Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Chuymankipstat awk taykanakasar uñjapjjañäni

Chuymankipstat awk taykanakasar uñjapjjañäni

“Wawanakajja, jiwasan munasiñasajj janiw lakakïñapäkiti; jan ukasti cheqpach munasiñasajj luräwinakasana uñjasiñapawa.” (1 JUAN 3:18)

1, 2. 1) ¿Kuna jan waltʼäwinakansa walja familianakajj uñjasipjje, ukat kunsa jisktʼasipjjaspa? 2) Kuna jan walinaktï chuymankipstañajj apanki ukarojja, ¿kunjamsa awk taykanakasa ukat wawanakas saykatapjjaspa?

MÄ TIEMPOJJ awk taykasajj chʼamani ukat kʼumara ukhamaw jakasipjjäna, ukampis jichhajj jan kuns lurirjamäjjapjjatap uñjañajj wali llakkañäspawa. Inas waljanejj mä akatjamat awkipana jan ukajj taykapana tinkutapa, jikhani pʼakjasitapa, pʼeq muytayasisin chhaqatapa, jan ukajj sinti usuntatätap yatipjjchi. Ukampis chuymankipstatanakajj janiw ukham amuyapkaspati. Jupanakatakejj jañchin mayjtʼasipkatap yatiñasa jan ukajj yaqha ukhamanakan uñjasipjjatapat jan sapak jakasirjamäpjjatap yatiñas inas jan amuytʼañjamäkchispati (Job 14:1). ¿Kunas lurasispa? ¿Kunjamsa jupanakar uñjasispa?

2 Kunjamsa chuymankipstatanakarojj uñjasiñapa uka toqet mä qellqatajj akham siwa: “Kuntï chuymankipstañajj apanki ukanakat parlañajj chʼamäkchisa, kawkïr familianakatï chuymankipstatanakar uñjañata parlakiptʼapjje ukat uka uru purinkani ukhajj kunsa lurapjjani uk amuykiptʼapki ukanakajj suma wakichtʼatäpjjewa”. ¿Kunatsa uka toqet parlakiptʼañajj wali wakiskirejja? Kunattejj kuna jan walinaktï chuymankipstañajj apanki ukajj purinipuniniwa. Ukhamäkchi ukasa, ukar saykatañatakejj janïrjat kuna amtanakar purisin  wakichtʼasiñaw wakisispa. Kunjamsa familianakajj munasiñampi uk phoqañatak yanaptʼapjjaspa uk uñjañäni.

KUNJAMSA ‘CHʼAMA TUKUÑA URUNAKATAK’ WAKICHTʼASSNA

3. Awk taykanakapajj jukʼamp yanaptʼanak munjjapjjani ukhajja, ¿kunsa yaqhep familianakajj lurapjjaspa? (25 janankir foto uñjjattʼam.)

3 Jilpach chuymankipstatanakat jan jupanak pachpa uñjasirjamäjjapjje ukat yanapa munjjapjje uka tiempojj purinipuniniwa (Eclesiastés 12:1-7 liytʼañataki). Awk taykanakajj jupanakpachpa jan uñjasirjamäjjapjje ukhajja, jupanakas ukat wawanakapas kuna kasta yanapas askïspa ukat kun lurañas jupanakatak wakisispa ukwa amtapjjañapa. Kunas wakisini, kunsa lurapjjani ukat kunjamsa sapa maynis yanaptʼapjjani ukanakat parlakiptʼasiñatak familian tantachtʼasiñapajj wali askiwa. Taqe ukankirinakasa ukat jilpach awk taykanakaw qhana arumpi ukat sum amuytʼasin arstʼasipjjañapa. Amuytʼañataki, awk taykan utapan jakasipkakiñapatakejja, kuna yaqha yanapanakas wakisispa ukanakat parlakiptʼañajj inas wakischispa. * Ukat suma uñjatäpjjañapatakejj kunsa sapa maynejj lurapjjaspa, ukanakats amuykiptʼapjjarakispawa (Pro. 24:6). Inas yaqhepajj sapüru uñjapjjchispa, ukat mayninakajj qollqe toqet jukʼamp yanaptʼapjjarakchispa. Sapa mayniw kunans yanaptʼapjjaspa, ukwa taqenis amuyapjjañapa, ukampis tiempompejj ukajj mayjtʼaspawa ukat inas maykip uñjapjjañapajj wakischini.

4. ¿Kawkirus chuymankipstatanakan familiapajj yanap mayir sarapjjaspa?

