Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

Bɔ nɛ Wa Ma Plɛ Kɛ Hyɛ Nihi Nɛ A Bwɔ ɔ A Nɔ Ha

Bɔ nɛ Wa Ma Plɛ Kɛ Hyɛ Nihi Nɛ A Bwɔ ɔ A Nɔ Ha

“Ye bimɛ nɛ i suɔ! Ke wa ke wa suɔ nɔ ko ɔ, wa ko de kɛ nya kɛkɛ; wa suɔmi ɔ nɛ pee anɔkuale suɔmi nɛ jee kpo ngɛ ní peemi mi.”—1 YOH. 3:18.

1, 2. (a) Mɛni haomihi wekuhi fuu kɛ ngɛ kpee, nɛ mɛni sanehi nihi ma nyɛ ma bi a he? (b) Mɛni blɔ nɔ fɔli kɛ a bimɛ ma nyɛ maa gu kɛ dla a he kɛ ha tsakemihi nɛ maa ba a?

E NGƐ dɔmi wawɛɛ kaa o maa na kaa o fɔli nɛ be ko nɛ be ɔ, a ngɛ kpakpataa, nɛ a yaa nɛ a baa a, mwɔnɛ ɔ lɛɛ a nyɛ we nɛ a pee nɔ́ ko hu. Eko ɔ, o Papaa aloo o Yayo nɔ si nɛ e gbongu ku, aloo e je kpo nɛ e li e we mi blɔ hu, aloo hiɔ ngua ko fia lɛ. E yee ha nihi nɛ a bwɔ ɔ kaa a maa kplɛɛ si himi mi nɛ a ya je ɔ nɔ, titli ɔ, ke a nyɛ we nɛ a pee níhi ngɛ mɛ nitsɛmɛ a dɛhe hu. (Hiob 14:1) Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ ye bua mɛ? Kɛ wa ma plɛ kɛ hyɛ a nɔ ha kɛɛ?

2 Womi ko nɛ a ngma kɛ kɔ bɔ nɛ e sa kaa a hyɛ nihi nɛ a bwɔ ɔ a nɔ ha a de ke: “E ngɛ mi kaa nɔ ko sume nɛ e bwɔ nɛ e kɛ haomihi nɛ kpe mohu lɛɛ, se wekuhi nɛ a dlaa a he kɛ fɔɔ si ɔ, nyɛɔ mwɔɔ a yi mi kpɔ ngɛ blɔ kpakpa nɔ ke a kɛ si himihi kaa jã kpe.” E sa nɛ waa le kaa nɔ ko be nyɛe maa tu bwɔmi kɛ e mi haomihi a nya fo. Enɛ ɔ he je nɛ e he hia kaa weku mi bimɛ nɛ dla a he kɛ to ɔ nɛ. Nyɛ ha nɛ wa susu blɔhi a nɔ nɛ wekuhi maa gu kɛ pee kake kɛ dla a he konɛ a nyɛ nɛ a da haomi nɛ ɔmɛ a nya a he nɛ waa hyɛ.

MO DLA O HE KƐ TO “LIGBI YAYAMI ƆMƐ”

3. Mɛni e sa kaa weku mi bimɛ nɛ a pee ke a fɔli nyɛ we nɛ a pee nɔ́ ko nɔ́ ko hu? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ni kasemi ɔ sisije ɔ.)

