1. E ivakaraitaki uasivi vakacava o Jisu ena nona dau vakuai koya?

NI SE bula voli e vuravura o Jisu, e kotora na ivakaraitaki uasivi ena sala me vakuai koya kina e dua. Me rawa ni cakava na loma ni Kalou, a sega ni vakaliuca na veika e baleti koya se me tiko vinaka. (Joni 5:30) Na nona yalodina tiko ga me yacova nona mate ena kaunirarawa, e vakadeitaka ni sega ni vakaiyalayala na yalo ni vakuai koya.—Fpai. 2:8.

2. Eda na vakaraitaka vakacava na yalo ni vakuai keda, na cava e bibi kina qori?

² Nida imuri i Jisu, e bibi tale ga meda vakaraitaka na yalo ni vakuai keda. Na cava gona e kena ibalebale meda vakuai keda? Qori noda yalorawarawa meda biuta na ka eda taleitaka meda vukei ira kina eso tale. Na noda vakuai keda e veibasai kei na noda nanumi keda ga. (Wilika Maciu 16:24.) Ni tiko vei keda na yalo ni veinanumi, ena uqeti keda meda kauaitaka e liu na nodra nanuma eso tale kei na ka era taleitaka. (Fpai. 2:3, 4) E vakatavulica mada ga o Jisu ni bibi ena noda sokalou meda dau vakuai keda. Ena sala cava? E keda ivakatakilakila na tisaipeli dina i Jisu na veilomani vaKarisito, qori e dua vei ira na itovo ena uqeti keda meda dau vakuai keda. (Joni 13:34, 35) Vakasamataka tale ga na veivakalougatataki eda marautaka nida lewe ni mataveitacini e vuravura raraba e laurai kina na yalo ni vakuai keda!

3. Na cava e rawa ni vakaluluqataka noda dau vakuai keda?

 ³ Ia e tiko e dua na meca e rawa ni vakaluluqataka vakamalua na yalo ni vakuai keda. Qori na yalo ni nanumi keda ga. Vakasamataka lesu mada na nodrau nanumi rau ga o Atama kei Ivi. Ena nona nanumi koya ga o Ivi, a vinakata me tautauvata kei na Kalou. A vakaraitaka tale ga na yalo qori o Atama ena nona via vakamarautaki watina. (Vkte. 3:5, 6) E vakamuai Atama kei Ivi na Tevoro me rau biuta na sokalou dina, e sega tale ga ni cegu nona saga meda dau nanumi keda ga. A vakayagataka mada ga na iwalewale qori ena nona temaki Jisu. (Maciu 4:1-9) Ena noda gauna, e mana na sasaga i Setani me vakamuai ira e levu, yaco kina mera lai vakaraitaka ena vuqa na sala na yalo ni nanumi ira ga. E dodonu meda kauaitaka na tikina qo baleta ni rawa ni takavi keda na yalo ni nanumi keda ga sa takalevu tu nikua.—Efeso 2:2.

4. (a) Vakacava eda rawa ni cavuraka laivi ena gauna qo na yalo ni nanumi keda ga? Vakamacalataka. (b) Na taro cava eda na veivosakitaka?

⁴ Na yalo ni nanumi keda ga e rawa ni vakatauvatani kei na veveka e tekivu laurai ena kaukamea. Ke dua na kaukamea e cilava na siga, liwava na cagi qai tauva na uca, ena rairai tekivu veveka. E rawa ni vakavu leqa vakalevu na veveka qori ke vakawaleni. Ena sega tale ga ni rawa meda cavuraka laivi ena gauna qo na ivalavala ca e tu vei keda kei na yalo ni nanumi keda ga, ia e dodonu meda kidava na leqa e rawa ni yaco kina da qai valuta tiko ga na itovo ca qori. (1 Kor. 9:26, 27) Eda na kila vakacava ni sa tiko vei keda na ivakatakilakila ni noda nanumi keda ga? Eda na bucina vakacava na yalo ni vakuai keda ena kena ivakatagedegede e levu cake?

