1. Inki bampasi bantu ke kutana ti yo?

LUKANU ya Yehowa vandaka ve nde bantu kuniokwama na kinunu mpi na bampasi na yo. Kansi, lukanu na yandi vandaka nde bantu kuvanda na mavimpi ya kukuka na Paladisu. Bubu yai “lugangu yonso ke landa na kudila kumosi mpi na kumona mpasi kumosi.” (Bar. 8:22) Nge ke yindula nde Nzambi ke waka nki mutindu ntangu yandi ke monaka bampasi yina disumu me natilaka bantu? Diaka, minunu mingi ke monaka nde bo ke tudilaka bo ve dikebi na ntangu yina bo ke vandaka na mfunu ya lusadisu mingi.—Nk. 39:6; 2 Tim. 3:3.

2. Sambu na nki Bakristu ke tudilaka minunu dikebi ya mingi?

² Bansadi ya Yehowa kele na ntonda mingi sambu na minunu yina kele na mabundu na bo. Beto ke bakaka mambote na mayele na bo mpi mbandu na bo ya lukwikilu ke pesaka beto kikesa. Mingi na kati na beto kele mabuta yina kele ti mununu mosi to minunu mingi. Yo vanda beto kele na dibuta mosi ti minunu yai to ve, beto ke tulaka dikebi sambu na mambote na bo. (Bag. 6:10; 1 Pie. 1:22) Beto yonso ta baka mambote kana beto longuka mutindu Nzambi ke tadilaka minunu. Beto ta tadila mpi mukumba yina bantu ya dibuta mpi dibundu kele ti yo sambu na bampangi na beto yina me kuma minunu.

3, 4. (a) Inki diambu nsoniki ya Nkunga 71 lombaka Yehowa? (b) Inki diambu minunu yina kele na dibundu lenda lomba Nzambi?

³ Na Nkunga 71:9, muyimbi-bankunga bondilaka Nzambi nde:  ‘Kulosa mono ve ntangu mono me kuma mununu, kuyambula mono ve ntangu ngolo na mono me mana.’ Nkunga yai kele ndandana ya Nkunga 70, mpi bangogo yina kele na zulu ya kapu yango ke monisa nde yo kele bangogo ya “Davidi.” Davidi lombaka mambu yina beto ke tanga na Nkunga 71:9. Yandi sadilaka Nzambi banda kileke na yandi, mpi Yehowa sadilaka yandi sambu na kusala mambu ya nene. (1 Sam. 17:33-37, 50; 1 Bant. 2:1-3, 10) Ata mpidina, Davidi monaka nde yandi fwete lomba Yehowa na kulanda kundima yandi.—Tanga Nkunga 71:17, 18.

⁴ Bubu yai, bampangi mingi kele bonso Davidi. Ata bo me zinga bamvula mingi mpi me kuma na “bilumbu ya mpasi,” bo ke landa kukumisa Nzambi na kutadila makuki na bo. (Lo. 12:1-7) Mingi na kati na bo lenda sala diaka ve mambu yina bo vandaka kusala ntete na luzingu na bo, mu mbandu kisalu ya kusamuna. Kansi, bo mpi lenda bondila Yehowa na kulanda kusakumuna bo mpi kulungisa bampusa na bo. Bampangi yina ya minunu ya me sadilaka Yehowa na kwikama yonso lenda tula ntima nde, Nzambi ta pesa mvutu na bisambu na bo. Nkutu, bisambu yina ke monisa kibeni mambu ya mpasi yina Davidi sonikaka na nsadisa ya mpeve ya Nzambi.

5. Inki mutindu Yehowa ke tadilaka bansadi na yandi ya kwikama ya me kuma minunu?

⁵ Masonuku ke monisa pwelele nde, Yehowa ke bakaka bampangi yina me kuma minunu na mbalu mingi mpi yandi ke vingila nde bansadi na yandi kupesa bo lukumu. (Nk. 22:24-26; Bing. 16:31; 20:29) Levi 19:32 ke tuba nde: ‘Nge fwete telama na ntwala ya nsuki ya mpembe, nge fwete monisa lukumu na mununu, mpi nge fwete vanda na boma ya Nzambi na nge. Mono kele Yehowa.’ Ya kieleka, ntangu bo sonikaka bangogo yai kupesa minunu lukumu vandaka mukumba mosi ya mfunu, mpi yo kele kaka mutindu mosi bubu yai. Kansi, inki beto lenda tuba na yina me tala kulungisa bampusa na bo? Banani kele ti mukumba yina?

