1. Mushindo kinyi ubaadi Yesu mwikale bu kileshesho kibuwa kya kukumiina kwisumina ingi miloo?

PABAADI pa nsenga, Yesu baadi bu kileshesho kibuwa kya kwisumina ingi miloo. Baadi mutuule nkalo na miloo yaaye ku lupese bwa kukita akikyeb’eshimba dy’Efile Mukulu. (Yo. 3:30) Pa’ye kushaala mululame mpa na ku lufu ku mutshi wa makyenga, balesheshe shi kinangu kyaaye kya kukumiina kwisumina ingi miloo takii na nfudiilo nya.​—Fid. 2:8.

2. Mushindo kinyi watudi balombeene kulesha shi twi na kinangu kya kwisumina ingi miloo, na mbwakinyi?

² Bu byatudi balondji ba Yesu, abitungu twikale atukumiina kwisumina ingi miloo. Kwikala na kinangu kya kukumiina kwisumina ingi miloo akutekye kinyi? Abitungu shi muntu esumine ingi miloo yaaye bwa kukwasha bangi. Twi kwamba shi, nkwilekeene na kukimba penda kwisankisha. (Badika Mateo 16:24.) Kinangu kya kukumiina kwisumina ingi miloo akitukwasha bwa kutuula myanda ya bangi kumpala kwa yeetu. (Fid. 2:3, 4) Na dingi, Yesu balambukiishe shi, kupela kukimba penda buwa bwetu kwi na muulo ukata mu lulangwilo lwetu. Bwakinyi? Kifulo kya bwina Kidishitu, akyo akitumaa muntu mu kwisumina ingi miloo, nyi nkitundwiilo kikata kya balondji  ba Yesu ba binyibinyi. (Yo. 13:34, 35) Banda kunangushena pabitale myabi ikile bungi yatudi nayo mwanda wa kwikala munkatshi mwa bakwetu be mu nsenga ishima abakumiina kwisumina ingi muloo!

3. Nkintu kinyi kilombeene kulwisha kinangu kyetu kya kwisumina ingi miloo?

³ Anka, twi na mwishikwanyi mulombeene kulwisha kapeela kapeela na mu bufyebufye kinangu kyetu kya kukumiina kwisumina ingi miloo. Yawa mwishikwanyi nyi nkukimba kwa penda buwa bwetu. Tentekyesha mushindo ubaadi Adame na Eeva baleshe binangu bi byabya. Eeva balesheshe shi akimbi penda buwa bwaaye pa’ye kukimba kwikala bu Efile Mukulu. Mulume aaye balesheshe namu nyi shi akimbaa penda buwa bwaaye pa’ye kukimba kusankisha Eeva. (Kib. 3:5, 6) Kunyima kwa kupambusha Adame na Eeva ku lulangwilo lwa binyibinyi, Diabulu mmutungunukye na kutompa bantu bwashi bekale abakimbi penda buwa bwabo. Baadi mukite dingi byabya nsaa ibafikile mu kutompa Yesu. (Mat. 4:1-9) Lelo uno, Satana mmobeshe kupambusha bantu bebungi, kwete kwibatakula bwashi bekale abakimbi penda buwa bwabo mu mishindo ibungi. Abitungu shi tutale uno mwanda kalolo bwashi bino binangu bya kukimba penda buwa bwetu tabitwelanga mwatudi.​—Ef. 2:2.

4. (a) Twi balombeene kukaasha binangu bya kukimba penda buwa bwetu su? Patuula. (b) Nkonko kinyi yatukyebe kutaluula?

⁴ Kukimba penda buwa bwetu twi balombeene kwikupwandjikisha na nkòngòlo akwata ku kilonda. Su kilonda mbekituule pa mbalo i mema, nkilombeene kukwata nkòngòlo. Kulenguula nkòngòlo kwi masaku mwanda ayitamaa na ayilwishaa kilonda. Bi mumune, sunga byekala shi tatwi balombeene kukaasha kukutwa kwa kupwidika na binangu bya kukimba penda buwa bwetu mwatudi, abitungu tulwe ngoshi bwa kukambila binangu bi byabya. (1 Kod. 9:26, 27) Mushindo kinyi watudi balombeene kutundula shi mu binangu tukwete kukimba penda buwa bwetu? Na mushindo kinyi watudi balombeene kwikala na binangu bya kwisumina ingi miloo?

