Skip to content

Skip to table of contents

Kulanganya Bacembeede

Kulanganya Bacembeede

“Nobana bangu bayandwa, luyando lwesu lutabi lwamajwi buyo naa lwaamulomo pe, pele alube lwamumilimo amukasimpe.”—1 JO. 3:18.

1, 2. (a) Mbuyumuyumu nzi mikwasyi minji mboijana, alimwi mibuzyo nzi iibuzyigwa? (b) Mbuti bazyali abana mbobakonzya kubulwana buyumuyumu ibuboola akaambo kakucinca kwabukkale?

CILAKONZYA kumucisizya moyo kubona bazyali banu ibakali bayumu alimwi ibakali kukkutila azintu nzyobakajisi, kabayandika lugwasyo. Ambweni bazyali banu bakawa alimwi bakatyoka kasolo, bakanyongana mumizeezo alimwi baile kwiingaila, naa bakajanwa abulwazi bumwi bupati. Mpoonya kulubazu lumwi kuli twaambo tumbi. Bacembeede cilakonzya kubayumina kuzumina bukkale bwabo ibubapa kutacikonzya kucita zintu zimwi. (Job. 14:1) Ncinzi cikonzya kucitwa? Mbuti mbobakonzya kulanganizyigwa?

2 Bbuku limwi lyakaamba boobo kujatikizya kulanganya bacembeede, lyakati: “Nokuba kuti nciyumu kubandika makani aakucembaala, mukwasyi uubandika nzila zigwasya akuzumizyanya azintu nzyobakonzya kucita, ulalangilwa kucikonzya kulanganya zintu zikonzya kucitika.” Bubotu bwakubandika makani aali boobo bulakonzya kubonwa ikuti mwazumina kuti mapenzi aaboola akaambo kakucembaala taakonzyi kweelebwa. Nokuba boobo, tulakonzya kulibambilila limwi akusala nzyotukonzya kucita kakucili ciindi. Lino atulange-lange mikwasyi mboikonzya kumvwana akulibambila kulwana buyumuyumu bumwi.

 KULIBAMBILA “MAZUBA AAMAPENZI”

3. Ncinzi mikwasyi ncoikonzya kucita ikuti bazyali bacembeede bazumanana kuyandika lugwasyo? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.)

3 Kuli ciindi bacembeede banji nobatacikonzyi kulanganya nzyobayandika cakumaninina; inga bayandika lugwasyo. (Amubale Mukambausi 12:1-7.) Ciindi bazyali bacembeede nobatacikonzyi kulilela, balo alimwi abana babo bapati beelede kubandika lugwasyo ndobayandika alimwi akubona nzila zigwasya nzyobakonzya kuzuzikizya. Mukwasyi ulakonzya kucita cabusongo kuswaangana akubandika mbobeelede kubelekela antoomwe, ziyandika, alimwi anzila zigwasya nzyobeelede kubelesya. Boonse ibajatikizyidwe, kwaambisya bazyali, beelede kwaamba mbobalimvwa cakutainda mumbali akwaamba twaambo twamasimpe. Balakonzya kubandika naa kwiinda mukubagwasya bazyali balakonzya kuzumanana kukkala muŋanda yabo. * Naa balakonzya kulanga-langa munamukwasyi umwi aumwi mbwakonzya kugwasya kulanganya mikuli. (Tus. 24:6) Mucikozyanyo, bamwi inga bacikonzya kugwasyilizya abuzuba, kakuli bamwi inga bacikonzya buyo kupa mali. Boonse beelede kuzyiba kuti umwi aumwi wabo ujisi mukuli; nokuba boobo, mukuli ooyo ulakonzya kucinca andiza inga basala kwiinzyanya.

