1. ¿Tuku tlakg xatlan liʼakxilhtit wililh Jesús xlakata makgxtakgkan tuku kgalhikan?

AKXNI Jesús xlama kkatiyatni, wililh tlakg xatlan liʼakxilhtit xlakata makgxtakgli tuku xkgalhi xpalakata amakgapitsin. Ni wa tlawalh tuku xlakaskin chu makgxtakgli tuku tlan xkgalhi xlakata xtlawalh xtalakaskin Dios (Juan 5:30). Chu xlakata ni makgxtakgli Dios asta akxni makgnika, limasiyalh pi ni anan tuku xtlawalh ni natamakamasta xpalakata amakgapitsin (Filip. 2:8).

2. 1) ¿Tuku kilhchanima makgxtakgkan tuku kgalhikan xpalakata amakgapitsin? 2) ¿Tuku xlakata kilitlawatkan tuku tlan xpalakata amakgapitsin?

² Xlakata kstalaninanin Cristo akinin, xlakaskinka natlawayaw la xla tlawalh. Pero, ¿tuku kilhchanima makgxtakgkan tuku kgalhikan xpalakata amakgapitsin? Uma kilhchanima nakamaxkiyaw amakgapitsi tuku kgalhiyaw xlakata nakamakgtayayaw. Uma wamputun ni kiʼakstukan nakinkapaxkikanan (kalikgalhtawakga Mateo 16:24, TNM). Akxni kamakgtayaputunaw amakgapitsin tlawa ni lu xlakaskinka naʼakxilhaw tuku makgkatsiyaw o tuku lakgatiyaw (Filip. 2:3, 4). Jesús masiyalh pi akxni kamakgtayaputunaw amakgapitsin uma lu xlakaskinka ktakaknin nema maxkiyaw Dios. ¿Tuku xlakata? Xlakata tapaxkit xla kstalaninanin Cristo wa tlawa nakamakgtayayaw amakgapitsin. Uma tapaxkit wa tuku  kalilakgapaskan xaxlikana kstalaninanin Jesús (Juan 13:34, 35). Kxkachikin Dios niku tapakgsiyaw lhuwa natalan chuna tlan likatsikgo ¿Ni xlikana pi lhuwa tasikulunalin makglhtinanaw xlakata anta makgtapakgsiyaw?

3. ¿Tuku max natlawa pi ni namakgxtakgputunaw tuku lakgatiyaw?

³ Pero, kgalhiyaw kkilatamatkan kintalamakgasitsinkan tuku max natlawa pi ni namakgxtakgputunaw tuku lakgatiyaw: akxni akstu kinkapaxkikanan. Kalilakapastakwi pi asta Adán chu Eva limasiyakgolh pi xakstukan xkapaxkikan. Eva tlawalh tuku nitlan xlakata la Dios xwamputun, chu Adán ni kgalhakgaxmatli xMalakatsukina xlakata ni xmakgxtakgputun xpuskat (Gén. 3: 5, 6). Satanás kamamakgxtakgalh xaxlikana takanajla, chu lata ama kilhtamaku tlawanit pi latamanin xakstukan kakapaxkika. Asta Jesús chuna xmatlawiputun (Mat. 4:1-9). Chu la uku lhuwa litaʼakgskgawikgonit xliʼakgsiyat Satanás chu xakstukan kapaxkikan. Komo ni skgalalh tawilayaw, max nakinkapasayan nitlan xtalakpuwan kakilhtamaku (Efes. 2:2).

4. 1) ¿Tlan namapanuyaw tuku tlawa akstu nakinkapaxkikanan? 2) ¿Tuku takgalhskinin nakakgalhtiyaw?

⁴ Akstu napaxkikana tlan natamalakxtumiyaw xuxut. Akxni maktum lhakgat ma niku ni xakaskakni, max natsuku xuxu. Wa tuku tlakg nitlan wa pi ni kuenta natlawayaw pi xuxuma, chu namastayaw talakaskin kaxuxukgolh, uma natlawa pi nialh tlan nawan chu nialhla katimaklakaskiw. Nachuna, maski la uku nila namapanuyaw tuku makglakgalhinanin kinkatlawayan chu tuku tlawa akstu nakinkapaxkikanan, talakaskin kuenta natlawayaw pi uma tapuwan ni nakinkamakgatlajayan (1 Cor. 9:26, 27). ¿La nakatsiyaw pi tsukumaw akstu kinkapaxkikanan? ¿La tlakg nalimasiyayaw pi makgxtakgaw tuku lakgatiyaw xlakata nakamakgtayayaw amakgapitsin?

