1. Ifa usun elichippúngún nónnómun manawen aramas?

 SENI lepoputáán Jiowa ese tipeni án aramas repwe riáfféú me kúna weiresin ar apwangapwangen chinnap. A fen tipeni pwe aramas meinisin repwe pwapwaiti inis mi péchékkúl lón Paratis. Nge iei “förien Kot kewe meinisin ra ngüngü fän cheuch usun cheuchen fam.” (Rom 8:22) Met óm ekiek, ifa meefien Kot lupwen a nennengeni riáfféún aramas ren met tipis a atoto ngeni fénúfan? Pwal och, chómmóng chinnap rese kúna túmún lón ewe atun a fen kon lamot ngeniir álillis.​—Kölf. 39:5; 2 Tim. 3:3.

2. Pwata ekkewe Chón Kraist ra fókkun kilisou pwe a wor chinnap lón ekkewe mwichefel?

² Néún Jiowa kewe aramas ra kilisou pwe a wor ekkewe chinnap lón ekkewe mwichefel. Sia kúna feiéch seni ar tipachem me sia mochen áppirú ar leenien áppirú ren ar lúkú. Ekkóch lein pwiich kana chinnap mi áchengicheng, iir aramasach. Nge ese lifilifil ika kich máráár are esap, sia chúen áfánni núkúnúkéchún manawer. (Kal. 6:10; 1 Pet. 1:22) Epwe álilliséch ngenikich le káé met án Kot ekiek usun ekkewe chinnap. Sipwe pwal káé wisen ewe famili me ewe mwichefel ren túmúnún semach kewe me inach chinnap mi áchengicheng.

3, 4. (a) Met ewe soumakken Kölfel 71 a tingorei Jiowa? (b) Met ekkewe chinnap lón mwichefel ra tongeni tingorei Kot?

³ Ewe soumakken Kölfel 71:9 a erá: “Kosap pöütieila iei lon  ai chinlap, nge kosap likitieila iei, lupwen üa apwangapwang.” Usun Tafit ewe a makkeei ekkeei kapas. A angang ngeni Kot seni lekúkkúnún tori an a chinnap me Kot a néúnéú le féri chómmóng mettóch mi amwarar. (1 Sam. 17:33-37, 50; 1 King 2:1-3, 10) Inaamwo ika Tafit a fen féri chómmóng mettóch fán iten Jiowa, nge a chúen meefi lamoten an epwe tingorei Jiowa pwe epwe túmúnú i.​—Álleani Kölfel 71:17, 18.

⁴ Chómmóng aramas ikenái ra usun chék Tafit. Inaamwo ika ra chichchinnapeló me ra nóm lón ekkewe “rän mi ngau,” nge ra chúen achocho le mwareiti Kot úkúkún ar tufich. (SalAf. 12:1-7) Chómmóng leir eli resap chúen tongeni féri ewe úkúkún angang ra féfféri me lóóm, kapachelong ewe angangen afalafal. Nge ra pwal tongeni tingorei Jiowa an epwe sópweló le efeiéchúúr me túmúnúúr. Ekkena chinnap mi tuppwél ra tongeni lúkúlúk pwe Jiowa epwe pélúweni ar tingor. Sia silei ena pwe fán án Jiowa emmwen, Tafit a pwal eáni ena sókkun tingor lón an iótek.

5. Ifa án Jiowa ekiek usun ekkewe chinnap mi tuppwél ngeni?

⁵ Ewe Paipel a affata pwe Jiowa a fókkun aúcheani ekkewe chinnap mi tuppwél ngeni me a mochen pwe néún kewe chón angang repwe pwal asamoluur. (Kölf. 22:24-26; SalF. 16:31; 20:29) Lifitikos 19:32 a erá: “Kopwe ütä me mwen eman mi pwech möküran o asamolu ekewe chinlap, kopwe meninitiei ngang ewe Samol mi Lapalap om we Kot.” Ewer, ach asamolu ekkewe chinnap lón mwichefel, ina eú wis mi fókkun lamot lón fansoun lóóm me a pwal lamot lón ei fansoun. Iwe nge, wesewesen wisen ié an epwe túmúnú ekkewe chinnap?

6. Ifa ewe leenien áppirú mi múrinné Jesus a isetiw ren an túmúnú inan we?

⁶ Án Kot we Kapas a apasa: “Kopwe asamolu semom me inom.” (Eks. 20:12; Ef. 6:2) Jesus a pwáraatá lamoten ei allúk lupwen a apwúngú ekkewe Farisi me ekkewe senseen allúk, iir kewe rese mochen túmúnú semer me iner. (Mark. 7:5, 10-13) Jesus pwisin a isetiw eú leenien áppirú mi múrinné. Atun a nóm wóón ewe iráán ninni nge epwele máló, a ewisa ngeni Johannes, néún we chón káé mi áchengicheng me ren, an epwe túmúnú inan we Maria, ese mwáál a fen má seni pwúlúwan lón ena atun.​—Joh. 19:26, 27.

