Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Tɔlɛmiya esombe wele l’atei aso

Tɔlɛmiya esombe wele l’atei aso

“Kolemiaki usumbi w’untu.”—LEW. 19:32.

1. Ngande wadiɛnɛ anto ɛlɔ kɛnɛ?

 JEHOWA kokongɛ di’anto ndjodiɛnɛka l’etombelo wa kɔlɔ w’oma lo lotshundu. Koko nde akakongɛ dia vɔ mongaka la yoonge ya dimɛna lo Paradiso. Lonyangu ko, ɛlɔ kɛnɛ “ditongami tshɛ diekɔ lo ntetemala nkuma akumu kaamɛ ndo diekɔ lo nsowa.” (Rɔmɔ 8:22) Oko le yɛ, ngande wayaoka Nzambi etena kɛnande etombelo wa kɔlɔ w’oma lo pɛkato yasala anto? Esombe efula ndjonyɛmaka yimba l’etena kewɔ l’ohomba w’ekimanyielo.—Osam. 39:5; 2 Tim. 3:3.

2. Lande na kahomba Akristo ndjasha le esombe?

2 Ekambi waki Jehowa wekɔ la lowando l’efula lo woho wewɔ l’esombe lo tshumanelo. Sho kondjaka wahɔ oma lo lomba lele la wɔ ndo ɛnyɛlɔ kawɔ keketshaka mbetawɔ kaso. Efula ka l’atei awɔ wekɔ ewotɔ aso. Koko oyadi vɔ wekɔ ewotɔ aso kana bu, sho pombaka ndjakiyanya dia yoonge yawɔ. (Ngal. 6:10; 1 Pet. 1:22) Tayanga nkondja wahɔ etena kayangaso nsɛdingola kanyi yele la Jehowa dikambo di’esombe. Tayɔsɛdingola nto ɔkɛndɛ wele l’ase nkumbo ndo ase etshumanelo otsha le anangɛso l’akadiyɛso w’esombe.

“TUNSUKULAKI”

3, 4. a) Dɔmbɛlɔ diakɔna diakasale omembi w’Osambu 71 otsha le Jehowa? b) Kakɔna kakoka Akristo w’esombe nɔmba Nzambi?

3 Omembi w’Osambu 71:9 akasɛngasɛnga Nzambi ate: “Tunsukulaki lu nshi yami y’usumbi, tonsekaki lam’ashila wulu ami.” Mɛnamaka dia Osambu ɔnɛ wekɔ etenyi ka hende k’Osambu 70 wele la ɛtɛkɛta wele la diko wata ɔnɛ: ‘Waki Davidɛ.’ Mbokɛmaka dia Davidɛ mbakasale dɔmbɛlɔ diofundami l’Osambu 71:9. Nde akakambɛ Nzambi oma ko dikɛnda diande polo lam’akandakome osombe ndo Jehowa akakambe la nde lo toho totshikitanyi. (1 Sam. 17:33-37, 50; 1 Khum. 2:1-3, 10) Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, Davidɛ akɛnyi ohomba wa nɔmba Jehowa dia nde ntetemala mbetawɔma le nde.—Adia Osambu 71:17, 18.

4 Ɛlɔ kɛnɛ, anto efula wekɔ oko Davidɛ. Kaanga mbakokawɔ monga ko waya esombe ndo mbasɛnawɔ lo “nshi ya kolo,” vɔ wekɔ lo ntetemala ntombola Nzambi l’akoka awɔ tshɛ. (Und. 12:1-7) Mbeyaka monga ko efula ka l’atei awɔ hawoyokoka ndjasha l’awui wakawayashaka ntondo, ɛnyɛlɔ olimu w’esambishelo. Koko vɔ lawɔ koka nsɛngasɛnga Jehowa dia nde ntetemala mbaetawɔ ndo mbakokɛ. Akristo w’esombe wele la kɔlamelo asɔ koka nongamɛ ɔnɛ Nzambi ayokadimola lo alɔmbɛlɔ awɔ. Laadiko dia laasɔ, awui walɔmbawɔ fɔnaka la wanɛ watanema lo dɔmbɛlɔ diakasale Davidɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma kaki Nzambi.