4 Kunapachatï awkimaru jan ukajj taykamar uñjañ qalltkäta ukhajja, kunanakat usutasa ukanak sum yatjjatañamawa. Awkitï jan ukajj taykatï mä jan qollkañ usunïchi ukhajja, kunanakatï qhepat mayjtʼkani ukanakatsa yatjjatañamarakiwa (Pro. 1:5). Gobiernon organizacionanakapajj chuymankipstatanakar yanaptʼañatak kunanaktï uttʼayki ukaruw sarasma. Ukat kunas jan chʼam tukus uñjañatak yanaptʼiristam jan ukajj jukʼamp sum uñjañatakejj kunas uka cheqan yanaptʼiristam ukwa yatjjatañama. Familian kuna mayjtʼañanakatï utjkani uk amuyañajj aynachtʼayiristamwa. Amuytʼañataki, kunsa chhaqaykasma, jan ukajj janis kun lurirjamäkasma ukhamaw jikjjatasisma. Uka toqet confiykañ amigomampiw parltʼañama. Ukat jukʼampis kunjamtï chuymaman jikjjataskta uk Jehová Diosaruw yatiyañama, kunattejj Jupaw kuna jan waltʼäwinakar saykatañatakis sumankañ utjañapatak yanap churiristam (Sal. 55:22; Pro. 24:10; Fili. 4:6, 7).

5. ¿Kunatsa janïräkipan kuna yanaptʼanakas chuymankipstatanakar uñjañatakejj utji uk yatiñajj wakisispa?

5 Chuymankipstatanakasa ukat familiaranakapas janïräkipanwa kuna yanaptʼanakas utji uk yatjjatapjjañapajj wakisispa. Amuytʼañataki, ¿awkisa jan ukajj taykasa maynïr wawapamp jakañapajj wakisispati? Jan ukajj ¿kawkhantï chuymankipstatanakar uñjapki ukar jaytañach walïspa? ¿Kuna yaqha yanaptʼanakat parlakiptʼañach wakisispa? Ukhamatwa janïr chuymankipstañajj purinkipana wakichtʼasipjjaspa (Sal. 90:10). Ukampis walja familianakaw jan uk lurapkiti ukat kunapachatï jan waltʼäwejj utj-jje ukhakiw jankʼak mä amtar puriñ yatipjje. Mä yatjjattʼatajj akham siwa: “Uka rato ukham amtanakar puriñajj janipuniw walïkaspati” sasa. Kunapachatï familiaranakajj jankʼak kuna amtar puripjjañapäki ukhajja, llakimpiw aynachtʼapjjaspa ukat inas kuna amtar puripjjañapas ukhajj chʼamächispa. Maysa toqetjja, kunjamsa uñjasini ukanakat wakichtʼata utj-jjani ukhajja, kuna mayjtʼäwinakatï utjkani ukajj janiw chʼamäjjaniti (Pro. 20:18).

Kunanakas wakisi ukat kunjamsa uñjapjjani uka toqet parlakiptʼapjjañapatak familian tantachtʼasipjjañapajj wali wakiskirïspawa (6 tʼaqat 8 tʼaqakam uñjjattʼam)

6. Awk taykanakajj kawkhansa jakapjjani, ukat kunjamsa uñjasini uka toqet parltʼañajja, ¿kunatsa wakiskirejja?

6 Utan mayjtʼäwinakaw utjani jan ukajj yaqha cheqar inas sarjjchïta sasin awk taykanakar sañajj chʼamakïspawa, ukampis ukhaman uñjasiñajj janiw jan walïkiti. Ukhamarus walja jaqenakaw uka toqet parlasin tiempompejj askinak jikjjatapjjta sasin sapjje. ¿Kunatsa? Kunattejj janïräkipan  ukham wakiskir toqenakat parlañasa, wali respetomp istʼañasa ukat jan waltʼäwinak utjkipan suma amtanakar puriñas janiw chʼamäkaniti. Kawkhantï sumankañajj utjki ukanjja kuns munapjje uk jan kun ajjsartʼasaw arstʼasipjje ukat taqeniw qawqsa munasipjje uk uñachtʼayasipjjarakini. Cheqas awk taykanakajj inas jila partejj sapak jakasiñ munapjjchispa. Ukampis jupanakatï kunjam uñjatäñsa munapjje uk wawanakapampi parltʼapjjani ukhajja, taqenitakiw suma amtar puriñajj jan chʼamäkaniti.

7, 8. ¿Familianakan kuna toqenakat parltʼapjjañapas wakisispa, ukat kunatsa?