3 Be suɔ nɛ nihi nɛ a bwɔ ɔ nyɛ we nɛ a pee nɔ́ ko nɔ́ ko hu, nɛ e ma bi nɛ a ye bua mɛ. (Kane Fiɛlɔ 12:1-7.) Ke nihi nɛ a bwɔ ɔ nyɛ we nɛ a pee nɔ́ ko hu ɔ, e sa nɛ a kɛ a bimɛ nɛ a wa a nɛ susu blɔhi a nɔ nɛ a bimɛ ɔmɛ ma nyɛ maa gu kɛ hyɛ mɛ ɔ he. Behi fuu ɔ, nile ngɛ mi kaa weku ɔ maa kpe konɛ a pee kake kɛ susu yemi kɛ buami nɛ e sa kaa a kɛ ha, kɛ blɔ nɔ nɛ a maa gu kɛ pee jã a he. Ke a ngɛ kpe nɛ ɔ pee ɔ, e sa nɛ nɔ tsuaa nɔ ko nɛ je e tsui mi nɛ e tu munyu, titli ɔ, fɔli ɔmɛ. Eko ɔ, a ma nyɛ ma susu he konɛ a hyɛ kaa a ma nyɛ maa ye bua fɔli ɔmɛ ngɛ a fɔli ɔmɛ nitsɛmɛ a we mi lo. * Aloo eko ɔ, a ma nyɛ ma susu nɔ́ nɛ weku mi bimɛ ɔmɛ a ti nɔ tsuaa nɔ maa pee kɛ ye bua mɛ ɔ he. (Abɛ 24:6) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, a ti ni komɛ maa suɔ kaa a ma tsu a fɔli ɔmɛ a daa ligbi hiami níhi a he ní ha mɛ, nɛ a ti ni komɛ hu maa suɔ kaa a maa wo hiɔ nguahi nɛ a fɔli ɔmɛ bɔɔ ɔ. E sa nɛ mɛ tsuo a kadi kaa a ti nɔ tsuaa nɔ ngɛ ní tsumi ko nɛ e sa kaa e tsu. Se eko ɔ, kɛ yaa kɛ yaa a, a ma nyɛ maa hi ní tsumi ɔmɛ tsakee.

4. Jije weku mi bimɛ ma nyɛ ma ná yemi kɛ buami kɛ je?

4 Ke o bɔni o fɔlɔ ko nɔ hyɛmi ɔ, moo bɔ mɔde nɛ o le hiɔ nɛ ngɛ lɛ haoe ɔ. Ke hiɔ nɛ e nu lɛ ɔ mi maa wa pee se ɔ, e sa nɛ o le bɔ nɛ níhi ma tsake ha hwɔɔ se. (Abɛ 1:5) E sa nɛ o ya na amlaalo ní tsumi hehi nɛ a hyɛɛ nihi nɛ a bwɔ ɔ a nɔ ɔ. Mo bi mɛ keji yemi kɛ buami ko ngɛ nɛ o fɔli ɔmɛ a nine maa su nɔ, aloo yemi kɛ buami nɛ ma ha nɛ a nɔ hyɛmi be yee ha mo. Ke o ngɛ haomi nɛ ɔmɛ a he susue ɔ, eko ɔ, lɔ ɔ ma puɛ o bua jɔmi, o he mi maa po, nɛ o maa pee basaa. E sa nɛ o kɛ o huɛ ko nɛ o heɔ lɛ yeɔ nɛ susu sane ɔ he. Nɔ́ nɛ pe kulaa a, e sa nɛ o sɔle kɛ ha Yehowa. E maa ye bua mo konɛ o nyɛ nɛ o da haomi ɔ nya.—La 55:22; Abɛ 24:10; Filip. 4:6, 7.

5. Mɛni he je nɛ nile ngɛ mi kaa wa maa le ní komɛ a mi kɛ fɔ si ɔ?

5 E maa hi wawɛɛ kaa nihi nɛ a bwɔ ɔ kɛ a weku mi bimɛ ɔmɛ maa le ní komɛ a mi kɛ sɛ hlami. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, jije nɔ nɛ e bwɔ ɔ maa hi? Anɛ e sa kaa e hia kɛ ya je e binyumu aloo e biyo ko ngɔ lo? Anɛ e ma bi nɛ e ya hi he kpa ko kulaa lo? Ke weku mi bimɛ sɛ hlami nɛ a susu ní nɛ ɔmɛ a he ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ a ma dla a he kɛ to “haomi kɛ aywilɛho” nɛ maa ba pee se ɔ. (La 90:10) Wekuhi fuu tui blɔ nya kaa kikɛ, enɛ ɔ he ɔ, ke haomi ko ba tlukaa a, kɛkɛ a li bɔ nɛ a maa pee ha. Ní lelɔ ko de ke: “Pi be nɛ haomi ko ba loko e sa nɛ waa mwɔ wa yi mi kpɔ ngɛ níhi a he.” Ke e ba jã a, lɔ ɔ ngɔɔ nya sami kɛ baa weku mi bimɛ ɔmɛ a kpɛti. Se ke wa to blɔ nya kɛ fɔ si ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ ke haomi ko ba a, e be yee ha wɔ kaa wa maa pee tsakemihi.—Abɛ 20:18.

