1. Le i madyese’ka atamba kudi Yehova abwanya kwitukwasha twikale na nsangaji?

 YEHOVA usakanga twikale na nsangaji, kadi witupungulwilanga madyese mavule atwala ku nsangaji. Kintu kimo bidi, twi bōmi. Nanshi, tubwanya kwingidija būmi bwetu mwanda wa kutumbija Leza, ke pantu i mwitukokele ku mutōtelo wa bine. (Ñim. 144:15; Yoa. 6:44) Yehova witulombolanga buswe bwandi ne kwitukwasha tūminine mu mwingilo otumwingidila. (Yel. 31:3; 2 Ko. 4:16) Tusangelanga Paladisa ya ku mushipiditu, mwine motutana byakudya bivule bya ku mushipiditu ne buswe bwa bu bana na bana. Kutentekela pa bino, tudi na lukulupilo lulēme lwa mu mafuku āya kumeso.

2. Le bengidi ba Leza bamo ba kikōkeji balwanga na bika?

² Nansha byokudi buno bubinga bwa kwikadila na nsangaji, bengidi ba Leza bamo ba kikōkeji balwanga na milangwe mibi ibatala. Babwanya padi kulanga’mba kebadipo na mvubu kumeso a Yehova, enka ne mwingilo obamwingidila mwine. Pa mwanda wa ino milangwe mibi, mulangwe wa kusangēla “myaka mingi” ubwanya kumweka bu kilotwa. Būmi bubwanya kumweka bu mafuku’tu a fukutu.—Mus. 11:8.

3. Le i bika bibwanya kulengeja milangwe mibi?

³ Ku bano batutu nansha bakaka, milangwe mibi ibwanya kulengejibwa  na kutyumukwa mutyima, misongo, nansha na bilomboji bimo bya bununu. (Ñim 71:9; Nki 13:12; Mus. 7:7) Kadi, mwine Kidishitu yense ufwaninwe kuyuka bubinebine bwa amba mutyima i ndimbañani ne amba ubwanya kwitutopeka nansha shi Leza witusangedile. (Yel. 17:9; 1 Yo. 3:20) Dyabola ubepelanga bengidi ba Leza bubela. Kadi boba badi na milangwe ya Satana babwanya kulonga bukomo bwa kukuna motudi mumweno na wālombwele Edifaza muntu wampika lwitabijo​—wa amba ketudipo na mvubu kumeso a Leza. Buno bwādi bubela mu mafuku a Yoba monka mobwikadile ne dyalelo.​—Yoba 4:18, 19.

4. Le i bika byotusa kubandaula mu kino kishinte?

⁴ Yehova ulombola’kyo patōkelela mu Bisonekwa amba, ukekala na boba ‘bananga mu kipakasa kya munjiñininya.’ (Ñim 23:4) Muswelo umo waikele netu i kupityila ku Kinenwa kyandi. Bible udi na bukomo bwa “kwa Leza mwanda wa kufulamika bishimikwa bikomejibwe,” kubadila’mo ne milangwe ya bubela ne mibi. (2 Kod. 10:4, 5) Shi ke pano, tubandaulei muswelo otubwanya kwingidija Bible mwanda wa etukwashe tutamije ne kwikala nyeke na mumweno muyampe. Ubwanya kumwena’mo abe mwine, ne kumona muswelo wa kukankamika bantu bakwabo.

5. Le i kwitompa’ka kubwanya kwitukwasha twikale na mumweno muyampe?

⁵ Mutumibwa Polo wātelele bintu bimo bibwanya kwitukwasha tutamije mumweno muyampe. Wāsoñenye kipwilo kya mu Kodinda amba: “Mwitompei nyeke shi mudi mu lwitabijo.” (2 Kod. 13:5) “Lwitabijo” po pemanine nkulupilo ya bwine Kidishitu ilombwelwe mu Bible. Shi binenwa ne bilongwa byetu bikwatañene na ino nkulupilo, nabya tuketompa biyampe ne kulombola’mba tudi “mu lwitabijo.” Na bubine, tufwaninwe ne kudingakanya būmi bwetu na miswelo yonso ya bufundiji bwa bwine Kidishitu. Ketubwanyapo kutonga bipindi kampanda byotukalonda.​—Yak. 2:10, 11.