4. Nkuukuli banamukwasyi nkobakonzya kuunka kulangaula lugwasyo?

4 Ciindi nomwatalika kupa lugwasyo, amujane ciindi cakwiiya zintu zyoonse nzyomukonzya kujatikizya bukkale bwabazyali banu. Ikuti kabajisi bulwazi ibuzumanana kukomena, amusole kuzyiba zintu zikonzya kucitika kumbele. (Tus. 1:5) Amubandike ambunga zyamfwulumende izigwasyilizya bacembeede. Amusole kuzyiba zintu zyakubusena ooko izikonzya kugwasya kuubya-ubya mukuli wanu akucikonzya kubalanganya kabotu. Kucinca kwabukkale mumukwasyi kulakonzya kupa kuti mupenge mumizeezo, mbuli kulimvwa kusweekelwa, kugambwa, naa kunyongana. Ikuti mwalimvwa boobo, amumwaambile mulongwe ngomusyoma. Kwiinda zyoonse, amumwaambile Jehova kuzwa ansi aamoyo. Ulakonzya kumugwasya kuba aluumuno lwamumizeezo kutegwa mucikonzye kuliyumya mubukkale buli boonse.—Int. 55:22; Tus. 24:10; Flp. 4:6, 7.

5. Nkaambo nzi ncocili cabusongo kuzyibila limwi makani aamwi aajatikizya kulanganya bacembeede kakucili ciindi?

5 Bapati bamwi antoomwe amikwasyi yabo, cabusongo balasola kuzyiba makani aajatikizya kubalanganya kakucili ciindi—andiza kubona mbocinga cakonzyeka kutegwa bazyali kabakkala amwana, naa kubelesya lugwasyo luli loonse lujanwa kubusena ooko. Balabona ‘makatazyo amapenzi’ kaacili kulamfwu akulibambila. (Int. 90:10) Ziindi zinji mikwasyi minji tailibambili, aboobo balasinikizyigwa kusala cakubinda mubukkale bukatazya ciindi nokwacitika penzi lipati. Syaazibwene umwi wakaamba kuti: “Ciindi cantenda tacili ciindi cibotu cakusala zyakucita pe.” Mubukkale buli boobo, banamukwasyi balakonzya kunyemezyanya, naa kulwana. Kulubazu lumwi, kulibambilila limwi kupa kuti kucinca ikunga kwayandika kutakatazyi kapati.—Tus. 20:18.

Mukwasyi ulakonzya kubandika kujatikizya mboukonzya kujana nzyobayandika bazyali babo (Amubone mincali 6-8)

6. Mbuti bazyali alimwi abana mbobakonzya kugwasyigwa kwiinda mukubandika bubambe bwakulanganya bacembeede?

6 Cilakonzya kumukatazya kubandika abazyali banu kujatikizya bukkale bwabo alimwi ambocinga cayandika kuti bacince. Nokuba boobo, banji balaamba bubotu ibuboola kumbele akaambo kakubandika kuli boobo. Ino nkaambo nzi? Nkaambo kakuti bakalijisi ciindi cakulibambila kabakamantene alimwi calumvwano. Bakajana kuti kupana maano kakucili ciindi, alimwi caluyando aluzyalo, kwakapa kuti cuube-ube kusala casika ciindi cakusala kwini. Noliba leelyo bacembeede nobayanda kuti bazumanane kukkala balikke akweendelezya zintu balikke kufwumbwa kuti bukkale kabuzumizya, kuli bubotu ibujanwa  kwiinda mukubandika abana babo lugwasyo ndobanga bayanda ikuti kwayandika.

7, 8. Makani nzi mikwasyi ngoikonzya kubandika, alimwi nkaambo nzi?

7 Nobazyali, ciindi nomubandika makani aayo, amuzyibye mukwasyi wanu zintu nzyomuyanda, zintu nzyomukonzya kulyuulila, alimwi anzila zimbi nzyomunga mwayanda kuti mugwasyigwe. Kucita boobo kuyakubagwasya kutegwa bakacikonzye kusala kabotu ciindi nywebo nomutacikonzyi kucita oobo. Cakutadooneka, bayakusala kuccilila makanze aanu akutasinkila lwaanguluko lwanu. (Ef. 6:2-4) Mucikozyanyo, sena mulangila kuti mwanaanu umwi uyakumulomba kuti mukkale antoomwe amukwasyi wakwe, naa kuli buyo cimbi ncomulangila? Amuzilange kabotu zintu alimwi amuzyibe kuti tabali boonse ibakonzya kubona zintu munzila njomuzibona alimwi akuti cilatola ciindi—muzyali naa mwana—kutegwa acince mbwayeeya.

