1. Can ango ma dano gitye ka denone i kare-ni?

 JEHOVAH onongo pe mito ni dano guden can macalo adwogi me tiyo. Ma ka meno, yubbe onongo tye ni dano ducu gubed ki yomcwiny labongo two i Paradic. Ento kombeddi ‘jami ducu ma giketogi aketa, gitye ka cur acura ki arem.’ (Rom. 8:22) Itamo ni Lubanga winyo nining ka en neno adwogi maraco ma bal okelo i kom dano? Medo i kom meno, jo mapol muteggi pe kiparo pigi kun meno aye kare me kwogi ma nongo gimito kony tutwal.​—Jab. 39:5; 2 Tem. 3:3.

2. Pingo Lukricitayo cwinygi yom adada ni jo muteggi gitye i kacokke?

² Lutic pa Jehovah cwinygi yom pien jo muteggi gitye i kacokkegi. Wanongo adwogi maber ki i ryekogi kacel ki lanengi me niye ma cuko cwinywa. Pol pa wan olo to watye ki wadiwa muteggi i kacokke. Ento, kadi bed ni omege ki lumege muteggi gitye wadiwa nyo pe, omyero wapar pigi. (Gal. 6:10; 1 Pet. 1:22) Wan ducu wabinongo adwogi maber ka waniang kit ma Lubanga neno kwede jo muteggi. Wabineno bene kit ma jo me ot kacel ki kacokke giromo konyo kwede jo muteggi.

3, 4. (a) Gin ango ma pire tek ma laco Jabuli 71 olego ki bot Jehovah? (b) Ngo ma jo muteggi ma gitye i kacokke giromo legone ki bot Lubanga?

³ Laco Jabuli 71:9 olego Lubanga ni: “Pe ibola woko i kare ma dong ati woko kuman; pe ibwota bene i kare ma tekka dong otum woko.” Jabuli man nen calo omedde ki i Jabuli 70. Pi meno, Daudi aye nen calo olego lega ma tye i Jabuli 71:9. En otiyo pi Lubanga cakke wa i kare me tinone nio ka otii, dok Jehovah oweko en otimo jami mapol me aura. (1 Cam. 17:33-37, 50; 1 Luker 2:1-3, 10) Kadi bed kumeno, Daudi onongo ni pire tek tutwal ni epeny Jehovah wek omedde ki gwoke kun pe bwote ata.​—Kwan Jabuli 71:17, 18.

⁴ Dano mapol i kareni gitye calo Daudi. Kadi bed ni dong guteggi dok gitye ka kwo i “kare ma opong ki gin marac,” pud gimedde ki pako Lubanga ki kerogi ducu. (Latit. 12:1-7) Pol pa jo magi muteggi-ni pe giromo timo tic mapol kit ma yam gitimo kwede con, ma man kwako ticwa me pwony. Ento gin bene pud giromo lego Jehovah wek omedde ki minigi mot ki dok gwokogi. Pien gunyuto ni gin lugen, jo muteggi myero gunge ni Jehovah gamo legagi. Wangeyo man pien Jehovah oweko Daudi bene olego pi gin ma rom aroma.

5. Jehovah neno jo muteggi ma gin lugen nining?

⁵ Ginacoya tito atir ka maleng ni Jehovah tero jo muteggi ma gin lugen ni pigi tek dok en mito ni luticce guworgi. (Jab. 22:24-26; Car. 16:31; 20:29) Lulevi 19:32 waco ni, “A malo i nyim dano ma wiye obuk lwar, wor dano ma dong guti, dok ilwor Lubangani; an a Rwot [Jehovah].” Ada, woro jo mutii ma gitye i kin Luicrael onongo pire tek adada i kare ma kicoyo lok man, dok pire tek bene i kareni. Ento, nga mono ma myero omi gwok ma mitte bot jo muteggi?

6. Lanen ango ma Yecu oweko ma lubbe ki gwoko lanyodo?

⁶ Lok pa Lubanga waco ni: “Wor woru ki meni.” (Nia 20:12; Ep. 6:2) Yecu onyuto ni cik man pire tek i kare ma okok i kom Luparicayo ki lupwony-cik ni gukwero gwoko lunyodogi. (Mar. 7:5, 10-13) Yecu oweko lanen maber adada. Me labolle, ma dong cok to i kom yat, Yecu ociko Jon, lapwonnyene ma en maro adada-ni, ni ogwok minne ma nen calo onongo dong tye dato-ni.​—Jon 19:26, 27.