7 Awk taykanaka, uka parlakiptʼäwin familiaranakamarojj kunsa munapjjasma ukat qawqha qollqes utjaptam ukanakat qhan yatiyapjjañama. Ukhamatwa kunapachatï jumanakajj jan mä amtar purirjamäjjapjjäta ukhajj wawanakamajj mä suma amtar puripjjaspa. Kuntï munapkta uk inas respetapjjchini ukat sapak jakasisipkakiñamatakejj kuntï lurirjamäpki uk lurapjjarakchispa (Efe. 6:2-4). Amuytʼañataki, ¿jumanakajj maynïr wawaman familiapamp chika jakasiñatak jawstʼatäñti suyasipkta? Jan ukajj ¿yaqha toqet yanaptʼatäñch munapjjta? Kunjamtï jumanakajj munapkta ukham inas janipun taqenejj uñjapkchiniti, ukwa amuyapjjañama. Amtapjjapunim amuyunakas mayjtʼayañatakejj tiempow munasi.

8 Suma amtanakar puriski ukat sum parltʼasiñas utjki ukhajja, walja jan waltʼäwinakatwa jarkʼaqasispa (Pro. 15:22). Kunjam qollayasiñsa munapjjasma uka toqet familiamamp parlakiptʼapjjam. Ukanjja, kuna documenttï Jehová Diosan Qhanañchirinakapajj qollayasiñ toqet apnaqapki uka toqetsa parlakiptʼapjjañamarakiwa. Taqeniw kunjam qollayasiñanakas utji ukanakat yatipjjañapa ukat katoqapjjaniti janicha uk amtapjjañapa. Ukat wila jan uchayasiñatak utjki uka documentow janïr kunäkipan kunjamsa qollayasiñ munta uk uñachtʼayaskani. Ukhamarus qollayasiñ toqet khitirutï juma lanti saytʼañapatak ajllkta (kawkhantï katoqerjamächi ukat wakischini) ukaw kuna amtar puriñay wakischini uk amtjjani. Taqe khitinakatï ukan yanaptʼapkani ukanakajja, wakiskir documentonakan copianïpjjañapaw wakisini. Yaqhep awk taykanakajj uka documentonakan copianakapjja testamentonakapampi ukat yaqha wakiskir documentonakampi chikaw imapjje, sañäni, pólizas de seguro, cuentas bancarias ukat gobiernon agencianakapampi parltʼañatakejj kunanakatï wakiski ukanakamp chikwa imapjje.

KUNJAMSA MAYJTʼÄWINAKAR SAYKATSNA

9, 10. ¿Kunapachas awk taykanakajj jukʼamp wawanakapan yanaptʼap munapjjani?

9 Jila partejj awk taykanakasa ukat wawanakasa chuymankipstatanakajj kawkhakamay sapak jakasirjamäpkchi ukhakam jakañapwa munapjje. Inas phayasirjamäsipkchi, qʼomachirjamäsipkchi, qollanak umirjamäsipkchi ukat parltʼasirjamäsipkchi. Ukatwa wawanakapan jakäwinakapar jan añcha mitisipjjañap munapkiti. Ukampisa, tiempompejj awk taykanakatï jan kunsa amtasjjapjjani, jan ukajj jan sartirjamäjjapjjani ukat yaqha luräwinak jan lurirjamäjjapjjani, sañäni, jan alasiris sarirjamäjjapjjani ukhajja, wawanakaw yanaptʼjjapjjañapa.

 10 Chuymankipstatanakajj inas payinoqapjjchispa, sapa kuti bañor sarapjjchispa, llakimp aynachtʼapjjchispa, oqaräjjapjjchispa, juykhöjjapjjchispa jan ukajj jan sum amtasjjapjjchispati. Inas uka jan waltʼäw toqenakat sum parltʼañajj wakischispa. Ukanak pasani ukhajja, doctoran ukar apañaw wakisispa. Ukatakejj wawanakaw pʼeqtʼapjjaspa. Ukat kunanaktï awk taykanakapajj lurapkäna uk lurapjjañapajj jupanakaruw waktʼjjaspa. Jupanakar sum uñjañatakejj inas abogadoparjama, qellqeriparjama jan ukajj auto apnaqeriparjam tukupjjañapajj wakischispa (Pro. 3:27).

