1. ¿Imakunata ruwasqanpin Jesús rikuchirqan hukkunarayku sacrificakuq kasqanta?

KAY Hallp’apiqa manan pipas Jesús hina hukkunarayku sacrificakuq karqanchu. Payqa Diospa munayninta hunt’ananraykun tukuy ima munasqanta qhepaman churarqan (Juan 5:30). Hinaspapas k’aspipi warkusqa wañupunankaman Diospaq hunt’aq karqan, chaypin rikuchirqan hukkunarayku allinkunata ruwananpaq listo kashasqanta (Filip. 2:8).

2. a) ¿Iman hukkunarayku sacrificakuy? b) ¿Imaynapin hukkunaq allinnintaraq maskhay ancha allinpuni?

² Jesusta qatikuqkunapas kallpachakunanchismi hukkunarayku sacrificakuq kananchispaq. ¿Imataq hukkunarayku sacrificakuyri? Hukkunata yanapananchisrayku paykunaq allinnintaraq ñawpaqta maskhaymi (leey Mateo 16:24). Chayta ruwasun chayqa, manan imayna sientikusqanchispichu nitaq ima munasqanchispiraqchu yuyaykusun (Filip. 2:3, 4). Jesusmi nirqan hukkunaq allinnintaraq ñawpaqta maskhayqa Diosta servisqanchiswan tupasqanta. ¿Imaynapi? Hukkunaq allinnintaraq ñawpaqta maskhaqqa munakuytan rikuchin, chaytaqmi rikuchin cheqaq cristianokuna kasqanchista. Chaymi munakuq runaqa tukuy atisqanta kallpachakun hukkunata yanapananpaq (Juan 13:34, 35). Chay hina munakuymi Diospa llaqtanpi kan. Chaymi ancha kusisqa kananchis chhayna munakuyniyoq llaqtapi kasqanchismanta.

3. ¿Imaynapin hukkunaq allinnintaraq maskhayta qonqapusunman?

 ³ Ichaqa pisi-pisimantan qonqapusunman hukkunaq allinnintaraq maskhayta hinaspa ñoqallanchispi yuyaykusunman. Chaypin Adanpas Evapas urmarqanku. Evaqa Dios hina kayta munaspan mana allinta ruwarqan, Adanpas esposanraykun Kamaqninta mana kasukurqanchu (Gén. 3:5, 6). Chhaynapin Satanás paykunata Diosmanta karuncharqan, chaytataqmi Jesuswanpas ruwayta munarqan (Mat. 4:1-9). Kunanpas Satanasqa llapa runakunatan tanqashan paykunallapi yuyaykuq kanankupaq, ancha askha runakunataqmi chay trampaman urmashanku. Chaymi cristianokunaqa cuidakunanchis chay hina runakunawan samaykachikuymanta (Efes. 2:2).

4. a) ¿Imaynapin llapa runakunapas ñoqallanchispi yuyaykuq kayman urmasunman? b) ¿Ima tapukuykunamantan kay estudiopi yachasun?

⁴ Ñoqallanchispi yuyaykuyqa huk fierroq oxidasqanwanmi tupanman. Ima fierropas nishu unay ruphaypi parapi kanqa chayqa, oxidaytan qallarinqa. Hinalla kaspaqa pisi-pisimantan manaña imapaqpas valepunqachu. Chay hinatan ñoqallanchispi yuyaykuq kaypas sonqonchispi saphichakunman. Huchallikuq runakuna kasqanchisraykun ñoqallanchispi yuyaykuq kanchis, chaywanpas makillan kashananchis chay hina yuyaykuywan ama atipachikunanchispaq (1 Cor. 9:26, 27). ¿Iman yanapawasunman imaynachus kashasqanchista reparakunapaq? ¿Iman yanapawasun hukkunaq allinnintaraq ñawpaqman churanapaq?

5. a) ¿Imaynapin Biblia huk espejo hina? (7 paginapi dibujota qhaway.) b) ¿Imaynatan Bibliata leenanchis?