5. 1) ¿Tuku xlakata Biblia xtachuna la akgtum espejo? (Kaʼakxilhti xapulana dibujo.) 2) Akxni nalikgalhtawakgayaw Biblia, ¿tuku ni natlawayaw?

⁵ Xtachuna la kʼakgtum espejo akxilhaw la tasiyayaw, Biblia kinkamakgtayayan naʼakxilhaw tukuya tayat kgalhiyaw chu komo natekgsaw tuku nitlan nalakkaxtlawayaw (kalikgalhtawakga Santiago 1:22-25, Hua Xasasti Talaccaxlan, TXS, 1999). Pero xlakata espejo nakinkamakgtayayan talakaskin liwana namaklakaskinaw. Komo kaj lakapala nalakanaw, max ni katiʼakxilhwi niku xkajwanitaw o tuku kilikaxtlawatkan. Nachuna, maski lakanitaw kʼespejo komo lakpata nachipayaw max atanu lataman tiku naʼakxilhaw. Nachuna, komo lakaskinaw pi Biblia kakinkamakgtayan naʼakxilhaw komo tsukumaw akstu kinkapaxkikanan, ni kajwatiya lakapala nalikgalhtawakgayaw chu ni kalimaklakaskiw xlakata naʼakxilhaw tuku nitlan tlawamakgo atanu.

6. ¿La tlan namakgantaxtiyaw xaʼakgstitum xlimapakgsin Dios?

⁶ Max chali chali likgalhtawakgamaw Biblia, pero maski chuna ni akxilhaw pi tsukumaw akstu kinkapaxkikanan. ¿La chuna nala? Kalilakpuwaw tuku lichuwinalh Santiago xlakata chixku tiku lakaʼakxilhkan kʼespejo, tuku nitlan ni wa pi ni liwana lakaʼakxilhkan. Xla tsokgli pi liwana «talakasiyuy». Tachuwin xagriego nema maklakaskin Santiago kilhchanima akxni wi tuku liwana akxilhkan, wamputun «akxilhkan xliputuminika». Wa xlakata, ¿tuku ni tlan tlawa uma chixku? Santiago wan: «Akxni tapanuniy espejo tunkan patsankgakgoy lantla lu[...] talakasiyuy», o lakawan. Chuna, alakatanu an chu nitu tlawa xlakata nalakgpali tuku akxilhli kʼespejo. Pero Santiago wan pi chixku tiku tlan kitaxtuni ni kajwatiya «ni patsankgay wantu kgaxmata xtachiwin, [...] xlimapakgsin Dios» wata «litsakgsay kxlatamat». Ni tamakgatlini xaʼakgstitum xlimapakgsin Dios, wata chuntiya likgalhtawakga chu lilatama. Jesús nachuna wa: «Lapi wixin lu[...] akgstituma namakgantaxtiyatit wantu kkalimapakgsiyan, chuna  tlan nalitaxtuyatit la xaxlikana kilimakgalhtawakgat» (Juan 8:31, TXS, 1999).

7. ¿La nakinkamakgtayayan Biblia namapanuyaw kkinakujkan tuku natlawa akstu nakinkapaxkikanan?

⁷ Wa xlakata komo mapanuputunaw kkinakujkan tuku natlawa akstu nakinkapaxkikanan, pulana talakaskin liwana nalikgalhtawakgayaw xTachuwin Dios. Chuna nakatsiyaw tuku kililakgpalitkan. Pero ni kajwatiya, talakaskin liwana nakinkaputsananikanan. Akxni liwana akgatekgsnitaw pulaktum tuku lichuwinan Biblia, kalakpuwaw pi anta wilaw chu kakinkakgalhskinkan: «¿Tuku xaktitlawalh komo chuna xkintiʼakgspulalh? ¿Xaktitlawalh tuku xlilat?». Chu tuku tlakg xlakaskinka, akxni lilakpuwananitawa tuku likgalhtawakgaw, kaliskujwi xlakata nalilatamayaw (Mat. 7:24, 25). Kaʼakxilhwi la kinkamakgtayayan xliʼakxilhtit mapakgsina Saúl chu apóstol Pedro nema tatsokgnit xlakata ni akstu nakinkapaxkikanan.

8. ¿Tukuya tayat xkgalhi Saúl akxni tsukulh mapakgsinan, chu la limasiyalh?