6. Mwanda waka tufwaninwe kwitompa ‘shi tudi mu lwitabijo? (Tala kifwatulo kidi ku ngalwilo.)

⁶ Ubwanya padi kwishisa kwitompa uno muswelo, nakampata shi ulanga’mba ukakankalwa. Inoko, muswelo witumona Yehova ye udi na mvubu kupita otwimona batwe bene, kadi mulangilo wandi udi peulu kupita wetu. (Is. 55:8, 9) Ubandaulanga batōtyi bandi, ke mwandapo wa kwibatopeka, ino mwanda wa kutana ngikadilo yabo miyampe ne kwibakwasha. Kitatyi kyoingidija Kinenwa kya Leza pa kwitompa abe mwine mwanda wa kuyuka “shi [udi] mu lwitabijo,” ukemona abe mwine biyampe pamo na mukumwena Leza. Kino kibwanya kukukwasha upingakanye mulangwe onso wa amba kudipo na mvubu kumeso a Leza na kikulupiji kya mu Bible kya amba: Wi mulēme ku meso a Yehova. Bipa bikalupuka’ko bikekala pamo bwa kushitula kidimbo mwanda wa mwinya utwele mu kyumba kya fukutu.

7. Le tubwanya kumwena mu bimfwa bya bantu ba kikōkeji batelelwe mu Bible muswelo’ka?

⁷ Muswelo umo muyampe wa kwibandaula i wa kulangulukila pa kimfwa kya bantu ba kikōkeji batelelwe mu Bible. Dingakanya ngikadilo nansha milangwe yabo na yobe, ebiya yuka muswelo owādi wa kulonga bintu mu ngikadilo yobādi’mo. Tutalei’ko bidi bimfwa bisatu bilombola muswelo otukokeja kwingidija Bible mwanda wa kwibandaula shi tudi “mu lwitabijo” ne kutamija batwe bene mumweno muyampe.

8, 9. (a) Le mukaji wa kishala mufudile wādi mu ngikadilo’ka? (b) Le mukaji wa kishala wādi padi wa kwikala na milangwe’ka mibi?

⁸ Yesu wāmwene mukaji wa kishala mufudile ku tempelo ya mu Yelusalema. Kimfwa kyandi kibwanya kwitukwasha twikale nyeke na mumweno muyampe nansha byotudi na mikalo. (Tanga Luka 21:1-4.) Tulangulukilei bidi pa ngikadilo ya mukaji wa kishala. Kādipo ūminine’nka njia ya  kufwilwa wandi mulume, ino i ne ngikadilo ya kutādilwa na bendeji ba bipwilo bādi “[basasamuna] mobo a bakaji ba kishala” pa kyaba kya kukwasha bano bantu basusuka. (Luka 20:47) Wādi mulanda wa poso wādi ubwanya kulambula ku tempelo enka kintu kyādi kibwanya kusokola mwingidi mu minite mityetye.

⁹ Tompa’po kufwatakanya muswelo wēivwene mukaji wa kishala paātwelele mu kipango kya tempelo uselele tubityele twandi tubidi. Lelo wādi ulanga pa butyetye bwa lupeto lwaādi wa kulambula na kwiludingakanya na byobya byaādi ubwanya kulambula pādi pakidi wandi mulume mūmi? Le wādi wa kwivwana bumvu pa kumona byabuntu bivule bilambula bantu bādi kumeso kwandi, padi wiipangula shi kyabuntu kyandi kidi na mvubu? Nansha shi wādi na ino milangwe, wālongele’nka byaādi ubwanya kulonga pa mwanda wa mutōtelo wa bine.

