mwittir lón ach álleani are néúnéú le etittina án pwal emén apwangapwang.

6. Ifa usun sipwe “sopwela” lón ewe allúk mi unuséch?

⁶ Ikaamwo emén a álleani án Kot we Kapas iteitan, pwal mwo iteiten rán, nge eli esap esilla ika a fen poputá le ekieki chék pwisin i. Pwata a tongeni ina usun? Ekieki ei: Lón án James we kapas áwewe usun ewe kinasen oori, minne a ngaw esap ren án ewe mwán ese ooriéchú lón ewe kinaas. James a makkeei pwe eména a “küna püsin inisin.” Ren ei itiitin James a néúnéú ewe kapasen Krik mi wewe ngeni etittinafichi. Iwe, met chék ena mwán ese féri? James a sópweló le apasa: “A feila o müttir manlükala lapalapen inisin.” Ewer, atun a sú seni ewe kinasen oori, ese mwo nge limeti ekkewe limengaw a fen kúna. Nge ewe mwán mi sópwéch ese chék “likitü le nenelong lon ewe allük mi unusöch,” nge a pwal “sopwela le föri.” Ena emén ese likitaló ewe allúk lón án Kot we Kapas, nge a likiitú le nennelong lón me sópweló le álleasochisi áitian kewe. Jesus a pwal áweweei ena esin lesen lupwen a apasa: “Are oupwe aleasochisi ai kewe kapas, oupwe wesewesen nei chon kaiö.”​—Joh. 8:31.

7. Ifa usun sipwe néúnéú ewe Paipel le cheki ika sia fen poputá le ekieki chék pwisin kich?

⁷ Ina minne, ren ach sipwe sópwéch lón ach fiu ngeni ach apwangapwang le ekieki chék pwisin kich, mi lamot sipwe akkomw álleanifichi án Kot we Kapas. Ena mettóch epwe tongeni  álisuk le kúna óm kewe apwangapwang mi lamot kopwe angang wóón. Nge mi lamot kopwe pwal sópweló le kúkkúttafichi ekkewe pwóróus usun. Lupwen a fen wor eú pwóróus lón Paipel ka ekieki óm kopwe ekilonei, iwe kachitoni pwe ka pwal nóm lón ena pwóróus ren óm pwisin eisinuk ekkeei kapas eis: ‘Met upwe féri ika a fis ngeniei ei mettóch? Upwe wesewesen féri minne a pwúng?’ Nge ewe mi lamot lap seni ena, mwirin óm ekiekifichi minne ka álleani, achocho le apwénúetá. (Mat. 7:24, 25) Sipwe káé ifa usun sia tongeni áeá pwóróusen King Saul me aposel Petrus pwe epwe álisikich le pwáppwáratá tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenich.

8. Ifa napanapen King Saul lepoputáán an nemenem, me ifa usun a pwáraatá ena?

⁸ Pwóróusen ewe kingen Israel, King Saul, a eú minen éúréúr ngenikich ren ifa usun ach ekieki chék pwisin kich a tongeni atai ach mochen pennúkúóló pwisin mochenich. Lepoputáán án King Saul nemenem, i emén mi tipetekison. (1 Sam. 9:21) Ese mochen apwúngú ekkewe chón Israel mi ú ngeni i, inaamwo ika a tongeni meefi pwe a wor an pwúúng le apwúngúúr pwe epwe túmúnú wisan we me ren Kot. (1 Sam. 10:27) King Saul a onómu fán emmwenien án Kot we manaman mi fel, iwe a emmweni chón Israel lón ar maun ngeni chón Amon. Mwirin, a tipetekison ren an elingaaló Jiowa ren ar win.​—1 Sam. 11:6, 11-13.

9. Ifa usun Saul a poputá le ekieki chék pwisin i?

⁹ Mwirin och fansoun, Saul a mut ngeni lamalam tekia me an ekieki chék pwisin i an epwe tolong lón letipan, usun chék ewe paarang a atai ewe mechá. Lupwen a akkufu chón Amalek lón ewe maun, a akkomwa pwisin mochenin lap seni an álleasochisi Jiowa. Itá Saul epwe álleasochisi án Kot ereni pwe epwe ataieló meinisin minne án chón Amalek, nge a tipemmóng le angeiir. A pwal lamalam tekia le aúetá eféú féún áchem fán pwisin itan. (1 Sam. 15:3, 9, 12) Lupwen ewe soufós Samuel a ereni pwe Jiowa a letipengaw ren, Saul a sótun ekisikisaaló an tipis ren a apasa pwe a fen apwénúetá ekkewe ekkóch mettóch Jiowa a allúkú ngeni, me a pwal tipi ngeni ekkewe ekkóch pwisin tipisin. (1 Sam. 15:16-21) Pwal och, pokiten an lamalam tekia, a kon alamota an epwe amwéchú pwisin itéchún me ren aramas lap seni an epwe apwapwaai Kot. (1 Sam. 15:30) Ifa usun pwóróusen Saul epwe usun néúch kinasen oori mi álisikich pwe ete péút senikich ach tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenich?