5. Ngande wɔsa Jehowa esombe w’Akristo wele la kɔlamelo?

5 Bible mɛnyaka hwe ɔnɛ Nzambi mbɔsaka Akristo w’esombe wele la kɔlamelo la nɛmɔ di’efula ndo ɔnɛ nde nongamɛka di’ekambi ande mbalɛmiya. (Osam. 22:24-26; Tuk. 16:31; 20:29) Akambu w’Asi Lewi 19:32 mbutaka ɔnɛ: “Kunelaki la ntundu ka kanga ndjui. Kolemiaki usumbi w’untu; ukaki [Nzambi k]aye woma. Dimi keli [Jehowa].” Lo nshi yakafundama ɛtɛkɛta ɛnɛ, anto wakahombaka mbɔsa didjango dia nɛmiya esombe la nɛmɔ ndo ngasɔ mbediɔ polo ndo ɛlɔ kɛnɛ. Ko kayotota lo kɛnɛ kendana l’ehomba awɔ? Waa na wahomba mbakotsha?

ASE NKUMBO MBELE L’ƆKƐNDƐ WA NTONDO

6. Ɛnyɛlɔ kakɔna kakatotshikɛ Yeso kendana la kotshaka ehomba w’ambutshi?

6 Bible totɛka ɔnɛ: “Olemiaki sho la nyo.” (Etum. 20:12; Ɛf. 6:2) Yeso akayɔtɔtɔmiya tɔndɔ sɔ etena kakandaanya Afarisɛ l’afundji wakatonaka nkotsha ehomba w’ambutshi awɔ. (Makɔ 7:5, 10-13) Yeso ndamɛ akatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna. Ɛnyɛlɔ, etena kakinde suke la nyɔi, nde akatɛ Joani y’ombeki ande dia nde kotshaka ehomba waki nyango nɛ dia ondo l’etena kɛsɔ ko Mariya aya wadi aki odo.—Jni. 19:26, 27.

7. a) Tɔndɔ diakɔna diakasha ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ diendana la nkotsha ehomba w’ambutshi? b) Kitshimudi yakɔna yele l’ɛtɛkɛta wa Pɔɔlɔ wele lo 1 Timɔte 5:8?

7 Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akasokoyama la nyuma k’ekila dia mfunda ɔnɛ Okristo tshɛ pombaka nkotsha ehomba w’ase nkumbo kande. (Adia 1 Timɔte 5:4, 8, 16.) Tɔsɛdingole kitshimudi yele l’ɛtɛkɛta wakafundɛ Pɔɔlɔ Timɔte ɛsɔ. Pɔɔlɔ akɛnya wanɛ wakakokaka nongola mfalanga ekimanyielo oma le ase etshumanelo la wanɛ waki kokokaka kilongola. Nde akalembetshiya hwe ɔnɛ ana, ekana ndo ewotɔ ekina wele Akristo mbele anto wa ntondo wahomba nkimanyiya wadi waki edo waya esombe. Naka vɔ nsala ngasɔ, kete wotsho awɔ hatonga l’ahɛka w’ase etshumanelo. Woho akɔ waamɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ, yoho mɔtshi yɛnya Akristo dia vɔ wekɔ lo “mamema Nzambi” ele lo kotshaka ehomba wa l’emunyi w’ewotɔ awɔ.