10. Le Yesu wālombwele namani amba mukaji wa kishala wādi na mvubu kumeso a Leza?

¹⁰ Yesu wālombwele amba mukaji wa kishala wādi na mvubu kumeso a Yehova, aye ne kyabuntu kyandi kine. Wānene’mba, “waela’mo kutabuka [bampeta] bonso baela’mo.” Kyabuntu kyandi kyētyangile na bya bakwabo, ino Yesu wātendela’nka aye kete. Bengidi ba kulupula byabuntu mu kilambwilo bāmwene tuno tubityele tubidi, kebābwenyepo kuyuka bulēme bwādi na tubityele ne mwine wāletele’to kumeso a Yehova. Ino mumweno wa Leza o wādi na mvubu bininge, ke milangwepo ya bantu bakwabo nansha ke muswelo wādi wimwene mukaji wa kishala mwine. Le ubulwe’po kwingidija ino nsekununi mwanda wa kwitompa shi udi mu lwitabijo?

11. Le i ñeni’ka yokokeja kuboila ku nsekununi ya mukaji wa kishala?

¹¹ Ngikadilo yodi’mo ibwanya kwikala na lupusa pa byobya byokokeja kupa Yehova. Bamo babwanya kusapula myanda miyampe mu mansá matyetye pa mwanda wa bununu nansha bulema. Le bakekala na bubinga bwa kutatena shi mwingilo wabo i wa mvubu? Nansha shi kudipo na bintu bikukambakanya bininge, ukokeja padi kulanga’mba wimulonge’tu bityetye kete mu mansá  mavule apityijanga bantu ba Leza mwaka ne mwaka mu kumutōta. Inoko, tuboilanga ñeni ku nsekununi ya mukaji wa kishala wāmwenwe na Yehova ne kusangela kilongwa kyonso kyaāmulongēle, nakampata kitatyi kyaālongele’kyo mu ngikadilo mikomo. Langulukila pa muswelo owadi utōta Yehova mwaka ushele kunyuma. Lelo nsá yowepānine kwadi yākulombele kwipāna bya binebine? Shi i amo, ukokeja kukulupila’mba umwene na mvubu bintu byowāmulongēle mu kine kitatyi’kya. Shi, pamo bwa mukaji wa kishala mufudile, uloñanga byonso byobwanya mu mwingilo wa Yehova, udi na bubinga bwinebwine bwa kukulupidila amba udi “mu lwitabijo.”

12-14. (a) Le Ediya wātādīlwe na milangwe mibi namani? (b) Mwanda waka Ediya wābwenye kufula ku byaādi ulanga?

¹² Mupolofeto Ediya wādi na dikōkeji kudi Yehova ne lwitabijo lukomo. Inoko, kitatyi kimo watyumukilwe mutyima kalombe Yehova amwipaye, amba: “Kubapu pano, a Yehova, fundula būmi bwami.” (1 Ba. 19:4) Boba kebatyumukilwe mutyima uno muswelo babwanya kupēlula milombelo ya Ediya bu i ‘binenwa bya kutyityija.’ (Yoba 6:3) Shako, milangwe yandi yādi myendele’mo. Inoko, yuka’mba pa kyaba kya kufunina Ediya pa kukimba kufwa, Yehova wāmukweshe.

¹³ Le Ediya wāfudile ku kulanga uno muswelo namani? Kitatyi kityetye’tu kumeso kwa uno mwanda, wāimanine kyeleko kikatampe mu Isalela kine kyālombwele amba Yehova i Leza wa bine, kadi kino kyātwele ku lufu lwa bapolofeto ba Bala 450. (1 Ba. 18:37-40) Padi Ediya wādi ukulupile’mba bantu ba Leza bakajokela ku mutōtelo utōka, ino kebyālongekelepo uno muswelo. Yezebele Mulopwe Mukaji mubi wātumīne Ediya musapu wa amba, wādi witeakanya mwanda wa kumwipaya. Pa kwivwana moyo pangala pa būmi bwandi, Ediya wānyemena kunshi kwa Yuda mu ntanda mutuputupu, kifuko kyakubulwa bumeni kadi kya biyombo.​—1 Ba. 19:2-4.

