1. Se a te tulaga fakafanoanoa e oko ki tino?

NE SEKI fakamoemoe lele a Ieova ke logo‵mae a tino i ikuga fakafanoanoa o te tulaga matua. E ‵kese mai i ei, ne fuafua ne ia ko tāgata mo fāfine ke fia‵fia i te ola ‵lei katoatoa i te Palataiso. Kae nei la, ko iloa ne tatou i “mea katoa ne faite, ne ma‵nava fi‵ta kae logo‵mae fakatasi.” (Loma 8:22) Se a te tau faka‵tau me ne a lagonaga o te Atua i te taimi ne matea ei ne ia a fakamaseiga a te agasala ki tino? E se gata i ei, e tokouke a tino ma‵tua ko tuku tiaki i te taimi e manakogina malosi ei ne latou se fesoasoani i olotou olaga.​—Sala. 39:5; 2 Timo. 3:3.

2. Kaia e ‵saga tonu ei a Kelisiano ki tino ma‵tua?

² E fia‵fia a tino o Ieova me e isi ne tino ma‵tua i loto i te fakapotopotoga. E maua ne tatou a mea aoga mai i olotou mea e iloa mo te lotou fakatuanaki. A te tokoukega o tatou e kāiga ki se tino io me ko tino ma‵tua konei. E ui i ei, faitalia me e kāiga tatou ki taina mo tuagane ma‵tua io me ikai, e fakatāua ne tatou a te ola ‵lei o latou. (Kala. 6:10; 1 Pe. 1:22) Ka aoga ki a tatou katoa a te suke‵suke e uiga ki te kilokiloga a te Atua ki tino ma‵tua. Ka mafau‵fau foki tatou ki tiute o tino o te kāiga e pelā foki mo te fakapotopotoga e uiga ki ‵tou tino pele kolā ko ma‵tua.

3, 4.(a) Se a te fakamolemole tāua ne fai atu ne te tino ne tusi ne ia te Salamo 71 ki a Ieova? (e) Ne a mea e mafai ne tino ma‵tua i te fakapotopotoga o fakamolemole atu ki te Atua?

³ “Ke sē tiakina au ne koe i a au ko toeaina; sa tiakigina au manafai au ko vāivāi,” ko te fakamolemole a te tino tusitala o te Salamo 71:9  ki te Atua. E foliga mai i te salamo tenei ko te faka‵sokoga o te Salamo 70. Tela la, kāti ne fai atu ne Tavita a te fakamolemole telā ne faitau ne tatou i te Salamo 71:9. Ne tavini atu a ia ki a Ieova mai te taimi koi talavou ei ke oko ki tena matua, kae ne fakaaoga a ia ne Ieova i auala e uke. (1 Samu. 17:33-37, 50; 1 Tupu 2:1-3, 10) Tela la, ne fakamolemole atu a Tavita ki a Ieova ke tumau o fakaasi mai ki a ia a tena taliaga.​—Faitau te Salamo 71:17, 18.

⁴ E tokouke a tino i aso nei e pelā mo Tavita. Faitalia te oloakaga o tausaga mo “aso ka toeaina ei,” ne tumau eiloa latou i te tavae atu ki te Atua i te mea e mafai ne latou o fai. (Fai. 12:1-7) Kāti ko sē mafai ne te tokoukega o latou o fai a mea katoa kolā ne fai muamua ne latou i feitu kese‵kese o te olaga, e aofia i ei te galuega talai. Kae e mafai foki ne latou o fakamolemole atu ki a Ieova ke tumau i te matafiafia kae tausi mai ki a latou. E mautinoa i tino tali‵tonu penā me ka tali atu te Atua ki olotou ‵talo. Tela la, e fakaasi atu i ‵talo penā a te manavase ‵tonu foki telā ne fakaosofia ei a Tavita ne te Atua ke fakaasi mai.

5. E kilo atu pefea a Ieova ki tino fakamaoni kolā ko ma‵tua?

⁵ E fakaasi manino mai i te Tusi Tapu me e fakatāua malosi ne Ieova a tino ma‵tua fakamaoni kae fakamoemoe a ia ke āva ana tavini ki tino penā. (Sala. 22:24-26; Faata. 16:31; 20:29) “Āva kae faka‵malu ki tino ma‵tua. A koutou ke ma‵taku mai ki a au; au ko te Aliki [Ieova],” ko pati i te Levitiko 19:32. Ao, a te āva ki tino ma‵tua i te fakapotopotoga se tiute tāua i te taimi ne tusi ei a pati konā ke oko mai eiloa ki aso nei. Kae pefea a te tausi tonu atu ki a latou? I o oi te tiute tenā?