⁵ Huk espejoqa uyanchis p’achanchis imayna kashasqanta qhawakunanchispaqmi. Bibliapas ukhunchispi imayna kashasqanchista qhawakunapaqmi, chay hinapi mana allinkuna kasqanta ch’uyanchakunapaq (leey Santiago 1:22-25). Huk espejopi ima mana allintapas rikukunanchispaqqa allintan qhawakunanchis. Hawan ukhullanta qhawakusun chayqa, manan imatapas reparasunchu. Sichus espejoq kinrayninmanta qhawakusunman chayqa, huk runatan rikusunman manan ñoqanchistachu. Bibliata leespapas ñoqanchispi mana allinkuna kasqanta reparanapaqmi leenanchis, manan hukkunapi mana allinkunata qhawanapaqchu. Chaypaqmi ichaqa mana hawan ukhullantachu leenanchis.

6. ¿Imatan ruwananchis Diospa hunt’asqa kamachikuy siminta qhawasqanchis qhepaman?

⁶ Sapa p’unchayña Bibliata leesunman chaypas, manan reparasunmanchu ñoqallanchispi yuyaykuqman tukupushasqanchista. ¿Imaynapin chhaynapi tarikusunman? Santiagoq willasqan rikch’anachiypi yuyaykusun. Espejopi ‘qhawakuq’ hukninkaq runaqa allintan qhawakurqan. ¿Imaynapin chayta yachanchis? Griego simipi ‘qhawakuq’ nisqa simiqa “allinta qhawakuy” ninantan nin. Ichaqa, ¿imatan chay runa mana allinta ruwasharqan? Santiagon nirqan: ‘Ripuspan imaynachus kasqanta qonqarqapurqan’, nispa. Arí, paypi mana allin rikusqanta mana allichaspan ripurqan. Allinta ruwaq runan ichaqa ‘Diospa hunt’asqa kamachikuy siminta [...] allin-allinta qhawarqan’, hinaspapas chaytan “t’aqwirqan”. Arí, payqa manan qonqapurqanchu Diospa hunt’asqa kamachikuy siminta, aswanmi astawan estudiarqan chayman hinataqmi imatapas ruwarqan. Chayman rikch’akuqtan Jesús nirqan: “Qankunachus rimasqayta hunt’ankichis chayqa, cheqaqtapunin yachachisqaykuna kankichis”, nispa (Juan 8:31).

7. ¿Imaynatan Biblia yanapawasunman ama ñoqallanchispi yuyaykuq kanapaq?

⁷ Ama ñoqallanchispi yuyaykuq kanapaqqa ñawpaqtan Bibliata allinta leenanchis. Chayta ruwasun chayqa, yachasunmi imakunapi allinyananchis kasqanta. Hinaspapas leesqanchispi imachus yachasqanchistan  allinta t’aqwinanchis. Yuyaykunanchismi ñoqanchispas chaypi kashasunman hinata, hinaspa tapukunanchis: “¿Imatan ñoqa ruwayman karqan chhaynapi tarikuspa? ¿Allin kaqtachu akllakuyman karqan?”, nispa. Chhaynata yuyaymanasqanchis qhepamanqa, kallpachakunanchismi chaypi yachasqanchisman hina kawsanapaq (Mat. 7:24, 25). Kunanqa rey Saulmanta apóstol Pedromantawan yachasun, chaymi yanapawasun ama ñoqallanchispi yuyaykuq kanapaq.

8. ¿Imakuna ruwasqanpin Saúl rikuchirqan kamachikuyta qallarishaspa huch’uyyaykukuq kasqanta?