¹⁴ Na milangwe yandi, Ediya wālangulukile pa mwingilo wandi wa bu mupolofeto wādi umweka bu wa bituputupu. Wāsapwidile Yehova amba: “Nkitabukilepo batata kunengela, mhm.” Binenwa byandi byālombwele amba, wēmwene bu wampikwa mvubu pamo bwa luvumbi ne mikupa ya bankambo bandi bafwile. Na bubine, wētompele aye mwine na misoñanya yandi ne kukwata butyibi bwakankelwe, bwine bwampikwa mvubu kudi Yehova nansha ke kudi muntu ye-yense.

15. Lelo Leza wākulupije Ediya namani amba Ukimumwene na mvubu?

¹⁵ Ino Mwine Bukomo Bonso wādi umwene Ediya mu muswelo mwishile. Ediya wādi nyeke na mvubu ku meso a Leza, kadi Yehova wātabwile matabula a kumukulupija kino. Leza wātumine mwikeulu mwanda wa kukomeja Ediya. Kadi Yehova wāpele Ediya bidibwa ne mema byādi bya kumukomeja mu bula bwa lwendo lwandi lwa mafuku 40 lwa kunshi kwa Lūlu lwa Holeba. Ne kadi, Leza wālemunwine na kanye milangwe mitupe ya Ediya ya amba, kekwādipo mwine Isalela mukwabo wādi nyeke na kikōkeji kudi Yehova. Kintu kya mvubu i kino, Leza wāpele Ediya mingilo mikwabo, mine yaāitabije. Ediya wāmwenine mu bukwashi bwa Yehova, ne kujokela monka na bukomo mu mwingilo wandi wa bu mupolofeto.​—1 Ba. 19:5-8, 15-19.

16. Lelo Leza ukukwatakanyanga padi mu miswelo’ka imoimo?

¹⁶ Myanda yātene Ediya ikokeja kukukwasha wibandaule shi udi mu lwitabijo ne kukutonona wikale na mumweno muyampe. Dibajinji, langulukila pa miswelo yakukwatakenye Yehova. Le muntu umo wa mu bengidi bandi, padi mukulumpe nansha mwine Kidishitu mutame ku mushipiditu, wakukweshe mu myanda imo kitatyi kyowadi usakilwa bukwashi? (Ngt. 6:2) Le udishibwanga ku mushipiditu kupityila ku Bible, mabuku etu a bwine Kidishitu, ne kupwila  kwa pa kipwilo? Musunsa mukwabo okamwena mu bino bintu, langulukila pa Nsulo ya bine kutambanga bukwashi bobe ne Kumulomba milombelo ya kufwija’ko.—Ñim 121:1, 2.

17. Le i bintu’ka bimwene Yehova na mvubu mu bengidi bandi?

¹⁷ Dya bubidi, yuka’mba mumweno mubi ubwanya kukongola. Muswelo witumona Leza o udi na mwanda. (Tanga Loma 14:4.) Yehova umwene kwipāna ne kikōkeji kyetu kwadi na mvubu; ketupimangapo kupityila ku byotulonga. Kadi bibwanya kwikala biyampe, ulongele Yehova bivule kupita molangila na mwālongele Ediya. Kudi padi bantu bamo mu kipwilo bokweshe kupityila ku biyampe byolonga, kubadila’mo ne bantu ba mu mwaba bayukile bubinebine kupityila ku bukomo bobe.

