Skip to content

Skip to table of contents

Mbomukonzya Kuzumanana Kuba Amuuya Wakulyaaba

Mbomukonzya Kuzumanana Kuba Amuuya Wakulyaaba

“Ikuti umwi kayanda kunditobela, aliimye.”—MT. 16:24.

1. Mbuti Jesu mbwaakasiya cikozyanyo cibotu cakulyaaba?

CIINDI Jesu naakali anyika, wakasiya cikozyanyo cibotu cakulyaaba. Wakasaanguna kucita kuyanda kwa Leza muciindi cakucita kuyanda kwakwe mwini. (Joh. 5:30) Kwiinda mukuzumanana kusyomeka kusikila kulufwu acisamu cakupenzyenzya, wakatondezya kuti muuya wakwe wakulyaaba tiiwakali kukonzya kumana.—Flp. 2:8.

2. Ino inga twatondezya buti muuya wakulyaaba, alimwi nkaambo nzi ncotweelede kucita oobo?

2 Mbotuli basikutobela Jesu, andiswe tweelede kutondezya muuya wakulyaaba. Ino caamba nzi kuba amuuya wakulyaaba? Mubufwaafwi, caamba kuti muntu ulilisungwide kusaanguna kugwasya bamwi muciindi cakucita kuyanda kwakwe mwini. Munzila imwi, kulyaaba kuliindene kapati akuliyanda. (Amubale Matayo 16:24.) Muuya wakulicesya ulakonzya kutugwasya kubikka zintu nzyobayanda bamwi mubusena bwakusaanguna muciindi cazintu nzyotuyanda. (Flp. 2:3, 4) Mubwini, Jesu wakayiisya kuti muuya wakulicesya ngomuuya uyandika kapati mubukombi bwesu. Ino mbuti mbocili boobo? Luyando lwa Bunakristo lwalo luli ndolukulwaizya muuya wakulyaaba, ncecitondezyo cakuti tuli basikwiiya bakasimpe ba Jesu. (Joh. 13:34, 35) Alimwi amuyeeye zilongezyo nzyotujana akaambo kakuti tuli cibeela cabunyina bwanyika yoonse ibutondezya muuya wakulyaaba.

3. Ncinzi cikonzya kunyonganya muuya wesu wakulyaaba?

 3 Nokuba boobo, tulalwana asinkondoma uukonzya kubelesya lweeno kutegwa anyonganye muuya wesu wakulyaaba. Sinkondoma ooyo nkampenda kesu kakuliyanda. Amuyeeye ba Adamu a Eva mbobakatondezya kuliyanda. Eva wakacita zintu akaambo kakulombozya kuba mbuli Leza. Mulumaakwe wakatondezya kuliyanda akaambo kakuyanda kumukkomanisya. (Matl. 3:5, 6) Naakamana kuzandula ba Adamu a Eva kubukombi bwakasimpe, Diabolosi wakazumanana kusunka bantu kuti kabaliyanda. Mane wakaibelesya nzila eeyo naakali kusunka Jesu. (Mt. 4:1-9) Mazuba aano, Saatani wazwidilila mukuyunga bantu banji, kubapa kuti kabatondezya kuliyanda munzila zinji. Eeci ciyanda kuti tubikkile maano akaambo kakuti muuya wakuliyanda ulakonzya kututambukila.—Ef. 2:2.

4. (a) Sena cilakonzyeka lino kulwana kampenda kakuliyanda cakumaninina? Amupandulule. (b) Mibuzyo nzi njotutiilange-lange?

4 Kuliyanda kulakonzya kukozyanisyigwa kunkalaya iitalika acibulo. Ikuti cibulo cabikkwa antangalala kuzintu zikonzya kupa kuti cibe ankalaya, cilakonzya kutalika kuba ankalaya. Ntenda mpati iikonzya kuba, nkutabikkila maano kunkalaya, kwiilekela kuti izumanane cakunga cintu eeco canyonyooka naa kuleka kubeleka kabotu. Mbubwenya buyo, nokuba kuti lino tatukonzyi kukugwisya kutalondoka kwesu alimwi atumpenda twesu twakuliyanda cakumaninina, tweelede kupakamana kuntenda ziliko alimwi akuzumanana kulwana tumpenda ooto. (1 Ko. 9:26, 27) Ino inga twazizyiba buti zitondezyo zyakuliyanda izili mulindiswe? Alimwi mbuti mbotukonzya kuba amuuya wakulyaaba?