6. Inki mbandu Yezu bikaka na yina me tala kulungisa bampusa ya bibuti?

⁶ Ndinga ya Nzambi ke zabisa beto nde: ‘Kumisa tata na nge ti mama na nge.’ (Kub. 20:12; Baef. 6:2) Yezu tubilaka pwelele ntuma yai ntangu yandi bedisaka Bafarize mpi balongi ya bansiku yina vandaka kubuya kulungisa bampusa ya bibuti na bo. (Mar. 7:5, 10-13) Yezu yandi mosi bikaka mbandu ya mbote. Mu mbandu, na ntwala ya kufwa na nti ya mpasi Yezu pesaka Yoane, longoki yina yandi vandaka kuzola mingi, mukumba ya kulungisa bampusa ya mama na yandi yina ziku vandaka mufwidi na ntangu yina.—Yoa. 19:26, 27.

7. (a) Inki munsiku ntumwa Polo tubilaka na yina me tala kulungisa bampusa ya bibuti? (b) Sambu na nki Polo tubaka bangogo yina?

⁷ Na ngolo ya mpeve santu, ntumwa Polo sonikaka nde Bakristu fwete lungisa bampusa ya mabuta na bo. (Tanga 1 Timoteo 5:4, 8, 16.) Beto tadila kikuma yina ntumwa Polo sonikilaka Timoteo mambu yai. Polo tubilaka muntu yina dibundu lendaka kupesa lusadisu ya mbongo mpi yina fwanaka ve na kubaka yo. Yandi monisaka pwelele nde mukumba ya kusadisa mifwidi yina me kuma minunu kele ntete-ntete ya bana, bantekolo, mpi bampangi ya dibuta yina kele Bakristu. Mpidina, dibundu ta vanda ve ti mukumba ya nene na yina me tala mbongo. Bubu yai, mutindu mosi yina Bakristu ke monisaka kikalulu ya “kukangama na Nzambi” kele na kulungisaka bampusa ya kinsuni ya bantu ya dibuta na bo.

8. Sambu na nki Biblia ke pesa ve bantuma ya sikisiki na yina me tala kulungisa bampusa ya bibuti yina kele minunu?

⁸ Bana yina me kuma bambuta ya kele Bakristu fwete zikisa kana bampusa ya kinsuni ya bibuti na bo ke lungana. Ata Polo vandaka kutubila kusadisa bampangi ya dibuta yina kele Bakristu, beto fwete yambula ve bibuti na beto yina kele ve Bambangi ya Yehowa. Kansi, mutindu yina bana lenda lungisa bampusa ya bibuti na  bo me swaswana. Mabuta yonso ke vandaka ve ti mambu ya kiteso mosi. Bampusa, bikalulu mpi mavimpi ya bibuti yina bana fwete sadisa me swaswana. Minunu ya nkaka kele ti bana mingi, kansi bankaka kele kaka ti mwana mosi. Minunu ya nkaka diaka lenda baka lusadisu na leta, kansi bankaka ve. Konso mununu kele ti mambu yina yandi ke zolaka mpi yina yandi ke buyaka. Yo yina, yo kele kukonda zola mpi mbote ve na kuvwenza mutindu muntu yina ke sala bikesa sambu na kusadisa bampangi ya dibuta yina me kuma minunu. Nkutu, Yehowa lenda sakumuna konso lukanu yina me simbama na Masonuku mpi kusala nde yo nunga, kaka bonso na bilumbu ya Moize.—Kut. 11:23.

9-11. (a) Inki bampasi bampangi ya nkaka lenda kutana ti yo? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.) (b) Sambu na nki bana yina kele na kisalu ya ntangu yonso fwete nwanina ve na kuyambula kisalu na bo? Pesa mbandu.