7. (a) Cik mene ma iye lac ma Paulo ocoyo ma lubbe ki gwoko lunyodo? (b) Lok murumo ka nget cik man ma iye lac-ci waco ningo?

⁷ Pi teko pa cwiny maleng, lakwena Paulo ocoyo ni luye myero gumi jami ma mitte bot jo me odigi. (Kwan 1 Temceo 5:4, 8, 16.) Nen kong lok murumo ka nget cik man ma iye lac ma Paulo ocoyo bot Temceo-ni. Paulo oloko i kom jo ma giromo nongo kony me cente ki i kacokke ento pe ngat mo keken. En owaco ni jo ma myero gumi kony bot mon muteggi ma coggi oto aye lutinogi, likwayogi, ki dong wadigi. Man weko kacokke pe tiyo ki cente i yo ma myero pe oti kwede. I kare-ni bene, yo acel ma Lukricitayo ginyuto kwede ni ‘gilworo Lubanga’ aye ka gimiyo jami me kom bot wadigi ma gitye i peko.

8. Pingo Baibul pe omiyo atir cik ma lubbe ki kit ma myero kigwok kwede lunyodo muteggi?

⁸ Waromo wacone i yo macek ni obedo tic pa lutino ma dong gidito ma gin Lukricitayo me miyo jami ma mitte me kom bot lunyodogi. Paulo onongo tye ka lok i kom ‘wadiwa ma luye,’ ento omyero bene wapar pi lunyodowa  ma pe gitye Lukricitayo. Kit ma lutino gikonyo kwede lunyodogi patpat. Kwo me ot acel acel pe rom. Miti pa dano, yotkomgi, ki dong kitgi opokke woko. Jo mogo ma dong guteggi gitye ki lutino mapol; mukene gitye ki latin acel keken. Mogo gijenge i kom kony ma gamente miyo ento mukene pe gijenge. Ki dong, jo ma gimito kony bene mitigi patpat. Pi meno, pe nyuto ryeko nyo mar me cayo kit ma ngat moni tye ka yelle kwede me gwoko wadine ma dong guti woko. Jehovah goyo laa i kom tam mo keken ma wamoko ma jenge i Ginacoya dok weko bene cobbe kit ma otimme kwede nicakke wa i kare pa Moses.​—Wel 11:23.

9-11. (a) Tam matego ango ma myero jo mukene gumoki? (Nen cal ma tye i pot karatac 17.) (b) Pingo lutino ma dong gidito pe myero gurune me weko tic pi kare malac? Mi lapor.

⁹ Ka lutino gibedo ka mabor ki lunyodogi, ci twero bedo tek me miyo kony bot lunyodo ma guteggi. Lutino giromo limo lunyodogi atura ka ce inen yotkom lanyodogi oballe pienni opoto, oturo cogone, nyo gwok pi peko mo marac adada. Pi meno, gin giromo mito kony pi kare mo manok nyo pi kare malac. *

¹⁰ Jo ma gitiyo pi kare malac dok gibedo ka mabor ki pacigi i kine mukene omyero gumok tam ma tego adada. Jo ma gitye ka tic macalo lumiconari, luneno ma giwoto awota, nyo lubetel gineno ticgi calo gin ma pire tek adada, dok gitero macalo mot mua ki bot Jehovah. Kadi bed kumeno, ka kom lunyodogi odoko lit, gin me acel ma bino i wigi aye ni, ‘Omyero wawek ticwa wadok paco ka gwoko lunyodowa.’ Ento, bedo me ryeko ka ce kong itamo ka meno aye gin ma lunyodoni gimito. Ngat mo pe myero omok tamme oyotoyot me weko mot me tic pi kare malac, dok i kine mukene pe mitte. Tika peko me yotkom pa lanyodoni-ni tye pi kare manok keken, ma jo me kacokke pa lanyodoni giromo cobone?​—Car. 21:5.