8. Lande na kahashikikɛ Bible toho tahomba ana nkotsha ehomba w’ambutshi awɔ waya esombe?

8 Lo tshena pe, ana wamboola wele Akristo mbele l’ɔkɛndɛ wa nkotsha ehomba w’ambutshi awɔ. Pɔɔlɔ akate dia ana pombaka nkotsha ehomba wa ewotɔ awɔ wele ambetawudi, koko kaanga naka ambutshi awɔ bu Akristo, vɔ hawohombe mbanya yimba. Ko lo toho takɔna shikaa tahomba ana nkotsha ehomba w’ambutshi awɔ? Hatohombe mbɛdika woho wakotsha ana wotshikitanyi ehomba w’ambutshi awɔ, nɛ dia ehomba, lonto ndo yoonge yele l’onto l’onto ntshikitana. Ɛnyɛlɔ, esombe ɛmɔtshi wekɔ l’ana efula ndo akina wekɔ paka la ɔna ɔtɔi. Esombe ekina koka mbetawɔ sukamɛ oma le lɛɛta, koko ekina mbeyaka ntona nɛ dia nsaki y’onto l’onto ntshikitana. Laasɔ, honga dimɛna mɔnyɔla woho wakokɛ ana amɔtshi ambutshi awɔ w’esombe. Laadiko dia laasɔ, Jehowa koka ntshɔkɔla yɛdikɔ tshɛ yohikami l’Afundelo ndo nsala dia yɔ monga l’etombelo w’amɛna oko wakidiɔ lo nshi ya Mɔsɛ.—Wal. 11:23.

9-11. a) Ekakatanu akɔna wakoka mpomana l’anto amɔtshi? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.) b) Lande na kahahombe ana wakamba olimu wa lo tena tshɛ ntshika olimu awɔ l’esasesase? Sha ɛnyɛlɔ.

9 Naka ambutshi l’ana mangana etale efula, kete mbeyaka monga okakatanu di’ana mbasha ekimanyielo kele ohomba. Etena kalongola ana losango ɔnɛ mama kana papa akakɔ ko akɔkɔ kana ekɔ la paa kɛmɔtshi ka wolo, vɔ wayotshɔ dia towaembola aha la ntshimbatshimba. Oma laasɔ, ambutshi koka monga l’ohomba w’anawɔ monga lalewɔ lo tshanda mɔtshi kana l’etena k’otale. *

10 L’ɔtɛ wa waɛsɛ wa l’okongamelo ndo w’olimu wa lo tena tshɛ, ana efula manganaka etale l’ambutshi awɔ ndo dui sɔ mbakonyaka la ntondo ka tɛdikɔ ta wolo efula. Ase nkumbo ya Bɛtɛlɛ, waa misiɔnɛrɛ ndo emendji weteta tshɛ mbɔsaka olimu awɔ oko ɔtshɔkɔ wa laande w’oma le Jehowa. Koko naka ambutshi awɔ waya la hemɔ, kanyi ya ntondo yakoka mbayɛ lo yimba ele ntshika olimu awɔ dia taakimanyiya. Koko kaanga mbediɔ ngasɔ, ayonga dui dia lomba mbidja dui sɔ lo dɔmbɛlɔ dia mbeya kana kɛsɔ mɛtɛ mbakombola ambutshi. Vɔ hawohombe ntshika olimu awɔ l’esasesase nɛ dia mbeyaka monga ko hemɔ katata ambutshi kayonga lo tshanda mɔtshi tsho ndo ase etshumanelo koka mbakimanyiya.—Tuk. 21:5.

