1, 2. (a) Pekki macalo mene ma jo odi gikemme kwede, dok man kelo lapeny ango? (b) Lunyodo kacel ki lutino gitwero yubbe nining pi alokaloka ma twero bino i anyim?

 ITWERO bedo ki turcwiny adada me niang ni lunyodoni, ma yam komgi tek-ki, dong pe gitwero timo jami gin ki komgi. Gwok nyo Mamani nyo Babani opoto ci omuko pyere, wiye onywene ci orweny woko, nyo dakta onongo ni tye ki two mo marac adada. Peko mukene bene tye. Jo mutii ginongo tek tutwal me ye alokaloka ma tiyo nyo two kelo i komgi, tutwalle ka gengogi timo jami mogo ma yam gitimo con pigi kengi. (Yubu 14:1) Gin ango ma kitwero timone? Kiromo gwokogi nining?

² Lok mo ma kicoyo i kit me gwoko jo muteggi waco ni: “Kadi bed ni tek tutwal me lok i kom pekki ma tiyo kelo, ento jo me ot ma gunyamo yo me cobogi gibibedo ma guyubbe me moko tamgi i kom yo mene ma myero gikwany.” Leyo tam ma kit meno pire bedo tek ka ce waniang ni pe waromo wene ki i pekki ma tiyo kelo. Kadi bed kumeno, pud waromo yubbe nyo moko tam con. Kong dong wanenu kit ma jo me odi gitwero note kacel me lweny ki pekki mogo.

3. Gin ango ma jo me odi gitwero timone ka ce lunyodo ma guteggi gimito kony mapol? (Nen cal ma tye i pot karatac 22.)

³ Kare biromo ma lunyodo mapol ma guteggi nongo gimito kony pienni pe gitwero gwokke kengi. (Kwan Latitlok 12:1-7.) Ka lunyodo ma guteggi dong pe gitwero timo jami gin ki komgi, gin kacel ki lutinogi omyero gunen yo maber loyo me cobo peko man i yo ma pe balo cente. Pol kare bedo me ryeko ka jo me ot moni gicokke kacel wek ginywak tam i kom kodi kony ma mitte, kit ma kibimiyone kwede ki dong kit ma dano ducu gitwero ribbe kwede ka miyo kony. Jo ducu, tutwalle lunyodo myero gumi tamgi labongo lworo dok i yo mupore. Giromo nyamo ka ce lunyodogi gitwero bedo kengi ka nongo gimiyo kony. * Nyo gitwero neno kit ma kero pa wat moni tye kwede wek omi kony mitte. (Car. 24:6) Me labolle, jo mogo gitwero miyo kony me nino ducu, ento mukene gitwero miyo cente. Dano ducu myero gunge ni gitye ki tic me atima; ento ka kare woto ki kato, omyero kinen ni kibedo ka lokone.

4. Jo me odi gitwero nongo kony kikwene?

⁴ Ka dong icako miyo kony, cwal kare me pwonyo jami mapol i kom two pa lanyodoni. Ka ce en tye ki two ma doko rac medde ameda, pwony gin ma romo timme i anyim. (Car. 1:5) Tem penyo lupacowu mogo ma gitwero miyo kony wek tic me gwoko lanyodoni obed yot. Alokaloka ma bitimme i pacowu twero miyo ibedo ki turcwiny, ur, nyo wi nywene woko. Nywak kit ma iwinyo ki laremi ma igeno. Ma dong pire tek loyo, yab cwinyi bot Jehovah. En twero miyo boti kuc ma gwoko tammi wek ikemme ki peko mo keken.​—Jab. 55:22; Pil. 4:6, 7.