5. (a) Na sala cava e vaka kina na iloilo na iVolatabu? (Raica na imatai ni iyaloyalo.) (b) Na cava meda qarauna nida dikeva tiko ke tiko vei keda na yalo ni nanumi keda ga?

⁵ Eda dau vakayagataka na iloilo meda dikeva kina na keda irairai, eda rawa tale ga ni vakayagataka na iVolatabu meda dikeva kina na lomada, da qai vakavinakataka na ka eda raica eda malumalumu kina. (Wilika Jemesa 1:22-25.) Ia ena yaga wale ga na iloilo ke da vakayagataka vinaka. Kena ivakaraitaki, ke da totolo ga ni raica na iloilo, eda na rairai sega ni raica e matada e dua na duka lailai qai laurai levu. Se ke da raica mai vakanatutu na iloilo, eda na rawa ni raica e dua tale na tamata. Koya gona, me rawa nida vakayagataka na iVolatabu meda raica kina na duka me vaka na yalo ni nanumi keda ga, ena vinakati meda kua ni wilika wale tu ga se meda vakayagataka meda raica kina nodra malumalumu eso tale.

6. Na cava meda cakava meda “muria” tiko ga kina na lawa uasivi?

⁶ Kena ivakaraitaki, e rawa nida wilika wasoma na iVolatabu, rawa mada ga ni veisiga, ia eda na sega ni raica na ivakatakilakila ni sa buroro tiko e lomada na yalo ni nanumi keda ga. Ena rawa vakacava qori? Vakasamataka mada qo: Ena ivakatautauvata i Jemesa me baleta na iloilo, a sega ni vu ni nona leqa na turaga ya nona sega ni raica vakavinaka na iloilo. A vola mada ga o Jemesa ni a “ilovi koya” na turaga ya. A vakayagataka o Jemesa na vosa vaKirisi e tiko kina na vakasama ni dikevi se vakasamataki vakavinaka. Ia na cava na vu ni nona leqa na turaga qo? E tomana o Jemesa: “A gole sara, e sa guilecava totolo se mataqali tamata vakacava o koya.” Io, e gole qai sega ni cakava kina e dua na ka. Ia o koya e talairawarawa ina Vosa ni Kalou, e sega wale ga ni “dikeva na lawa uasivi,” ia e “muria tiko ga.” A sega ni vakalecalecava na lawa uasivi ni Vosa ni Kalou, e dei ni muria na kena ivakavuvuli. E duavata tale ga o Jisu kei na tikina qori ena nona cavuta: “Oni noqu tisaipeli dina ke oni muria tiko ga na noqu vosa.”—Joni 8:31.

7. Eda na vakayagataka vakacava na iVolatabu meda raica kina eso na ivakatakilakila ni nanumi keda ga?

⁷ Me rawa nida cavuraka laivi e lomada na ivakatakilakila ni nanumi keda ga, ena vinakati taumada meda wilika vakavinaka  na Vosa ni Kalou. Qori ena rairai vukei keda meda kila na ka meda vakavinakataka. Ia e sega ni yala ga e kea. Ena vinakati mo vakekeli vakatitobu. Ni o sa vakasamataka rawa e dua na italanoa vakaivolatabu, mo biuti iko sara ena ituvaki qori ena nomu taroga: ‘Na cava au na cakava ena ituvaki qo? Au na rawa ni cakava na ka e dodonu?’ Koya e bibi duadua, ni oti ga nomu vakasamataka vakatitobu na ka o wilika, saga sara mo muria. (Maciu 7:24, 25) Meda dikeva mada qo na ka eda rawa ni vulica ena nodrau ivakaraitaki o Tui Saula kei na yapositolo o Pita, me rawa nida vakuai keda tiko ga kina.