⁹ Kana bo ke zingaka ntama ti bibuti na bo, yo lenda vanda mpasi sambu nde bana kulungisa bampusa ya bibuti yina me kuma minunu. Mavimpi ya bibuti lenda beba na kintulumukina, mu mbandu kibuti mosi lenda bwa mpi mukwa kubukana, to yandi lenda bela maladi ya nkaka; ebuna yo lenda lomba nde beto kwenda kutala yandi nswalu. Na nima, yo lenda monana nde yandi kele na mfunu ya lusadisu, ziku ya mwa ntangu to sambu na ntangu ya nda. *

¹⁰ Bampangi yina kele na kisalu ya ntangu yonso, yina bisalu na bo me salaka nde bo vanda ntama ti bibuti na bo, lenda mona mpasi sambu na kubaka badesizio ya mfunu. Bayina ke salaka na Betele, bamisionere, mpi bankengi-ntambudi ke bakaka kisalu na bo na mbalu mingi, mpi ke monaka nde yo kele lusakumunu ya Yehowa. Kansi, kana bibuti na bo me bela, dibanza ya ntete lenda vanda nde: ‘Beto fwete yambula kisalu mpi kuvutuka na nzo sambu na kusadisa bibuti na beto.’ Kansi, yo ta vanda mbote na kutadila na kisambu kana yo kele diambu yina bibuti kele na yo mfunu. Ata mpangi mosi ve fwete nwanina na kuyambula kisalu na yandi, mpi bantangu ya nkaka yo lenda vanda ve lukanu ya mbote. Keti maladi yina kele sambu na mwa ntangu? Keti bampangi ya nkaka na dibundu lenda sepela kusadisa bibuti sambu bana kufula kisalu na bo?—Bing. 21:5.

¹¹ Beto tadila mbandu ya bampangi zole ya dibuta mosi yina vandaka kusala ntama ti bibuti na bo. Mosi vandaka misionere na Amerika ya Sudi, mpi ya nkaka vandaka kusala na biro yina ke twadisaka kisalu na ntoto ya mvimba na Brooklyn, na mbanza New York. Bibuti na bo yina kumaka minunu vandaka na mfunu ya lusadisu. Bana yonso zole ti bankento na bo kwendaka kutala bibuti na bo na Japon sambu na kuzaba lusadisu yina bo vandaka na yo mfunu. Na ntangu yina, mpangi yina vandaka misionere na Amerika ya Sudi vandaka ti lukanu ya kuyambula kisalu mpi kukwenda kusadisa bibuti na bo. Na nima, mutambusi ya kimvuka ya bankuluntu ya dibundu ya bibuti na bo bingaka yandi na telefone. Bankuluntu solulaka sambu na diambu yina mpi vandaka na mfunu nde bamisionere kufula kisalu na bo kana mpila kele. Bankuluntu vandaka kusepela na kisalu yina mpangi-bakala yina ti nkento na yandi vandaka kusala, mpi bo bakaka lukanu ya kusala yonso yina bo lenda sambu na kusadisa bo na kulungisa bampusa ya bibuti na bo. Dibuta ya mvimba sepelaka ngolo na lusadisu yina ya zola!

12. Mabuta ya Bakristu fwete tadila nki ntangu bo ke baka badesizio na mutindu ya kulungisa bampusa ya bibuti yina me kuma minunu?

¹² Yo vanda dibuta ya Bakristu ta sadila konso mutindu yina sambu na kusadisa bibuti na bo yina me kuma minunu, bo fwete zikisa nde badesizio yonso yina bo ke baka ke pesa zina ya Nzambi lukumu. Beto fwete zola ve ata fioti kuvanda bonso bamfumu ya mabundu ya bilumbu ya Yezu. (Mat. 15:3-6) Yo ta vanda mbote nde, badesizio na beto kupesa Nzambi mpi dibundu lukumu.—2 Bak. 6:3.

13, 14. Na kutadila Masonuku, sambu na nki beto lenda tuba nde, dibundu kele ti mukumba ya kusadisa Bakristu yina me kuma minunu?