⁸ Rey Saulmanta willakuymi rikuchin ñoqallanchispi yuyaykuq kayqa mana allinpuni kasqanta. Chayllaraq kamachikuyta qallarishaspaqa huch’uyyaykukuq runan karqan (1 Sam. 9:21). Huk kutinmi llaqtamasinkuna mana allinta rimarqanku rey kananpaq churasqa kasqanmanta. Rey contra rimasqankumantaqa castigasqan kankuman karqan, ichaqa ch’inllan chay runakunata qhawarirqan (1 Sam. 10:27). Huk kutinpas Diosta kasukusqanraykun Amón runakunata atiparqan. Chay atipasqanmantan huch’uyyaykukuspa Jehová Diosta hatuncharqan (1 Sam. 11:6, 11-13).

9. ¿Imaynapin Saúl hatunchakuqman tukurqan?

⁹ Qhepamanmi ichaqa oxidayta qallariq fierro hina, Saulpa sonqonpi hatunchakuq kay, payllapi yuyaykuq kaypas wiñayta qallarirqan. Huk kutinmi Amalec runakunata maqanakuypi atipaspa, Diosta lliwpi kasukunanmantaqa munasqanta ruwarqan. Diosmi kamachirqan chay llaqtapi llapa kaqkunata ch’usaqman tukuchinanpaq, paymi ichaqa allin kaqninkunata hap’ikapurqan. Sinchi hatunchakuqmanmi tukurqan chaymi monumentotaraq ruwachikurqan (1 Sam. 15:3, 9, 12). Chaykuna ruwasqanmanta profeta Samuel anyaqtinmi imaymanawan kutichirqan, mana allinkuna ruwasqanmantataq hukkunata tumparqan (1 Sam. 15:16-21). Hinaspapas Diospa amigon kaymantaqa runakunaq allin qhawarinantan astawanqa munarqan (1 Sam. 15:30). ¿Imaynatan Saulpa ruwasqan yanapawanchis ama ñoqallanchispi yuyaykuq kanapaq?

10, 11. a) ¿Imaynatan Saulpa ruwasqan yanapawanchis ama ñoqallanchispi yuyaykuq kanapaq? b) ¿Imamantan cuidakunanchis ama Saúl hina huchaman urmananchispaq?

¹⁰ Saulpa ruwasqanpi mana urmananchispaqqa manan ñoqallanchispiqa confiakunanchischu. Ñawpaqpi yachasqanchis hina, Saulqa allin runan karqan kamachikuyta qallarishaspa, Diospa allin qhawarisqantaqmi karqan. Ichaqa pisi-pisimantan hatunchakuq kay sonqonpi wiñayta qallarirqan, manataqmi kallpachakurqanchu chayta sonqonmanta wikch’unanpaq. Hinan Dios wikch’upurqan mana kasukuq kasqanmanta. Arí, allinkunataña ruwasunman chaypas, mana cuidakuqtinchisqa ñoqallanchispi yuyaykuqmanmi tukupusunman (1 Tim. 4:10).

¹¹ Hinaspapas imakunapichus pantasqanchistan reparakuna manan allinkuna ruwasqallanchispichu. Allinkuna ruwasqallanchista qhawarisun chayqa, espejopi mosoq p’achallanta qhawakuspa uyan qhelli kasqanta mana reparakuq runa hinan kasunman. Manaña Saúl hinachu sinchi hatunchakuq kanchis chaypas, cuidakunanchismi pisillapipas hatunchakuq kasqanchis huchaman urmachiwananchismanta. Pipas anyawanchis chayqa sumaqtan chaskikuna, manan Saúl hinachu imaymanawan kutichikuna, nitaq pantasqanchista pisipaqchu qhawarina nitaqmi hukkunatachu tumpananchis (leey Salmo 141:5).

12. ¿Imaynatan hukkunaq allinnintaraq maskhay yanapawasunman hatun huchaman urmaqtinchis?

