1, 2. (a) Anto ran mairap a situasyon so kaukolan ya arapen na saray pamilya, tan anto ray onlesan tepet? (b) Panon ya nasarag na atateng tan ananak so irap ya resultay panguman na situasyon?

MAKAPAERMEN ya nanengneng iray atateng mon datin mabiskeg tan sarasarag day mankimey ya agda la anggan naasikasoy sarili da. Nayarin atumba tan apiley si Tatay odino Nanay, abalang lapud mankabaw la ra, o walay graben sakit da. Diad saray maedad balet, mairap dan awaten ya lapud kinmapuy lay laman da tan angumay kipapasen da et limitado lay nagawaan da. (Job 14:1) Antoy nagawaan ed saya? Panon iran naasikaso?

² Oniay imbaga na sakey ya artikulo nipaakar ed pangasikasod maedad: “Anggano aliwan mainomay ya pantongtongan iray problemad itatatken, no apantongtongan na pamilya iray napampilian dan solusyon tan nampapakna irad saray plano, mas akaparaan ira antokaman so nagawa.” Namoria tayon importante itan ya pantotongtong no bidbiren tayon agnapaliisan so irap ya resultay itatatken. Balet sarag tayoy manparaan tan mandesisyon lan masakbay. Aralen tayo no panon ya mantutulongan a manplano so pamilya pian nasarag da itan.

3. Antoy gawaen na pamilya no talagan mankaukolan lay tulong iray maedad lan atateng? (Nengnengen so litrato ed gapo na artikulo.)

³ Onsabi panaon ya agla naasikaso na saray maedad so sarili da kanian kaukolan da lay tulong. (Basaen so Eclesiastes 12:1-7.) No ontan, nepeg ya amtaen da tan na ananak da no anto ray sankaabigan tan realistikon solusyon. Maabig no pantongtongan na interon pamilya no panoy pantutulongan, no anto ray pankaukolan, tan saray paraan ya gawaen da. Nepeg ya magmaliw a realistiko tan ibalikas na amin so liknaan da, lalo ray atateng. Pantongtongan no kasin ayos labat ya agla onalis na panayaman iray atateng basta walay ontulong ed sikara. * Odino pantongtongan da no antoy nayarin itulong na kada membroy pamilya. (Uli. 24:6) Singa bilang, nayarin say arum ya anak so personal a mangasikaso ed atateng tan say arum balet so makasarag ya mangiter na pinansyal a pankaukolan da. Tandaan ya amin et walay betang to; balet nayarin manguman itan diad ilabas na panaon tan nengnengen ompan kaukolan so pansasalatan na responsabilidad.

4. Iner so nayarin pangalaan na pamilya na tulong?

⁴ No kaukolan lan asikasoen iray atateng yo, gawa yoy anggaay nayarian yon aralen so kondisyon da. No walay sakit dan agla natambal tan posiblin onggrabe ni, amtaen no anto ray nayari nin nagawa. (Uli. 1:5) Kontaken iray ahensia na gobierno ya mangiiter na tulong ed saray maedad la. Amtaen no anto ray naala yon suporta diad lugar yo ya makatulong ed pangasikaso yod sikara. Lapud saray nagawan pananguman ed pamilya yo, ompan nandurumay nalikna yo—nayarin nasakitan, nabigla, odino agyo antay gawaen yo. Ibalikas yoy nalilikna yod napanmatalkan a kaaro. Manunad amin, ibesngaw yod si Jehova so walad puso yo. Ikdan to kayoy deen na nonot pian nasarag yoy antokaman a situasyon.—Sal. 55:22; Uli. 24:10; Fil. 4:6, 7.