7. (a) Ifa ewe kapasen emmwen aposel Paulus a isetiw ren túmúnún ekkewe sam me in? (b) Met Paulus a pwal fós usun?

⁷ Lón néún aposel Paulus we taropwe ngeni Timoty, a makkeei pwe mi lamot ekkewe Chón Kraist repwe túmúnú pwisin chón ar famili. (Álleani 1 Timoty 5:4, 8, 16.) Paulus a makkeei ena kapasen emmwen lupwen a pwal fós usun ié kewe epwe fichitiir álillis lón pekin moni seni mwichefel. A affata pwe ika ewe chinnap mi má seni pwúlúwan mi wor néún, are néún néún are aramasan kewe iir Chón Kraist, iwe wiser ar repwe akkomw túmúnú. Ika ra féri ena iwe esap achou ewe mwichefel ren an awora monien álillis. Pwal ina chék usun ikenái, sia tongeni ánnetatá ach tongei Kot ren ach álisi aramasach wóón met ra osupwangan.

8. Met popun ewe Paipel ese tichiki ifa usun kókkótun túmúnún semach me inach chinnap?

⁸ Wisen ekkewe nau mi watte ar repwe túmúnú pwe repwe ataweei án semer kewe me iner osupwang lón pekin aion. Paulus a fós usun aramasach kewe iir Chón Kraist, nge inaamwo ika semach kewe me inach esap iir chón ewe mwichefelin Chón Kraist, mi pwal lamot sipwe túmúnúúr. Nónnómun ekkewe famili mi sókkofesen, ina popun eú me eú famili epwe féri en me an kókkót ren ifa usun repwe túmúnú semer me iner chinnap. Án emén me emén osupwang, napanapan me péchékkúlen  inisin mi sókkofesen. Ekkóch chinnap mi tepetep néúr nge ren ekkóch emén chék néúr. Ekkóch ra tongeni angei álillis seni ewe mwú, ekkóch rese tongeni. Mi pwal sókkóló met emén me emén leir a sani. Ina minne, sia pwáraatá mirit me tong ika sise esiita met emén a féri lón an túmúnú aramasan chinnap. Jiowa a tongeni efeiéchú me asopwéchú filian kewe mi lóngólóng wóón ewe Paipel, usun met I a féri lón fansoun Moses we.​—Num. 11:23.

9-11. (a) Ikkefa ekkewe kefil mi weires epwe lamot ekkóch repwe féri? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.) (b) Pwata ekkewe nau watte resap mwittir ekiekin wes seni ar angang ngeni Kot full time? Áweweei.

⁹ Ika ekkewe nau ra nóm towau seni semer kewe me iner iwe epwe tongeni weires ar repwe álisiir. Áwewe chék, ika Mama are Papa a mwittir ngeni an apwangapwang pokiten a turutiw, kup chúún are tori pwal och sókkun osukosuk, iwe a lamot án ekkewe nau repwe ló rer. Iwe mwirin ena, neman epwe lamot ngeni ekkena chinnap álillis lón fitu fansoun are fen lón fansoun langattam. *

¹⁰ Ekkóch chón angang ngeni Jiowa full time ra nónnóm towau seni semer kewe me iner pokiten wiser, iwe eli eú rán epwe lamot repwe féri eú kefil mi weires. Ekkewe chón Bethel, misineri are chónemmwen mi wisen sáifetál, iir meinisin ra aúcheani wiser pún ina eú feiéch seni Jiowa. Nge ika semer are iner a semmwen, iwe neman repwe mwittir ekieki me erá: ‘Sipwele wes seni wisach me liwiniti leeniach me túmúnú semach kewe me inach.’ Nge, epwe eú alen tipachem ika repwe akkomw iótek me ekieki met wesewesen mochenin are osupwangen semer kewe me iner. Itá emén esap mwittir wes seni wisan pwe neman ese pwal lamot an epwe féri ena. Semer kewe me iner repwe mwittir pwák seni ar samau? Mi wor ekkóch lón án semer kewe me iner we mwichefel repwe pwapwa le álisiir?​—SalF. 21:5.