⁸ Tuku akgspulalh mapakgsina Saúl lu xlakaskinka tuku kinkamasiyaniyan. Liwana masiya pi komo akstu nakinkapaxkikanan uma natlawa nialh nakamakgtayaputunaw amakgapitsin. Saúl ni lanka xmakgkatsikan chu ni xlakpuwan pi putum tlan xtlawa akxni tsukulh mapakgsinan (1 Sam. 9:21). Ni kamalakgaxokgeputulh israelitas tiku ni xlakaskinkgo pi mapakgsina xlitaxtulh, maski tlan chuna xtitlawalh xlakata wa Dios tiku mapakgsina tlawalh (1 Sam. 10:27). Mapakgsina Saúl mastalh talakaskin pi Dios xpulalilh akxni katalatlawalh ammonitas, chu akxni tlajanankgolh ni lanka limakgkatsika wata wa pi Jehová xkamakgtayanit (1 Sam. 11:6, 11-13).

9. ¿La Saúl xakstu tsukuka paxkikan?

⁹ Alistalh kxnaku Saúl lanka tsukuka makgkatsikan chu xakstu paxkika, xtachuna xuxut nema tlawa pi lhakgat nialh tlan nawan. Akxni kamakgatlajalh amalequitas, tlawalh tuku xlakgati chu ni kgalhakgaxmatli Jehová. Ni masputulh putum tuku tlan xʼanan kkachikin chuna la xlimapakgsinit Dios, wata kalilh kxchik. Lu lanka xmakgkatsikan asta matlawinalh tuku xlilakapastakka (1 Sam. 15:3, 9, 12). Akxni palakachuwina Samuel wanilh Saúl pi Jehová nitlan xʼakxilhnit tuku tlawalh, xla wa pi ni xlin kuenta. Kajwatiya lichuwinalh tuku tlan xtlawanit chu kalimawakalh amakgapitsin tuku nitlan xtlawanit (1 Sam. 15:16-21). Nachuna, xlakata lanka xmakgkatsikan tlakg xlakaskinka akxilhli tuku xwankgo latamanin nixawa la xtalalin Dios (1 Sam. 15:30). ¿La tlan limaklakaskinaw la akgtum espejo uma tuku akgspulalh Saúl xlakata ni akstu nakinkapaxkikanan?

10, 11. 1) ¿Tuku kinkamasiyaniyan nixatlan xliʼakxilhtit Saúl? 2) ¿La natlawayaw xlakata ni nakinkaʼakgspulayan chuna la Saúl?

¹⁰ Pulana, nixatlan xliʼakxilhtit Saúl kinkamasiyaniyan pi ni kiakstukan nakinkalipawankanan. Maski limasiyanitawa pi ni akstu kinkapaxkikanan, uma ni wamputun pi putum kilhtamaku chuna nawan chu ni kiliskujatkan xlakata ni nakgalhiyaw uma nixatlan tayat (1 Tim. 4:10). Kalakapastakwi pi Saúl tlan xlikatsi pulana, chu ni lhuwa kilhtamaku Dios tlan akxilhi tuku xtlawa. Pero akxni tsukuka akstu paxkikan ni lakgpalilh uma. Xaʼawatiya, Jehová lakgmakgalh xlakata ni kgalhakgaxmatnalh.

¹¹ Xliʼakgtiy, kinkamasiyaniyan pi ni kajwatiya naʼakxilhaw tuku tlan tlawamaw chu ni kuenta natlawayaw tuku kililakgpalitkan. Uma xtachuna la akxni lakanaw kʼespejo chu kajwatiya akxilhaw xasasti lhakgat nema wilinitaw pero ni akxilhaw pi wi tuku kinkalakapasanitan. Maski ni lanka kinkamakgkatsikanan la Saúl, talakaskin kuenta natlawayaw nitu nakgalhiyaw tayat nema nakinkamatlawiyan tuku xla nitlan tlawalh. Akxni nakinkastakyawakanan, ni kakalimawakaw amakgapitsin chu ni kalakpuwaw pi ni lu xlakaskinka uma tuku nitlan tlawaw. Xatapaxuwan kamakglhtinaw tastakyaw, ni xtachuna la Saúl (kalikgalhtawakga Salmo 141:5).