5. Akin ya maabig no masakbay lan nonoten na pamilya no anto ray praktikal ya gawaen dad arapen?

⁵ Maabig no masakbay lan nonoten na saray maedad tan na pamilya ra no anto ray praktikal ya gawaen dad arapen—no kasin miamong iray atateng ed anak da, odino manayam irad home for the aged, odino arum nin posibilidad diad lugar da. Diad ontan et naparaanan da la ray ‘sagpot tan ermen’ diad arapen. (Sal. 90:10) No agmanplano so pamilya insan biglan onsabi problema, napilitan iran mandesisyon a tampol. Satan so “sankairapan ya panaon na pandesisyon,” so kuan na sakey ya eksperto. Nayarin tensionado so interon pamilya, tan ag-ira makapanpapakna. Balet no asakbay la ran namplano, agla ra masyadon nairapan no onlesa lay problema.—Uli. 20:18.

6. Akin ya makatulong no pantongtongan na pamilya no iner so panayaman na maedad lan atateng?

⁶ Ompan isipen yon singa aliwan marakep ya itongtong ed saray atateng yo iray posiblin pananguman diad arapen tan no iner so panayaman da. Balet dakel so mangibabagan akatulong itan ed sikara. Akin? Lapud pankanawnawa itan ya seryoson mantotongtong so pamilya, marespeton ondengel so sakey tan sakey, tan makapantatalosan ira. No maaron nibalikas na kada membro so opinyon to, onapit so liknaan dad sakey tan sakey, kanian mainomay so mandesisyon no kaukolan la. Anggano aglabay bilang na atateng so miayam ed anak da anggad nayarian da, mas maabig  nin siansia ya pantongtongan no anton klase na panangasikaso so labay da no kaukolan da la itan.

7, 8. Anto ray nepeg ya pantongtongan na pamilya, tan akin?

⁷ Sikayo ran atateng, diad ontan iran pantotongtong, ipaamta yod pamilya yo no anto ray labay yon nagawa, tan say pakasarag yod pinansyal. Diad ontan et makapandesisyon ira unong ed panlabayan yo no bilang onsabi panaon ya agyo la sarag so mandesisyon. Igalang day desisyon yo tan gawaen day anggaay nayarian da pian nagawaan yo ni labay yo anggad posible. (Efe. 6:2-4) Singa bilang, kasin labay yoy miayam ed abung na sakey ya anak yo kaibay pamilya to, o walay sananey ya iisipen yo? Nepeg ya realistiko kayo tan tandaan ya natural labat ya agkayon tampol makapanpapaknad amin a bengatla. Kaukolan so panaon pian amin a membro et makapanpapaknad sakey ya desisyon.

⁸ Tandaan ya naiwasan so dakel ya problema no manplano tan mantotongtong so pamilya. (Uli. 15:22) Kaibad satan so nipaakar ed labay yon paraan na pampatambal. Ipila yod pantongtongan yo iramay impormasyon ya walad Durable Power of Attorney ya uusaren tayo ran Tasi nen Jehova. Kada sakey et walay kanepegan ton naamtaan, tan awaten o andi iray nanduruman paraan na pampatambal. Nanengneng ed satan a dokumento no anto ray labay na sakey a too. No walay health care representative yo (no legal itan ed lugar yo), matalek kayon walay manggaway dugan desisyon parad sikayo no nakaukolan. Maabig no likud ed sikayo et walaan met na kopya na Durable Power of Attorney yo iray mangaasikasod sikayo, tan saray health care representative yo. Wala ray maedad la ya isisinop da iyan dokumento kaibay arum ni ran importantin dokumento singa say will and testament, insurance, papeles ed banko, kontak ed saray opisinay gobierno, tan arum ni.

9, 10. Anto ran pananguman ed kipapasen na maedad la so pakapatnagan ya kaukolan da lay kaaruman ya panangasikaso?

⁹ Maslak et labay na amin a membroy pamilya ya nagawaan nin siansia na maedad lan atateng iray datin gagawaen da. No sarag da met ni manluto, manlinis, mantumar na tambal ya bukor, tan mitongtong, agmet kaukolan ya masyadon kontrolen na ananak so amin a gawaen da. Balet diad ilabas na panaon, nayarin onkapuy la ra tan ompan agda la sarag so mitindaan odino mankabaw la ra, kanian kaukolan ya manggaway pananguman iray ananak.