5. (a) Mushindo kinyi wi Bible bu lumweno? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo kwa mwisambo.) (b) Nsaa yatutaluula su twi na binangu bya kukimba penda buwa bwetu, kinyi kyatushi balombeene kukita?

⁵ Anka byatudi balombeene kwata lumweno bwa kwitala, twi balombeene kutumika na Bible bwa kutaluula bumuntu bwetu na kukaasha bilubilo byooso byatudi nabyo. (Badika Jaake 1:22-25, EEM.) Kadi, lumweno ndulombeene kwitukwasha bwa kwimona nka su atutumika nalo kalolo. Bu kileshesho, su tubatala mu lumweno bukidi bukidi, twi kukutwa kumona tuntu tupeela kadi tulombeene kwitufwishila masaku akata. Sunga shi su tubatala mu lumweno penda ku lupese, twi balombeene kumona kifwatulo kya mungi muntu. Bi mumune, bwa kutumika na Bible bwa kwitaluula su atukimbaa penda buwa buwetu, tabitungu kumubadika panundupanundu sunga kwata Bible bwa kumona bilema bya bangi.

6. Mushindo kinyi watudi balombeene kulesha shi ‘twi balamate’ ku mwiya upwidikye?

⁶ Bu kileshesho, twi balombeene kubadika Eyi dy’Efile Mukulu efuku dyooso, kushii kumona tu binangu twa kukimba buwa bwetu tukwete kutama mwatudi. Bi kukitshika naminyi? Banda kutala uno mwanda: Mu kileshesho kya lumweno kibatushishe Jaake, mwanda ta ngwa’shi muntu bakutwa kutala mu lumweno kalolo nya. Jaake bafundjile shi muntu “etala.” Pano Jaake bafundjile kishima kya mu kina Greke akilesha kutaluula kalolo. Byabya, yawa muntu baadi etala kalolo kadi kubaadi kushaale ungi mwanda. Jaake atungunuka shi: “Kunyima ende, mu kapindji na’ka ayilwa binyi byadi.” Oolo, akatuka pa lumweno kushii kukaasha kantu kabamono. Anka, muntu ebuwa ‘ataluluulaa mu wawa “mwiya upwidikye” na ‘kulamata ku wanka.’ Pamutwe pa kutuula mwiya upwidikye w’Eyi dy’Efile Mukulu ku lupese, atungunuka na kulonda malongyesha aadyo. Yesu balesheshe byanka  shi: “Su nwalama bishima byande nwi balondji bande eyendo.”​—Yo. 8:31.

7. Mushindo kinyi watudi balombeene kutumika na Bible bwa kutaluula su twi na tu binangu twa kukimba penda buwa bwetu?

⁷ Byabya, bwa kukambila binangu bya kukimba penda buwa bwetu, kya kumpala, abitungu shi obadikye Eyi dy’Efile Mukulu kalolo. Ndilombeene nkukwasha bwa kutundula mbalo ayitungu shi olumbuule. Anka twemenanga paapa nya. Kimbuula ngofu. Su boopu kukwatshiila mwanda wa mu Bible mu binangu, eumone bu ukutale weyipushe shi: ‘Ami namu, nadya kukita kinyi pabitale uno mwanda? Nadya kukita myanda mu mushindo wibuwa su?’ Kintu ki na muulo nkino, su bopu kunangwila ku bibobadika, etatshishe bwa kwibilonda. (Mat. 7:24, 25) Tubande kutala bilombeene kwitukwasha mwanda wa Nfumu Saule na wa Mpyeele mutumibwa bwa kulama binangu bya kwisumina ingi miloo.