Weku ɔ ma nyɛ maa kpe kɛ susu yemi kɛ buami nɛ a kɛ ma nyɛ ma ha a he (Hyɛ kuku 6-8)

6. Mɛni he je nɛ se nami ngɛ he kaa fɔli kɛ a bimɛ ma susu he nɛ ke a bwɔ nɛ a maa hi ɔ he ɔ?

6 Eko ɔ, e maa ye ha mo kaa o ma de o fɔli kaa hwɔɔ se ko ke a bwɔ ɔ, o ma ha nɛ a ya hi he kpa. Se nihi fuu tsɔɔ kaa jã nɛ a pee ɔ ye bua mɛ pee se. Mɛni he je? Ejakaa ke a ngɛ nɔ́ ko kaa jã a he susue ɔ, nihi nyɛɔ jeɔ a gbi kpo faa ngɛ bua jɔmi mi. A yɔse kaa suɔmi kɛ mi mi jɔmi mi nɛ a jeɔ kɛ susuɔ níhi a he kɛ sɛɛ hlami ɔ, ha nɛ e he wɛ kaa a maa mwɔ a yi mi kpɔ ngɛ níhi a he. Ke fɔli nɛ a bwɔ ɔ po suɔ kaa a maa hi mɛ nitsɛmɛ a we mi kɛ ya si benɛ a ma nyɛ ɔ, se nami ngɛ he kaa a kɛ a bimɛ ɔmɛ ma susu blɔ nɛ e sa kaa a gu nɔ kɛ hyɛ mɛ ɔ he.

7, 8. Mɛni ji ní komɛ nɛ fɔli kɛ a bimɛ ma nyɛ ma susu he, nɛ mɛni he je?

7 Fɔli, ke nyɛ ngɛ níhi kaa jã a he susue ɔ, nyɛ de nyɛ bimɛ ɔmɛ níhi nɛ nyɛ suɔ kɛ sika abɔ nɛ nyɛ ngɛ. Lɔ ɔ maa ye bua mɛ konɛ a le níhi nɛ he hia kaa a pee ha nyɛ ke nyɛ nitsɛmɛ nyɛ be nyɛe maa pee hu. Eko ɔ, a maa pee níhi nɛ nyɛ suɔ kɛ ha nyɛ konɛ nyɛ nyɛ nɛ nyɛɛ hi nyɛ dɛhe kɛ ya si benɛ nyɛ ma nyɛ. (Efe. 6:2-4) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, anɛ nyɛ ngɛ blɔ hyɛe kaa nyɛ bimɛ ɔmɛ a kpɛti nɔ kake nɛ ngɔ nyɛ kɛ ya hi e ngɔ lo, aloo nyɛ ngɛ nɔ́ kpa ko blɔ hyɛe? E sa nɛ nyɛɛ le kaa e slo nɔ tsuaa nɔ juɛmi ngɛ sanehi a he, enɛ ɔ he ɔ, e maa kɛ bɔɔ loko nyɛɛ kɛ nyɛ bimɛ ɔmɛ nyɛ juɛmi ma kɔ.