5. Pingo bedo me ryeko ka lupaco gileyo tam con ma lubbe ki kit ma gitwero konyo kwede jo muteggi?

⁵ Jo mogo muteggi kacel ki lupacogi gileyo tam ma lubbe ki kony ma gitwero nongone kun gipenyo ludaktari, jo ma gitye ka gwoko lunyodogi, ki dong gikwedo lok ki i Intanet. Gin bene gitwero nyamo ka twere pi lanyodo me bedo i cing wode nyo nyare nyo ka ma kony mo mukene twero nonge iye. Ka gutimo man, ci nongo guneno con gin ma bikelo “can ki ayelayela” ma bibino i anyim dok weko gibedo ma guyubbe pire. (Jab. 90:10) Lupaco mapol pe gigoyo pulan con, man weko gimoko tam oyotoyot adada ka peko tye. Ladiro mo acel owaco ni, “man aye kare marac loyo me moko tam ma kit meno.” I cawa ma kit man, tele cako bedo tye i kin jo me ot pien nongo wigi ool woko. Ento ka kigoyo pulan con, man miyo timo alokaloka i kare me anyim bedo yot.​—Car. 20:18.

6. Adwogi maber ango ma jo me ot gitwero nongone ka guleyo tam ma lubbe ki timo alokaloka i paco pa lunyodo muteggi?

⁶ Itwero nongo ni tek tutwal me lok ki lunyodoni ma lubbe ki kit me timo alokaloka i pacogi nyo kobogi ka mo mapat. Ento, jo mukene giwaco ni lok ma kit meno okonyogi adada lacen. Pingo? Pien man oweko gin gugoyo pulan ma konyo i yo me niango dok ki cwiny acel. Gin gunongo ni moko tam bedo yot ka ce kileyo con i yo me mar ki dok kica. Kadi bed ni jo muteggi gimito bedo kengi kun gidoro kwogi pi kare ma lac, gin gitwero nongo adwogi maber ki i leyo tam kacel ki lutinogi  ma lubbe ki kony ma gimito ka ce peko ongolle.

7, 8. Jo me odi gitwero nyamo lok i kom jami mene, ki dok pingo?

⁷ Lunyodo, ka wutye ka nyamo lok ma kit man, wutit bot jo me pacowu ka ma mitiwu tye iye, kerowu me nongo cente, ki dong gin ma wumito ni kitimiwu. Man weko lupacowu gimoko tam ma rwatte ka ce nino mo pe wuromo moko tam piwu kenwu. Gin bene gibiworo dok gibicobo mitiwu kun gitimo jami ma mitte wek wulone kenwu. (Ep. 6:2-4) Me labolle, tika itamo ni latinni bilwongi me bedo kacel ki lupacone, nyo kece itamo ni gin mukene aye bitimme? Bed ki neno mupore kun ingeyo ni dano ducu pe gineno jami kit ma ineno kwede ki dok ni tero kare bot ngat mo keken​—kadi lunyodo nyo latin​—me loko tamme.

⁸ Jo me paco ducu myero gunge ni kiromo gwokke ki i peko ka kigoyo pulan dok kipenyo tam. (Car. 15:22) Meno kwako nyamo lok i kom yo me cango two ki dong gin ma imito ni dokto myero otim. Kad me remo ma Lucaden pa Jehovah gitiyo kwede ma kilwongo ni Durable Power of Attorney, tito jami me anyama i cawa me leyo tam ma kit man. Ngat acel acel tye ki twero me ngeyo yo mapat pat me cango two, dok bene tye ki twero me kwerone nyo jolone. Kad me remo-ni tito gin ma ngat moni mito ni kitim. Cimo ngat mo ma igeno me cung piri biweko en moko tam ma rwatte me kakari ka ce mitte. Jo ducu ma lok man kwakogi myero gubed ki kopi me kad me remo i cawa ma mitte. Jo mogo gigwoko kad man kacel ki waraga ma gucoyo iye dogi, ki dong mogo ma pigi tego calo insurance, cente ma gitye kwede, ki opic mogo pa gamente medo ki mukene.

9, 10. Awene ma lunyodo gimito kony mapol ki bot lutinogi?

⁹ Pol kare, jo me ot gimoko tamgi wek lunyodogi gubed kengi ka kerogi pud twero. Oromo bedo ni gitwero tedo dek, gwoko lengo me odigi, mwonyo yat, ki dong leyo tam ki lutinogi labongo peko mo. Pi meno, timo jami magi cuko cwiny lutinogi ni myero pe gubed ki par tutwal ma lubbe ki kwogi me nino ducu. Ka kare woto ki kato, lunyodo nongo pe dong giromo wot, wilo jami, nyo wigi cako wil woko, pi meno, lutino myero gubed atera me timo alokaloka mogo ma mitte.