8 Boonse beelede kuzyiba kuti mapenzi alakonzya kutantamukwa kwiinda mukulibambila akubandika. (Tus. 15:22) Eeci cilabikkilizya akubandika nzila zyabusilisi azintu zimbi nzyobayanda. Twaambo twaambidwe mumapepa aakonzya kumugwasya mbuli pepa lya DPA ngobabelesya Bakamboni ba Jehova ntotwaambo tuyandika kubandika ciindi nomujisi mibandi. Muntu uuli woonse ulijisi lwaanguluko lwakwaambilwa, kuzumina naa kukaka, busilisi mbwakonzya kwaambilwa. Pepa lilembedwe kale lilaamba nzyayanda muntu mumakani aabusilisi. Kusala muntu uukonzya kumwiiminina (ikuti kucita boobo kakuzumizyigwa amulawo) kulakonzya kusinizya kuti muntu uusyomeka ngomwakasala uyakusala kabotu naa kwayandika. Inga cainda kubota kuti aabo ibajatikizyidwe kabajisi mapepa aayelede nokwayandika. Bamwi basala kuti mapepa aali boobu abikkilizyigwe antoomwe amapepa aamba bwaapauzi bwazintu ikuti bafwa alimwi amapepa aambi aayandika aa insyuwalansi, mapepa aamba zyamali, mapepa aamba mbomukonzya kubandika aba mumaofesi aamfwulumende, amapepa aambi buyo.

KULIYUMYA MUBUKKALE BUCINCA-CINCA

9, 10. Nkucinca kwabukkale kuli buti ikukonzya kujatikizya lugwasyo lwali kupegwa?

9 Ziindi zinji, bazyali abana basala kuti bazyali babo bacembeede bazumanane kulicitila zintu kweelana anguzu zyabo. Andiza inga bacikonzya kujika, kubamba bulondo, kunywa musamu muciindi ceelede, akubandika abantu bambi kakunyina penzi. Aboobo, inga babaambila bana babo kuti tabeelede kupenga kapati azintu nzyobacita abuzuba. Nokuba boobo, mukuya kwaciindi bazyali inga baba apenzi lyamaulu, andiza inga tiibacikonzya kuunka kucintoolo kuula zintu, naa balakonzya kuba apenzi lyakuluba-luba, mubukkale buli boobu bana inga bayandika kuti bagwasye.

10 Kunyongana, kutyompwa, kulibisya, penzi lyakutamvwa, kutabona alimwi akuluba-luba, nzyezintu zimwi ziboola akaambo kakucembaala; ikuti mapenzi aakuciswa mbuli yaaya alibonya, alakonzya kusilikwa. Mbolyatalikila buyo penzi limwi aali yaaya, amulangaule busilisi. Bana mbabeelede kubweza ntaamu mumbazu eeyi. Aciindi cimwi, bana inga batalika mbabo kucita zintu  nzyobakali kulicitila bazyali babo kaindi. Kutegwa babagwasye bweelede bazyali babo, bana inga bayandika kuti babe mbabo basikugwasyilizya, balembi, banamutekenya, alimwi akucita milimo iimbi buyo.—Tus. 3:27.

11. Ncinzi cikonzya kucitwa kucesya ibuyumuyumu ibuboola akaambo kakucinca-cinca kwabukkale?

11 Ikuti mapenzi ngobajisi bazyali banu taakonzyi kumana, mulakonzya kucinca lugwasyo ndomubapa. Kucinca kusyoonto inga tiikwabakatazya kuzumina. Ikuti kamukkala kulamfwu ankobakkala bazyali banu, sena inga kwazulila ikuti Kamboninyoko naa simukobonyoko kainda aŋanda akubona mbobapona mpoonya akumuzyibya? Sena bayandika kugwasya buyo kujika akubamba bulondo? Sena kubambulula ŋanda inga kwapa kuti cuube-ube kubazyali kutegwa kabacikonzya kweendeenda, kusamba, akucita zintu zimwi? Andiza ncobayandika bazyali bacembeede ndwaanguluko alimwi amuntu uukonzya kubalanganya. Nokuba boobo, ikuti kabayandika bukwabilizi, bayandika muntu wakubagwasya ciindi coonse. Kufwumbwa bukkale mbobubede, mulakonzya kubuzya-buzya kujatikizya lugwasyo mfwulumende yamucisi canu mboipa kubantu bacembeede. *Amubale Tusimpi 21:5.