¹³ Muntu yonso ve lenda sadisa bampangi yina kele na kisalu ya ntangu yonso mutindu mbandu yina beto me tubila na zulu ke monisa yo. Kansi, diambu mosi yina basikaka na mvu-nkama ya ntete ke monisa pwelele nde, dibundu kele ti mukumba ya kusadisa bampangi ya kwikama yina me kuma minunu. Biblia ke tuba sambu na dibundu ya Yeruzalemi nde: “Ata muntu mosi ve na kati na bo kondaka kima.” Yo ke tendula ve nde bampangi yonso vandaka bamvwama. Bampangi ya nkaka vandaka ti bima mingi ve, kansi “bo vandaka kukabula yo na konso muntu, na kutadila nzala na yandi.” (Bis. 4:34, 35) Na nima, diambu mosi basikaka na dibundu yina. “Bo vandaka kutudila ve mifwidi na bo ya bankento dikebi na [madia] yina bo vandaka kukabula.” Yo yina, bantumwa ponaka bampangi-babakala ya kufwana yina bakaka bangidika sambu na kuzikisa nde bampusa ya mifwidi yina kulungana na kiteso ya kufwana. (Bis. 6:1-5) Yo kele kieleka nde, kukabula bima konso kilumbu vandaka ngidika yina bo bakaka sambu na ntangu fioti sambu na kulungisa bampusa ya bampangi yina kumaka Bakristu na Pantekoti ya mvu 33 T.B., bayina bikalaka na Yeruzalemi sambu na mwa ntangu sambu na kukuma ngolo na kimpeve. Ata mpidina, mutindu yina bantumwa salaka mambu ke monisa nde dibundu lenda sadisa bampangi yina kele bansukami.

¹⁴ Mutindu beto tubilaka yo, ntumwa Polo pesaka Timoteo bantuma yina bo fwete landa sambu na kuzaba mifwidi yina fwanaka na kubaka lusadisu na dibundu. (1 Tim. 5:3-16) Mutindu mosi, ntumwa Yakobo monisaka nde Bakristu kele ti mukumba ya kusadisa bana-nsiona, mifwidi mpi bampangi ya nkaka yina me kutana ti bampasi to kele bansukami. (Yak. 1:27; 2:15-17) Ntumwa Yoane mpi sonikaka nde: “Konso muntu yina kele ti bima ya kinsuni ya nsi-ntoto yai mpi ke mona mpangi na yandi ke konda bima, kansi ke buya kuwila yandi mawa, nki mutindu zola ya Nzambi kele na muntu yina?” (1 Yoa. 3:17) Kana Mukristu mosi mosi kele ti mukumba yina sambu na bampangi yina kele bansukami, keti yo ke pwelele ve nde dibundu mpi kele ti mukumba yina?

¹⁵ Na bansi ya nkaka, bamfumu ya leta me bakaka bangidika sambu na kupesa minunu mbongo ya pansio, lusadisu mpi banzo ya lutaninu. (Bar. 13:6) Kansi na bisika ya nkaka, bangidika yai ke vandaka ve. Yo yina, lusadisu yina bantu ya dibuta mpi dibundu fwete pesa minunu me swaswana. Kana bana yina kele Bakristu ke zingaka ntama ti bibuti na bo, yo lenda vanda mpasi na kusadisa bibuti na bo na kutadila mutindu  bo lendaka kusala yo kana bo vandaka kisika mosi. Yo ta vanda mbote nde, bana kusolula ti bankuluntu ya dibundu ya bibuti na bo sambu na kuzaba kana bantu yonso me zaba bampasi yina dibuta kele ti yo. Mu mbandu, bankuluntu lenda sadisa bibuti yina na kuzaba bangidika yina leta me tulaka na kisika yina bo ke zinga mpi mutindu bo lenda bakila yo mambote. Bankuluntu lenda tala mpi mambu ya nkaka—mu mbandu mikanda ya mfunu yina bo me kangulaka ve to bankisi yina bo me nwaka ve—mpi kuzabisa yo na bana na bo ya bambuta. Kusolula mbote mutindu yina lenda sadisa sambu nde mambu kubeba ve mpi yo lenda yidika makambu. Na mutindu yina, bantu yina ke pesa lusadisu mpi bandongisila, bayina ke sala bonso “mimonisi” ya bana yina ke zinga ntama, lenda fiotuna bampasi yina lenda basika na dibuta.