8. Saule baadi na binangu kinyi pa babangile kumunana, na mushindo kinyi ubebilesheshe?

⁸ Nfumu Saule nkileshesho akitukwasha bwa kudimuka pabitale mushindo ulombeene kukimba kwa penda buwa bwetu kulwisha binangu bya kwisumina ingi miloo. Saule pababangile kumunana bekeele muntu umune sha kipopeelo na kwiyisha. (1 Sam. 9:21) Bapelele kunyoka beena Isaleele abaadi abatopeka bufumu bwaye, sunga mbyabidi shi su baadi mukumbeene kwibikita bwa kukalwila mbalo yabadi bamutuule kwi Efile Mukulu. (1 Sam. 10:27) Nfumu Saule baadi mukumiine bukunkushi bwa kikudi ky’Efile Mukulu aye nkukunkusha beena Isaleele mu kutshokola ngoshi ibabalwile na beena Amona. Kunyima, baadi muleshe shi e na kwiyisha pa’ye kutumbisha Yehowa bwa ngoshi ibaadi mutshokole.​—1 Sam. 11:6, 11-13.

9. Mushindo kinyi ubafikile Saule mu kwikala na binangu bya kukimba penda buwa bwaye?

⁹ Kunyima, Saule baadi mutadiile binangu bya kukimba penda buwa bwaye na kwitatula abitama mwadi, nka bu nkòngòlo ilombeene kulwisha kilonda. Pabaadi mutshokole beena Amaleke mu ngoshi, batuudile malaka aye kumpala kwa kukokyela Yehowa. Saule baatshile bintu bya beena Amaleke pamutwe pa kwibituuta bu bibaadi abyamba mwiya w’Efile Mukulu. Na kwitatula kooso Saule nkwibakisha lupingu lwaye’ye nabeene. (1 Sam. 15:3, 9, 12) Nsaa ibamulungwile mutemuki Samwele shi benyongosha Yehowa, Saule babangile kwibingisha, aye nkwimeena pa kipindji kya mwiya w’Efile Mukulu kibaadi mukokyele na aye nkutopeka bangi bwa bilubilo byaye. (1 Sam. 15:15-21) Kwitatula kubaadi kutume Saule mu kukimba penda kwibingisha kumpala kwa bantu pamutwe pa kusangasha Efile Mukulu. (1 Sam. 15:30) Mushindo kinyi watudi balombeene kutumika na mwanda wa Saule bu lumweno bwa kumona bya kulama binangu bya kwisumina ingi miloo?

10, 11. (a) Mwanda wa Saule awitulongyesha kinyi pabitale kulama kwa binangu bya kwisumina ingi miloo? (b) Mushindo kinyi watudi balombeene kupela kulonda kileshesho kibubi kya Saule?

¹⁰ Kya kumpala, mwanda wa Saule aulesha shi tatukishakishanga kwitudila lukulupilo, na kupwandikisha shi su kala tubaadi na binangu bya kwisumina ingi miloo, dyadya eyikashi ndilombeene kutungunuka na kwikala mwatudi. (1 Tim. 4:10) Tentekyesha shi Saule basangeeshe Efile Mukulu bwa kapindji kapeela, kadi bakutshile kukaasha binangu bya kukimba penda buwa bwaaye bibabagile kumweneka mwadi. Kunyima Yehowa baadi mupele Saule mwanda wa kukutwa kwaye kwa kukokyela.

¹¹ Kya kabidi, tabitungu nka shi twikale atutala mbalo kampanda mu nshalelo etu yatukwete kukita bibuwa na kwilwankana mbalo ayitungu kulumbuula nya. Bino mbilombeene kwikala nka bu muntu etala mu lumweno, asangeela kilamba kyaaye kipya kushi kutala ndambo ya butshafu i mu mpala. Sunga byekala shi tatukwete kukimba penda buwa bwetu bu bibaadi Saule, abitungu twitatshishe bwa kupela kantu kooso kalombeene kwitutakula mu kwikala na bino binangu. Su abetupa elango, tatukimbanga kwibingisha, kulenguula mwanda, sunga kusumbwila  bangi kilumbu. Pamutwe pa kwikala bu Saule, bibuwa kutambula elango.​—Badika Misambo 141:5.