8 Ke wa susu níhi a he nɛ wa to níhi a he blɔ nya saminya a, wa ma nyɛ maa yu wa he ngɛ haomihi fuu a he. (Abɛ 15:22) O kɛ o bimɛ ɔmɛ nɛ susu hiɔ tsami blɔ nɔ tomi nɛ o kplɛɛ nɔ, kɛ ní kpahi nɛ o suɔ kaa a pee ha mo ɔ a he. O kɛ mɛ ma nyɛ ma susu womi nɛ Yehowa Odasefohi pee nɛ tsɔɔ hiɔ tsami blɔ nɔ tomi nɛ nɔ ko ma nyɛ maa kplɛɛ nɔ ɔ he. A tsɛɛ womi nɛ ɔ ke, “Durable Power of Attorney.” (DPA) Nɔ tsuaa nɔ ngɛ he blɔ kaa e maa kplɛɛ hiɔ tsami blɔ nɔ tomi ko nɔ aloo e be nɔ kplɛɛe. Nɔ́ nɛ o maa ngma ngɛ DPA womi ɔ nɔ ɔ maa tsɔɔ hiɔ tsami blɔ nɔ tomi nɛ o suɔ. E sa nɛ o ná ni komɛ nɛ o he mɛ ye konɛ ke o be nyɛe maa tu munyu ɔ, a nyɛ nɛ a tsɔɔ dɔkitahi hiɔ tsami blɔ nɔ tomi nɛ o bua jɔ he. E sa nɛ o ha jamɛ a ni ɔmɛ DPA womi ɔ nɛ o ngma nɔ ní ɔ eko. Ni komɛ ngɔɔ DPA womi ɔ kɛ piɛɛɔ womihi nɛ a he hia mɛ kaa insiɔlansi he womihi, banki womihi, kɛ womi kpahi a he.

BLƆ NƆ NƐ O MAA GU KƐ DA TSAKEMIHI A NYA

9, 10. Mɛni be nɛ e he ma nyɛ maa hia kaa bimɛ nɛ a ye bua a fɔli wawɛɛ?

9 Behi fuu ɔ, bimɛ ɔmɛ haa nɛ a fɔli nɛ a bwɔ ɔ hiɔ mɛ nitsɛmɛ a dɛhe kɛ ya siɔ benɛ a ma nyɛ, nɛ fɔli ɔmɛ hu kplɛɛɔ nɔ jã. Eko ɔ, mɛ nitsɛmɛ a ma nyɛ maa hoo ní, loo a fɔ a níhi a he, loo a nu tsopa, loo a tu munyu saminya ngɛ a dɛhe. Enɛ ɔ he ɔ, a deɔ a bimɛ ɔmɛ kaa a ko gba a he nya tsɔ ngɛ a he. Se kɛ yaa kɛ yaa a, ke fɔli ɔmɛ a hɛ bɔni níhi a nɔ jemi, aloo a nyɛ we nɛ a je kpo, aloo a nyɛ we nɛ a ya ye jua hu ɔ, eko ɔ, e he maa hia nɛ a bimɛ ɔmɛ nɛ a ye bua mɛ.

10 Eko ɔ, fɔli nɛ a bwɔ ɔ maa hao, nɛ a maa pee basaa. Eko ɔ, a tue be nɔ́ nue kpakpa ko hu, nɛ a hɛngmɛ be nɔ hyɛe kpakpa ko hu. A hɛ hu ma bɔni níhi a nɔ jemi. Ke haomi nɛ ɔmɛ eko je e he kpo ɔ, e sa nɛ bimɛ ɔmɛ nɛ a hla yemi kɛ buami se blɔ kɛ je dɔkitahi a ngɔ. Bimɛ ɔmɛ ma nyɛ maa ngɔ mɛ kɛ ya hiɔ tsami he. E ngɛ he nɛ níhi maa su nɛ eko ɔ, e ma bi nɛ bimɛ ɔmɛ nɛ a pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ be ko nɛ be ɔ, fɔli ɔmɛ peeɔ ngɛ a dɛhe ɔ kɛ ha mɛ. Bɔ nɛ pee nɛ fɔli ɔmɛ nɛ a ná yemi kɛ buami kpakpa a, e ma bi nɛ eko ɔ, bimɛ ɔmɛ nɛ a da a nane mi kɛ tu munyu, aloo kɛ ngma ní, aloo a pɛtɛ a he kɛ ya he tsuaa he nɛ a suɔ kaa a maa ya.—Abɛ 3:27.