¹⁰ Nayarin saray maedad et mililingwan la, na-depress, agda la napigilay sirit da, tan onkapuy lay pakarengel tan pakanengneng da. No naimano yo la irayan problema,  ompan makatulong so pampatambal, kanian ipacheck-up yo ran tampol. Saray ananak so nepeg ya manunan mangasikasod satan. Ompan onsabi met so punto ya sikara lay manggawa na saramay datin gagawaen na atateng da—sikaray mitongtong ed arum parad atateng da, mangasikasod papeles, mangibad sikara ed saray appointment da, tan arum ni.—Uli. 3:27.

11. Anto ray sarag yon gawaen pian mas mainomay ya makapan-adjust iray atateng ed saray pananguman?

¹¹ No agla natambal so sakit na ateng yo, ompan kaukolan ya manggaway pananguman ed pangasikasod sikara tan ed panayaman da. No mas daiset so pananguman, mas mainomay iran man-adjust. No arawi panaayaman yod atateng yo, agta magenap la ya walay agi o kaabay da ya regular ya ombisitad sikara insan to ipaamtad sikayo no kumusta la ra? Kasin kaukolan da labat so tulong diad panagluto tan panaglinis? Kasin no umanen labat na daiset so ayos na abung et napaliisay pakarisgo tan mas mainomay day onakar-akar, manames, tan arum ni? Ompan say kaukolan da labat et walay ontulong ed sikara diad saray kimey ed abung. Balet no nairapan la ran manbukbukor, mas permanentin tulong so kaukolan da. Antokaman so situasyon, amtaen no anto ran serbisyo so naala yod lugar yo. *—Basaen so Uliran 21:5.

12, 13. Antoy gagawaen na ananak ya arawid atateng da pian nitultuloy da ran nigalang tan naasikaso?

¹² Inaro tayo ray atateng tayo tan agtayo ra labay ya nairapan. Mareen so nonot tayo no amta tayon walay mangaasikasod sikara. Balet lapud arum ni ran obligasyon, dakel ya ananak so arawid atateng da. Diad ontan iran situasyon, uusaren na arum ya ananak so bakasyon dad trabaho pian pasyaren tan naasikaso day atateng da, tan ontulong irad kimey ed abung ya agda la nagawaan. Nipalikna met na ananak ya inar-aro day atateng da no mansulat o man-email irad sikara, odino regular o inagew-agew da ran tawagan.—Uli. 23:24, 25.

¹³ Antokaman so situasyoy pamilya yo, nepeg yon isipen no panon yon mas niiter so pankaukolan na atateng yo. No arawi kayod sikara tan Tasi ra, sarag yoy mitongtong ed saray elder ed kongregasyon da tan tepet yo no anto ray suhestion da. Manunad amin, agyo lilingwanan ya ipikasi itan ed si Jehova. (Basaen so Uliran 11:14.) Anggano aliwan Tasi iray atateng yo, kaukolan yon ‘igalang so ama tan ina yo.’ (Exo. 20:12; Uli. 23:22) Siempre, aliwan pareparehoy desisyon na amin a pamilya. Say arum et nandesisyon ya miayam so atateng dad sikara odino diad asingger ed sikara. Balet aliwa ’tan ya posible no maminsan. Wala ’ramay atateng ya agda labay so miayam ed pamilyay anak da; mas labay dan akabiig ira tan agpabelat ed arum. Say arum et nayarian day mangupa na mangasikasod sikara diad abung dan mismo.—Ecl. 7:12.