12. Kukumiina kwisumina ingi miloo nkulombeene kwitukwasha naminyi su atwikalanga bakite mulwisho ukata?

¹² Kadi, twi kukita kinyi su twakita mulwisho ukata? Saule bakimbile kulama nkumo yaaye, na bino bibaadi bimukutshishe kulumbuula kipwano kyaaye n’Efile Mukulu. Anka, binangu bya kukumiina kwisumina ingi miloo mbikumbeene kwitukwasha bwa kukambila bufu bwa kupeta bukwashi pa nsaa ilombane. (Mye. 28:13; Ja. 5:14-16) Bu kileshesho, ungi mukwetu babangile kutala pornografi pabaadi na bipwa 12, na batungunukile na kukita byabya mu bufyebufye munda mwa bipwa bikile ekumi. Alesha shi: “Bibaadi bukopo bukile bwa kulungula mukashi ande na bakulu kinaadi nakitshi. Kadi binobino panapu kwibalungula, napusha nka bu kiita ki bushito kibankatuka ku mapampa. Bangi bakuuku bande abaadi benyongole nsaa ibaabapushishe shi abankatusha ku mulongo wa bafubi ba midimo, bibekeele nka bu’mi bebatapa ku mashimba. Anka, nauku shi Yehowa asangala ngofu na mudimo wankwete kumukitshina binobino kukila mafuku anaadi natala pornografi, na mweneno aaye ndjo e na muulo.”

13, 14. Mushindo kinyi ubaadi Mpyeele muleshe binangu bya kukimba penda buwa bwaye?

¹³ Mpyeele mutumibwa baadi muleshe binangu bya kwisumina ingi miloo nsaa ibaabadi abamulongyesha kwi Yesu. (Luk. 5:3-11) Anka, bibaadi abitungu shi alwe ngoshi na binangu bya kukimba kwa penda buwa bwaaye. Bu kileshesho, baadi mwinyongole nsaa ibaadi Jaake na Yowano abakimbi kwikala pa mbalo ya kinemo na Yesu mu Bufumu bw’Efile Mukulu. Pangi Mpyeele bapwandikiishe shi aye ndjo mulombeene kushaala pa yaaya mbalo mwanda Yesu baadi mupwe kwamba shi Mpyeele akyebe kupeta mudimo ukata. (Mat. 16:18, 19) Yesu baadi mudimushe Jaake, Yowano mpa na Mpyeele na bangi batumibwa pabitale binangu bya kukimba ‘kumuna’ bakwabo.​—Mak. 10:35-45.

¹⁴ Sunga kunyima kwa Yesu kutompa kuludika binangu bya Mpyeele, Mpyeele batungunukile na kulwa ngoshi na binangu bibaadi eyelela aaye nabeene. Nsaa ibaadi Yesu mulungule batumibwa shi abakyebe kumupela munda mwa nsaa, Mpyeele baadi mwikamishe kunundu kwa bakwabo pa kupwandikisha shi, aye akyebe kushaala mulamate Yesu. (Mat. 26:31-33) Byabya, binangu byaaye bya kwitudila lukulupilo tabibaadi buwa nya, mwanda  bwabwa bufuku tabaadi mobeshe kulesha kinangu kya kwisumina ingi miloo nya. Bwa kukimba kwikalwila, Mpyeele bapelele Yesu misusa isatu.​—Mat. 26:69-75.

15. Mu byooso bwakinyi kileshesho kya Mpyeele akitunyingisha?

¹⁵ Sunga mbibaadi etatshisha ngofu na kupona ingi nsaa, kileshesho kya Mpyeele akitunyingisha. Mu kwitatshisha kwaye na ku bukwashi bwa kikudi ky’Efile Mukulu, Mpyeele baadi mobeshe kukambila binangu byaaye bibubi na kulesha lwishinko na kifulo kya kwisumina ingi miloo. (Gal. 5:22, 23) Baadi munyingiile mu bitompwanga byashibadya kukambila kumpala. Baadi muleshe kwiyisha nsaa ibaabamutopekyele kwi Mpoolo mutumibwa munkatshi mwa bantu. (Gal. 2:11-14) Kunyima kwa’bo kumutopeka, Mpyeele tabaadi muleshe kwitatula, na kupusha shi Mpoolo balwisha nkumo yaaye pa’ye kumutopeka nya. Mpyeele batungunukile na kufula Mpoolo. (2 Mp. 3:15) Kileshesho kya Mpyeele nkilombeene kwitukwasha bwa kwikala na binangu bya kwisumina ingi miloo.

