1. Ovanhu ove li monghalo inyikifa oluhodi ilipi?

JEHOVA ka li a lalakanena ovanhu va kale tava mono oixuna omolwoilanduliko youkulupe. Mekondjifafano naasho, okwa li a lalakanena opo ovalumenhu novakainhu va hafele oukolele muwa mOparadisa kombada yedu. Ashike fiyo opaife “oishitwa aishe ohai keme kumwe ndele oi nefeto lokudala.” (Rom. 8:22) Mbela oto diladila kutya Kalunga oha kala e udite ngahelipi ngeenge ta tale oilanduliko oyo tai hange ovanhu omolwoulunde? Shikwao vali, ovanamido vahapu omafimbo amwe ohava kala va ekelwashi monghalamwenyo yavo pefimbo opo va pumbwa ekwafo. — Eps. 39:5; 2 Tim. 3:3.

2. Omolwashike Ovakriste va fimaneka ovanamido?

² Oshiwana shaJehova osha hafa eshi shi na ovanamido momaongalo asho. Ohatu mono ouwa mounongo wavo nohatu nwefwa mo nawa koshihopaenenwa shavo sheitavelo. Vahapu vomufye otwa pambafana pambelela tashi dulika naumwe ile navahapu vomovanamido ovo ovaholike. Ndele kashi na nee mbudi kutya otwa pamba ovanamido va tya ngaho ile hasho, otu na ko nasha nonghalonawa yavo. (Gal. 6:10; 1 Pet. 1:22) Otashi ke tu etela ouwa atusheni okukonakona etaleko laKalunga li na ko nasha novanamido. Ohatu ka konakona yo kutya oilyo youkwaneumbo nosho yo eongalo oi na oshinakuwanifwa  shilipi ngeenge tashi uya povanamido vetu ovaholike.

3, 4. (a) Omushangi wEpsalme 71 okwa li a indila eindilo la tongomana kuJehova lilipi? (b) Oshike osho ovanamido meongalo tava dulu okwiindila Jehova?

³ Omushangi wEpsalme a nwefwa mo okwa li a indila Kalunga, a ti: ‘Ino ekelashi nge mefimbo loukulupe wange, Ove ino efa nge, nge eenghono tadi fii nge po.’ (Eps. 71:9) Epsalme olo ola fa la twikila kEpsalme 70, olo li li “Epsalme laDavid.” Otashi ulike kutya David oye a indila eindilo olo li li mEpsalme 71:9. Okwa kala ta longele Kalunga okudja kounyasha waye fiyo omoukulupe, na Jehova okwa li e mu longifa meenghedi da tongomana. (1 Sam. 17:33-37, 50; 1 Eeh. 2:1-3, 10) Ndele nande ongaho, David okwa li a mona kutya okwa pumbwa okupula Jehova a twikile okukala e mu hokwa. — Lesha Epsalme 71:17, 18.

⁴ Vahapu kunena ove li monghalo ya fa yaDavid. Nonande ova kulupa nova hangwa ‘komafiku mai,’ otava twikile okutanga Kalunga ngaashi tava dulu. (Omuud. 12:1-7) Vahapu momuvo otashi dulika itava dulu vali okulonga oilonga yavo i lili noku lili ngaashi nale, mwa kwatelwa okulonga moukalele. Ashike navo otava dulu okupula Jehova a twikile okukala e va hokwa noku va file oshisho. Ovanamido ovadiinini va tya ngaho otava dulu okukala noushili kutya Kalunga ota ka nyamukula omailikano avo. Kakele kaasho, omailikano a tya ngaho otaa holola okunakonasha kwa faafana naako David a li a nwefwa mo a shange.