¹² Hatun huchaman urmasunman chayri, ¿imatan ruwasunman? Saulqa hukkuna allinpaq qhawarinantan munarqan, chaymi mana kallpachakurqanchu Diosman kutirikunanpaq. Ñoqanchisqa manan pay  hinachu kananchis. Sichus hukkunaq allinnintaraq maskhaq runa kasun chayqa, manan p’enqakusunchu yanapay maskhayta (Prov. 28:13; Sant. 5:14-16). Huk iñiqmasin 12 watanmantapacha millay qhelli ruwaykunata qhawarqan, chaytan 10 wata hunt’a pakallapi ruwarqan. Paymi nin: ‘Manan chay ruwasqayta esposayman umallikunamanpas willayta atirqanichu. Willakusqay qhepamanmi ichaqa, llasa q’epitapas urayachikuyman hina thak sientikurqani. Wakin amigoykunan ñoqawan phiñakurqanku manaña yanapakuq qhari kapusqaymanta. Chaywanpas yachanin kunan ch’uya concienciawan servisqaymanta Jehová Dios kusisqa kashasqanta. Chaymi ñoqapaqqa aswan importante’, nispa.

13, 14. ¿Imaraykun Pedro mana payllapi yuyaykuq kananpaq kallpachakunan karqan?

¹³ Apóstol Pedroqa hukkunaq allinnintan ñawpaqta maskharqan Jesús paykunawan kashaqtin (Luc. 5:3-11). Chaywanpas kallpachakunanmi karqan mana payllapi yuyaykuq kananpaq. Huk kutinmi Santiagowan Juanwan Jesusta mañakurqanku Diospa Gobiernonpi kaspa paypa ladonpi tiyaykunankupaq. Chayta uyarispan Pedroqa sinchitapuni paykunapaq phiñakurqan. ¿Imarayku? Jesusmi ñawpaqtaraq Pedrota nirqan huk allin llank’ay chaskinanta. Chaymi Pedroqa yuyaykushanman karqan chay allin tiyanaqa paypaq kasqanta (Mat. 16:18, 19). Imaynaña karqan chaypas, Jesusmi llapallankuta nirqan ama paykunallapi yuyaykuq kanankupaq, amataq iñiqmasinkumanta aswan allinpaq qhawarikunankuta (Mar. 10:35-45).

¹⁴ Chhaynataña Jesús anyashaqtinpas, Pedroqa yapamantan payllapi yuyaykuq kasqanta reparachikurqan. Wañupunanpaqña kashaqtinmi Jesús llapallankuta nirqan: ‘Kunan tutan saqerpariwankichis’, nispa. Hinan Pedroqa hatunchakuspa nirqan llapallankuña saqeqtinpas, payqa manapuni hayk’aqpas saqenanta (Mat. 26:31-33). Chay tutan ichaqa runakunata manchakuspa kinsa kutita Jesusta negarqan. Arí, Pedroqa payllapin confiakurqan, payllapi yuyaykuq kayninmi atiparqan (Mat. 26:69-75).

15. ¿Imaynapin Pedro allin ejemplo llapa cristianokunapaq?

¹⁵ Sasaña Pedropaq karqan chaypas, qhepamanmi  allin ejemplo cristianokunapaq kapurqan. Kallpachakurqanmi payllapi yuyaykuq kayninta atipananpaq, hinan Diospa santo espiritunpa yanapayninwan cuerponta kamachiyta yacharqan, hukkunaq allinnintapas ñawpaqman churarqan (Gál. 5:22, 23). Qhepamanmi payqa ñawpaqpi mana aguantay atinan pruebakunapi rikukurqan. Huk kutinmi Pablo, hukkunaq ñawpaqenpi anyarqan, chaypin payqa ch’inlla uyarikurqan (Gál. 2:11-14). Payqa manan Pablopaq phiñasqachu karqan aswanpas munakuywanmi qhawarirqan, nitaq hukkuna imayna qhawarinanpichu yuyaykurqan (2 Ped. 3:15). Paypa ejemplonmi yanapawasun ama ñoqallanchispichu yuyaykuq kanapaq.

16. ¿Imatan ruwasun hayk’aqllapas sasachakuykunapi tarikuspa?