AMUBELESYE BBAIBBELE KUTEGWA MUBONE NAA MULALIYANDA

5. (a) Muunzila nzi Bbaibbele molili mbuli cimbonimboni? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.) (b) Ciindi notulilanga-langa kubona naa tulijisi muuya wakuliyanda, ncinzi ncotweelede kutantamuka?

5 Mbubwenya mbotukonzya kubelesya cimbonimboni kubona mbotuboneka kubusyu, tulakonzya kubelesya Bbaibbele kubona buntu bwesu bwamukati akululamika tumpenda ntotukonzya kujana. (Amubale Jakobo 1:22-25.) Nokuba boobo, cimbonimboni inga catugwasya lelikke buyo kuti twacibelesya kabotu. Mucikozyanyo, kuti twalanga mucimbonimboni cakubinda, tulakonzya kwaalilwa kubona kantu kasyoonto pele ikakonzya kutusofwaazya kapati. Alimwi naa cimbonimboni twacilangila kumbali, tulakonzya kubona busyu bwamuntu uumbi. Mbubwenya buyo, kutegwa tubelesye Bbaibbele kubona tumpenda, mbuli kuliyanda, tatweelede kubala Bbaibbele cakwiinzya buyo mulawo naa kulibelesya kubona tumpenda twamuntu uumbi pe.

6. Ino inga ‘twazumanana’ buti mumulawo uulondokede?

6 Mucikozyanyo, tulakonzya kulibala Jwi lya Leza lyoonse ambweni abuzuba pele katwaalilwa kubona tuntu tusyoonto twakuliyanda itutalika kulibonya mulindiswe. Ino eeco inga cacitika buti? Amulange-lange makani aaya: Mucikozyanyo ca Jakobo ca cimbonimboni, takuli kuti penzi ndyaakajisi muntu uulya ndyakwaalilwa kulanga cakubikkila maano. Jakobo wakalemba kuti muntu uulya “ulalilanga.” Aawa Jakobo wakabelesya ibbala lya Chigiliki ilyaamba kulomya naa kubikkila maano. Aboobo, mukaambo aaka ndipenzi nzi ndyaakajisi muntu ooyu? Jakobo wakazumanana kuti: “Amana kulilanga ulaunka alimwi ndilyonya eelyo ulaluba mbwaboneka.” Masimpe, wakaleka kulanga mucimbonimboni kakunyina kubweza ntaamu kweelana ancaakabona. Mukwiimpana, muntu uuzwidilila ‘talangisisyi buyo mumulawo’ pele alimwi ‘ulazumanana mulinguwo.’ Muciindi cakuleka kubikkila maano kumulawo uulondokede wa Jwi lya Leza, ulazumanana kutobela ncouyiisya. Jesu wakakaamba kaambo aaka nkakonya naakati: “Ikuti mwazumanana mujwi lyangu, muli basikwiiya bangu ncobeni.”—Joh. 8:31

7. Ino mbuti mbotukonzya kulibelesya Bbaibbele kutegwa tubone tumpenda twakuliyanda?

7 Aboobo, kutegwa muzwidilile kulwana tumpenda twakuliyanda, cakusaanguna mweelede  kubala Bbaibbele cakulomya. Eeco cilakonzya kumugwasya kuzyiba mbazu nzyomweelede kubikkila maano. Pele kuli acimbi ncomweelede kucita. Mweelede kuvwuntauzya kapati. Kuti kakuli cibalo camu Bbaibbele ncomubala, amulibikke muciimo eeco kwiinda mukubuzya mibuzyo mbuli yakuti: ‘Ino nindakacita buti mubukkale oobu? Sena nindakacita cintu ciluzi?’ Ciinda zyoonse, mwamana kuzinzibala kuyeeya nzyomwabala, amusolokesye kuzibelesya. (Mt. 7:24, 25) Atulange-lange mbotukonzya kubelesya cibalo caamba Mwami Saulo alimwi amwaapostolo Petro kutegwa tubone mbotukonzya kuzumanana amuuya wakulyaaba.