12. Komo tlawanitaw lanka talakgalhin, ¿la nakinkamakgtayayan ni akstu nakinkapaxkikanan?

 ¹² Pero, ¿tuku kilitlawatkan komo tlawanitaw lanka talakgalhin? Saúl lu xlakaskina xakxilha tuku xwanka xpalakata, wa uma tuku tlawalh nialhla xtalalimpa Jehová. Ni katlawaw tuku xla tlawalh. Komo ni akstu kinkapaxkikanan uma natlawa pi naskinaw tamakgtay maski nalimaxananaw (Prov. 28:13; Sant. 5:14-16). Chatum tala chixku tsukulh kaʼakxilha tiku ni lhakganankgonit akxni xkgalhi 12 kata, chuna tlawalh liwaka akgkaw kata. Xla wan: «Lu tuwa kmakgkatsilh nakkawani uma kimpuskat chu lakgkgolotsin kcongregación. Pero la uku xlakata kkawanilha, kmakgkatsi pi kimakglhtika tuku tsinka xakchaxlima. Makgapitsi kiʼamigos lilipuwankgolh akxni nialh siervo ministerial klitaxtulh; xlakpuwankgo pi xakkamakgatsankgananinit. Maski chuna, kkatsi pi la uku Jehová tlakg lipaxuwa taskujut nema ktlawa nixawa akxni xakkaʼakxilha tiku ni lhakganankgonit, chu tuku xla lakpuwan wa tuku tlakg xlakaskinka».

13, 14. ¿La katsiyaw pi Pedro liskujli xlakata ni akstu xpaxkika?

¹³ Apóstol Pedro limasiyalh pi ni akstu xpaxkikan kkilhtamaku akxni Jesús xmasiyanima (Luc. 5:3-11). Pero chuntiya xtalakaskin xlakgpalilh kxnaku tuku xtlawaputulh akstu xpaxkika. Akgtum liʼakxilhtit, sitsilh akxni apóstol Santiago chu Juan skinkgolh xkamaxkika laktawilh kxpaxtun Jesús anta kxTamapakgsin Dios. Max lakpuwa pi wa xlakgchan, xlakata Jesús xwaninit pi xʼama makgantaxti xlakaskinka taskujut (Mat. 16:18, 19). Jesús kawanilh Santiago, Juan chu Pedro, chu amakgapitsi apóstoles pi ni akstu xkapaxkika, ni xlakpuwankgolh pi tlakg xlakaskinka xwankgonit nixawa xnatalan (Mar. 10:35-45).

¹⁴ Maski xkamaxkikanita tastakyaw, Pedro limasiyapa pi xakstu xpaxkikan. Akxni Jesús kawanilh xʼapóstoles pi xʼamakgo makgxtakgkgo, Pedro kamaktujulh amakgapitsin chu tlankajwanalh akxni wa pi xla ni xʼama makgatsankganani (Mat. 26:31-33). Ni chuna xlitlawat xwanit, xlakata ama katsisni makgatsankgananilh, ni limasiyalh pi xtlawa tuku tlan xpalakata amakgapitsin. Xlakata ni xtlawanika tuku nitlan makgtutu wa pi ni xlakgapasa Jesús (Mat. 26:69-75).

15. ¿Tuku xlakata kinkamatliwakglhan xliʼakxilhtit Pedro?

¹⁵ Maski milh kilhtamaku Pedro tlawalh  tuku nitlan chu xlilakgpalit xwanit xtalakpuwan, kinkawilinin lu tlan liʼakxilhtit. Xlakata liskujli chu makgtayalh espíritu santo, Pedro tlan makgatlajalh uma tuku xtlawa pi xakstu xpaxkika chu limasiyalh pi xtlawa tuku tlan xpalakata amakgapitsin chu xmachokgo tuku nitlan xtlawaputun (Gál. 5:22, 23). Alistalh tayanilh tuku tlakg tuwa nixawa tuku xtitaxtunit. Akgtum liʼakxilhtit, akxni Pablo stakyawalh kxlakatinkan amakgapitsin, Pedro tataktujulh (Gál. 2:11-14). Ni sitsinilh chu ni lakpuwa pi tuku wanika xʼama tlawa pi amakgapitsin nialh xmaxkikgolh kakni. Wata wa pi Pablo chuntiya xtala xwanit tiku xpaxki (2 Ped. 3:15). Tuku tlawalh Pedro kinkamasiyaniyan naliskujaw ni akstu nakinkapaxkikanan.