11 Ɛnyɛlɔ, ana ahende amɔtshi w’otema ɔtɔi wakakambaka olimu wa lo tena tshɛ mangana etale l’ambutshi awɔ. Ɔmɔtshi aki misiɔnɛrɛ lo Amérique du Sud ndo okina akakambaka lo mbalasa kalɔmbɔla olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’andja w’otondo l’États-Unis. Ambutshi awɔ w’esombe waki l’ohomba w’ekimanyielo. Ana asɔ ahende vɔ la waa wadɛwɔ wakatshu tenda ambutshi awɔ la Japon dia teya kɛnɛ kewɔ l’ohomba ndo kɛnɛ kahombawɔ nsala dia mbakimanyiya. L’ɔkɔngɔ diko, ɔnɛ lakakambaka lo Amérique du Sud nde la wadɛnde wakayɔsa yɛdikɔ ya ntshika olimu awɔ l’oyango wa tokimanyiya ambutshi awɔ. Ɔtɛkɛta kele edja, ɔnɔmbɔdi w’olui wa dikumanyi wa l’etshumanelo kaki shɛwɔ akaatelefɔnɛ ɔnɛ olui wa dikumanyi wakashile nsala kɛnɛ kahombama ndo vɔ kombolaka dia nyu ntetemala l’olimu anyu wa lo tena tshɛ. Lam’ele dikumanyi sɔ wakangɛnangɛnaka olimu wakakambaka atshukanyi asɔ, vɔ wakayashikikɛ dia nsala kɛnɛ tshɛ kakokawɔ nsala dia kimanyiyaka ambutshi awɔ. Ase nkumbo kɛsɔ tshɛ wakangɛnangɛna tshelo ya ngandji shɔ.

12. Kakɔna kahomba Akristo ndjashikikɛ etena kɔsawɔ tɛdikɔ dia nkokɛ ambutshi waya esombe?

12 Oyadi yoho yakɔna yayokamba l’ana wele Akristo nsala dia nkokɛ ambutshi, wanɛ tshɛ wendana la dikambo sɔ pombaka ndjashikikɛ dia yɛdikɔ yahombawɔ mbɔsa hakonya anto dia ntɛkɛta kɔlɔ dia lokombo laki Nzambi. Hatokombola pondjo dia monga oko ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lo nshi ya Yeso. (Mat. 15:3-6) Sho kombolaka dia tɛdikɔ tɔsaso ntombola Nzambi ndo mbisha etshumanelo nɛmɔ.—2 Kɔr. 6:3.

ASE ETSHUMANELO KOKA MBISHA LONYA

13, 14. Lo ndjela Bible, lande na kataso ɔnɛ etshumanelo koka nkimanyiya Akristo w’esombe?

13 Aha tshumanelo tshɛ mbakoka nkimanyiya ambutshi wele l’ana wakamba olimu wa lo tena tshɛ oko wakasale dikumanyi dia l’etshumanelo kɔtɛkɛtami la diko. Koko Bible mbutaka di’ase etshumanelo pombaka nsala kɛnɛ tshɛ kakokawɔ nsala dia nkimanyiya Akristo waya esombe. Ɛnyɛlɔ, tɔ mbutaka lo kɛnɛ kendana l’ase etshumanelo ka la Jɛrusalɛma ɔnɛ: “Ndooko onto la l’atei awɔ lakahombaka ɛngɔ.” Kɛsɔ halembetshiya ɔnɛ ose etshumanelo tshɛ aki l’ekondjelo k’efula. Kaanga mbaki Akristo amɔtshi komonga l’ekondjelo k’efula, ‘etshumanelo wakakahɛka onto l’onto mfalanga lo ndjela ehomba ande.’ (Etsha 4:34, 35) Oma laasɔ, dui dimɔtshi diakayotombaka l’etshumanelo kɛsɔ. Wadi waki edo amɔtshi “konongolaka dimɛna yema yawɔ ya diangɔ diakakahanyemaka lushi la lushi.” Ɔnkɔnɛ, apɔstɔlɔ wakasɔnɛ apami wele vɔ lawɔ wakɔshi tɛdikɔ dia ndjashikikɛ ɔnɛ ehomba wa wadi waki edo wekɔ lo kotshama dimɛna. (Etsha 6:1-5) Yɛdikɔ ya kahɛka wadi waki edo diangɔ lushi tshɛ aki lo tshanda mɔtshi dia nkotsha ehomba wa wanɛ wakakome Akristo lo Pɛntɛkɔsta 33 T.D. nɛ dia Akristo w’eyoyo asɔ wakatshikala la Jɛrusalɛma l’edja k’etena kɛmɔtshi dia keketshama lo nyuma. Kɛnɛ kakasale apɔstɔlɔ mɛnyaka di’ase etshumanelo koka nkimanyiya asekawɔ wele lo dihombo.