16. Inki mutindu Bakristu ya nkaka ke sadisaka bampangi-Bakristu ya minunu na dibundu?

¹⁶ Sambu na kumonisa zola na bampangi na bo yina me kuma minunu, Bakristu ya nkaka ke pesaka ntangu mpi ngolo na bo sambu na kusadisa minunu na kutadila makuki na bo. Bo ke salaka yo sambu na kumonisa dikebi ya mingi na bampangi-Bakristu yina kele na dibundu. Bampangi ya nkaka ke kabulaka bisalu ti bampangi ya nkaka na dibundu mpi konso muntu ke kwendaka kusadisa minunu yina na kutadila makuki na yandi. Sambu bampangi me zaba nde bo lenda sala ve kisalu ya ntangu yonso, bo ke vandaka na kiese ya kusadisa bana yina ke salaka kisalu yina luzingu na bo ya mvimba kana mpila kele. Bampangi yai ke monisaka nkadilu ya mbote kibeni! Kansi, kikalulu na bo ya kukaba ke katula ve bana yina mukumba ya kusala yonso yina bo lenda sala sambu na bibuti na bo.

17, 18. Inki nkadilu kele mfunu na yina me tala kusadisa minunu?

¹⁷ Bantu yonso yina kele ti mukumba ya kusadisa minunu lenda sala bikesa sambu na kusepela na kisalu yina. Kana nge kele ti mukumba yina, sala yonso sambu na kuvanda ti mabanza ya mbote. Bantangu ya nkaka, kana muntu me kuma mununu yandi ke kumaka mawa-mawa, mpi ke niokwamaka na mabanza. Yo lenda lomba nde, nge sala bikesa ya ngolo sambu na kupesa bo lukumu na kutubaka bangogo ya kikesa mpi masolo ya kitoko. Yo me fwana kibeni nde beto sikisa bampangi yina me kuma minunu ya me sadilaka Yehowa na kwikama yonso bamvula mingi. Yehowa ke vilaka ve mambu yina bo me salaka sambu na yandi, mpi bampangi na bo Bakristu ke vilaka yo ve.—Tanga Malashi 3:16; Baebreo 6:10.

¹⁸ Diaka, sambu na kununga bampasi ya konso kilumbu, minunu mpi bantu yina ke sadisa bo fwete zaba ntangu yina me fwana sambu na kusala mwa bansaka. (Lo. 3:1, 4) Minunu mingi ke tubaka nde, bo ke vandaka ve makambu ngolo. Bo ke zabaka nde, sambu bantu kukwisa kutala bo mpi kutudila bo dikebi ya mingi, bo fwete vanda mawete. Mbala mingi, beto ke waka bantu yina kwendaka kutala minunu ke tuba nde: “Mono kwendaka sambu na kusiamisa nduku mosi ya mununu, kansi yandi muntu me siamisa mono.”—Bing. 15:13; 17:22.

19. Inki mutindu baleke mpi minunu lenda tadila bilumbu yina ke kwisa?

¹⁹ Beto ke vingila na kiese yonso kilumbu yina bampasi yina kukonda kukuka me nataka ta mana. Kansi na ntwala nde ntangu yina kulunga, bansadi ya Nzambi fwete landa kutula kivuvu na bo na luzingu ya mvula na mvula. Beto me zaba nde kumonisa lukwikilu na balusilu ya Nzambi kele bonso longo yina lenda sadisa beto na bantangu ya mpasi. Na nsadisa ya lukwikilu yina, “beto ke yambula ve, [mpi] ata kana muntu yina beto kele na nganda ke beba, ya kieleka muntu yina beto kele na kati ke kuma ya mpa konso kilumbu.” (2 Bak. 4:16-18; Baeb. 6:18, 19) Kansi, katula kumonisa lukwikilu ya ngolo na balusilu ya Nzambi, inki lenda sadisa nge na kulungisa mukumba na nge ya kusadisa minunu? Beto ta tubila mwa mambu ya mfunu na disolo yina ke landa.