10, 11. (a) Ifa usun pwóróusen Saul a álisikich an esap péút senikich ach tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenich? (b) Ifa usun sipwe túmúnú pwe sisap usun Saul?

¹⁰ Áeúin, pwóróusen Saul a pwáraatá pwe sisap tongeni túmúnúngaw me ekieki pwe pokiten sia kan pennúkúóló pwisin mochenich, iwe, sipwe chék ikkina usun fansoun meinisin. (1 Tim. 4:10) Chechchemeni pwe ren och fansoun Saul a úéch mwen mesen Kot, nge a túmúnúngaw me ese oturu seni ewe apwangapwang mi poputá le nemeni i, ina an ekieki chék pwisin i. Iwe ló, ló, ló, Jiowa a likitaló i pokiten an álleasolap.

¹¹ Oruuan, mi lamot sipwe túmúnú pwe sisap chék ekieki napanapach kewe mi múrinné nge tunaló ach kewe apwangapwang mi lamot sipwe angang wóón. Epwe usun chék ach oorikich lón eú kinaas me pwapwa le nengeni úfach minefé nge sise fen áfánni pwe a wor limengaw wóón mesach. Inaamwo ika ekiekich ese kon ngaw usun ekiekin Saul, ren an meefi pwe i mi múrinné, nge mi lamot sipwe túmúnúkich seni apwangapwangach kewe mi tongeni emmwenikich ngeni féffér mi ngaw. Lupwen emén a fénékich, sisap áppirú Saul ren ach ekisikisaaló choun ach tipis, kúnetipingen ren met sia féri me tipi ngeni ekkewe ekkóch. Nge epwe fen múrinné ika sia etiwa ewe kapasen fén.​—Álleani Än Salomon Fos 25:12.

12. Ifa usun tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenich epwe álisikich lupwen sia féri och tipis mi chou?

¹² Iwe nge, met ika sia féri och tipis mi chou?  Án Saul mochen akkamwéchú iteéchún mwen mesen aramas a eppeti an epwe angang wóón an apwangapwang pwe epwe ririéch sefál ngeni Kot. Nge ewe napanap tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenich a tongeni álisikich le kútta álillis mi lamot ngenikich nge meit ika sipwe meefi sáw. (SalF. 28:13; Jas. 5:14-16) Áwewe chék, emén pwiich a poputá le katol sasingin kapasingaw lupwen a 12 ierin me a amonomonaló le féri lón lap seni 10 ier. A erá: “A mmen weires ai upwe ereni pwúlúwei we me ekkewe mwán mi ásimaw met ua féfféri. Nge iei pokiten ua pwáraaló, usun itá ua wesewesen ppánetá. Ekkóch chienei kewe ra lichippúng lupwen a péút seniei wisei we, emén chónálillisin mwichefel, usun ua fen elichippúngúr. Nge ua silei pwe Jiowa a pwapwaiti ai angang ngeni iei lap seni lón ewe atun ua kan katol sasingin kapasingaw, me itéchúi me ren, ina ewe mi lamot seni meinisin.”

13, 14. Ifa usun Petrus a pwáraatá pwe a wor an apwangapwang le ekieki chék pwisin i?

¹³ Ewe aposel Petrus a pwáraatá an tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenin lupwen a angei káit me ren Jesus. (Luk. 5:3-11) Nge, a chúen lamot an epwe fiu ngeni an apwangapwang le ekieki chék pwisin i. Áwewe chék, a song lupwen aposel James me Johannes ra ekiekin wiseni wis tekia ren ar repwe nóm únúkkún Jesus lón án Kot we Mwú. Eli Petrus a ekieki pwe itá i epwe eáni eú me lein ekkena wis pún Jesus a fen ereni pwe epwe wor wisan mi kkóló aúchean. (Mat. 16:18, 19) Jesus a éúréúra James me Johannes pwal Petrus me meinisin ekkewe aposel ar repwe túmúnú pwe rete ekieki chék pwisin iir me sótun ‘nemeni’ pwiir kewe “fän pwora.”​—Mark. 10:35-45.

¹⁴ Pwal mwo nge mwirin án Jesus sótun áwena án Petrus ekiek, i a chúen fiu ngeni minne a eáni ekiek usun pwisin i. Lupwen Jesus a ereni ekkewe aposel pwe repwe likitaló i lón och fansoun, Petrus a átekiatáái pwisin i ren an apasa pwe i chék epwe tuppwél ngeni me esap likitaló. (Mat. 26:31-33) Iwe nge, ese wor lóngólóngun an lúkúlúk wóón pwisin an péchékkúl, pún lón ena chék pwinin a ekieki chék pwisin i. Ren án Petrus mochen túmúnú pwisin i, fán úlúngát a amamesini Jesus.​—Mat. 26:69-75.