BAMWI MBOBACIKONZYA KUBULWANA BUYUMUYUMU

12, 13. Mbuti bana bakakomena ibakkala kulamfwu ankobakkala bazyali babo mbobazumanana kubalemeka alimwi akubalanganya bazyali babo?

12 Bana bajisi luyando balayanda kuti bazyali babo kabakkala kabotu. Ciindi bazyali nobalanganizyigwa kabotu, bana balaliiba mumizeezo. Nokuba boobo, akaambo kamikuli iimbi njobajisi, bana banji ibakakomena tabakkali afwaafwi ankobakkala bazyali babo. Mubukkale buli boobo, bamwi balabelesya mazuba aabo aakupumuna ikuswaya alimwi akugwasya bazyali babo nzyobayandika akubabelekela milimo yaaŋanda njobatakonzyi kucita. Kubatumina fooni ciindi coonse—ikuti kacikonzyeka, abuzuba—kubalembela magwalo naa tugwalo a Intaneti kupa kuti bazyali balimvwe kuti balayandwa.—Tus. 23:24, 25.

13 Kufwumbwa naa bukkale buli buti, ikubalanganya bazyali banu nkomucita buzuba abuzuba, kuyandika kubikkila maano. Ikuti kamutakkali afwaafwi ankobakkala alimwi bazyali banu Mbaakamboni, mulakonzya kubandika abaalu bamumbungano mobabede kutegwa bamwaambile mizeezo yabo. Alimwi mutalubi kwaabikkilizya mumupailo makani aaya. (Amubale Tusimpi 11:14.) Nokuba kuti bazyali banu tabali Bakamboni, muyanda ‘kulemeka bauso abanyoko.’ (Kul. 20:12; Tus. 23:22) Inzya, taili mikwasyi yoonse iikonzya kusala nzila zikozyene. Bamwi bayanda kuti bazyali bacembeede kabakkala ambabo naa kabakkala afwaafwi ambabo. Nokuba boobo, talili lyoonse nocinga cakonzyeka. Bazyali bamwi tabayandi kukkala abana babo ibakakomena alimwi ibajisi mikwasyi, balalulemeka lwaanguluko lwakulikkalila ndobajisi bana babo alimwi tabayandi kubapa mukuli. Bana bamwi balijisi mali—alimwi inga balombozya—kubalanganya bazyali babo kwiinda mukupa mali aakubelesya balo kabakkede kuŋanda yabo.—Muk. 7:12.

14. Mapenzi nzi ngobakonzya kuyaanya basikulanganya bazyali bacembeede?

14 Mumikwasyi minji, mukuli wakulanganya bazyali kanji-kanji upegwa kumwana musankwa naa musimbi uukkala afwaafwi abazyali. Nokuba boobo, basikulanganya beelede kweelanya akati kazintu nzyobayandika bazyali babo alimwi anzyoiyandika mikwasyi yabo. Umwi aumwi kuli mpagolela munguzu alimwi aciindi ncajisi. Alimwi bukkale bwasikulanganya bulakonzya kucinca, calo icikonzya kupa kuti bubambe bwakulanganya bulangwe-langwe. Sena munamukwasyi umwi ujisi mikuli minji kapati? Sena bana bamwi balakonzya kucita zinji ambweni kwiinda mukupana malizyi aakulanganya bazyali babo?

15. Ncinzi cikonzya kucitwa kutegwa basikulanganya batalimvwi kukatala alimwi akunyongana mumizeezo?

 15 Ikuti muzyali uucembeede kayandika lugwasyo ciindi coonse, sikulanganya ulakonzya kulema alimwi akucileka kumulanganya. (Muk. 4:6) Bana bajisi luyando balayanda kucita cilicoonse ncobakonzya kucitila bazyali babo, pele kuti nzyobayanda kucitilwa zyavwulisya, zilakonzya kubaminya. Basikulanganya ibalijana mubukkale buli boobu beelede kuzilanga kabotu zintu, alimwi akulomba lugwasyo kuti kacikonzyeka. Cilayandika kuzumanana kupa lugwasyo kutegwa muzyali uucembeede mutamutoli kuŋanda nkobalanganya bacembeede ikuti kamucikonzya kumulanganya.