¹¹ Me lapore, tam kong i kom labol pa omege aryo ma gia ki i ic acel, ma gitiyo tic pi kare malac ka mabor ki paco. Ngat acel onongo tiyo macalo lamiconari i Kupiny me lobo Amerika, ki acel onongo tiyo i gang kalwa madit i Brooklyn, New York i lobo Amerika. Lunyodo pa omege aryo-ni onongo gimito kony. Omege-ni ki mongi gulimo lunyodogi i lobo Japan wek ginen kit kony ango ma gitwero miyone ki dok nining. I nge kare mogo, latin ma tye i Kupiny me Amerika-ni gin ki dakone gubedo ki tam ni myero gidok paco ka gwoko lunyodogi. Lacen, lakub kin luelda ma i kacokke ma lunyodone gitye iye ogoyo botgi cim. Luelda gunyamo lok kom lunyodone ci gunongo ni awobi-ni gin ki dakone myero gumedde ki tic macalo lumiconari. Luelda gubedo ki pwoc pi tic ma luot man gitye ka timone ma oweko gumoko tamgi me konyo ki dok gwoko lunyodogi. Jo ducu me paco man gubedo ki pwoc madit pi mar ma ginyutigi-ni.

12. Gin ango ma pire myero obed tek bot jo me ot ma gin Lukricitayo ka gitye ka moko tam i kit me gwoko lanyodo muteggi?

¹² Kadi bed ni jo me ot ma Lukricitayo gitwero miyo kony i yo mapat pat bot lunyodogi ma guteggi, gin myero gunen ni gimiyo i yo ma keto deyo i kom nying Lubanga. Pe wamito ni wabed calo lutela dini me kare pa Yecu. (Mat. 15:3-6) Wamito ni tam ma wamoko okel deyo i kom Lubanga ki dong kacokke.​—2 Kor. 6:3.

13, 14. Watwero mokone nining ki i Ginacoya ni kacokke tye ki miti me gwoko jo muteggi?

¹³ Pe ni dano ducu giromo konyo jo ma gitye i tic pi kare malac kit ma kitito kwede malo-ni. Ento, gin mutimme i cencwari me acel nyuto ni kacokke mapat pat gitye ki miti me miyo kony ma mitte bot omege ki lumege ma gitye lanen maber. Baibul loko i kom jo me kacokke me Jerucalem ni “pe tye ngat mo i kingi ma gin mo orem bote.” Pe ni dano ducu onongo gitye ki jami muromo. Ki lok ada, jo mukene onongo gitye ki jami manok, ento “gupoko kit ma mitte bot ngat acel acel.” (Tic 4:34, 35) Lacen, peko mo madit opoto i kacokke meno. Lujudaya ma giloko leb Grik gubedo ki nguro ni “nino ducu ka gipoko lim [cam] pe giparo pi mon togi.” Pi meno, lukwena guwacci omyero kicim co mupore, ma gin aye guketo yub me nenone ni kimiyo jami ma mitte bot mon to magi. (Tic 6:1-5) Ki lok ada, yub ma kiketo me poko cam nino ducu-ni onongo tye pi kare manok keken, me konyo jo ma gudoko Lukricitayo i Pentekote mwaka 33 K.M. ka dok gubedo pi kare mogo i Jerucalem wek gidong i yo me cwiny. Kadi bed kumeno, gin ma lukwena gutimo-ni nyuto ni kacokke romo konyo omege ki lumege ma gitye i peko.

¹⁴ Paulo otito bot Temceo ngo ma nyuto ni mon to ma gin Lukricitayo gupore me nongo kony ki bot kacokke. (1 Tem. 5:3-16) Yakobo, ma bene ocoyo Baibulli owaco ni Lukricitayo gitye ki tic me gwoko lutino kic, mon to, ki dong jo mukene ma nongo peko odiyogi. (Yak. 1:27; 2:15-17) Lakwena Jon bene otito ni: “Ka ngat mo tye ki jami me lobo man madwong, ce oneno omine ma piny oloyo, ento okwero miye kony, ci mar pa Lubanga bedo i iye nining?” (1 Jon 3:17) Ka Lakricitayo acel acel tye ki tic me gwoko jo ma gitye i peko, ci kacokke bene tye ki tic ma kit meno.