16. Mushindo kinyi watudi balombeene kulesha binangu kya kukumiina kwisumina ingi miloo mu nsaa ya nkalakasho?

¹⁶ Nangwila pabitale mushindo okitaa poodi mu nkalakasho. Pabaabadi beele Mpyeele na bangi batumibwa mu lukano na kwibakupila pa mwanda wa kulungula mukandu wibuwa, abaadi na muloo “mwanda babaatundwilwe bu balombeene kukayiibwa bw’eshina dya [Yesu].” (Bik. 5:41) Mpa n’obe namu we mulombeene kumona bitompwanga bu mushindo odya kulonda kileshesho kya Mpyeele na kya Yesu mu kulesha kwa binangu bya kwisumina ingi miloo. (Badika 1 Mpyeele 2:20, 21.) Uno mweneno mulombeene nkukwasha su abakuludika kwi bakulu. Londa kileshesho kya Mpyeele pamutwe pa kwibingisha.​—Mul. 7:9.

17, 18. (a) Ndukonko kinyi alutungu shi twiyele pabitale mpàngo ya mu kikudi? (b) Twi kukita kinyi su tubatundula mu mashimba etu shi twi na binangu bya kukimba penda buwa bwetu?

¹⁷ Kileshesho kya Mpyeele nkilombeene dingi nkukwasha pabitale kwata kwa mpàngo ya mu kikudi. We mulombeene kulonda ino mpàngo na binangu bya kwisumina ingi miloo. Anka, dimuka bwashi mpàngo yoodi nayo tayikalanga bwa kukimba kwikala na nkumo. Byabya, eyipushe shi, ‘mu mpàngo yande ya kulumbuula sunga kutamisha mudimo wanfubila Yehowa mwi kantu akalesha shi nakyebe kwikala na ntumbo sunga matalwa kampanda, bu bibaadi Jaake na Yowano batekye Yesu?’

¹⁸ Su botundula mwishimba dyobe shi we na kantu akalesha kinangu kya kukimba penda buwa boobe, teka Yehowa akupe bukwashi bwa kushintuula binangu bi mwishimba dyoobe; akupu okite moobe mooso bwa kukimba penda ntumbo Yaaye kushii yoobe. (Mis. 86:11) We mulombeene dingi kukimba myanda ishy’ayitakula bantu mu kutuula binangu penda koodi. Bu kileshesho, we mulombeene kukimba kulesha eyikashi dya kikuba kya kikudi dyomono bu di bukopo koodi. Sunga shi su wekala olumbuula miisambo kalolo kushii kwata mudimo wa kusuula Nshibo ya Bufumu na muulo, we mukumbeene kwata mpàngo ya kulonda elango di mu Beena-Looma 12:16.​—Badika.

19. Twi balombeene kukita kinyi bwa kupela kubofula ku mashimba pa mwanda wa byatukwete kwimona mu lumweno lw’Eyi dy’Efile Mukulu?

¹⁹ Nsaa y’atwitala kalolo mu lumweno lw’Eyi dy’Efile Mukulu na kumona bilema kampanda, sunga myanda ayilesha shi twi na binangu bya kukimba penda buwa bwetu, twi balombeene kubofula ku mashimba. Su mwanda wi byabya ubakufwila, nangwila ku kileshesho kya muntu ebuwa a mu kileshesho kya Jaake. Jaake tabaadi muleshe mushindo ubaadi yawa muntu mulumbuule bukidibukidi kintu kibaadi mutundule sunga shi baadi na mushindo wa kulumbuula bilema byooso nya; kadi Jaake bambile shi, uno muntu atungunuka na ‘kulamata ku mwiya upwidikye.’ (Ja. 1:25) Baadi mutentekyeshe kibamwene mu lumweno na atungunuka na kukita mwaye mooso bwa kulumbuula. Oolo, ikala na mweneno ebuwa boobe nabeene mpa na nkatshinkatshi pabitale bilema byoobe. (Badika Mulungudi 7:20.) Tungunuka na kulamata ku mwiya upwidikye, na okite moobe mooso bwa kulama binangu bya kwisumina ingi miloo. Yehowa e na lukalo lwa nkukwasha, bu bibaadi mukwashe bakwenu bebungi, abo bekale namu bakutwe kupwidika kadi balombeene kukuminyibwa n’Efile Mukulu mpa na kupeta myabi yaaye.