14 Oko wakataditshi, Pɔɔlɔ akatɛ Timɔte akambo wakahombe nkonya dia wadi waki edo w’Akristo nongola ekimanyielo ka l’emunyi oma le etshumanelo. (1 Tim. 5:3-16) Jakɔba akafunde kanyi yakɔ yaamɛ dia mɛnya ɔnɛ ase etshumanelo koka nkotsha ehomba w’ana wa tshike, wadi waki edo kana w’Akristo akina wele l’ohomba w’ekimanyielo. (Jak. 1:27; 2:15-17) Ɔpɔstɔlɔ Joani nde lawɔ akafunde ate: “Onto tshɛ lele la diangɔ dia l’emunyi dia l’andja ɔnɛ, ko nde mɛnaka ɔnango ele lo dihombo, koko halange mbooka kɛtshi, onde sho koka mbuta dia nde ekɔ la ngandji ka Nzambi?” (1 Jni. 3:17) Oko wele Okristo tshɛ l’ɔkɛndɛ wa nkimanyiya Akristo w’esombe mbakoka ndo ase etshumanelo tshɛ nsala.

Ngande wakoka ase etshumanelo nkimanyiya Okristo waya osombe naka nde ambosala aksida? (Enda odingɔ 15, 16)

15. Awui akɔna walɔmbama dia nkimanyiya esombe w’Akristo?

15 Lo wedja ɛmɔtshi, lɛɛta mbishaka esombe pasiɔ, kokɛka yoonge yawɔ ndo mbasalɛka totumutumu ta la ngelo. (Rɔmɔ 13:6) Koko awui asɔ hawosalema lo wedja ekina. Diakɔ diele, ekimanyielo kahomba ase nkumbo ndo ase etshumanelo mbisha esombe w’Akristo tshikitanaka lo ndjela ahole watanemawɔ. Naka Okristo w’osombe hadjashi kaamɛ l’anande, dui sɔ mbeyaka monga yema y’okakatanu dia vɔ mbokimanyiya lo yoho yahombama. Ayonga dimɛna di’ana sawolaka la dikumanyi dia lo etshumanelo kele ambutshi awɔ dia mbeyaka woho wewɔ. Ɛnyɛlɔ, dikumanyi koka mɛnya ambutshi waya esombe kɛnɛ kahombawɔ nsala dia nkondja ekimanyielo kashawɔ esombe wa lo ngelo kawɔ. Vɔ mbeyaka mbidja yambalo yawɔ lo ɔnwɛlɔ ande w’ekanga ko mbewoyaka anande wamboola. Naka vɔ monga l’eyango w’amɛna wa ngasɔ ndo mbewoyaka ana, kete dui sɔ diayokimanyiya diaha akambo ndjokoma lo kɔlɔ ndo diayokimanyiya dia vɔ nsala kɛnɛ kahombama. Mbokɛmaka dia wanɛ wele la shasikɔ ya nkimanyiya esombe wa l’etshumanelo ndo mbashaka alako lo dihole di’anawɔ kokaka mbisha lonya dia nkitshakitsha ekiyanu wa lo nkumbo.

16. Kakɔna kasala Akristo amɔtshi dia nkimanyiya esombe wa lo tshumanelo diawɔ?

16 L’ɔtɛ wa ngandji kokawɔ esombe, Akristo amɔtshi ndjakimɔka la lolango dia nkamba la wenya awɔ ndo la welo awɔ dia mbakotshɛ tohombahomba tɔmɔtshi. Vɔ ndjadjɛka oyango wa ndeka ndjasha le esombe wa l’etshumanelo. Ase etshumanelo amɔtshi wayakimɔ la lolango kahanaka elimu wayowosalɛka esombe ndo vɔ mengɔnyaka wenya wayowaasalɛkawɔ. Kaanga mbewɔ bu l’akoka wa nkamba olimu wa lo tena tshɛ, ase etshumanelo wakimanyiya ambutshi waya esombe wele anawɔ wekɔ lo nkamba olimu wa lo tena tshɛ mbishaka lonya dia anasɔ ntetemala nkamba olimu akɔ. Ande yimba ya dimɛna efula yakɛnɛmɔla anangɛso asɔ lee! Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, kɛnɛ tshɛ kasala ase etshumanelo hakoke nshimba ana dia vɔ nkimanyiya ambutshi awɔ.