6. Se a te fakaakoakoga ne fai ne Iesu e uiga ki te tausiga o se mātua?

⁶ E fai mai te Muna a te Atua: “Āva ki tou tamana mo tou mātua.” (Eso. 20:12; Efe. 6:2) Ne faka‵mafa mai ne Iesu a te fakatonuga tenei mai te taku fakamaseiga o Falesaio mo faiakoga o te tulafono kolā e ita ma tuku atu a mea ki olotou mātua. (Male. 7:5, 10-13) Ne fai ne Iesu se fakaakoakoga ‵lei. I te taimi ko pili ei o mate i luga i te lakau fakasauā, ne tuku atu ne Iesu a te tausiga o tena mātua, telā ko mate tena avaga i te taimi tenā, ki tena soko pele ko Ioane. ​—Ioa. 19:26, 27.

7. (a) Se a te fakatakitakiga fakavae ne fakaasi mai ne te apositolo ko Paulo e uiga ki te tausiga o mātua? (e) Se a te ‵kanotonu o pati a Paulo?

⁷ Ne fakaosofia a te apositolo ko Paulo ke tusi mai me e ‵tau mo tino tali‵tonu o tausi atu ki tino i olotou kāiga. (Faitau te 1 Timoteo 5:4, 8, 16.) Mafaufau ki te ‵kanotonu o te mea telā ne tusi atu a Paulo ki a Timoteo. Ne faipati a Paulo i konei me ko oi e mafai io me e se mafai o maua ne ia te fesoasoani tupe mai te fakapotopotoga. Ne fakamatala manino mai ne tou tagata me i tino kolā e ‵tau o tausi atu ki fāfine ma‵tua ko ‵mate olotou avaga ko tamaliki tali‵tonu, mokopuna, mo nisi kāiga. I te faiga tenā, ko seai ei se amoga fakaopoopo ki te fakapotopotoga i mea tau tupe. E penā foki i aso nei, a te auala e tasi e fai ei ne Kelisiano a te “taviniga ki te Atua” ko te tuku atu a mea e ma‵nako ki ei a kāiga i te feitu faka-te-foitino.

8. Ona ko te seai ne faka‵leiga fakapito e tuku mai i te Tusi Tapu e uiga ki te tausiga o mātua kolā ko ma‵tua, se a te faiga poto e fakaasi mai i ei?

⁸ E isi se tiute o tamaliki Kelisiano kolā ko ma‵tua ke fakamautinoa aka me e fai eiloa a manakoga faka-te-foitino o olotou mātua. Ne faipati loa a Paulo e uiga ki kāiga tali‵tonu, kae ko mātua kolā e se ne tino i te fakapotopotoga Kelisiano e se ‵tau foki o tuku tiaki. E kese‵kese auala e tausi atu ei a tamaliki. E se mafai o ‵pau a fakanofonofoga. E ‵kese a manakoga, lagonaga, mo  malosi o tino kolā e tausi atu ki ei. A nisi tino ma‵tua e tokouke olotou tamaliki; a nisi tino e tokotasi fua te tamaliki. E mafai ne nisi tino o maua se fesoasoani mai te malo; kae ko nisi tino e se mafai. E kese‵kese foki a mea e fia‵fia ki ei a latou kolā e ma‵nako ki se tausiga alofa. Tela la, e sē se faiga poto io me se faiga alofa ke taku fakamasei a te auala e taumafai ei se tino o tausi atu ki kāiga kolā ko ma‵tua. I te fakaotiga loa, e mafai ne Ieova o fakamanuia kae fakataunu so se fakaikuga faka-te-Tusi Tapu, e pelā mo mea ne fai ne ia talu mai aso o Mose.​—Nume. 11:23.

9-11. (a) Ne a tulaga faiga‵ta e mafai o fe‵paki mo nisi tino? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.) (e) Kaia e se ‵tau ei o tiakina fakavave ne tamaliki ma‵tua a te taviniga tumau? Fakamatala mai.