8. Na itovo cava a tu vei Saula ni se qai tekivu veiliutaki vakatui, a vakaraitaka vakacava qori?

⁸ E laurai ena ivakaraitaki i Tui Saula e Isireli ni dodonu meda qarauna na yalo ni nanumi keda ga, ni rawa ni vakaluluqataka na yalo ni vakuai keda. Ni se qai tekivu veiliutaki vakatui o Saula, e dau yalomalumalumu qai sega ni dau biuti koya e cake. (1 Sam. 9:21) A bese ni totogitaki ira na Isireli era vakalewa na nona veiliutaki, dina ga ni tu vua na dodonu me valataka na nona itutu soli vakalou. (1 Sam. 10:27) A ciqoma o Tui Saula na veidusimaki ni yalo tabu ni Kalou ena nona liutaki ira na Isireli ena nodra vakamalumalumutaki na kai Amoni. Ni oti na ivalu, a yalomalumalumu o Saula me vakalagilagi Jiova ena vuku ni nodra qaqa.—1 Sam. 11:6, 11-13.

9. A yaco vakacava me bucina o Saula na yalo ni nanumi koya ga?

⁹ Ni toso na gauna, a vakalaiva o Saula me buroro na yalo ni nanumi koya ga kei na dokadoka, me vaka ga na kena dau tete na veveka. Ni vakadrukai ira na Amalekaiti ena ivalu, a vakaliuca ga na lomana, a sega ni talairawarawa vei Jiova. Ena nona kocokoco, a vakabula na itokinivalu, a sega ni vakarusa me vaka a vakarota na Kalou. Ena nona dokadoka, a tara e dua na kena ivakananumi. (1 Sam. 15:3, 9, 12) Ni tukuna vua na parofita o Samuela ni sega ni taleitaka o Jiova na ka e cakava, a saga o Saula me vakadonui koya ena nona vakamacalataka na ivakaro ni Kalou a talairawarawa kina, qai beitaki ira na so tale ena nona cala. (1 Sam. 15:16-21) Na nona dokadoka tale ga o Saula e kauaitaka kina vakalevu me vinaka na kena irogorogo vei ira na tamata, sega vua na Kalou. (1 Sam. 15:30) Eda na vakayagataka vakacava na italanoa kei Saula me noda iloilo me vukei keda meda vakaraitaka tiko ga na yalo ni vakuai keda?

10, 11. (a) Na cava eda vulica ena ivakaraitaki i Saula me baleta noda vakaraitaka tiko ga na yalo ni vakuai keda? (b) Na cava meda cakava meda kua kina ni muria na ivakaraitaki ca i Saula?

¹⁰ Kena imatai, e matata ena ivakaraitaki i Saula ni sega ni rawa nida vakawelewele, ena noda nanuma nida na vakaraitaka tu ga na yalo ni vakuai keda baleta nida sa vakaraitaka ena dua na gauna sa oti. (1 Tim. 4:10) Meda nanuma tiko ni a vakaraitaki vinaka o Saula, a vinaka tale ga nona veiwekani kei na Kalou ena dua na gauna. Ia ni sa tekivu buroro mai vua na yalo ni nanumi koya, a sega ni cavuraka laivi. Ni toso na gauna, sa sega ni qai vakadonui koya o Jiova ena vuku ni nona talaidredre.

¹¹ Kena ikarua, meda qarauna meda kua ni kauaitaka tiko ga na ka eda vinaka kina, da qai vakalecalecava na ka meda cakacaka kina. Qori e vaka ga noda vakayagataka na iloilo meda qoroya kina noda isulu vou, da qai sega ni raica eso na duka e matada. De dua eda na sega sara ni vakataki Saula ena nona nanumi koya ga, ia e dodonu meda saga vagumatua meda cavuraka na itovo e rawa nida lai muri koya kina. Nida vakasalataki, meda qarauna meda kua ni vakadonui keda ga, kua ni vakalailaina na cala, se beitaka e dua tale. Meda kua ni vakatotomuri Saula, ena vinaka cake ga meda ciqoma na ivakasala.—Wilika Same 141:5.