5. Jehova okwa tala ko ngahelipi ovanamido ovadiinini?

⁵ Omishangwa ode shi yelifa kutya Jehova okwa lenga neenghono ovanamido ovadiinini nonokutya okwa teelela ovapiya vaye va kale va fimaneka ovanamido va tya ngaho. (Eps. 22:24-26; Omayel. 16:31; 20:29) Ombibeli oya popya muLeviticus 19:32 ya ti: “Kala ofika moipafi yomukulunhu weenghwakutoka; fimaneka omukulunhu; tila Kalunga. Aame Omwene.” Okufimaneka ovanamido meongalo osha li oshinakuwanifwa sha kwata moiti eshi eendjovo odo da shangwa, nosho shi li ngaho nokunena. Ndele ongahelipi shi na sha noku va fila oshisho? Olyelye e na oshinakuwanifwa shoku va fila oshisho?

6. Jesus okwa tula po oshihopaenenwa shilipi shokufila oshisho ovadali?

⁶ Eendjovo daKalunga ode tu lombwela tadi ti: “Fimaneka xo nanyoko.” (Ex. 20:12; Ef. 6:2) Jesus okwa li a yandja elitulemo koshipango osho eshi a li ta tokola Ovafarisai novanongomhango ovo va li inava hala okufila oshisho ovadali vavo. (Mark. 7:5, 10-13) Jesus okwa tula po oshihopaenenwa shiwa shokufila oshisho ovadali. Pashihopaenenwa, eshi a li e li pokufya komuti womahepeko, okwa li e lineekelela omuhongwa oo a li e hole, Johannes, oshinakuwanifwa shokufila oshisho ina oo tashi dulika a li omufiyekadi. — Joh. 19:26, 27.

7. (a) Omuyapostoli Paulus okwa popya efinamhango lilipi li na sha nokufila oshisho ovadali? (b) Eendjovo daPaulus otadi popi kombinga yashike?

⁷ Omuyapostoli Paulus okwa li a nwefwa mo a shange kutya ovaitaveli ove na okufila oshisho omaukwaneumbo avo. (Lesha 1 Timoteus 5:4, 8, 16.) Tala koshikalimo shaasho Paulus a shangela Timoteus. Paulus okwa li a yelifa shi na sha naao a wana okuyambididwa painiwe keongalo naao ina wana. Okwe shi popya sha yela kutya ovana, ovatekulu nosho yo ovapambele vovafiyekadi ovanamido ovo ve li moshili ovo ve na oku va fila oshisho. Osho otashi ka kwafela opo eongalo liha kale noshinakuwanifwa shoku va fila oshisho. Sha faafana kunena, onghedi imwe omo Ovakriste hava ulike ‘ouyuki,’ ile tu tye eliyandjo lometilokalunga omo ku fila oshisho ovaneumbo lavo painiwe.

8. Ongahelipi ounongo wOmbibeli u liwetikile eshi inai yandja eenghedi dokondadalunde dokufila oshisho ovadali ovanamido?

⁸ Oku shi popya paunafangwa, ovana Ovakriste ovo va kula ovo ve na oshinakuwanifwa shokushilipaleka kutya ovadali vavo ova kwafelwa  meemhumbwe davo dopainiwe. Paulus okwa popya shi na sha nomupambele omwiitaveli, ashike ovadali ovo vehe fi oilyo yeongalo lopaKriste navo ove na okufilwa oshisho. Ndele eenghedi omo ovadali hava filwa oshisho oda yoolokafana molwaashi ove li meenghalo da yoolokafana. Eemhumbwe, omaliudo nosho yo oukolele waavo va kwatelwa mo owa yoolokafana. Ovanamido vamwe ove na ovana vahapu ofimbo vamwe ve na ashike kamwe. Vamwe ohava mono eyambidido kepangelo, ofimbo vamwe ihava mono. Ovo tava filwa oshisho ove hole oinima ya yoolokafana. Onghee hano, itashi ka kala pandunge ile pahole okukembaula onghedi omo umwe ta kendabala okufila oshisho ovadali vaye ovanamido. Kakele kaasho, Jehova ota ka nangeka noupuna etokolo keshe lopamishangwa note ke li ningifa li longe ngaashi naanaa sha li sha ningwa pefimbo laMoses. — Num. 11:23.

9-11. (a) Eenghalo didjuu dilipi odo vamwe tashi dulika va shakeneke? (Tala efano olo li li pehovelo loshitukulwa.) (b) Omolwashike ovo ve li mefimbo li yadi vehe na okweendelela okufiya po oilonga yavo? Shi yelifa.