⁹ E tai faigata a te tausi atu ki mātua kolā ko ma‵tua māfai e ‵nofo ‵mao mo tamaliki. Kāti e manakogina ke āsi fakavave atu ki te tamana mo te mātua māfai ko vāivāi fakavave se tino i a lāua, e se taumate ona ko ia ne tō, fati sena ivi, io me ko nisi fakalavelave aka. Tela la, e ma‵nako lāua ki se fesoasoani​—kāti i se taimi toetoe io me se taimi leva. *

¹⁰ Kāti e fakafesagai a tavini ga‵lue tumau kolā e ‵nofo ‵mao mo olotou kāiga ona ko tofiga, mo fakaikuga faiga‵ta. E ‵kilo atu a latou katoa kolā e ga‵lue i Peteli, misionale, mo ovasia faima‵laga, ki olotou tofiga me e tāua, e pelā me se fakamanuiaga mai i a Ieova. Kae kafai e ma‵saki olotou mātua, a te mea muamua ka fai, ‘E ‵tau o tiaki ne māua a te mā tofiga kae toe ‵foki ki te fale o tausi a mā mātua.’ E ui i ei, se mea poto ke mafau‵fau faka‵lei fakatasi mo te faiga o ‵talo me tenā eiloa te mea e ma‵nako ki ei a mātua io me ikai. E se ‵tau mo se tino o tiaki fakavave a tauliaga i te taviniga, kae kāti se mea e se ‵tau o fai faeloa. E mata, a te fakalavelave ki te malosi o te foitino se mea e se tumau, se mea telā e fia‵fia a nisi tino i te fakapotopotoga a tou mātua o fesoasoani ki ei?​—Faata. 21:5.

¹¹ Ke mafaufau ki se fakaakoakoga a taina faka-te-foitino e tokolua kolā ne tavini atu i koga e ‵mao mai te kāiga. A te taina foliki se misionale i Amelika ki Saute, kae ko te suā tino e galue i te laumua i Brooklyn, Niu Ioki. Ne ma‵nako a mātua o te tautaina kolā ko ma‵tua ki se fesoasoani. Ne āsi atu a tamaliki ta‵gata konei mo lā avaga ki Tiapani ke onoono aka me se a te ‵toe fesoasoani mo te auala ‵lei ke tuku atu ki lā mātua. E seki leva, kae mafau‵fau a te tauavaga i Amelika ki Saute ke tiakina a te lā tofiga kae toe ‵foki ki Tiapani. I te taimi eiloa tenā, kae maua ne lāua se telefoni mai i te kouotineita o te potukau o toeaina i te fakapotopotoga a lā mātua. Ko oti ne sau‵tala a toeaina konā ki te tulaga tenā kae ne ma‵nako latou ke ‵nofo loa a misionale i olotou tofiga ki te leva telā e mafai ne latou. Ne amanaia a toeaina ki te taviniga a te tauavaga tenei kae ne fakaiku aka i ei ke fai ne latou a mea katoa e mafai ne latou o fesoasoani atu ki a lāua mai te tausi atu ki lā mātua. Ne loto fakafetai a tino katoa i te kāiga ki te faiga alofa tenā!

12. Se a te mea e ‵tau o manava‵se ki ei se kāiga Kelisiano e uiga ki so se fakaikuga ki te tausiga e fai ne latou?

¹² Faitalia me se a te aofaga e talia ne se kāiga Kelisiano ke tausi atu ki mea e ma‵nako ki ei a mātua kolā ko ma‵tua, e mautinoa me e ma‵nako a tino katoa kolā e aofia ke fakaata faka‵lei atu i ei a te igoa o te Atua. Ka sē ma‵nako lele tatou ke fai pelā mo takitaki lotu i aso o Iesu. (Mata. 15:3-6) E ma‵nako tatou ke faka‵malu atu ‵tou fakaikuga ki te Atua mo te fakapotopotoga.​—2 Koli. 6:3.

13, 14. Kaia e mafai ei o fakaiku aka ne tatou mai te Tusi Tapu me e fia‵fia a fakapotopotoga o tausi atu ki olotou tino ma‵tua?