11. Awk taykan mayjtʼayäwinakar yatinoqtapjjañapatejja, ¿kunjamsa yanaptʼasispa?

11 Awk taykanakatï jukʼamp usuntjjapjjani ukhajja, inas kuna yanaptï katoqapki uk mayjtʼayañajj wakischini. Mä qawqhak mayjtʼayasini ukhajja, ukar yatinoqtapjjañapajj jupanakatak janiw sinti chʼamäkaniti. Wawanakatï jayankapchi ukhajja, ¿Jehová Diosan mä Qhanañchiripatï jan ukajj mä vecinotï tumptʼir sarasin awk taykapajja kunjamäsipkisa uk maynïr wawapar yatiykani ukampejj walikïnitï? ¿Phayañatakiki ukat qʼomachañatakikit yanapa munapjje? Utan mä qawqha mayjtʼayäwinakajja, ¿sarnaqapjjañapatakisa jan ukajj jarisipjjañapatakis yanaptʼaspati? Niyakejjay awk taykanakajj sapak jakasiñ munapchejja, ukhamäñapatakejj inas utan lurañanakamp maynin yanaptʼatäñak munapjjchispa. Ukampis jupanakatï jan sapak jakasirjamäjjapchi ukhajja, jukʼamp yanaptʼatäpjjañapaw munasini. Kunjamanjjay jikjjatasisipkchi kuna yanaptʼanakatï utjki ukwa yatjjatapjjañama (Proverbios 21:5 liytʼañataki). *

YAQHEPANAKAJJ AKANAKWA LURAPJJE

12, 13. Yaqhep wawanakajj awk taykapat jayan jakapki ukanakajja, ¿kunsa jachʼar aptaskakiñataki ukat sum uñjaskakiñatak lurawayapjje?

12 Wali munasir wawanakajj awkip taykapan sum jakasipjjañap munapjje. Sum jakasisipkatap yatisajj sumaw jikjjatasipjje. Ukampis yaqha lurañanïpjjatap laykojj waljaniw awk taykap jakʼan jan jakapkiti. Ukhaman uñjasisajja, yaqhepanakajj vacacionat mistupki ukhaw jupanakar tumptʼiri ukat yanaptʼir sarapjje. Amuytʼañataki, kunanaktï jupanakajj jan lurirjamäjjapjje ukanakanwa yanaptʼapjje. Qawqsa jupanakar munastan ukjja, telefonot jawstʼasa (inas uk sapür lursna), cartanak qellqasa jan ukajj mensajenak aptʼayasaw uñachtʼaysna (Pro. 23:24, 25).

13 Kunjamsay lurkchiñänejja, kunjamsa awk taykasar sapür sum uñjsna uk amuykiptʼañasawa. Janitï jupanak thiyan jakstanjja ukat jupanakajj Jehová Diosan Qhanañchiripäpjjchi ukhajja, kuna lurañanakas wakisispa ukanakatwa tamapankir irpir chuyman jilatanakamp parltʼsna. Ukat mayisïwisan jupanakat janipun armtʼasipjjañäniti (Proverbios 11:14 liytʼañataki). Ukampis jupanakatï janïr Jehová Diosan Qhanañchiripäpkchi ukasa, Biblian ewjjtʼaparjamaw jachʼar aptapjjañasa (Éxo. 20:12; Pro. 23:22). Cheqas janiw taqe familiajj pachpa amtar puripkaniti. Yaqhepanakajj inas awkipana jan ukajj taykapan maynïr wawapamp jakasiñapa jan ukajj jupa jakʼan jakasiñap munapjjchini. Ukampis ukajj janiw ukhamapunïkaniti. Yaqhep awk taykanakajj janiw wawanakapan familiapamp jakañ munapkiti, kunattejj sapakiw jakasiñ munapjje ukat janiw jupanakatak llakïñsa munapkiti. Ukat jupanakatï qollqenïsipkchi ukhajja, inas pachpa utapan maynin uñjañapatak pagañ amtapchispa (Ecl. 7:12).

14. Khititï jilpach uñjki ukajja, ¿kuna jan walinakansa uñjasispa?

14 Walja familianakanjja awk taykar uñjañajj mä yoqaparukisa jan ukajj phuchaparukis uñjañajj waktʼkaspa ukhamawa, jukʼampejj khititï jupanak jakʼan jakki ukaru. Ukampis khititï jilpach uñjki ukajja, kuntï awk taykapajj munki uk sum uñjkasajj janiw familiapat armtʼasiñapäkiti. Jupan tiempopasa ukat chʼamapasa janiw jan tukusirïkiti. Ukhamarus jakäwipan kunas mayjtʼaspawa, ukhamäni ukhajj kuntï amtapkäna ukajj wasitat uñakipasiñapa. Ukat khitis familian  jilpach lurañanak luraski uk jisktʼasiñajj wakisispa. ¿Mayni wawanakajj maykipa awk taykar uñjañatak yanaptʼapjjaspati?

15. ¿Kunjamsa jilpach uñjirirojj jan sint qariñapatak yanaptʼasispa?