12. Ena yaga vakacava na yalo ni vakuai keda nida cakava e dua na cala bibi?

¹² Vakacava ke da vakayacora e dua na cala bibi? A vinakata o Saula me vinaka tiko ga na kena irogorogo, a sega kina ni saga me vinaka tale nona bula vakayalo. Kena veibasai ga, na yalo ni vakuai keda  ena uqeti keda meda valuta na madua da qai qara na veivuke. (Vkai. 28:13; Jeme. 5:14-16) Kena ivakaraitaki, dua na tacida tagane a tekivu sara iyaloyalo vakasisila ni se yabaki 12. E tomana nona sarava lo tiko qori me sivia e tini na yabaki. E kaya: “Sa bau dredre dina meu tusanaka vei watiqu kei ira na qase na ka au cakava voli. Ia qo niu sa tukuna, au vakila ni taluva sara ga e dua na icolacola levu. Eso na noqu itokani era rarawataka niu sa cegu mai na itavi vakadauveiqaravi ni ivavakoso, e vaka meu vakayalolailaitaki ira. Ia au kila ni sa marautaka vakalevu o Jiova na noqu veiqaravi ni laurai vata kei na gauna au dau sara iyaloyalo vakasisila tiko kina, e bibi duadua ga vei au nona rai.”

13, 14. A vakaraitaka vakacava o Pita na yalo ni nanumi koya ga?

¹³ E dau vakaraitaka na yapositolo o Pita na yalo ni vakuai koya ena gauna e se vakavulici voli kina vei Jisu. (Luke 5:3-11) Ia a vinakati me valuta na yalo ni nanumi koya. Kena ivakaraitaki, dua na ka nona katakatataki rau na yapositolo o Jemesa kei Joni nirau vinakata na itutu lagilagi ena yasa i Jisu ena Matanitu ni Kalou. De dua a nanuma o Pita ni dodonu me soli vua e dua na itutu lagilagi qori baleta ni sa tukuna oti tu o Jisu ni na dua tiko na itavi lavotaki i Pita. (Maciu 16:18, 19) Ena gauna kece qori, e vakasalataki Jemesa kei Joni o Jisu, vaka kina o Pita kei ratou na vo ni yapositolo me ratou qarauna na yalo ni nanumi ratou ga, oya na yalo ni “vakacolasau” vei ira na tacidra.—Mari. 10:35-45.

¹⁴ Ni oti nona vakadodonutaka o Jisu na rai i Pita, e se saga tiko ga o Pita me valuta na rai cala. Ni tukuna o Jisu vei ratou na yapositolo ni ratou na biuti koya vakalekaleka, a beci ratou na vo ni yapositolo o Pita qai vakacerecerei koya ena nona kaya ni o koya duadua ga ena yalodina. (Maciu 26:31-33) Ia a sega ni dina ena nona yalayala o Pita, ena bogi tiko ga ya a sega ni vakaraitaka na yalo ni vakuai koya. Ena nona via taqomaki koya, a cakitaki Jisu sara kina vakatolu.—Maciu 26:69-75.

15. Na cava e veivakauqeti kina na ivakaraitaki i Pita?

¹⁵ Se mani cava e lekata se valuta tiko o Pita,  e veivakauqeti ga na nona ivakaraitaki. Ena nona sasaga kei na veivuke ni yalo tabu ni Kalou, a rawa kina ni valuta na nona malumalumu, a vakaraitaka na lewai koya vinaka kei na loloma vosota. (Kala. 5:22, 23) Dua na ka na veivakatovolei mosimosi e vosota voli ni vakatauvatani kei na kena a tarabe kina e liu. Ni vakadodonutaki koya e matanalevu na yapositolo o Paula, a vakaraitaka na yalomalumalumu. (Kala. 2:11-14) Ni oti nona vakadodonutaki, a sega ni raicalataki Paula, me nanuma kina ni beci na kena irogorogo. A lomani Paula tiko ga o Pita. (2 Pita 3:15) Na ivakaraitaki i Pita e rawa ni vukei keda meda bucina na yalo ni vakuai keda.