18. Le mwingilo ukupa Yehova ulombola bika?

¹⁸ Dya mfulo, mona mwingilo onso ukupa Yehova bu kilomboji kilombola amba udi nobe. (Yel. 20:11) Pamo bwa Ediya, ubwanya padi kutyumukwa mutyima mwanda wa mwingilo obe umweka bu keupepo bipa nansha mwanda wa bitungo bimo bya ku mushipiditu bimweka bu kebifikidilapo. Inoko, ukidi na dyese dikatampe dyotudi nadyo batwe bonso​—dya kusapula myanda miyampe ne kwityilwa pa dijina dya Leza. Ikala nyeke na kikōkeji. Nabya, binenwa bidi mu lukindi lumo lwa Yesu bikengidijibwa podi bya amba: “Twela mu nsangaji ya mfumobe.”​—Mat. 25:23.

19. Le i bika byādi bilwa na mulembi wa Mitōto 102?

¹⁹ Mulembi wa Mitōto 102 wāfudilwe. Wāmwene “malwa,” wāsusuka bininge ku ngitu ne mu ñeni, kadi wābulwa bukomo bwa kunekenya makambakano andi. (Ñim 102, binenwa bya kungala) Tumona mu binenwa byandi kintu kilombola’mba wātādilwe na masusu andi, kwikala bunka, ne milangwe yandi. (Ñim 102:3, 4, 6, 11) Wādi ulanga’mba Yehova usaka kumwela.​—Ñim 102:10.

20. Le milombelo ibwanya kukwasha muntu ulwa na milangwe mibi namani?

²⁰ Inoko, mulembi wa mitōto wādi’nka ukingidija būmi bwandi mwanda wa kutumbija Yehova. (Tanga Mitōto 102:19-21.) Monka motwekimwena mu Mitōto 102, enka ne boba badi mu lwitabijo babwanya kususuka ne kulwa pa kuta mutyima ku kintu kikwabo. Mulembi wa mitōto wēivwene “pamo bwa musolwe udi kasuku pa musaka wa njibo,” enka na aye kete wādi ukambakanibwa na balunda. (Ñim. 102:7) Shi kodi mwiivwane uno muswelo, pungulwila mutyima obe kudi Yehova na mwālongele mulembi wa mitōto. Milombelo ya umona malwa—ko kunena’mba milombelo yobe—ibwanya kukukwasha kitatyi kyolwa na milangwe mibi. Yehova ulaile amba, ukevwana “lulombelo lwa babufudile. Ne kufutulula lulombelo lwabo mpika.” (Ñim 102:17) Kulupila uno mulao.

21. Le muntu ulwa na milangwe mibi ubwanya kwikala na mumweno muyampe namani?

²¹ Mitōto 102 ilombola kadi muswelo obwanya kwikala na mumweno muyampe. Mulembi wa mitōto wālongele namino na kuta mutyima ku kipwano kyandi na Yehova. (Ñim. 102:12, 27) Wāsengelwe pa kuyuka’mba Yehova ukekala’ko nyeke mwanda wa kukwatakanya bantu Bandi mu matompo. O mwanda shi milangwe mibi ikulengeja ukomenwe mu kitatyi kityetye kulonga bivule mu mwingilo wa Leza, lombela. Kokalomba’nka Leza evwane milombelo yobe mwanda’tu wa umone kusengibwa ku byamalwa byobe, ino kadi amba “bantu basapule dijina dya Yehova.”​—Ñim 102:20, 21.

22.  Le tubwanya kusangaja Yehova namani?

²² Bine, tukokeja kwingidija Bible mwanda wa kulombola’mba tudi batwe bene mu lwitabijo ne amba tudi na mvubu kumeso a Yehova. Na bubine, ketukokejapo kufundula milangwe mibi yonso nansha kutyumukwa mutyima mu ino ngikadilo ya bintu ya dyalelo. Inoko, batwe bonso tubwanya kusangaja Yehova ne kukamona lupandilo na kūminina mu mwingilo wandi.—Mat. 24:13.