⁹ Ngeenge ovadali ove li kokule novana vavo, otashi dulu okukala eshongo koludalo oku pa ovadali vavo ovanamido ekwafo olo va pumbwa. Ngeenge omudali okwa kwatwa kounghundi ombadilila, tashi dulika molwaashi e lidenga po, a teka, ile oupyakadi umwe u lili, oshi na oupu a kale a pumbwa okutalelwa po diva. Lwanima, otashi dulika a ka kale a pumbwa ekwafo oule wefimbo lixupi ile lile. *

¹⁰ Ovalongi vefimbo li yadi ovo va ya kokule nomaumbo avo omolwoinakuwanifwa yavo yokulongela Kalunga, otashi dulika va taalele okuninga omatokolo a kwata moiti. Ovabetel, ovatumwa novapashukili ovaendi, ohava tale ko oshinakuwanifwa shavo shi li sha fimanenena noshi li enangeko noupuna laJehova. Ashike ngeenge ovadali vavo ova vele, tete otashi dulika va diladile kutya, ‘Otwa pumbwa okufiya po oshilonga shetu opo tu ka file oshisho ovadali vetu.’ Ndele otashi ka kala pandunge okudilonga pamwe neilikano ngeenge osho osho ovadali veni va pumbwa nosho va halelela. Kape na nande oumwe e na okweendelela okweefa po oshilonga shaye osho shi li oufembanghenda notashi dulika haalushe hashi kala sha pumbiwa. Mbela ouvela wovadali veni owopakafimbo, oo vamwe meongalo omo ve li tashi dulika ve va kwafele? — Omayel. 21:5.

¹¹ Pashihopaenenwa, ope na oshimoniwa shovamwainafana ovalumenhu vavali ovo va li tava wanifa po oinakuwanifwa yavo yopaKriste kokule neumbo lavo. Umwe okwa li omutumwa koAmerika lokOlukadi, ofimbo mukwao a li ta longo keembelewa da kula koBrooklyn, moNew York. Ovadali vavo ovanamido ova ka kala va pumbwa ekwafo. Opo nee vo novakulukadi vavo ova li va ya va ka talela po ovadali vavo ovo va li kokule navo nova tale kutya ekwafo lilipi va pumbwa nongahelipi ve na oku li pewa. Lwanima, ovalihomboli ovo tava longo koAmerika lokOlukadi ova li va hala okufiya po oshilonga shavo va shune keumbo. Opo nee ova li va dengelwa ongodi komuunganeki wolutu lovakulunhuongalo womeongalo lovadali vavo. Ovakulunhuongalo ovo ova li va kundafana shi na sha noshinima sha tya ngaho, nova li va hala ovatumwa ovo va twikile noshilonga shavo. Ovakulunhuongalo ovo ova li ve shii kutya oshilonga shovalihomboli ovo osha fimana, nova li va tokola toko okuninga ngaashi tava dulu okukwafela ovadali vovatumwa ovo. Oukwaneumbo oo kawa li tuu wa pandula okunakonasha kwopahole kwa tya ngaho!

12. Oshike sha fimanenena ngeenge ovapambele tava ningi etokolo lokufila oshisho ovadali ovanamido?

¹² Kashi na nee mbudi kutya ovapambele Ovakriste ova hoolola onghedi ilipi yokufila oshisho ovadali ovanamido, osho sha fimanenena okushilipaleka kutya otai fimanekifa edina laJehova. Inatu hala nande okukala twa fa ovakwatelikomesho vomalongelokalunga vopefimbo laJesus. (Mat. 15:3-6) Otwa hala omatokolo etu a fimanekife Kalunga nosho yo eongalo. — 2 Kor. 6:3.

13, 14. Omolwashike hatu dulu okufika pexulifodiladilo okudja mOmishangwa kutya omaongalo oku na ko nasha nokufila oshisho oilyo oyo i li ovanamido?