11. Mɛni bimɛ ma nyɛ maa pee konɛ e ko ye ha a fɔli kaa a maa kplɛɛ tsakemihi nɛ ba a nɔ?

11 Ke o na kaa hiɔ nɛ ngɛ o fɔli ɔmɛ haoe ɔ he nɔ́ ko be hie peemi ɔ, o ma nyɛ maa pee tsakemihi ngɛ bɔ nɛ o plɛɔ kɛ hyɛɛ a nɔ ha a mi, aloo o maa pee tsakemi ngɛ we ɔ mi ha mɛ. Ke haomi nɛ a kɛ ngɛ kpee ɔ mi wɛ tsɔ ɔ, e be yee ha mɛ kaa a maa pee tsakemihi. Ke o kɛ o fɔli ɔmɛ nyɛ kpɛti kɛ ɔ, e maa hi kaa o ma ha nɛ Odasefo no ko aloo kpɔ ɔ mi nɔ ko nɛ pɔ mɛ slaami, konɛ e ha nɛ o le bɔ nɛ a ngɛ ha. Anɛ nɔ́ kɛkɛ nɛ o fɔli ɔmɛ hia ji nɔ ko nɛ maa hoo ní ha mɛ nɛ e ma fɔ a níhi a he ha mɛ lo? Anɛ ke a pee tsakemi nyafinyafi komɛ ngɛ we ɔ mi ha mɛ ɔ, e maa pee gbɔjɔɔ ha mɛ kaa a maa du loo a pee ní kpahi nɛ a be plaae lo? Eko ɔ, nɔ́ kɛkɛ nɛ nihi nɛ a bwɔ ɔ hia ji, nɛ a ma ná nɔ ko nɛ ma dla we mi ha mɛ. Se ke mɛ pɛ a be nyɛe maa hi si ɔ, e sa nɛ a na nɔ ko nɛ e hi a he daa. Ngɛ bɔ nɛ si himi ɔ ma ji ha tsuo se ɔ, e sa nɛ o bi keji yemi kɛ buami blɔ nya tomi ko ngɛ nɛ a kɛ haa nihi nɛ a bwɔ ɔ ngɛ nyɛ ma a mi. *Kane Abɛ 21:5.

BƆ NƐ NI KOMƐ TSU HAOMI Ɔ HE NÍ HA

12, 13. Mɛni bi komɛ nɛ a wa nɛ a kɛ a fɔli a kpɛti kɛ ɔ pee kɛ ye bua a fɔli nɛ a bwɔ ɔ?

12 Akɛnɛ bimɛ suɔ a fɔli he je ɔ, a suɔ nɛ a fɔli ɔmɛ nɛ a ná si himi kpakpa. Ke a ná le kaa a fɔli ɔmɛ ngɛ slɔkee ɔ, a tue mi jɔɔ mɛ. Se blɔ nya ní tsumi kpahi a he je ɔ, bimɛ komɛ be a fɔli a kasa nya. Ke e ba jã a, bimɛ ɔmɛ ekomɛ toɔ blɔ nya nɛ a ya slaa a fɔli ɔmɛ konɛ a kɛ tsu a hiami níhi kɛ ní kpahi nɛ fɔli ɔmɛ nyɛ we nɛ a tsu hu ɔ kɛ ha mɛ. Ke bimɛ ɔmɛ tsɛɔ a fɔli ɔmɛ kpamkpam ngɛ tɛlifoo nɔ, aloo a ngmaa sɛ womi kɛ maneɔ mɛ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ fɔli ɔmɛ ma ná nɔ mi mami kaa a bimɛ ɔmɛ suɔ mɛ.—Abɛ 23:24, 25.

13 Ngɛ bɔ nɛ si fɔfɔɛ ɔ ma ji ha tsuo se ɔ, e sa nɛ o le níhi nɛ o fɔli ɔmɛ maa hia daa ligbi. Ke o fɔli ɔmɛ ji Yehowa Odasefohi, nɛ o be a kasa mi ɔ, o kɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a ngɛ asafo nɛ a ngɛ mi ɔ ma nyɛ maa sɛɛ ní konɛ o hyɛ nɔ́ nɛ a ma nyɛ maa pee kɛ ye bua nyɛ. Moo bɔ mɔde nɛ o sɔle ngɛ sane ɔ he hulɔ. (Kane Abɛ 11:14.) Ke pi Yehowa Odasefohi ji mɛ po ɔ, e sa nɛ o “bu o tsɛ kɛ o nyɛ.” (2 Mose 20:12; Abɛ 23:22) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e slo bɔ nɛ weku tsuaa weku maa mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ sane nɛ ɔ he ha. Ni komɛ toɔ blɔ nya nɛ a fɔli nɛ a bwɔ ɔ ba hii a ngɔ aloo a hii he ko nɛ kɛ he nɛ a ngɛ ɔ kɛ we. Se pi be tsuaa be nɛ e hii peemi jã. Fɔli komɛ sume kaa a kɛ a bimɛ maa hi he kake. A suɔ nɛ a hi a dɛhe, a sume nɛ a pee tlomi ngɛ a bimɛ a kuɛ nɔ. A ti ni komɛ ngɛ nɛ a ngɛ sika, nɛ a suɔ kaa a maa hyɛ a he.—Fiɛlɔ 7:12.