AMWIIYE KUCIKOZYANYO CITUCENJEZYA CAMWAMI SAULO

8. Mbube nzi mbwaakatondezya Saulo kumatalikilo aabulelo bwakwe, alimwi mbuti mbwaakabutondezya?

8 Mwami Saulo wa Israyeli ncikozyanyo citucenjezya kujatikizya kuliyanda mbokukonzya kulwana muuya wakulyaaba. Kumatalikilo aabulelo bwakwe, Saulo wakali kulicesya alimwi akulibombya. (1 Sam. 9:21) Ciindi bana Israyeli bamwi nobakali kusampaula bulelo bwakwe, tanaakabasubula pe nokuba kuti wakalijisi nguzu zyakutondezya bulelo mbwaakapegwa a Leza. (1 Sam. 10:27) Mwami Saulo wakabutambula busolozi bwamuuya wa Leza ciindi naakasololela bana Israyeli munkondo nobakazunda bana Amoni. Nobakazunda, Saulo cakulicesya wakatondezya kuti ngu Jehova wakapa kuti bazunde.—1 Sam. 11:6, 11-13.

9. Mbuti Saulo mbwaakatalika kuba amuuya wakuliyanda?

9 Nokwakainda ciindi, Saulo wakalekela muuya wakuliyanda akulisumpula kuti uzumanane mbuli nkalaya. Ciindi naakazunda bana Amaleki munkondo, wakabikka kuyanda kwakwe mubusena bwakusaanguna muciindi cakumvwida Jehova. Cabulyato Saulo wakabweza zintu eezyo Leza nzyaakaambide kuti bazinyonyoone. Mpoonya cakunyasya wakalibikkila citondezyo cakwe. (1 Sam. 15:3, 9, 12) Ciindi musinsimi Samuele naakamwaambila kuti Jehova wabijilwa akaambo kamicito yakwe, Saulo wakasola kulikwabilila kwiinda mukwaamba kuti wakacita eeco Leza ncaakamulailila akutongooka kuti bantu mbebakapa kuti alubizye. (1 Sam. 15:16-21) Kuyungizya waawo, kulisumpula nkokwakapa Saulo kuti abikkile kapati maano kulibotezya kumeso aabantu muciindi cakukkomanisya Leza. (1 Sam. 15:30) Mbuti mbotukonzya kubelesya cibalo caamba zya Saulo mbuli cimbonimboni kutegwa tuzumanane amuuya wakulyaaba?

10, 11. (a) Ino ncaakacita Saulo cituyiisya nzi kujatikizya kuzumanana amuuya wakulyaaba? (b) Mbuti mbotukonzya kweeleba kutobela cikozyanyo cibi ca Saulo?

10 Cakusaanguna, ncaakacita Saulo citondezya kuti tatweelede kulibona kuti tuliluleme, akuyeeya kuti tuyakuzumanana kutondezya muuya wakulyaaba kuti naa musyule twakali kutondezya muuya ooyu. (1 Ti. 4:10) Mutalubi kuti kwaciindi cili mbocibede, Saulo wakali kucita kabotu alimwi wakali kuyandwa a Leza, pele wakaalilwa kugwisya tumpenda twakuliyanda itwakatalika kulibonya. Eeci cakapa kuti Jehova amukake Saulo akaambo kakutamvwida.

11 Cabili, tweelede kucenjela kutegwa tutabikkili buyo maano kumbazu nzyotucita kabotu mubuumi bwesu akuluba mbazu nzyotweelede kubelekela mpawo. Kucita boobo cilakonzya kuba mbuli kubelesya cimbonimboni kulicenka zisani zyesu zipya akutabikkila maano kulilanga kubusyu kubona naa tuli atombe. Nokuba kuti tatukonzyi kuba mbuli Saulo walo wakakkutila ambwaakabede, tweelede kubeleka canguzu kutegwa tweelebe tumpenda tukonzya kutupa kuti tutobele nzila yakwe mbyaabi. Kuti twapegwa lulayo, tatweelede kusola kulikwabilila, kubona cibi ncotwacita kuti ncisyoonto naa kupa bamwi mulandu akaambo kakulubizya kwesu. Muciindi cakuba mbuli Saulo, inga cainda kubota kuti twalutambula lulayo ndotwapegwa.—Amubale Intembauzyo 141:5.