16. Akxni titaxtuyaw tuku nitlan, ¿la tlan limasiyayaw pi ni akstu kinkapaxkikanan?

¹⁶ ¿Tuku tlawayaw akxni titaxtuyaw tuku tuwa? Akxni Pedro chu makgapitsin apóstoles kamanuka kpulachin chu kasnokgka xlakata xlichuwinankgo Dios, lipaxuwakgolh «mpi lakgchankgolh nalipatikgoy ntamaxana xpalakata xtukuwini [Jesús]» (Hech. 5:41). Akxni kinkaputsastalanikanan kalakpuwaw pi na tlan natlawayaw la tlawalh Pedro chu nastalaniyaw xliʼakxilhtit Jesús chu limasiyayaw pi ni akstu kinkapaxkikanan (kalikgalhtawakga 1 Pedro 2:20, 21). Uma talakpuwan na nakinkamakgtayayan komo namin kilhtamaku lakgkgolotsin nakinkastakyawayan. Kalakapastakwi tuku tlawalh Pedro chu ni kalisitsiw (Ecl. 7:9).

17, 18. 1) ¿Tuku takgalhskinin tlan natlawayaw xlakata tuku lakgatayaputunaw? 2) ¿Tuku kilitlawatkan komo kkinakujkan akxilhaw pi tsukumaw akstu kinkapaxkikanan?

¹⁷ Xliʼakxilhtit Pedro na kinkamakgtayayan komo wi tuku lakgatayaputunaw kxkachikin Dios. Akxni liskujaw xlakata nalakgchanaw uma, lu nakinkamakgtayayan komo makgxtakgaw tuku kgalhiyaw xlakata nakamakgtayayaw amakgapitsin. Pero kuenta kilitlawatkan, ni natlawaputunaw uma xlakata xlakaskinka litaxtuputunaw. Kakinkakgalhskinkan: «¿Tuku xlakata tlakg kskujnaniputun Jehová? ¿Xlakata xlakaskinka nakiʼakxilhkan o tlakg nakkgalhi limapakgsin, chuna la xlakaskinkgo Santiago chu Juan?».

¹⁸ Komo akxilhaw pi tsukumaw akstu kinkapaxkikanan, kaskiniw Jehová kakinkamakgtayan nalakgpaliyaw tuku lakpuwanaw chu makgkatsiyaw, chu kaliskujwi namalankiyaw Jehová, chu ni akinin (Sal. 86:11). Tlan xlakpuwaw natlawayaw tuku ni natlawa pi lu xlakaskinka nakinkaʼakxilhkanan. Akgtum liʼakxilhtit, tlan xliskujwi nakgalhiyaw akgtum tayat nema tuwa makgkatsiyaw. O komo liwana lakkaxwiliyaw taʼakgchuwin nema kinkalakgchanan ktamakxtumit pero ni lu xlakaskinka akxilhaw nakaxakayaw niku tamakxtumiyaw, tlan xliskujwi namakgantaxtiyaw xtastakyaw Romanos 12:16 (kalikgalhtawakga).

19. ¿Tuku tlan natlawayaw xlakata ni naxlajwananaw akxni akstu kinkaliputsananikanan xTachuwin Dios?

¹⁹ Akxni akstu kinkaliputsananikanan xTachuwin Dios la akgtum espejo chu naʼakxilhaw pi tsukumaw akstu kinkapaxkikanan, uma max nakinkamaxlajwaniyan. Komo chuna nala, kililakapastakatkan xliʼakxilhtit chixku tiku tlan kitaxtunilh nema lichuwinalh Santiago. Xla ni kinkawaniyan la xlilhuwa kilhtamaku titaxtulh xlakata uma chixku xlakkaxtlawalh tuku nitlan akxilhli, na ni kinkawaniyan komo putum lakkaxtlawakgolh. Kajwatiya kinkawaniyan pi uma chixku liskujli xlakata namakgantaxti xaʼakgstitum xlimapakgsin Jehová (Sant. 1:25). Lakapastakli tuku xʼakxilhnit kʼespejo chu liskujli xlakata xlakgpalilh tuku xtalakaskin. ¿Tuku kinkamasiyaniyan? Pi ni namalakatsaliyaw la kinkaʼakxilhkanan, chu nalakapastakaw pi makglakgalhinanin akinin (kalikgalhtawakga Eclesiastés 7:20). Chuntiya liwana kalakputsananiw xaʼakgstitum limapakgsin chu kaliskujwi ni akstu nakinkapaxkikanan. Jehová kinkamakgtayaputunan chuna la kamakgtayanit lhuwa kinatalankan tiku maski makglakgalhinanin, xla kapaxki chu kasikulunatlawa.