¹⁰ Jo muteggi cwinygi romo tur nyo wigi nywene woko. Itgi bene romo ding, wanggi to, dok wigi cako wil woko, nyo ginongo ni tek me tic ki coron; ento, ka gucako twoyo two magi, kitwero nongo yat me cangogi. Ka two ma kit magi gucakke litap, yeny kony  ki i ot yat. Lutino aye myero gutel yo i timo man. Ka kare oromo, gin bene giromo cako timo jami ma lunyodogi onongo gitimo gin kikomgi. Wek lunyodogi gunong gwok maber loyo, i kine mukene lutino aye myero gulok pigi, gukony ki pongo fom, gudwogi me cito ka rwatte ki ngat mo, ki dong gutim jami mukene.​—Car. 3:27.

11. Gin ango ma kiromo timone wek lunyodo gunong timo alokaloka yot?

¹¹ Ka two pa lunyodoni pe dong cang, ci myero kitim alokaloka mogo i pacogi nyo kit me gwokogi. Keto alokaloka matino tino weko bedo yot botgi bene me timo alokaloka. Ka ce ibedo ka mabor ki lunyodoni, tika twere pi Lacaden mo, nyo jirani me cito ka limogi kare ki kare wek oniang lupacowu mukene-ni kit ma lunyodoni gitye kwede? Tika gimito ni kikonygi ki tedo nyo gwoko lengo? Ka kiketo alokaloka mogo i paco, tika meno bikonyogi me longe i ot, lwokke, ki dong timo jami mukene? Oromo bedo ni gin ma jo muteggi gimito wek gibed ma nongo olo to gikwo kengi aye ka gitye ki ngat ma konyogi. Ento, ka pe gibibedo ki gwok muromo, omyero kinong yo mukene me miyo kony marii. Lupaco myero gutam i kom yo mukene ma gitwero kwanyone me miyo kony. *​—Kwan Carolok 21:5.

12, 13. Lutino ma dong gidito ma gibedo ka mabor ki lunyodogi gitye ka medde ki woro ki dok gwokogi nining?

¹² Lutino ma lumar gimito ni lunyodogi gubed ki yomcwiny. Gin gibedo ma wigi opye mot ka gingeyo ni lunyodogi gitye ka nongo gwok muromo. Ento, lutino mapol ma dong gidito pe gibedo cok ki lunyodogi pienni gitye ki tic mukene. Pi meno, jo mogo gitiyo ki kare me yweyogi me limo ki dok gwoko lunyodogi, kun gikonyo ki tic mogo me ot ma lunyodogi pe gitwero timogi. Goyo cim nino ducu ka twere, coyo waraga, ki dong cwalo e-mail miyo lunyodo gibedo ki gen ni kimarogi.​—Car. 23:24, 25.

¹³ Kadi bed kinwu boco, kony ma kimiyo nino ki nino bot lunyodo omyero kong ki ngi maber. Ka ce pe ibedo cok ki lunyodoni ma gitye Lucaden pa Jehovah, iromo lok ki luelda ma i kacokkegi wek gumini tam. Ki bene, wi pe myero owil me lega bot Jehovah. (Kwan Carolok 11:14.) Kadi bed ni lunyodoni pe gitye Lucaden, omyero ‘iwor woru ki meni.’ (Nia 20:12; Car. 23:22) Ki lok ada, jo me odi ducu pe gibimoko tam marom. Jo mogo giketo yub wek lanyodo muteggi obin obed botgi nyo ka macok kwedgi. Ento, i kine mukene man pe twere. Lunyodo mogo pe gimito bedo kacel ki lutinogi; gimito ni gibed kengi kun pe gibedo atwom bot lutinogi. Mukene gitye ki lim dok gimito ni gicul pi gwok ma ginongo kun nongo gibedo i pacogi.​—Latit. 7:12.