¹¹ Áwewe chék, eú pean pwúpwúlú lón Japan mi chinnap a wor rúúemén néúr át mi angang ngeni Jiowa nge ra nóm towau seniir. Emén a misineri lón South America nge ewe emén a angang lón ewe ofesilap lón Brooklyn, New York. Iwe lupwen semer kana me iner ra osupwangen álillis, ekkewe át me pwúlúwer kewe ra ló chuuriir pwe repwe ppii ifa usun repwe tongeni álisiir. Iwe ekkewe ra misineri ra ekiekin wes seni wiser pwe repwe túmúnúúr. Nge mwirin, ekkewe mwán mi ásimaw seni án semer me iner we mwichefel ra fós ngeniir. Iir ra fen mwich me fósfengen usun ena famili me ra mochen ekkena rúúemén repwe sópweló ar angangen misineri ren úkúkún ar tongeni. Ekkewe mwán mi ásimaw ra aúcheani ar angangen misineri me ra ereniir pwe repwe álisiir le túmúnú semer kewe me iner. Meinisin chón ena famili ra fókkun kilisou ren án chókkana álillis mi pwári tong.

12. Met a lamot eú famili Chón Kraist epwe kon ekieki usun ar kefil ren túmúnún semer me iner chinnap?

¹² Ese lifilifil ika met ekkewe Chón Kraist famili repwe filatá ren túmúnún semer me iner chinnap, nge mi lamot iir meinisin repwe túmúnú pwe minne repwe filatá epwe elingaaló iten Kot. Resap mochen áppirú ekkewe néúwisin lamalam lón fansoun Jesus we. (Mat. 15:3-6) Sia mochen pwe ach kewe kefil repwe elingaaló Kot me ewe mwichefel.​—2 Kor. 6:3.

13, 14. Ifa usun ewe Paipel a pwáraatá pwe itá ekkewe mwichefel repwe álillis lón túmúnún ekkewe chinnap lón mwichefel?

¹³ Esap meinisin ra tongeni álisi ekkewe  chón angang ngeni Kot full time usun met ewe mwichefel lón parakraf 11 a féri. Iwe nge, ewe Paipel a pwáraatá pwe a lamot ekkewe mwichefel repwe achocho úkúkún ar tongeni le álisi ekkewe chinnap mi tuppwél. Ewe Paipel a erá pwe lón ewe mwichefel lón Jerusalem ese “fokun wor eman me lon ewe mwich a osupwang.” Esap weween pwe meinisin lón ena mwichefel ra wéúéch. A ffat pwe ekkóch leir ra wéúngaw, iwe a wor ewe monien álillis nge ra “aineti ngeni eman me eman leir won ükükün mine a osupwang ren.” (Föf. 4:34, 35) Mwirin och fansoun, a pwal fis eú osukosuk lón ewe mwichefel. Ekkóch “ekewe fefin mi mä pwülüer seni lon ar we mwich resap angei inetiir mongö iteiten rän.” Ina popun ekkewe aposel ra ewisa ekkóch mwán mi lipwákéch pwe repwe wisen túmúnú pwe ekkewe fefin mi má pwúlúwer repwe angei inetiir mwéngé. (Föf. 6:1-5) Pwúngún pwe ewe kókkótun einetin mwéngé mi fis iteiten rán, esap ina eú kókkót epwe nómoffóch. A chék fis pwe epwe álisi ekkewe ra wiliti Chón Kraist lón ewe Pentikost ier 33 nge ra mwo nómwotiw Jerusalem lón och fansoun pwe repwe apéchékkúlaló ar lúkú. Inaamwo ika ina usun, nge minne ekkewe aposel ra féri a pwáraatá pwe ewe mwichefel a tongeni awora álillis ngeni chón ewe mwichefel ika ra osupwang.

¹⁴ Paulus a fen áweweei ngeni Timoty ineet atun epwe fich ngeni ewe mwichefel an epwe awora álillis ngeni ekkewe fefin mi má pwúlúwer. (1 Tim. 5:3-16) Ewe sou makken Paipel James a pwal makkeei pwe wisen emén Chón Kraist an epwe álisi ekkewe mi máásen, ekkewe fefin mi má pwúlúwer, me pwal ekkewe ekkóch ra nóm lón weires me osupwang. (Jas. 1:27; 2:15-17) Ewe aposel Johannes a pwal apasa: “Are eman aramas mi pisekisek a küna pwiin lon an osupwang, nge esap tongei o alisi, ifa usun a eäni än Kot we chen lon letipan?” (1 Joh. 3:17) Ina minne ika wisen emén me emén Chón Kraist an epwe álisi ekkewe mi osupwang, iwe pwal ina wisen ekkewe mwichefel.