¹³ Havalongi aveshe vefimbo li yadi tava dulu okukwafelwa ngaashi ovo va tumbulwa mokatendo ka dja ko. Ashike mokutala konghalo oyo ya li ya holoka po mefelemudo lotete otai ulike kutya omaongalo oku na ko nasha nokufila oshisho eemhumbwe dovamwatate novamwameme ovanamido ovo va tula po oshihopaenenwa shiwa. Ombibeli oya popya shi na sha neongalo lomuJerusalem ya ti kutya “kamwa li nande ohepele.” Osho inashi hala okutya aveshe ova li ve na oiniwe ihapu. Vamwe ova li ve na shinini painiwe, ashike ‘keshe umwe okwa pewa shi fike peemhumbwe daye.’ (Oil. 4:34, 35) Lwanima opa ka holoka onghalo yonhumba meongalo. Okwa li kwa udika kutya “oipalwifa eshi ya tukulwa keshe efiku, ovafiyekadi [vamwe] ova lumbulwa” oikulya. Opo nee ovayapostoli ova li va ninga elongekido ku hoololwe ovalumenhu ovo va wana va shilipaleke kutya ovafiyekadi ova wanifilwa po eemhumbwe davo shi fike pamwe. (Oil. 6:1-5) Oshoshili kutya etukulo loikulya la tya ngaho ola li lopakafimbo ku filwe oshisho ovo opo va ningi Ovakriste pOpentekoste 33 O.P. nova li va kala oule wefimbo muJerusalem va tungwe pamhepo. Ndele nande ongaho, osho ovayapostoli va ninga otashi ulike kutya eongalo otali dulu okukwafela oilyo yalo oyo i li momhumbwe.

¹⁴ Paulus okwa li a pa Timoteus omalombwelo e na sha neenghalo odo tadi ningifa ovafiyekadi Ovakriste va kale va wana okukwafelwa painiwe keongalo. (1 Tim. 5:3-16) Omushangi wOmbibeli a nwefwa mo wedina Jakob naye okwa li a kumaida Ovakriste va file oshisho eefiye, ovafiyekadi nosho yo vamwe ngeenge ve li meenghalo didjuu ile meemhumbwe davo. (Jak. 1:27; 2:15-17) Omuyapostoli Johannes naye okwa tomhafana ta ti: “Ngenge pe na ou e kwete emona lounyuni ou, ndee ta mono omumwaxe a hepa, ndee te mu kukutikile omutima waye, ohole yaKalunga tai kala mo ngahelipi muye?” (1 Joh. 3:17) Ngeenge Ovakriste pauhandimwe ove na oshinakuwanifwa shokufila oshisho eehepele, mbela nomaongalo hasho e na okuninga ngaho?

15. Oinima ilipi tashi dulika i kwatelwe mokukwafela ovamwatate novamwameme ovanamido?

¹⁵ Moilongo imwe, epangelo ohali yandje opendjela, hali ningi omalongekido okuyandja oikwafa nohali file oshisho ovanamido ovo ve li momaumbo ovakulupe. (Rom. 13:6) Moilongo imwe kamu na omafiloshisho a tya ngaho. Onghee hano, eenghedi omo ovapambele neongalo tali ka fila oshisho ovamwatate novamwameme ovo va kulupa oda yoolokafana she likolelela keenghalo. Ngeenge ounona Ovakriste ove li kokule novadali vavo, itava ka dula oku va kwafela ngaashi eshi ve li popepi navo. Ounona  otava dulu okukwatafana novakulunhuongalo vomeongalo omo mu na ovadali vavo, opo eongalo li kale li shii eenghalo doukwaneumbo oo. Pashihopaenenwa, ovakulunhuongalo otava dulu okukwafela ovanamido va shiive nova mone nghee tava dulu okumona omakwafo oo haa yandjwa kepangelo ile komahangano amwe e lili oo haa yandje omakwafo. Otashi dulika yo va ka didilike mo eenghalo donhumba odo tava dulu okudimbulukifa ovana vovanamido ngaashi, omikanda da fimana odo inadi leshwa natango ile kutya ovadali ihava kufa vali ouhaku oo va pumbwa. Okutukulilafana omayele kwa tya ngaho otaku dulu okukelela onghalo iha naipale notaku dulu okukandula po omikundu. Osha yela kutya ovo ve li po tava kwafele nokuyandja omayele ponhele yovana vovanamido, otava ningifa oukwaneumbo uha kale u na oshisho.