15. Pwata pwóróusen manawen Petrus a apéchékkúlakich?

 ¹⁵ Pwóróusen manawen Petrus a apéchékkúlakich inaamwo ika a wor an kewe apwangapwang. Ren an pwisin achocho me álillisin án Kot we manaman mi fel, Petrus a pworacho ngeni an apwangapwang le ekieki chék pwisin i, a pwisin nemeniéchú, me pwáraatá ewe sókkun tong mi pennúkúóló pwisin mochenin. (Kal. 5:22, 23, Kapasen God) A likiitú fán watteen sóssót, eli a fen watte seni met a fen kkuf ren me mwan. A pwáraatá tipetekison ren met a féri lupwen aposel Paulus a apwúngú fán mesen aramas. (Kal. 2:11-14) Mwirin án Petrus kúna kapwúng, ese song ren Paulus me meefi pwe a fen itengaw ren an apwúngú. A fen sópweló le pwáraatá an tongei Paulus. (2 Pet. 3:15) Án Petrus leenien áppirú a tongeni álisikich le ámááraatá ach tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenich.

16. Ifa usun kopwe tongeni pwáraatá óm tipemecheres le pennúkú pwisin mochenum lón fansoun mi weires?

¹⁶ Ekieki ika met ka féri lón fansoun mi weires. Lupwen Petrus me ekkewe aposel ra kalapus, mwirin ra kawet pokiten ar afalafal, ra pwapwa “pun ra tongeni tolong lon riaföü me itengau fän iten Jesus.” (Föf. 5:41) Ka pwal tongeni eáni ena ekiek pwe ekkewe riáfféú mwáál ka kúna pwal ina alen óm kopwe áppirú Petrus me tapweló mwirin Jesus ren óm tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenum. (Álleani 1 Petrus 2:20, 21.) Ei ekiek a pwal mwo nge tongeni álisuk lupwen ekkewe chónemmwen lón mwichefel ra apwúnguk. Áppirú aposel Petrus nge kosap fen song ngeniir.​—SalAf. 7:9.

17, 18. (a) Lupwen sia achocho ngeni och mettóch lón ach angang ngeni Kot ifa ewe kapas eis sipwe pwisin eisinikich? (b) Met sipwe féri ika sia meefi pwe a mámmááritá lón letipach ach kon ekieki pwisin kich?

¹⁷ Pwóróusen Petrus a pwal tongeni álisuk lupwen ka achocho ngeni ekkóch mettóch lón óm angang ngeni Kot. Óm achocho ngeni ekkena mettóch epwe tongeni pwáraatá pwe ka tipemecheres le pennúkú pwisin mochenum. Nge kopwe túmúnú pwe kosap achocho ngeniir pokiten óm kútta itetekiom. Ina popun kopwe pwisin eisinuk, ‘Eú popun ua mochen amúrinnéló are alapaaló ai angang ngeni Jiowa pwe upwe itetekia are angei och manaman, usun met James me Johannes eli ra ekieki lupwen ra eáni ar we tingor ngeni Jesus?’

¹⁸ Ika ka esilla pwe a mámmááritá lón letipom óm kon ekieki pwisin en, kopwe tingor án Jiowa álillis le áwena óm ekiek me memmeef, mwirin achocho le ekkekieki ifa usun kopwe elingaaló Jiowa nge kosap fen kútta pwisin lingelóóm. (Kölf. 86:11) Ka pwal tongeni achocho ngeni ekkewe mettóch ese átekiaketá. Áwewe chék, ka tongeni alapaaló óm eáni uwaan án Kot we manaman mi fel, ákkáeúin ewe ka meefi pwe ka apwangapwang wóón. Are ika ka mwasangasang le féri óm kewe kinikin lón mwich, nge kese pwapwaiti angangen elimelim lón ewe Leenien Mwich, ka tongeni achocho le apwénúetá ewe kapasen fén a mak lón Rom 12:16.​—Álleani.

19. Met sia tongeni féri pwe site letipengaw ren met sia kúna atun sia nennelong lón án Kot we Kapas?

¹⁹ Sia tongeni meefi letipengaw lupwen a pwá ach kewe apwangapwang pwal mwo ewe napanap ekieki chék pwisin kich atun sia etittinakich me ren án Kot we Kapas. Ika ka meefi pwe ka ina usun, chechchemeni ewe mwán mi sópwéch lón án James we kapas áwewe. James ese menlapei mwittirin án ena mwán pwákini an kewe apwangapwang are pwal mwo nge áwena an kewe apwangapwang meinisin, nge a erá pwe a “sopwela” le fiti ewe “allük mi unusöch.” (Jas. 1:25) Ena mwán a chechchemeni met a kúna lón ewe kinasen oori me achocho le akkangang wóón an kewe apwangapwang pwe epwe échúló napanapan. Ewer, kopwe eáni ekiek pwúng usun pwisin en me óm kewe apwangapwang. (Álleani Än Salomon Afalafal 7:20.) Sópweló le nennelong lón ewe allúk mi unuséch, me achocho le pwáppwáratá óm tipemecheres le pennúkúóló pwisin mochenum. Jiowa a mochen álisuk, usun an a fen álisi chómmóng pwiium kewe chón lúkú, iir rese pwal unuséch nge Kot a efeiéchúúr me ra nóm fán an chen.