15 Kunapachatï awk taykan sapür uñjatäñapajj munasjjani ukhajja, uñjirejj inas qarjtjjchispa (Ecl. 4:6). Awk taykasar sum uñjañ munatasajj walikïskiwa, ukampis sapa kuti chʼamachasitasajj qariyirjamäspawa. Uñjirinakatï ukhaman uñjasipjjchi ukhajja, amuytʼasipjjañapawa ukat yanap mayiñjamäni ukhajja, yanaptʼayasipjjañapawa. Mayninakampitï mä qawqha tiempsa yanaptʼayasipjjätajja, kawkhantï chuymankipstatanakar uñjapki ukar apañajj janiw wakiskaniti.

16, 17. 1) Awk taykapar uñjir wawanakatakejja, ¿kuna jan waltʼäwinakas utjaspa? 2) ¿Kunas wawanakar jan sinti llakisipjjañapatak yanaptʼaspa? (“Jupanakar uñjatajat wal yuspärta” siski uka recuadro uñjjattʼam.)

16 Kuna jan walinaktï chuymankipstañajj apanki uk awk taykasan uñjañajj wali llakkañawa. Chuymankipstatanakar uñjirinakat waljaniw llakita, aynachtʼata, colerata, jupas juchanïkaspa jan ukajj chuymas ustʼata ukham jikjjatasipjje. Awisajj chuymankipstatajj inas qhoru arunak arschispa jan ukajj jan yuspäratap uñachtʼaychispa. Ukhamäni ukhajja, jan jupamp jankʼak colerasimti. Amuyunak toqet yatjjattʼat mä jaqejj uka toqet akham siwa: “Kunatï chuymasan jan sum jikjjatasiykistani ukar saykatañatakejja, ukhaman jikjjatasitaswa amuyasiñasa ukat ukhaman jikjjatasitasat janiw juchañchasiñasäkiti” sasa. Uka toqet chachamampi jan ukajj warmimampi, yaqha familiaramampi jan ukajj mä atiniskay amigomampiw parltʼañama. Uka toqet parltʼatamajj jan sinti llakisiñamataki ukat kunjamsa chuymaman jikjjatasta uk amuyañatakiw yanaptʼiristam.

17 Ukat chuymankipstatanakar utan uñjaskakiñatakejja, familiajj jan qollqeni ukat janis sum uñjirjamäjjaspa ukhamaw jikjjatasipjjaspa. Ukhamäni ukhajja, inas kawkhantï chuymankipstatanakar uñjapki ukar apañajj wakischini. Kawkhantï chuymankipstatanakar uñjapki ukar niya sapüru mamapar tumptʼir sarir mä kullakajj familiapat akham siwa: “Mamajan 24 horanak uñjatäñapaw wakisïna, ukat janiw ukarjam uñjirjamäjjapjjayätti. Kawkhantï chuymankipstatanakar uñjapki ukar apañatak mä amtar puriñajj chʼamänwa. Wal sinttʼasipjjayäta. Ukampis mä qawqha phajjsinak janïr jiwkipan ukar apañajj walikïnwa, jupas ukhamarak amuyäna”.

18. Chuymankipstat awk taykanakapar uñjirinakajja, ¿kunsa katoqapjjani?

18 Chuymankipstat awk taykanakasar uñjañajj chʼamakïspawa ukat qariyirjamäspawa. Janiw phoqatpach yanaptʼanakajj utjkapuniti. Ukampisa, janïräkipan suma amtar puriñäni, familian sapa maynis yanaptʼasiñäni, qhana arunakamp parltʼasiñäni ukat jukʼampis taqe chuyma Diosar mayisiñäni ukhajja, kuntï lurañasäki ukarjamaw awk taykasar jachʼar aptañäni. Ukhamatwa suma uñjatäsipkatapa ukat kuna yanaptï munapki uk katoqasipkatap yatisajj kusisit jikjjatasiñäni (1 Corintios 13:4-8 liytʼañataki). Ukhamarus chuymasan sumankañ jikjjataña ukat Jehová Diosan bendicionap katoqañaw jukʼamp wakiskirejja, ukat janipun pächasipjjañäniti (Fili. 4:7).

^ tʼaqa 3 Kuntï awk taykanakasa ukat wawanakas munapki ukjja uka cheqan utjki uka costumbrenakarjamaw awisajj lurañ yatipjje. Yaqhep cheqanakan yatitaw familpach juntuk jakasiri jan ukajj sum apasir uñjañajja, ukat ukham jakañwa munapjjaraki.

^ tʼaqa 11 Awkimatï jan ukajj taykamatï sapak jakasiskchejja, mä confiykañ jaqeruw uta llavenak churasma ukhamat jan waltʼäwinak utjkani ukhajj mantañapataki.