¹⁶ Pedropas huk cristianokunapas carcelman apasqa, soq’asqa iman karqanku. Ichaqa ‘Jesuspa sutinrayku p’enqayta muchunankupaq akllasqa kasqankuraykun’, kusisqa muchurqanku (Hech. 5:41). ¿Imatan ruwasun hayk’aqllapas chhayna sasachakuykunapi tarikuspa? Pedrotawan Jesustawan qatikunanchisrayku ñak’arisqanchispi yuyaykuspan paykuna hina muchunanchis (leey 1 Pedro 2:20, 21). Chay hinata yuyaykuyqa yanapawasunmi mana allinkuna ruwasqanchismanta umallikuna anyawaqtinchispas. Hinaspapas Pedroq ejemplontan yuyarinanchis manataqmi phiñakunanchischu anyawasqanchismanta (Ecl. 7:9).

17, 18. a) ¿Imakunatan tapukunanchis imamanpas aypayta munaspa? b) ¿Imatan ruwananchis ñoqallanchispi yuyaykuq kasqanchista reparakuspa?

¹⁷ Pedromanta yachasqanchismi rikuchiwallanchistaq imamanpas aypanapaq kallpachakuy allinpuni kasqanta. Chayta ruwaymi yanapawasun ama ñoqallanchispi yuyaykuq kanapaq. Ichaqa manapunin allin qhawarisqa kay yuyaywanchu chaytaqa ruwananchis. Chaypaqmi tapukunanchis: “¿Imaraykun Diospa llaqtanpi ima hatun llank’aymanpas aypayta munani? ¿Hatunchasqa kayta otaq kamachikuq kayta munaspachu?”, nispa.

¹⁸ Sichus reparasun ñoqallanchispi yuyaykuq kasqanchista chayqa, Diosmanta mañakusun sonqonchista t’ikrananpaq, kallpachakusuntaq tukuy ima ruwasqanchismantapas Diosta hatunchanapaq (Sal. 86:11). Kallpachakusunmanmi hukkuna mana hatunchawananchispaq hina ruwaykunaman aypanapaq. Yaqapaschá kallpachakusunman santo espirituq rurun ñoqanchispi astawan wiñananpaq. Sichus allinta preparakushanchis huñunakuykunapi discursota qonapaq, manataq yanapakushanchischu huñunakuna wasi pichaypi chayqa, kallpachakusunmanmi Romanos 12:16 (leey) textopi nisqanta kasukunapaq.

19. ¿Imatan ruwasunman mana allin ruwasqanchista reparakuspa pisikallpayaqtinchis?

¹⁹ Yaqapaschá Bibliata estudiaspa ima mana allin ruwasqanchistapas reparakuspa pisikallpayasun. Chhaynapi tarikuspaqa yuyarisun espejopi qhawakuspa allinta ruwaq runata. Bibliaqa manan willanchu mana allin rikusqanta hayk’a tiempopi allichasqanta, nitaq willanchu llapantapunichus allichasqantapas. Ichaqa ninmi chay runa Diospa hunt’asqa kamachikuy siminta allintapuni t’aqwisqanta (Sant. 1:25). Chay runaqa manan qonqarqanchu espejopi rikusqanta kallpachakurqantaqmi cambiananpaq. ¿Imatan chay yachachiwanchis? Allinkuna ruwasqanchismantan kusikunanchis ichaqa manan hatunchakunanchischu. Reparakunanchismi imakunapi pantasqanchista manataqmi chaywanqa pisikallpayanachu (leey Eclesiastés 7:20). Jehová Diosqa yanapawasunmi ñoqanchispi ima mana allin kaqtapas atipanapaq, imaynan huk iñiqmasinchiskunatapas yanaparqan hinata. Chayrayku kallpachakushallasun Diospa hunt’asqa kamachikuy siminta allintapuni t’aqwinapaq, ama ñoqallanchispi yuyaykuq kanapaqpas. Chayta ruwasun chayqa, paykunata hinan Diosqa allinpaq qhawariwasun.