14. Pekki ango ma jo ma gimiyo kony mapol girwatte kwede?

¹⁴ I paci mapol, tic me gwoko lanyodo mutii pol kare kiweko i cing latin awobi nyo anyaka ma bedo cok kwedgi. Ento, gin bene myero gugwok jo me odigi pe lunyodogi keken. Wan ducu watye ki ka ma cawawa kacel ki kerowa gik iye. Kit me kwo pa ngat ma miyo kony-nyi romo lokke, ma nyutti omyero kiket yub mukene me gwoko lunyodo. Tika lamemba acel me paco meno  tye ki tic mapol me atima me gwoko lanyodo? Tika lutino mukene-ni bene giromo leyo gwoko lunyodogi?

15. Gin ango ma kitwero timone wek lumi konyo pe guol woko?

¹⁵ Ka ce lanyodo muteggi mito kony cawa ducu, ci twero bedo ni lumi kony-nyi gibiol woko. (Latit. 4:6) Lutino ma lumar gimito timo gin ma gitwero pi lunyodogi, ento ka lunyodo gipenyo pi jami mapol tutwal, ci lutino gibinongo ni tek tutwal me konyogi. Lumi kony ma gitye ka rwatte ki gin man omyero gupeny pi kony ka twere. Kony ma kimiyo kare ki kare twero bedo gin ma mitte wek lami kony pe ool woko.

16, 17. Pekki macalo mene ma lutino girwatte kwede ka nongo gigwoko lunyodogi ma guteggi, dok ngo ma gitwero timone me cirone? (Nen bok ma wi lokke tye ni “Miyo Kony ki Yomcwiny.”)

¹⁶ Tye me turcwiny adada me neno adwogi maraco ma tiyo kelo bot lunyodo. Lumi kony mapol giciro turcwiny, lworo, kiniga, par ki bene cwinygi pidogi. I kine mukene, lunyodo muteggi giwaco jami maraco nyo pe ginyuto pwoc. Ka meno otimme pe iwek kiniga omaki. Dano mo acel ma okwano lok wic owaco ni: “Yo maber loyo me lweny ki akemo aye me ye ni itye ka winyone i cwinyi. Pe iwek cwinyi oballe pienni iwinyo kumeno.” Tit kit ma iwinyo kwede ki i cwinyi bot cwari nyo dakoni, ngat mukene me pacowu, nyo laremi mo ma igeno. Kodi lok macalo man bimiyo cwinyi kwe.

¹⁷ I lobbe mogo, ka jo me ot moni pe gitye ki cente kacel ki diro me medde ki gwoko lanyodo muteggi ki paco, ci lutino gitwero tero lunyodogi ka ma kigwoko iye jo mutii. Laminwa mo acel onongo limo minne ma onongo bedo i kabedo meno cokcok nino ducu. En oloko i kom lupacone kit man: “Onongo dong pe watwero gwoko Mamawa dyeceng ki dyewor lung paco. Obedo tek tutwal botwa me moko tam ni kicwale ka ma kigwoko iye jo mutii. Man pe obedo yot botwa. Ento, man obedo gin maber adada i kwone i dwe mogo ma peya oto dok en ojolo.”

18. Lumi kony gitwero bedo ki gen ango?

¹⁸ Tic me gwoko lunyodo muteggi twero bedo tek adada dok temo cwiny dano. Jo muteggi gitye ki pekki mapat pat dok pe tye yo acel keken me cobogi. Ento ka igoyo pulan i yo me ryeko, wuribbe kacel macalo jo me ot, wukubbe maber ki dong ilego ki cwinyi ducu, ci ibicobo ticci me woro joni me amara. Ka itimo meno, ibibedo ki yomcwiny me ngeyo ni gitye ka nongo gwok ma gimito. (Kwan 1 Jo Korint 13:4-8.) Ma dong pire tek loyo, ibibedo ki kuc ma gwoko tammi ma Jehovah miyo bot jo ma giworo lunyodogi.​—Pil. 4:7.