¹³ E se ko tino katoa e mafai o fesoasoani ki tavini ga‵lue tumau i te auala telā ne fakaasi mai luga. E ui i ei, e manino mai i te tulaga  telā ne sae aka i te senitenali muamua me e fia‵fia a fakapotopotoga o tausi atu ki manakoga o taina mo tuagane ma‵tua fakamaoni. E fai mai te Tusi Tapu e uiga ki te fakapotopotoga i Ielusalema me “e seai eiloa se tino i a latou ne mativa i se mea.” E se fakauiga i ei i a latou katoa e mau‵mea i te feitu faka-te-foitino. E manino ‵lei me i nisi tino e mu‵tana fua olotou mea e maua i te feitu faka-te-foitino, kae ne “tufa atu ei a mea konā ki tino taki tokotasi e ‵tusa mo olotou manakoga totino.” (Galu. 4:34, 35) Fakamuli ifo, ne sae aka se fakalavelave i loto i te fakapotopotoga. Ne li‵poti mai me “ko se maua . . . ne fāfine kolā ko ‵mate olotou avaga a olotou tusaga [mea‵kai] i mea kolā e tufatufa i aso takitasi.” Tela la, ne filifili ne te kau apositolo ne tāgata fakatuagagina kolā ne fai ne latou a fakatokaga ke mautinoa me e lava kae ‵pau a mea e maua ne fāfine ko ‵mate olotou avaga. (Galu. 6:1-5) Se mea tonu me i te tufatufaga o mea‵kai i aso takitasi se fakatokaga sē tumau ne fai ke tausi atu ki manakoga o tino kolā ne fai mo Kelisiano i te Penitekoso 33 T.A., kae kolā ne ‵nofo malie aka i Ielusalema ke ati aka te lotou feitu faka-te-agaga. Tela la, e fakaasi mai i faifaiga a te kau apositolo me e mafai o fesoasoani a te fakapotopotoga ke tausi atu ki ana tino kolā e ma‵nako ki se fesoasoani.

¹⁴ E pelā mo te mea ne iloa ne tatou, ne tuku atu ne Paulo ki a Timoteo a fakatonuga e iloa ei a fakanofoga kolā e ‵tau ei o maua ne fāfine Kelisiano ko ‵mate olotou avaga a fesoasoani faka-te-foitino mai te fakapotopotoga. (1 Timo. 5:3-16) Ne taku tonu mai foki ne te tino tusitala o te Tusi Tapu ko Iakopo me se tiute faka-Kelisiano ke tausi atu ki tamaliki ko ‵mate olotou mātua, fāfine ko ‵mate olotou avaga, mo nisi tino i olotou puapuagā io me ko mea e ma‵nako ki ei. (Iako. 1:27; 2:15-17) Ne fakasako‵sako mai foki a te apositolo ko Ioane: “Kae ko so se tino e maua ne ia a kope faka-te-foitino o te lalolagi kae e matea ne ia me fakaalofa tena taina kae e ita ma fakaasi atu te alofa atafai ki a ia, ka tumau la pefea te alofa o te Atua i a ia?” (1 Ioa. 3:17) Kafai e isi se tiute o Kelisiano taki tokotasi e ‵tau o fai ki tino kolā e ma‵nako ki se fesoasoani, e mata, e se ‵tau foki o fai penā a fakapotopotoga?

15. Kafai e fesoasoani atu ki taina mo tuagane ma‵tua, ne a mea e mafai o aofia i ei?

¹⁵ I nisi fenua, e fakatoka ne takitaki pule o malo a tupe faka‵na, polokalame ki te ola ‵lei, fale mō tausi a tino ma‵tua o te fenua. (Loma 13:6) I nisi koga aka, e seai ne fesoasoani penā. Tela la, e kese‵kese a te lasi o te fesoasoani faka-te-foitino e manakogina ke tuku atu ne kāiga mo te fakapotopotoga ki taina mo tuagane ma‵tua. Kafai e ‵nofo ‵mao a tamaliki tali‵tonu mai i olotou mātua, kāti ka pokotia i ei a te fesoasoani telā e mafai ne tamaliki o tuku atu. Se mea ‵lei ke fesokotaki atu a tamaliki ki toeaina o te fakapotopotoga o olotou mātua ko te mea  ke malamalama a tino katoa i fakanofonofoga o te kāiga. Pelā me se fakaakoakoga, kāti e mafai ne toeaina o fesoasoani atu ki mātua ke iloa kae maua a mea aoga mai i te malo io me ko nisi polokalame a nisi potukau o te fenua. Kāti e onoono foki latou ki tulaga o mea e fai​—pelā mo pili e seki ‵togi io me ko vailakau o te fa‵kaimasaki e se fakaaoga faka‵lei—ko te mea ke mafai o fakailoa atu ne latou ki tamaliki ma‵tua. A te fesuiakiga o fakamatalaga kolā e atafai mo se lagonaga ‵lei e mafai o puipui ei se fakalavelave ke mo a e masei atu kae mafai o iku atu ki ikuga aoga. E manino ‵lei, me i tino fesoasoani mo tino fakatonutonu i te taimi eiloa tenā, kolā e fai pelā me ko “mata” o tamaliki, e mafai o fakamāmā aka i ei a te manava‵se o se kāiga.