TƆLƐMIYA ESOMBE LO MBATƐKA ƐTƐKƐTA WAKEKETSHA

17, 18. Kakɔna kahombaso nsala dia esombe monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena katshɔso dia taakimanyiya?

17 Wanɛ wayakimɔ la lolango dia nkimanyiya Akristo w’esombe koka monga l’ekakatanu ɛmɔtshi. Naka wɛ ambokondja diɛsɛ dia nkimanyiya Okristo w’osombe, kete sala la wolo dia ntetemala mɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ. Lo tena dimɔtshi, lotshundu mbeyaka nkonya esombe dia vɔ nkɔmɔ kana nyanga. Diakɔ diele, ekɔ ohomba mbidja welo wa l’otema ɔtɔi dia nɛmiya ndo nkeketsha anangɛso l’akadiyɛso waya esombe ndo sawolaka la wɔ asawo wakeketsha. Wanɛ wambokambɛ Jehowa l’edja k’ɛnɔnyi efula kokaka mandɔma. Jehowa nde la ekambi ande ekina hawohɛki pondjo kɛnɛ kakasale Akristo w’esombe l’olimu ande.—Adia Malaki 3:16; Hɛbɛru 6:10.

18 Laadiko dia laasɔ, esombe koka mbikikɛ ekakatanu wahomana la wɔ lushi la lushi naka vɔ la wanɛ waakimanyiya salaka shɛkɛsɛkɛ lo tena dimɔtshi. (Und. 3:1, 4) Esombe efula bu la ohikahika wa diangɔ. Vɔ mbeyaka ɔnɛ anto wayɔkɛlanɛka dia ndjowaenda naka vɔ mongaka ɔlɔlɔ otsha le wɔ. Efula ka wanɛ watotshɔka dia tembola esombe mbutaka ɔnɛ: “Mbala tshɛ katshɔmi dia tokeketsha osombe, dimi tokeketshama ndo dimi.”—Tuk. 15:13; 17:22.

19. Elongamelo kakɔna kakoka ɛlɔngɔlɔngɔ la esombe w’Akristo monga la tɔ lo nshi yayaye?

19 Lam’ele tekɔ lo kongɛ l’asolo walomɔlomɔ lushi layoshila asui ndo etombelo w’oma lo eongelo kele keema kokele, sho pombaka ntetemala nama elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo. Oko wadieyaso, mbetawɔ kaso lo alaka waki Nzambi kekɔ oko longo la mashuwa lo tena di’ekakatanu ndo di’ɔlɔshamelo. Diɛsɛ la mbetawɔ kɛsɔ, “sho hatohekɔ, koko oyadi kaanga lonto laso la l’andja lekɔ lo talana, lo mɛtɛ lonto laso la l’etei lekɔ lo talɔngɔsɔma lushi la lushi.” (2 Kɔr. 4:16-18; Hɛb. 6:18, 19) Laadiko dia nama mbetawɔ kaso lo alaka waki Nzambi, kakɔna kakoka kokimanyiya dia nkotsha ɔkɛndɛ ayɛ wa kimanyiyaka esombe w’Akristo? Sawo diayela diayotɛnya toho tɔmɔtshi shikaa takokaso nkimanyiya esombe w’Akristo.

^ Sawo diayela diayɛnya toho tɔmɔtshi shikaa takoka ana nkimanyiya ambutshi awɔ waya esombe.