15. Jami macalo mene ma myero kong kinge ka kimito miyo kony bot omege ki lumege muteggi?

¹⁵ I lobbe mogo, gamente miyo pencon ki dok giketo yub mukene me gwoko jo muteggi. (Rom. 13:6) I lobbe mukene, kony ma kit meno pe kimiyo. Pi meno, kony ma wadi kacel ki kacokke myero gumi bot omege ki lumege ma guteggi lubo peko pa ngat acel acel. Ka lutino ma luye gibedo ka mabor ki lunyodogi, man twero gudo kit  ma gimiyo kwede kony. Lutino-ni myero gubed agonya me lok ki luelda ma i kacokke pa lunyodogi wek dano ducu gunge peko pa lupaco meno. Me labolle, luelda giromo konyo lunyodogi me niang kony ma gamente nyo dul ma pe jenge i kom gamente twero miyone bot jo muteggi. Luelda bene giromo neno jami ma lutino myero gunge, calo waraga mogo ma pigi tego ma nongo pe kiyabo wiye nyo yat ma nongo lunyodo pe gutiyo kwede. Ka luelda ki lutino gibedo agonya me kubbe i kingi, man weko peko pe nya dok bene kiyenyo yo me cobone oyotoyot. Ada, ka ngat mo ma miyo kony tye cok dok miyo tam, ma bedo calo “wang” lutino ma gibedo ka mabor, man romo rwenyo par pa jo me ot moni.

16. Gin ango ma Lukricitayo mogo gitimo me konyo jo ma guteggi ma i kacokke?

¹⁶ Pi mar ma gitye kwede pi jo ma guteggi, Lukricitayo mogo gidyero cawa kacel ki kerogi me miyo kony mo keken ma gitwero. Gin ginyuto miti madit i kom jo muteggi me kacokke. Jo mogo gipoko tic i kingi ki jo mukene me kacokke wek gimi kony kun nongo gileyo aleya. Kadi bed ni omege ki lumege magi pe giromo donyo i tic pi kare malac, ento gin cwinygi yom me konyo lutino ma lunyodogi oteggi me medde ki tic pi kare malac. Utmege magi pud dong ginyuto cwiny maber adada! Man kono pe te lokke ni kony ma gimiyo-ni gengo lutino me miyo kony bot lunyodogi kit ma kerogi twero kwede.

17, 18. Gin ango ma romo konyowa wek gwoko jo muteggi obed yot?

¹⁷ Jo muteggi kacel ki lugwokgi giromo weko kwo matek olo doko yot. Ka igwoko ngat muteggi, tute me bedo ma nongo cwinyi pe cwer. I kine mukene, tiyo twero miyo ngat moni bedo ma cwinye otur. Pi meno, omyero iyelle matek me keto deyo i kom jo muteggi kun i boko lok i yo ma cuko cwinygi. Watye ki pwoc madit pi jo muteggi ma lugen ma gutiyo pi Jehovah pi mwaki mapol. Jehovah wiye pe biwil i komgi pi jami ma gutimo pire, kadi wa Lukricitayo luwotgi bene wigi pe biwil.​—Kwan Malaki 3:16; Jo Ibru 6:10.

¹⁸ Medo i kom meno, tic me nino ducu bedo yot ka jo muteggi kacel ki jo ma gwokogi ginyero kare ki kare. (Latit. 3:1, 4) Pol pa jo muteggi pe gipenyo jami mapol tutwal. Gin gingeyo ni ka ginyuto cwiny me kica, ci kibiparo pigi dok kibilimogi tyen mapol. Pol kare wawinyo jo ma gucito ka limo jo muteggi giwaco ni, “Acito ka limo lawota mo muteggi, ento an bene aa ma awinyo ni kicuko cwinya.”​—Car. 15:13; 17:22.

19. Gen ango ma jo matino ki muteggi gitwero bedo kwede pi anyim?

¹⁹ Watye ka kuro nino ma deno can kacel ki adwogi marac ma roc okelo bigik iye. Ento i kare-ni, lutic pa Lubanga omyero guket gengi i kom anyim ma ri pi naka. Wangeyo ni niyewa i kom cikke pa Lubanga konyowa i kare me peko. Pien watye ki niye, meno aye “gin mumiyo cwinywa dok pe tye ka dok cen. Kadi bed kwowa ma woko tye ka balle, ento kwo ma i iwa tye ka roc, doko nyen nino ki nino.” (2 Kor. 4:16-18; Ibru 6:18, 19) Medo i kom bedo ki niye matek i kom cikke mapol pa Lubanga, gin ango ma romo konyi me cobo ticci me gwoko jo muteggi? Tam mogo ma konyo kibinyamogi i pwony ma lubo man.