14. Anto ray nayarin onlesan problema ed biang na saramay mangaasikasod atateng da?

¹⁴ Diad dakel a pamilya, amin lawarin responsabilidad ed pangasikasoy atateng et gagawaen labat na sakey ya anak, no siopa may sankaasinggeran so panaayaman to. Balet kaukolan ya sikatoy magmaliw a balanse ed pangasikasod atateng to tan ed mismon pamilya to. Sakey ni, aliwan lanang ya walay panaon to tan nakesawan met. Tan nayarin manguman so situasyon to, kanian nepeg ya ikonsidera lamet na pamilya so paraan na pangaasikasod atateng da. Kasin saksakey labat so mangaako ed amin lawarin responsabilidad? Wala kasi  nagawaan ni na arum ya ananak, ya nayarin misublayan irad pangasikaso?

15. Panon ya naiwasan ya onkapuy so laman tan emosyon na samay mangaasikasod ateng?

¹⁵ No say maedad ya ateng et kaukolan ya lanang lan bantayan tan asikasoen, makapakesaw itan ed laman tan ed emosyon na mangaasikaso. (Ecl. 4:6) Labay ya gawaen na maaron ananak so anggaay nayarian da, balet nayarin makapabanal so agmanundan pangasikasod ateng. No ontan lay situasyon, nepeg ya realistiko so anak ya mangaasikaso tan onkerew na tulong. Ompan kaukolan labat ya walay regular ya ontulong ed sikato pian naiwasan so bengatbengat ya pandesisyon ya iyakar lad home for the aged so ateng.

16, 17. Anto ray nayarin nalikna na ananak diad pangaasikaso rad atateng da, tan antoy makatulong pian mansiansia ran balanse? (Nengnengen so kahon ya “Maaron Panangasikaso.”)

¹⁶ Ansakisakit ya nanengneng ya naiirapan lay inad-aron atateng lapud itatatken. No maminsan, say mangaasikaso et maermen, mapaga, nadismaya, nasyodotan, nakonsiensia, tan ombarong ni ingen. Wala ra may panaon ya makapansalitay ansakit so maedad lan ateng o singa anggapoy panangapresya da. No bilang nagawa itan, agka bastabasta ombabarong. Imbaga na sakey ya eksperto ya no bilang asakitan ka, mas maabig no aminen mo ya ontan a talagay naliliknam, insan agmo huhusgaan so sarilim. Ibagam so naliliknam ed asawam, ed arum ya membroy pamilya yo, o diad panmamatalkan mon kaaro. Makatulong itan pian mas natalosan moy naliliknam tan mansiansia kan balanse.

¹⁷ Nayarin onsabid punto ya agla posiblin naasikaso na pamilya so inad-aron ateng diad abung. Ompan kakkaukolan la ran awiten ed home for the aged. Walay sakey ya sister ya ngalngali inagew-agew ton bibisitaen so nanay to diad home for the aged. Imbaga ton: “Agmi la sarag ya iter so 24 oras ya panangasikaso ya kaukolan nen Mommy. Aliwan mainomay ya desisyon so pangiyakar ed sikato diad home for the aged. Ansakisakit itan ed sikami. Balet satan la so sankaabigan parad sikara nen unor la ran bulan na bilay da, tan inmabuloy irad satan.”

18. Antoy naseguro na saray mangaasikasod atateng da?

¹⁸ Say responsabilidad ya pangasikasod saray atateng diad itatatken da et aliwan mainomay tan ambelat ed emosyon. Anggapoy saksakey ya solusyon ya epektibo ed amin. Balet no manplano kayon maong, walay kooperasyon tan maabig ya pantotongtong ed pamilya yo, tan manunad amin et impapuso kayon manpikasid si Jehova, nagawaan yoy responsabilidad yon igalang iray inad-aro yon atateng. No gawaen yo itan, maliket kayo ta amta yon niiiter yoy panangasikaso tan atension ya kaukolan da. (Basaen so 1 Corinto 13:4-8.) Sankaimportantian ed amin, makaseguro kayon niwalad sikayo so deen na nonot tan bendisyon nen Jehova.—Fil. 4:7.