12. Mbuti mboukonzya kutugwasya muuya wakulyaaba kuti naa twacita cibi cipati?

12 Nokuba boobo, mbuti kuti twacita cibi  cipati? Akaambo kakuyanda kubamba mpuwo yakwe, Saulo tanaakajana lugwasyo lwakumuuya. Mukwiimpana, muuya wakulyaaba ulakonzya kutugwasya kuliyumya kukuusigwa nsoni kutegwa tupegwe lugwasyo lweelede. (Tus. 28:13; Jak. 5:14-16) Mucikozyanyo, mukwesu umwi wakatalika kweebelela zintu ziletela muzeezo wakoonana kali amyaka iili 12 yakuzyalwa alimwi wakazumanana kucita oobo cakusisikizya myaka iinda kukkumi. Wakaamba kuti: “Cakali ciyumu kuti ndibaambile bakaintu bangu alimwi abaalu ncondakali kucita. Pele lino mbokunga ndakabaambila, ndilimvwa kulemununwa kumukuli mupati ngondakajisi. Beenzuma bamwi bakatyompwa ciindi nondakagwisyigwa abukutausi, nkaambo cakali mbuli kuti ndabausya nsoni. Pele Jehova lino ulikkomene kapati amulimo wangu, alimwi cintu ciyandika kapati nkuba acilongwe anguwe.”

PETRO WAKAKUZUNDA KULIYANDA

13, 14. Mbuti Petro mbwaakatondezya tumpenda twakuliyanda?

13 Mwaapostolo Petro wakatondezya muuya wakulyaaba ciindi naakali kuyiisyigwa a Jesu. (Lk. 5:3-11) Nokuba boobo, wakeelede kutulwana tumpenda twakuliyanda. Mucikozyanyo, wakanyema ciindi mwaapostolo Jakobo alimwi a Johane nobakali kuyanda zyuuno zyaatala zyakuba antoomwe a Jesu mu Bwami bwa Leza. Ambweni Petro wakali kuyeeya kuti cimwi cazyuuno eezyo cakeelede kuba cakwe akaambo kakuti Jesu wakaambilide kale Petro kuti uyakuba acoolwe caalubazu. (Mt. 16:18, 19) Nokuba boobo, Jesu wakacenjezya Jakobo a Johane, kubikkilizya a Petro alimwi abaapostolo boonse, kutantamuka kuliyanda kwiinda mukusola ‘kubadyaaminina’ Banakristonyina.—Mk. 10:35-45.

14 Noliba leelyo Jesu naakamana kululamika kuyeeya kwa Petro, Petro wakazumanana kulwana mbwaakali kulibona mwini. Ciindi Jesu naakaambila baapostolo kuti bakali kuyakumusiya kwaciindi cisyoonto, Petro wakalisumpula kwiinda bamwi kwiinda mukwaamba kuti walo alikke ngowakali kukonzya kusyomeka. (Mt. 26:31-33) Nokuba boobo, kuliyanda kwakwe kwakanyina mpokwakayeeme, nkaambo busiku mbubonya oobo wakaalilwa kutondezya muuya wakulyaaba. Mukusola kwakwe kwakuti alikwabilile, Petro wakamukaka Jesu ziindi zyotatwe.—Mt. 26:69-75.

15. Nkaambo nzi cikozyanyo ca Petro ncocikkomanisya?

 15 Nokuba kuti kwakali buyumuyumu oobu akwaalilwa, buumi bwa Petro ncikozyanyo cibotu. Kwiinda mukusolekesya kwakwe alimwi alugwasyo lwamuuya uusalala wa Leza, Petro wakacikonzya kulwana tumpenda twakwe alimwi akutondezya kulilesya alimwi akulyaaba kwaluyando. (Gal. 5:22, 23) Wakaliyumya mumasunko aakali kukonzya kubonwa kuti mapati kwiinda kulezya nkwaakacitide musyule. Wakatondezya kulicesya kwiinda mukulilemeka kwakwe ciindi mwaapostolo Paulo naakamukalalila abuleya. (Gal. 2:11-14) Naakakalalilwa, Petro tanaakamubikkilila Paulo akulimvwa kuti mpuwo yakwe yanyonyooka akaambo kakusinswa. Petro wakazumanana kutondezya luyando kuli Paulo. (2 Pe. 3:15) Cikozyanyo ca Petro cilakonzya kutugwasya kuba amuuya wakulyaaba.