16, 17. Mbuyumuyumu nzi mbobakonzya kujana bana ciindi nobalanganya bazyali babo bacembeede, alimwi mbuti mbobanga babulwana buyumuyumu oobo? (Amubone kabbokesi kakuti “Kulwazya Cakubikkila Maano.”)

16 Cilausisya kapati kubona mapenzi aaboola kubazyali besu akaambo kakucembaala. Basikulanganya banji balausa, balalibilika, balatyompwa, balanyema, balalipa mulandu, andiza akubijilwa kapati. Ziindi zimwi muzyali uucembeede ulakonzya kwaamba zintu zitali kabotu naa kutondezya kutalumba. Ikuti ciliboobo cacitika, mutafwambaani kukalala. Syaazibwene umwi mumakani aamizeezo wakaamba kuti: “Nzila iigwasya kapati mukweendelezya mbomulimvwa, kwaambisya kuti naa tiimwalimvwa kabotu, nkuzumina buyo kuti tamulimvwide kabotu. Mutaunduluzyi mbomulimvwa naa kulibeteka munzila iitaluzi kweelana ambomulimvwa.” Amumwaambile ngomukwetene limwi, munamukwasyi umwi, naa mulongwe wanu ngomusyoma kujatikizya mbomulimvwa. Mibandi iili boobo ilakonzya kugwasya kulwana mbomulimvwa alimwi akuzilanga munzila iili kabotu zintu.

17 Cilasika ciindi banamukwasyi nobatajisi mali naa luzyibo lumwi kutegwa bazumanane kulanganya muzyali. Kuti caba boobo, bazyali inga bayandika kubatola kubusena nkobalanganya bacembeede. Mucizyi umwi wakali kubaswaya banyina kuŋanda yakulanganya bacembeede abuzuba. Wakaamba boobu kujatikizya bamukwasyi wakwe: “Tiitwakali kucikonzya kubalanganya Bamaama buzuba boonse. Kuzumina kutolwa kuŋanda ilanganya bacembeede tiicakali cuuba-uba. Kweelana ambobakali kulimvwa, cakali cintu ciyumu kapati. Nokuba boobo, njeyakali nenzila yakainda kubota mumyezi yakazikutobela mubuumi bwabo, alimwi bakautambula muzeezo ooyu.”

18. Ncinzi basikulanganya ncobakonzya kuba masimpe?

18 Mukuli wakulanganya bazyali banu mbobayaabucembaala ulakonzya kuba mukuli mupati kapati alimwi ulakonzya kumujatikizya mbomulimvwa. Taakwe mulongo wanzila ziluzi kujatikizya makani aakulanganya kwini-kwini. Nokuba boobo, kwiinda mukubikka bubambe cabusongo, kubelekela antoomwe, kwaambaula kabotu, alimwi kuyungizya waawo, kupaila kuzwa ansi aamoyo, mulakonzya kuzuzikizya mikuli yakulemeka bayandwa banu bacembeede. Kwiinda mukucita boobo, muyakukkutila kuzyiba kuti balalanganizyigwa alimwi akubikkilwa maano kweelana ambobayandika. (Amubale 1 Bakolinto 13:4-8.) Ciinda kubota ncakuti, muyakuliiba mumizeezo akaambo kazilongezyo Jehova nzyapa baabo ibalemeka bazyali babo.—Flp. 4:7.

^ par. 3 Ncobakonzya kusala bazyali abana ciyeeme aazilengwa zyakubusena oobo. Mumasena amwi, basala kuti banamukwasyi bamakaapa abazyukulu kabakkala antoomwe naa kabaswayana ciindi aciindi.

^ par. 11 Ikuti bazyali banu kabacikkala balikke aŋanda, amubone kuti bantu babalanganya mbomusyoma balijisi makkii ngobakonzya kubelesya kunjila muŋanda yabazyali bacembeede ikuti kwaba cintu cacitika cacibukilambuta.