16. Eda na vakaraitaka vakacava na yalo ni vakuai keda ni basika na ituvaki dredre?

¹⁶ Vakasamataka mada na ka o dau cakava ni basika na ituvaki dredre. A vesu o Pita kei ratou na yapositolo ni ratou a vunau, eratou mokulaki tale ga, ia eratou marau “baleta ni vakadonuya na Kalou me ratou vakacacani ena vuku ni yaca i Jisu.” (Caka. 5:41) Mo raica tale ga na veivakacacani me sala o rawa ni vakatotomuri Pita kina qai muria na weniyava i Jisu, ena nomu vakaraitaka na yalo ni vakuai iko. (Wilika 1 Pita 2:20, 21.) Ena yaga vakalevu na rai qori nira vakadodonutaki iko na qase ni ivavakoso. Mo muria na ivakaraitaki i Pita, kua ni cudru ni o vakadodonutaki.—Dauv. 7:9.

17, 18. (a) Na cava eda na rairai tarogi keda kina me baleta noda isausau vakayalo? (b) Na cava meda cakava ke da liaca mada ga vakalailai ni tiko e lomada na yalo ni nanumi keda ga?

¹⁷ E rawa ni yaga tale ga vei iko na ivakaraitaki i Pita ena veika e vauca na isausau vakayalo. O rawa ni tadolova na isausau va qori ni o vakaraitaka na yalo ni vakuai iko. Ia e bibi na qaqarauni, mo kua ni cakava qori mo rogo kina. Mo tarogi iko gona, ‘Vakacava ena rawa ni vakaleqa noqu sasaga meu vakavinakataka se vakalevutaka noqu veiqaravi vei Jiova keu saga meu rogo se meu vakacolasau, me vaka ga a laurai ena ka erau kerea o Jemesa kei Joni vei Jisu?’

¹⁸ Ke o raica mada ga vakalailai ni tiko e lomamu na yalo ni nanumi iko, kerei Jiova me vukei iko mo vakadodonutaka nomu rai kei na ivakarau ni lomamu, qai saga vagumatua mo vakasamataka na nona lagilagi mai na nomu vakalagilagi. (Same 86:11) De dua o na kakavaka na isausau ena sega ni laurai levu. Kena ivakaraitaki, o na rairai bucina vakalevu eso na itovo e umani ena vua ni yalo tabu e dredre mo dau vakaitovotaka. Se ke o dau gumatua ni vakarautaka na nomu itavi ena soqoni, o qai sega ni kauaitaka na samaki ni Vale ni Soqoni, e rawa sara ga ni nomu isausau mo muria na ivakasala ena Roma 12:16.—Wilika.

19. Na cava meda cakava meda kua kina ni yalolailai nida rai ena iloilo ni Vosa ni Kalou?

¹⁹ Nida raici keda vinaka ena iloilo ni Vosa ni Kalou da qai raica eso na ka eda lekata, se so na ivakatakilakila ni yalo ni nanumi keda, de dua eda na yalolailai sara ga. Ke yaco vei iko qori, vakasamataki koya na turaga e talairawarawa ina Vosa ni Kalou ena vosa vakatautauvata i Jemesa. A sega ni vakabibitaka o Jemesa na totolo ni nona walia na turaga ya na leqa a raica se nona vakadodonutaka na cala kece e cakava, ia e tukuna o Jemesa ni ‘muria tiko ga na lawa uasivi.’ (Jeme. 1:25) A sega ni guilecava na turaga qori na ka e raica ena iloilo qai saga tiko ga me vakavinakataka. Io, me donu tiko ga noda rai me baleti keda kei na noda malumalumu. (Wilika Dauvunau 7:20.) Mo rai tiko ga ena lawa uasivi, mo kua tale ga ni cegu ni vakaraitaka na yalo ni vakuai iko. E tu vakarau o Jiova me vukei iko, me vaka ga e cakava vei ira e levu na tacida, o ira qori era sega tale ga ni uasivi, ia era rawata na veivakadonui ni Kalou kei na nona veivakalougatataki.