15. Ikkefa ekkewe mettóch epwe tongeni kkúú angangen túmúnún pwiich kewe chinnap?

¹⁵ Lón ekkóch fénú, a wor án ewe mwú kókkót mi álisi ekkewe chinnap ren ar awora peioffun social me chón túmúnú chinnap. (Rom 13:6) Nge lón ekkóch fénú ese wor ena sókkun kókkót. Ina minne, epwe sókkofesen úkúkún ewe álillis mi lamot aramasen ekkewe chinnap me ewe mwichefel repwe awora. Ika néún ewe chinnap kewe ra nóm towau seni nge iir Chón Kraist, iwe mi tongeni  kkúú ewe álillis repwe tongeni awora. Mi éch ika ekkewe nau repwe fóffós ngeni ekkewe chónemmwen lón án semer ika iner mwichefel pwe meinisin repwe weweiti nónnómun ar famili. Áwewe chék, ekkewe chónemmwen ra tongeni álisi ekkewe chinnap le silei met sókkun minen álillisin mwú mi kawor ngeniir. Ra tongeni esilei ngeni néúr kewe ika ra kúna ekkewe mettóch mi lamot repwe silei usun, áwewe chék ika mi wor ekkewe taropwe seni posto ekkewe chinnap rese áfánni me suuki, are ika rese kan ún únúmer sáfei iteitan. Ika ekkewe nau me ekkewe chónemmwen ra fóffósfengen usun nónnómun ekkewe chinnap, iwe repwe tongeni pwákini ekkóch osukosuk mi ppiitá. Ika mi wor emén mi kkan ngeni leenien ekkena chinnap mi tongeni maser me esile ngeni ekkewe nau usun nónnómur, iwe epwe fókkun álisi chón ewe famili ar resap kon lólilen.

16. Met ekkóch Chón Kraist ra féri pwe repwe álisi ekkewe chinnap lón mwichefel?

¹⁶ Pokiten chón ewe mwichefel ra tongei ekkewe chinnap, ekkóch ra fangóló ar fansoun me péchékkúl pwe repwe álisiir ren úkúkún ar tongeni. Ra túmúnú ekkena chinnap usun itá nge pwisin chón ar famili. Ekkóch ra kan ekkesiwil le túmúnú ekkewe chinnap. Ra mirititi pwe iir pwisin rese tongeni angang ngeni Kot full time, iwe ra pwapwa le álisi néún ekkewe chinnap ar repwe nónnóm lón wiser úkúkún ar tongeni. A ifa me échún ekiekin pwiich kana! Pwúngún pwe ar kisáseú esap angasaaló ekkewe nau seni wiser le féri úkúkún ar tongeni fán iten semer kewe me iner.

17, 18. Menni napanap epwe ámecheresi ewe angangen túmúnú chinnap?

¹⁷ Ekkewe chinnap me ekkewe chón túmúnúúr ra tongeni achocho le ákkeáni ekiek pwúng pwe epwe apwapwa ngeniir ei kókkótun túmún. Fán ekkóch, án emén chinnapeló a tongeni efisi an epwe letipengaweló. Ina minne, mi lamot kopwe achocho le asamolu me apéchékkúla pwiich kewe chinnap ren kapas mi apéchékkúl. Mi fich ngeni chókkana mi tuppwél ngeni Kot ren fite fite ier óm kopwe apúnger. Jiowa ese ménúki ar angang ngeni me pwiir kewe chón lúkú ra pwal aúcheani.​—Álleani Malakai 3:16; Ipru 6:10.

¹⁸ Pwal och, ewe angangen túmún epwe ppán ika ekkewe chinnap me ekkewe chón túmúnúúr repwe tattakir lón fansoun mi fich. (SalAf. 3:1, 4) Chómmóng chinnap ra túmúnú pwe resap kon ekkeipé ngeni ekkewe chón túmúnúúr. Ra mirititi pwe ika ra kirekiréch, chómmóng chiener kewe repwe mochen etto chuuriir. Fán chómmóng ekkewe chón chuuriir ra apasa, “Ú ló áámwa chienei we chinnap pwe upwe apéchékkúla nge fen ngang ua pwisin meefi péchékkúl seni.”​—SalF. 15:13; 17:22.

19. Ifa ewe ápilúkúlúk meinisin kich sia mwétéresiti lón mwachkkan?

¹⁹ Sia mwétéresiti ewe rán lupwen riáfféú me pwúnúngawen tipis repwe móróló. Nge ren mwo iei, a lamot néún Kot chón angang repwe nefotofot wóón ekkewe mettóch ra ápilúkúlúkú repwe nónnóm tori feilfeiló. Sia silei pwe ach lúkúlúk wóón án Kot kewe pwon, ina ach we angké lón fansoun weires are riáfféú. Pokiten a wor ach lúkú, sisap fangetá “nge meit mo are inisich mi morelo, nge letipach mi sefölo iteiten ran meinisin.” (2 Kor. 4:16-18, Testament Mi Fö; Ipru 6:18, 19) Iwe nge, me lúkún ach akkamwéchú ach lúkú mi péchékkúl wóón án Kot kewe pwon, met a pwal tongeni álisi chókkewe mi wisen túmúnú ekkewe chinnap? Ewe lesen mwirin ei epwe pwóróus usun ekkóch minen álillis.