Ino Petro wakacita buti ciindi naakapegwa lulayo? Sena andiswe tulacita oobo? (Amubone muncali 15)

16. Mbuti mbotukonzya kutondezya muuya wakulyaaba ciindi notuli mubukkale bukatazya?

16 Amuyeeye buyo mbomucita ciindi nomuli mubukkale bukatazya. Ciindi Petro alimwi abaapostolo nobakaangwa alimwi akuumwa akaambo kakukambauka, bakalikkomene ‘nkaambo bakajanwa kuti baleelela kusampaulwa akaambo kazyina lya Jesu.’ (Mil. 5:41) Andinywe mulakonzya kucibona kuba coolwe cakwiiya Petro akutobela mikondo ya Jesu ciindi nomuli mukupenzyegwa kwiinda mukutondezya muuya wakulyaaba. (Amubale 1 Petulo 2:20, 21.) Kuzilanga munzila iili boobu zintu kulakonzya kumugwasya ciindi baalu nobamupa lulayo. Amutobele cikozyanyo ca Petro muciindi cakunyema.—Muk. 7:9.

17, 18. (a) Ino mubuzyo nzi ngotukonzya kulibuzya kujatikizya mbaakani zyakumuuya? (b) Ncinzi ncotweelede kucita ikuti naa twabona kuti kuli tumpenda twakuliyanda itwatalika mumoyo wesu?

17 Cikozyanyo ca Petro cilakonzya kumugwasya caboola kumbaakani zyakumuuya. Mulakonzya kuba ambaakani zitondezya muuya wakulyaaba. Nokuba boobo, mweelede kucenjela kutegwa mbaakani eezyo zitatondezyi kuti mujisi muuya wakuyanda kuba ampuwo. Aboobo, amulibuzye kuti, ‘Sena luyandisisyo lwangu lwakuyungizya ciindi mumulimo wa Jehova kulakonzya kunyonganizyigwa akaambo kakulombozya kuba ampuwo naa kuyanda kupegwa bulemu mbuli mbocakabede kuli Jakobo alimwi a Johane ciindi nobakalomba Jesu?’

18 Ikuti naa mwabona tumpenda tumwi twakuliyanda mumoyo wanu, amumulombe Jehova kuti amugwasye kubambulula mizeezo yanu ambomulimvwa; mpoonya amubeleke canguzu kutegwa mubikkile maano kubulemu bwakwe kutali bwanu nobeni. (Int. 86:11) Mulakonzya kuba ambaakani zitakonzyi kumupa kuba ampuwo. Mucikozyanyo, mulakonzya kuba ambaakani zyakutondezya micelo yamuuya njomubona kuti ilakatazya kapati kutondezya. Ambweni mulalibambila kabotu zibeela zyanu zyamiswaangano pele andiza tamujisi luyandisisyo lwakusalazya Ŋanda ya Bwami, mulakonzya kuba ambaakani yakutobela lulayo lujanika mubbuku lya Baloma 12:16.—Amubale.

19. Ncinzi ncotukonzya kucita kutegwa tutatyompwi akaambo kancotwabona mucimbonimboni ca Jwi lya Leza?

19 Ciindi notulilanga cakulomya mucimbonimboni ca Jwi lya Leza akubona tumpenda tumwi, andiza akubona buya kuti tulijisi muuya wakuliyanda, tulakonzya kutyompwa. Ikuti eeco camucitikila, amuyeeye kuzwidilila kwamuntu wamucikozyanyo ca Jakobo. Jakobo tanaakatondezya kuti muntu ooyu wakalimana penzi ndyaakabona cakufwambaana akuti wakakabambulula kampenda aako, pele Jakobo waamba kuti muntu ooyo ‘wakazumanana mumulawo uulondokede.’ (Jak. 1:25) Wakayeeya ncaakabona mucimbonimboni akuzumanana kubambulula penzi eelyo. Aboobo, amuzumanane kulibona munzila iili kabotu alimwi kamuyeeyede kuti tamulondokede. (Amubale Mukambausi 7:20.) Amuzumanane kulangisisya mumulawo uulondokede kutegwa muzumanane amuuya wakulyaaba. Jehova uliyandide kumugwasya mbubwenya mbwaabagwasya Banakristonyoko banji nokuba kuti tabalondokede, ulabakkomanina alimwi akubapa zilongezyo.