16. E fesoasoani atu pefea a nisi Kelisiano ki tino ma‵tua i te fakapotopotoga?

¹⁶ Ona ko te a‵lofa ki ‵tou tino pele kolā ko ma‵tua, ne loto fia‵fia a nisi Kelisiano o fakamāumāu olotou taimi mo malosi ke fakataunu so se manakoga e mafai ne latou o fai. Ne fai ne latou pelā me se mea tāua ke fakaasi atu se fiafia fakaopoopo ki tino ma‵tua i te fakapotopotoga. Ne vaevae ne nisi volenitia a galuega i a latou mo nisi tino i te fakapotopotoga kae fakasolo o tausi a tino ma‵tua. E tigā eiloa e iloa ne latou me e se mafai o ga‵lue latou i te taviniga tumau ona ko olotou fakanofonofoga, e fia‵fia eiloa latou o fesoasoani ki tamaliki ke tumau i galuega ne filifili ne latou ki te leva e mafai ne latou. Mafāga o lagonaga alofa e fakaasi atu ne taina penā! E tonu, a te uiga kaimalie o latou e se fakamāmā aka i ei a te tiute o te tamaliki ke fai a te mea e mafai ne latou mō olotou mātua.

17, 18. Se a te vaegā kilokiloga e ‵tau o maua māfai e tausi atu tatou ki tino ma‵tua?

¹⁷ E mafai ne tino katoa kolā e aofia i te tausiga o tino o fai ke gali a te fakatokaga tenā. Kafai koe e aofia i ei, fai te ‵toe mea e mafai ne koe o fai ke fakatumau se kilokiloga tonu. I nisi taimi, e māfua mai a te fanoanoa i te tulaga matua, ke oko foki ki te loto māfatia. Tela la, kāti e manakogina ke fai ne koe ne taumafaiga fakapitoa ke āva kae fakamalosi atu ki taina mo tuagane ma‵tua mai te faiga o sau‵talaga fakamalosi loto mo latou. E ‵tau o fakamālō atu ki a latou kolā ne ‵lei eiloa te faiga o te lotou taviniga. E se puli i a Ieova a mea ne fai ne latou ke tavini atu ki a ia, kae penā foki a taina mo tuagane Kelisiano.​—Faitau te Malaki 3:16; Epelu 6:10.

¹⁸ E se gata i ei, kafai a tino ma‵tua mo olotou tausi e fai mea faifa‵kata i nisi taimi, e mafai o faigofie atu ke fa‵ki i fakatokaga faiga‵ta mai te aso e tasi ki te suā aso. (Fai. 3:1, 4) Ne ma‵natu aka a tino ma‵tua e tokouke ke sē tō uke olotou manakoga. Ne iloa aka ne latou me i te āsi mo te ‵saga mai o tino ki a latou ne fakafaigata fua ne olotou faifaiga. Se mea masani ke fai a pati a tino āsi, “Au ne fano o fakamalosi se taugasoa matua, kae ne maua foki ne au a fakamalosiga mai i ei.”​—Faata. 15:13; 17:22.

19. Se a te kilokiloga e mafai o maua ne tamaliki mo tino ma‵tua e uiga ki te taimi mai mua?

¹⁹ Ko leva ne faka‵tali tatou ki te aso telā ka fakaseai atu i ei a logo‵maega mo ikuga o te tulaga sē ‵lei katoatoa. I te vaitaimi nei, e ‵tau mo tavini a te Atua o faka‵mautakitaki olotou fakamoemoega ki te mea telā e tumau ki te se-gata-mai. E iloa ne tatou i te fakatuanaki ki tautoga a te Atua e fai pelā me se taula i taimi o fakalavelave mo puapuagā. Fakafetai ki te fakatuanaki tenā, “e se ‵fiu matou, me e tiga eiloa e gasolosolo ifo o vāi‵vai omotou foitino i tua, kae e ma‵losi eiloa omotou loto me e faka‵fou faeloa omotou malosi i aso takitasi.” (2 Koli. 4:16-18; Epe. 6:18, 19) I tafa o te fakatumauga o se fakatuanaki malosi ki tautoga a te Atua, se a te mea e mafai o fesoasoani atu ki a koe ke fai a tiute i te tausiga o tino ma‵tua? Ka mafau‵fau tatou ki nisi manatu aoga i te suā mataupu.