14. Mɛni haomi ma nyɛ maa ba ke a tsɛ̃ fɔlɔ ko nɔ hyɛmi kɛ fɔ nɔ kake pɛ nɔ?

14 Ngɛ wekuhi fuu a mi ɔ, a tsɛ̃ɛ fɔli ɔmɛ a nɔ hyɛmi ɔ kɛ fɔɔ bi kake pɛ nɔ. Se e sa nɛ bimɛ ɔmɛ tsuo nɛ a bla kɛ hyɛ a fɔli ɔmɛ a nɔ. Nɔ kake pɛ be nyɛe maa hi fɔli ɔmɛ a he daa. Ke nɔ nɛ ngɛ fɔli ɔmɛ a nɔ hyɛe ɔ si himi tsake ɔ, weku ɔ ma nyɛ ma susu blɔ nya nɛ a to ɔ he ekohu. Anɛ tlomi ɔ tsuo ya fɔɔ si ngɛ weku ɔ mi no kake pɛ e kuɛ nɔ lo? Anɛ bimɛ kpa amɛ nɛ piɛ ɔ hu ma nyɛ maa ye bua lo? Anɛ a kɛ nɔ ɔ ma nyɛ maa hi tsakee lo?

15. Mɛni ma nyɛ maa ye bua nɔ ko nɛ ngɛ e fɔli nɛ a bwɔ a nɔ hyɛe ɔ konɛ pɔ nɛ ko tɔ e he?

15 Ke fɔlɔ ko nɛ e bwɔ hia yemi kɛ buami be tsuaa be ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ pɔ maa tɔ nɔ nɛ ngɛ e nɔ hyɛe ɔ he. (Fiɛlɔ 4:6) Bimɛ nɛ a ngɛ suɔmi ha a fɔli bɔɔ mɔde wawɛɛ kaa a maa ye bua mɛ. Se ke kpamisaa nɛ ɔ, fɔli ɔmɛ ngɛ yemi kɛ buami bie ngɛ a dɛ ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ a hao. E sa nɛ nihi nɛ a ngɛ a fɔli a nɔ hyɛe nɛ́ a kɛ si himi kaa kikɛ ngɛ kpee ɔ, nɛ bi yemi kɛ buami. Enɛ ɔ ma ha nɛ a ma nyɛ maa hyɛ a fɔli ɔmɛ a nɔ daa nɛ e he be hiae kaa a ngɔ mɛ kɛ ya he nɛ a hyɛɛ nihi nɛ a bwɔ ngɛ ɔ.

16, 17. Eko ɔ, ke bimɛ ngɛ a fɔli nɛ a bwɔ ɔ a nɔ hyɛe ɔ, kɛ a maa nu he ha kɛɛ, nɛ mɛni blɔ nɔ a maa gu kɛ da nya? (Hyɛ daka nɛ e yi ji, “E Kɛ Bua Jɔmi Hyɛ E Fɔli A Nɔ.”)