16. Ongahelipi Ovakriste vamwe hava kwafele ovanamido meongalo?

¹⁶ Omolwohole yokuhola ovanamido ovo ovaholike, Ovakriste vamwe ohave liyambe nokulongifa efimbo lavo opo va kwafele momhumbwe keshe tai holoka po. Ohave litulile po elalakano lokuulikila ovanamido meongalo okunakonasha kwavo. Vamwe ohave liyambe mokulitukulila oilonga navamwe meongalo opo va file oshisho ovanamido mokuninga omalufo. Molwaashi vo itava dulu oku ya moilonga yefimbo li yadi, ohava kwafele nehafo opo ovana vovanamido va kale moilonga yefimbo li yadi. Ovamwatate ovo ihava ulike tuu omhepo iwa kuhe na vali! Ashike omakwafo avo itaa ti kutya ovana ovo ve na oshinakuwanifwa shokufila oshisho ovadali vavo kave na vali okuninga ngaashi tava dulu opo va kwafele ovadali vavo.

17, 18. Oikala ohai dana onghandangala ilipi ngeenge tashi uya pokufila oshisho ovanamido?

¹⁷ Aveshe ovo hava kwafele ovanamido otava dulu okuninga eenghendabala opo ekwafo lavo li kale tali mbilipaleke. Ngeenge naave ou na oshinakuwanifwa sha tya ngaho, ninga ngaashi to dulu opo u kale u na etaleko liwa. Kuvamwe, oukulupe ohau etifa enyeme ile va kale va wililwa po. Onghee hano, otashi dulika wa pumbwa okuninga eenghendabala tadi twikile dokufimaneka nokutwa omukumo ovamwatate novamwameme ovanamido mokukala ho kundafana navo oinima tai tungu. Ovo va kala ve liyandja moilonga yokulongela Jehova oule wefimbo monghalamwenyo yavo ove shii okupandulwa. Eongalo itali va dimbwa nosho yo Jehova ita dimbwa osho va ninga moku mu longela. — Lesha Malakia 3:16; Ovaheberi 6:10.

¹⁸ Shikwao vali, oilonga yakeshe efiku nayo otai dulu okupupalekwa ngeenge ovanamido ovo hava filwa oshisho naavo have va file oshisho ohava ningi omashendjo pefimbo la wapala. (Omuud. 3:1, 4) Ovanamido vahapu ihava komangele va pewe elitulemo la pitilila. Ove shii kutya oikala yavo otai dulu okukuma okutalelwa po kuvamwe nelitulemo olo hava pewa. Ovo hava talele po ihava kala naanaa inava popya kutya, “Onda li nda ka twa omukumo kaume kange omunamido ndele aame ashike nda tuwa omukumo.” — Omayel. 15:13; 17:22.

19. Oshike tashi ka kwafela ovanamido novanyasha va kale va pama ngeenge ve li meenghalo didjuu?

¹⁹ Otwa teelela nodjuulufi efimbo opo itapa ka kala vali okumona oixuna noilanduliko youlunde tai ka xula po. Ashike mopaife, ovapiya vaKalunga ove na okukala va teelela osho tashi kalelele. Otu shi shii kutya eitavelo momaudaneko aKalunga olo ekanghameno letu ngeenge tu li momafimbo madjuu ile momayeleko. Ohatu pandula eshi tu na eitavelo la tya ngaho molwaashi otali tu kwafele tuha ‘kanife ouladi, osheshi nande omunhu wetu wokombada ta nyonauka po, ou womeni ota shituka mupe efiku nefiku.’ (2 Kor. 4:16-18; Heb. 6:18, 19) Kakele kokukala u na eitavelo momaudaneko aKalunga, oshike tashi ku kwafele u kale wa wana okufila oshisho ovanamido? Omaetepo amwe taa longo otaa ka kundafanwa moshitukulwa tashi landula.