16 E ngɛ dɔmi wawɛɛ kaa o maa na o fɔli nɛ o suɔ mɛ ɔ, nɛ a bwɔ nɛ a ngɛ nɔ́ nae. Be komɛ ngɛ nɛ nihi nɛ a hyɛɛ a fɔli a nɔ ɔ haoɔ, a peeɔ yeyeeye, níhi gbaa a nya, nɛ a mi mi fuɔ. Be komɛ hu ngɛ nɛ fɔli nɛ a bwɔ ɔ tuɔ munyu komɛ nɛ dɔɔ mɛ. Ke e ba jã a, o mi mi ko fu mla. Juɛmi he ní lelɔ ko de ke: “Blɔ nɛ hi pe kulaa nɛ o ma nyɛ maa gu nɔ kɛ da níhi nɛ peeɔ nɔ abofu ɔ nya ji, nɛ o maa kplɛɛ nɔ kaa e he nɔ́ ko be hie peemi. Ko ha nɛ e hao mo, nɛ ko pia o he hulɔ.” O kɛ o huno aloo o yo, aloo weku ɔ mi no ko, aloo o huɛ ko nɛ o he lɛ ye nɛ susu he. Lɔ ɔ ma ha nɛ o ma nyɛ maa to o tsui si ngɛ si himi kaa jã a mi.

17 Be ko ma nyɛ maa ba nɛ weku mi bimɛ be nyɛe ma tsu a fɔli nɛ a bwɔ ɔ a hiami níhi tsuo a he ní kɛ ha mɛ hu. Ke e ba jã a, ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, e ma bi nɛ a kɛ mɛ nɛ ya he nɛ a hyɛɛ nihi nɛ bwɔ ngɛ ɔ. Lɔ ɔ ji kaa daa ligbi ɔ, nyɛmiyo Kristofo no ko ya slaa e yayo ngɛ he nɛ a hyɛɛ nihi nɛ a bwɔ ngɛ ɔ. E de ke: “Wa nyɛ we nɛ waa hyɛ wa yayo nɔ nyɔ kɛ pia hu. E he wa ha wɔ kaa waa kɛ lɛ ho he nɛ a hyɛɛ nihi nɛ a bwɔ a nɔ ngɛ ɔ ya. E dɔ wɔ wawɛɛ nitsɛ. Se jã nɛ wa pee ɔ, ye bua lɛ wawɛɛ nitsɛ. E bua hu jɔ he kɛ ya si benɛ e gbo.”

18. Mɛni nɔ mi mami nihi nɛ a hyɛɛ a fɔli a nɔ ɔ ma nyɛ ma ná?

18 Ke o fɔli bwɔ kotokoto nɛ o ngɛ a nɔ hyɛe ɔ, e yee wawɛɛ nitsɛ. A tsɔɔ we blɔ pɔtɛɛ nɛ nɔ ko nɛ gu nɔ kɛ hyɛ e fɔlɔ nɛ e bwɔ ɔ nɔ. Se ke nyɛɛ kɛ nile to níhi a he blɔ nya, nɛ nyɛ peeɔ kake kɛ susuɔ níhi a he saminya, nɛ nyɛ sɔleɔ ɔ, nyɛ ma nyɛ maa hyɛ nyɛ fɔli nɛ a bwɔ ɔ a nɔ. Ke nyɛ pee jã a, nyɛ tsui maa nɔ nyɛ mi, nɛ nyɛ maa na kaa nyɛ fɔli ɔmɛ a bua jɔ yemi kɛ buami nɛ nyɛɛ kɛ ngɛ mɛ hae ɔ he. (Kane 1 Korinto Bi 13:4-8.) Nɔ́ nɛ he hia pe kulaa ji, Yehowa maa jɔɔ mo nɛ o tue mi maa jɔ mo kaa o wo o fɔli a hɛ mi nyami.—Filip. 4:7.

^ kk. 3 Bimɛ ma nyɛ maa da bɔ nɛ nihi nɛ a ngɛ a kpɔ ɔ mi ɔ peeɔ kɛ hyɛɛ a fɔli nɛ a bwɔ ɔ a nɔ ha a nɔ kɛ hyɛ mɛ hu a fɔli. Ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, bimɛ kɛ a fɔli hii we kake mi, aloo a ya slaa a fɔli ɔmɛ kpamkpam.

^ kk. 11 Ke o fɔli ɔmɛ ngɛ mɛ nitsɛmɛ a we mi ɔ, moo bɔ mɔde nɛ o ngɔ a tsu nya safe ɔ eko kɛ ha nɔ nɛ hyɛɛ a nɔ ɔ, konɛ ke nɔ́ ko ɔ, e nyɛ nɛ e ya ye bua mɛ.